Program nauczania języka angielskiego dla klas VII–VIII ..., Schematy z Język angielski

Pobierz Program nauczania języka angielskiego dla klas VII–VIII ... i więcej Schematy w PDF z Język angielski tylko na Docsity! 1 Program nauczania języka angielskiego dla klas VII–VIII Joanna Stefańska Typ szkoły: SZKOŁA PODSTAWOWA, klasy VII–VIII Etap nauki: II etap edukacyjny, poziom A2+ i B1 w zakresie rozumienia wypowiedzi Podstawa programowa: poziom II.1 – na podbudowie wymagań dla I i II etapu edukacyjnego (stara podstawa programowa) WARSZAWA 2017 2 Autorka Joanna Stefańska jest nauczycielką języka angielskiego w gimnazjum we Wrocławiu oraz doradcą metodycznym we Wrocławskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Prowadzi kursy i warsztaty w zakresie metodyki nauczania języka angielskiego, adresowane do nauczycieli ze szkół podstawowych i gimnazjów, oraz lekcje otwarte. Jest autorką: rozkładów materiału, planów wynikowych i przedmiotowych systemów oceniania do podręczników na poziomie gimnazjalnym i licealnym, arkuszy diagnostycznych dla klas piątych i szóstych szkoły podstawowej oraz klas drugich gimnazjum, materiałów ćwiczeniowych z zakresu funkcji i środków językowych. Jest egzaminatorem maturalnym i gimnazjalnym oraz ekspertem w zakresie awansu zawodowego nauczycieli. Koordynuje projekty międzynarodowe w macierzystej szkole oraz promuje program eTwinning na Dolnym Śląsku. 5 indywidualizacja procesu nauczania, tak aby umożliwić każdemu uczniowi osiąganie optymalnych sukcesów. Zgodnie z ramowym planem nauczania na drugim etapie edukacyjnym zreformowanej szkoły podstawowej wymiar godzin na realizację podstawy programowej II.1 w zakresie języka obcego nowożytnego wynosi 3 godziny lekcyjne tygodniowo już od czwartej klasy. W przypadku niniejszego programu język angielski jest językiem kontynuowanym, a zatem przy równomiernym podziale godzin zajęcia z języka angielskiego będą odbywać się średnio trzy razy w tygodniu po 1 godzinie lekcyjnej w dwuletnim cyklu. Wyróżnikiem programu jest podejście autorki do realizacji nadrzędnego celu wyodrębnionego w podstawie programowej, jakim jest skuteczne porozumiewanie się w języku obcym – zarówno w mowie, jak i w piśmie. Osiągnięcie przez poszczególnych uczniów celów komunikacyjnych, właściwych dla danej sytuacji i motywacji, ułatwić mogą: • integracja międzyprzedmiotowa (CLIL – Content and Language Integrated Learning) poprzez realizację projektów, • współpraca międzynarodowa umożliwiająca autentyczną komunikację z rówieśnikami ze szkół w innych krajach, np. eTwinning, • zaangażowanie ucznia w proces kształcenia poprzez wykorzystanie TiK (technologia informacyjna i komunikacyjna) i metod blended-learning, np. metody odwróconej klasy (flipped classroom). 1.3. Adresaci programu Głównymi adresatami programu są nauczyciele języka angielskiego w klasach VII–VIII szkoły podstawowej, którzy prowadzą zajęcia z uczniami kontynuującymi naukę po sześciu latach nauki w oparciu o podstawę programową z 27 sierpnia 2012 roku (z późniejszymi zmianami). Z programu mogą korzystać nauczyciele języka angielskiego o kwalifikacjach określonych przez Ministra Edukacji Narodowej, otwarci na nowatorskie rozwiązania. Program stwarza możliwości kreatywnego działania osobom z doświadczeniem w realizacji projektów lub chętnym do podjęcia tego wyzwania. Dodatkową zaletą, która pomoże w pełnej realizacji programu, jest przynależność do grona eTwinnerów. Autorka zaprasza każdego nauczyciela, który korzysta z programu, do podjęcia współpracy na platformie eTwinning. Niniejszy program stanowi opis sposobów realizacji celów określonych w podstawie programowej. Nauczyciele znajdą w nim wskazówki dotyczące określania celów kształcenia i wychowania, realizowanych treści, a także wykaz przydatnych metod nauczania, form i technik pracy wraz z przykładowymi scenariuszami lekcji. W programie ujęto zakładany poziom osiągnięć uczniów i wskazano sposoby badania tych osiągnięć, w tym przykładowe narzędzia diagnostyczne. Autorka programu zawarła w nim także propozycję ewaluacji programu. Wyniki ewaluacji będą źródłem wiedzy dla nauczyciela korzystającego z programu, ułatwiając jego ewentualną modyfikację. To także źródło informacji dla uczniów i ich rodziców, a także dyrektora szkoły i władz oświatowych. 6 1.4. Warunki realizacji 1.4.1. Podział na grupy Do realizacji programu jest niezbędne, zgodnie z zapisem podstawy programowej, zapewnienie przez szkołę kształcenia uczniów w grupach o zbliżonym poziomie biegłości w zakresie języka obcego nowożytnego. Realizacja tego wymagania może wiązać się z podziałem klasy na grupy bądź stworzeniem grup językowych międzyoddziałowych. W tym celu jest zalecane przeprowadzenie dla uczniów klas szóstych testu poziomującego (np. Diagnoza Szkolna Pearson) i dokonanie wstępnego podziału na grupy na podstawie uzyskanych wyników. Jako drugi etap kwalifikacji zaleca się rozpoznanie kompetencji komunikacyjnych uczniów, które można przeprowadzić w formie gier i zabaw językowych w trakcie lekcji wstępnych. Nauczyciel może wybrać ścieżkę standardową, jeśli uzna, że uczniowie wymagają utrwalenia struktur z klas IV–VI. W przypadku rozszerzonej realizacji treści z wcześniejszego okresu kształcenia, nauczyciel może zdecydować się na realizację ścieżki intensywnej. 1.4.2. Wyposażenie sali i pomoce dydaktyczne Podstawa programowa zaleca prowadzenie zajęć z języka obcego w odpowiednio wyposażonej sali. Do pełnej realizacji programu, oprócz podręcznika i zeszytu ćwiczeń są niezbędne: • odtwarzacz plików dźwiękowych, • słowniki (jedno- i dwujęzyczne), • podręczniki do gramatyki z zestawem ćwiczeń, • mapy, tablice i plakaty tematyczne, • komputer ze stałym łączem internetowym. Ponadto są wskazane następujące źródła autentycznego języka: • autentyczne rekwizyty, takie jak: broszury, ulotki, informatory, bilety, opakowania produktów spożywczych, • filmy i audiobooki, • zestaw uproszczonych lektur, • tablica interaktywna z oprogramowaniem, • katalog zasobów Internetu do wykorzystania w klasie i w domu, • aplikacje komputerowe umożliwiające jednoczesną aktywność całej grupy. 1.4.3. System wspierania samokształcenia Zadaniem szkoły według podstawy programowej jest nie tylko zapewnienie takich warunków, w których godziny przeznaczone na kształcenie językowe zostaną wykorzystane w sposób optymalny, ale także zmotywowanie ucznia do pracy własnej. Dla powodzenia programu będą kluczowe systemowe działania obejmujące: • konkursy językowe: szkolne, międzyszkolne, rejonowe i ogólnopolskie, • wydarzenia promujące język angielski, np. dni języków obcych, zajęcia teatralne, spotkania tematyczne z natywnymi użytkownikami języka, • realizacja projektów współpracy międzynarodowej w ramach programu eTwinning, • organizacja wymiany uczniów ze szkołami w Europie (program Erasmus+ i inne). 7 II. Cele kształcenia i wychowania Najważniejszym celem kształcenia ogólnego w szkole podstawowej jest zapisana w podstawie programowej dbałość o integralny rozwój biologiczny, poznawczy, emocjonalny, społeczny i moralny ucznia. 2.1. Cele kształcenia – wymagania ogólne Główne cele kształcenia w niniejszym programie nauczania języka angielskiego w klasach VII–VIII to: • rozbudzanie ciekawości poznawczej oraz wyposażenie uczniów w zasób wiadomości, w tym środków językowych: gramatycznych, leksykalnych, ortograficznych oraz fonetycznych, ujęty w wymaganiach szczegółowych podstawy programowej, a także ukazywanie wartości tej wiedzy jako podstawy do rozwijania umiejętności komunikowania się w języku angielskim, • kształcenie sprawności receptywnych (słuchanie i czytanie) i produktywnych (mówienie, pisanie, przetwarzanie tekstu) oraz umiejętności wchodzenia w interakcje z innymi użytkownikami języka angielskiego. 2.2. Cele kształcenia – wymagania szczegółowe Uwzględniając ogólne cele kształcenia zawarte w podstawie programowej, za najważniejsze cele niniejszego programu nauczania języka angielskiego przyjmuje się kształcenie u uczniów sprawności mówienia, słuchania, pisania i czytania w różnych sytuacjach komunikacyjnych. Część wymagań była już realizowana w klasach IV–VI, dlatego żółtym tłem zaznaczone zostały elementy, na których warto skoncentrować się w klasach VII–VIII. Uczeń: • posługuje się podstawowym zasobem środków językowych, umożliwiającym realizację pozostałych wymagań ogólnych w zakresie tematów ujętych w treściach nauczania, • rozwija umiejętność odbioru różnorodnych prostych tekstów mówionych i pisanych, traktujących o sprawach bieżących lub znajdujących się w kręgu jego zainteresowań, • skutecznie komunikuje się, w mowie i w piśmie, w różnych typowych sytuacjach życia codziennego, w tym w środowiskach wirtualnych, • kształci umiejętność krytycznego i logicznego myślenia, rozumowania i wnioskowania, negocjowania, formułowania własnych sądów, argumentowania, wyrażania emocji, • rozwija umiejętność tworzenia krótkich, prostych, spójnych i logicznych wypowiedzi ustnych i pisemnych, wykorzystując zdobytą wiedzę w praktyce, • przygotowuje się do publicznych wystąpień w języku angielskim, • kształci umiejętność przekazywania prostych komunikatów (ustnych lub pisemnych) na podstawie krótkich tekstów w języku angielskim lub polskim, • rozpoznaje swoje zainteresowania, możliwości, potrzeby językowe po to, by rozbudzać swoje pasje, rozwijać zdolności i zainteresowania, • efektywnie współdziała w zespole w czasie lekcji oraz realizując projekty edukacyjne: językowe i międzyprzedmiotowe, 10 13. wyraża uczucia i emocje (np. radość, smutek, niezadowolenie, zdziwienie, nadzieję, obawę), 14. stosuje zwroty i formy grzecznościowe. Uczeń reaguje w formie prostego tekstu pisanego (np. wiadomość, SMS, krótki list prywatny, e-mail, wpis na czacie / forum) w typowych sytuacjach: 1. przedstawia siebie i inne osoby, 2. nawiązuje kontakty towarzyskie; rozpoczyna, prowadzi i kończy rozmowę (np. podczas rozmowy na czacie), 3. uzyskuje i przekazuje informacje i wyjaśnienia (np. wypełnia formularz / ankietę), 4. wyraża swoje opinie, pyta o opinie, zgadza się lub nie zgadza się z opiniami, 5. wyraża swoje upodobania, intencje i pragnienia, pyta o upodobania, intencje i pragnienia innych osób, 6. składa życzenia i gratulacje, odpowiada na życzenia i gratulacje, 7. zaprasza i odpowiada na zaproszenie, 8. proponuje, przyjmuje i odrzuca propozycje, zachęca; prowadzi proste negocjacje w sytuacjach życia codziennego, 9. prosi o radę i udziela rady, 10. pyta o pozwolenie, udziela i odmawia pozwolenia, 11. ostrzega, nakazuje, zakazuje, instruuje, 12. wyraża prośbę oraz zgodę lub odmowę spełnienia prośby, 13. wyraża uczucia i emocje (np. radość, smutek, niezadowolenie, zdziwienie, nadzieję, obawę), 14. stosuje zwroty i formy grzecznościowe. 2.3. Cele wychowania Główne cele wychowania w niniejszym programie nauczania języka angielskiego na drugim etapie edukacyjnym to: • kształtowanie postaw humanistycznych: ofiarności, solidarności, altruizmu, tolerancji, uczciwości, sprawiedliwości, empatii, szacunku dla innych ludzi, odpowiedzialności, szacunku dla tradycji, • wychowanie patriotyczne rozumiane jako budowanie więzi i poczucia dumy ze szkoły, regionu i ojczyzny, • wychowanie patriotyczne rozumiane jako kształtowanie postaw obywatelskich, wspólnego działania dla dobra innych, zaangażowania w życie szkoły i lokalnej społeczności, • poznawanie dziedzictwa kultury regionu i narodowej na tle kultury innych krajów, w szczególności krajów angielskiego obszaru językowego, • rozwijanie świadomości ekologicznej, • promowanie zdrowego trybu życia i aktywności fizycznej, • pogłębianie aktywności poznawczej ucznia, pomoc w rozwijaniu jego osobistych zainteresowań, • wdrażanie uczniów do samokształcenia. 11 III. Treści nauczania Treści nauczania to zbiór planowanych czynności ucznia, które są wyznaczone przez materiał nauczania i podporządkowane zaplanowanej zmianie psychicznej. Możemy określić trzy elementy treści kształcenia: • wiedza w rozumieniu materiału nauczania, który przedstawiono w programie za pomocą katalogu tematów oraz wykazu struktur gramatycznych i składniowych, czyli rzeczowa część treści, • zmiana psychiczna, która ma zajść w uczniach, w ich systemie wiedzy, w umiejętnościach, postawach, a także w systemie wartości, pod wpływem wiedzy oraz czynności dokonywanych na materiale nauczania. Ta pożądana zmiana została opisana w kategorii celów kształcenia i wychowania, • czynności ucznia, które są podejmowane na materiale nauczania w sposób celowy, nakierowany na wywołanie opisanej zmiany; czynności, które powodują, że zmiany te zachodzą. Na czynności składa się szereg operacji przede wszystkim umysłowych np. odbioru informacji, ich selekcji, porządkowania, przetwarzania, wartościowania, wytwarzania. W niniejszym programie nauczania zostały one przedstawione w formie wymagań szczegółowych wynikających z podstawy programowej i zapisane jako umiejętności ucznia. 3.1. Wymagania szczegółowe Część wymagań była już realizowana w klasach IV–VI, dlatego żółtym tłem zaznaczone zostały elementy, na których warto skoncentrować się w klasach VII–VIII. W obrębie tematów określonych w podstawie programowej oraz niniejszym programie nauczania języka angielskiego uczeń potrafi: 1. Człowiek (np. dane personalne, okresy życia, wygląd zewnętrzny, cechy charakteru, rzeczy osobiste, uczucia i emocje, umiejętności i zainteresowania): • przedstawić siebie i inne osoby, • opisać swoje umiejętności i zainteresowania, • porozmawiać o hobby i zainteresowaniach oraz zapytać o upodobania, • opisać cechy fizyczne, • nazwać i opisać rzeczy osobiste, w tym: ubrania, buty, dodatki, • opisać wygląd zewnętrzny, • porównać wygląd zewnętrzny różnych osób, • ocenić styl ubierania się, komplementować i reagować na wyrazy uznania lub dezaprobatę, • opisać charakter swój i innych osób, • porównać cechy osobowości osób, • wyrazić, co lubi, a czego nie lubi, • określić stan emocjonalny i uczucia, • zapytać o stan fizyczny i emocjonalny rozmówcy i osób trzecich, • wyrazić zainteresowanie, zdziwienie, radość, żal, rozczarowanie, zmartwienie, • wyrazić prośbę, podziękowanie, przeprosiny i zareagować w podobnych sytuacjach, • poprosić o pozwolenie, wyrazić odmowę lub zgodę; uzasadnić decyzję, • poprosić o wybaczenie i zareagować w podobnych sytuacjach, • zapytać o uczucia, upodobania, chęci, pragnienia i wyrazić podobne uczucia, 12 • opisać różne grupy wiekowe i ich potrzeby, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 2. Miejsce zamieszkania (np. dom i jego okolica, pomieszczenia i wyposażenie domu, prace domowe): • nazwać pomieszczenia i wyposażenie domu, określić ich położenie, • opisać swój pokój i jego wyposażenie, • nazwać różne typy domów, • opisać swoje mieszkanie lub swój dom, • porównać wyposażenie i wyrazić opinię, • porównać różne domy, wyrazić opinię i ją uzasadnić, • nazwać miejsca w najbliższej okolicy, • opisać sąsiedztwo, wskazać zalety i wady okolicy domu, • wyrazić swoją opinię o miejscu i ją uzasadnić, • negocjować wybór miejsca zamieszkania z innymi osobami, • nazwać prace domowe, • opisać swoje obowiązki domowe, • poprosić o pomoc i zareagować na prośby, • poprosić o radę i udzielić rady oraz zareagować na rady innych osób, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 3. Edukacja (np. szkoła i jej pomieszczenia, przedmioty nauczania, uczenie się, przybory szkolne, oceny szkolne, życie szkoły, zajęcia pozalekcyjne): • nazwać pomieszczenia w szkole oraz ich wyposażenie, • nazwać przedmioty nauczania, wyrazić preferencje i je uzasadnić, • opisać swoją klasę, • opisać swoją szkołę, • porównać szkoły w swojej miejscowości z innymi szkołami, także w innych krajach, • zrozumieć polecenia wydane przez nauczyciela (classroom language), • opisać, co robi codziennie w szkole, • nazwać i opisać zajęcia pozalekcyjne, w których uczestniczy, • nazwać imprezy organizowane w szkole, • napisać sprawozdanie ze szkolnej imprezy, • opisać system oceniania, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 4. Praca (np. popularne zawody i związane z nimi czynności i obowiązki, miejsce pracy, praca dorywcza, wybór zawodu): • nazwać popularne zawody i miejsca pracy, związane z nimi czynności oraz obowiązki, • nazwać popularne prace dorywcze dla nastolatków, związane z nimi czynności oraz obowiązki, • opisać pracę np. rodziców, przedstawić wymagania dla wybranych zawodów, • porównać oferty pracy dorywczej, • przedstawić zalety i wady wybranych zawodów, • wyrazić preferencje na temat swojej przyszłej pracy, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 15 10. Sport (np. dyscypliny sportu, sprzęt sportowy, obiekty sportowe, imprezy sportowe, uprawianie sportu): • rozmawiać o popularnych dyscyplinach sportu, obiektach i sprzęcie sportowym, • opisać swoje doświadczenia związane z uprawianiem sportu lub aktywnością fizyczną, • uzyskać i podać informację o wydarzeniach sportowych: dowiedzieć się i podać godziny otwarcia, czas rozpoczęcia, ceny biletów imprez sportowych, • zaplanować udział w imprezie sportowej, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 11. Zdrowie (np. tryb życia, samopoczucie, choroby, ich objawy i leczenie): • nazwać podstawowe choroby i ich symptomy, • poinformować o swoim samopoczuciu, zapytać innych, jak się czują, • opisać podstawowe dolegliwości i ich leczenie, udzielić rady i poprosić o radę, • przedstawić zasady zdrowego stylu życia oraz zachowania dobrej kondycji fizycznej i psychicznej, • opisać krótko własny przykład zdrowego stylu życia np. wpis na forum lub blogu, • nazwać podstawowe kontuzje, • przedstawić zasady postępowania w przypadku kontuzji, • zrozumieć teksty informujące o wypadkach, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 12. Nauka i technika (np. odkrycia naukowe, wynalazki, korzystanie z podstawowych urządzeń technicznych i technologii informacyjno-komunikacyjnych): • nazwać podstawowe urządzenia służące do komunikacji z innymi i podać ich funkcje, • podać odkrycia naukowe, wynalazki, wyjaśnić, dlaczego są ważne w naszym życiu, • nazwać i krótko opisać gadżety elektroniczne, • podać prostą instrukcję obsługi i korzystania z podstawowych urządzeń technicznych w gospodarstwie domowym oraz urządzeń mobilnych (np. tablet), • zrozumieć informacje w tekście o podróżach kosmicznych i możliwości życia w przestrzeni kosmicznej, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 13. Świat przyrody (np. pogoda, pory roku, rośliny i zwierzęta, krajobraz, zagrożenie i ochrona środowiska naturalnego): • nazwać wybrane dzikie zwierzęta, w tym zamieszkujące zoo np. w najbliższej okolicy, • opisać swoje zwierzątko (np. wygląd, zwyczaje), • opowiedzieć, jak należy zajmować się swoim zwierzątkiem, • nazwać elementy pogody i klimatu oraz pory roku, • zrozumieć prognozę pogody w radiu, telewizji, Internecie, • podać prostą informację i opinię o pogodzie, • zapytać się o pogodę, • nazwać typy krajobrazu i elementy środowiska naturalnego, • opisać różne typy krajobrazu w Polsce i na świecie, • nazwać i krótko opisać klęski żywiołowe, • nazwać czynniki zagrażające środowisku naturalnemu, • podać kilka zasad ochrony środowiska naturalnego, • opisać lokalną akcję na rzecz ochrony środowiska naturalnego, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. 16 14. Życie społeczne (np. wydarzenia i zjawiska społeczne): • nazwać zjawiska społeczne w szkole, społeczności lokalnej i kraju, • napisać ulotkę informującą o akcji społecznej, • napisać zaproszenie do udziału w akcji społecznej, • opisać wydarzenie społeczne np. akcję charytatywną, • nazwać rodzaje przestępstw i kary, którym podlegają przestępcy, • podać sposoby zapobiegania przestępczości wśród nieletnich, • przekazać informację o wyborach np. do samorządu szkolnego, • zaplanować i zrealizować projekt edukacyjny. Struktury gramatyczne Uczeń posługuje się w mowie i w piśmie następującymi strukturami gramatycznymi: CZASOWNIK 1. Bezokolicznik i formy osobowe, np. to learn, learns 2. Czasowniki posiłkowe, np. be, do 3. Czasowniki modalne: • can, np. Can you help me? I can speak English. I can’t ski. I can’t hear you. It can’t be true. • could, np. Could you pass me the sugar, please? I couldn’t help him with his homework. • may, np. May I speak to Sam? It may be too late. • might, np. It might be a bomb. I might go to a disco tomorrow. • must, np. I must finish it today. You mustn’t smoke here. It must be Tom. • should, np. You shouldn’t miss your train. Where should I get off? • ought to, np. You ought to drink a lot of water. • shall, np. Shall we eat now? 4. Tryb rozkazujący, np. Come here! Don’t touch that! 5. Czasowniki regularne i nieregularne, np. talk – talked – talked, do – did – done 6. Imiesłów czynny i bierny, np. speaking, spoken 7. Czasowniki wyrażające stany i czynności, np. like, dance, see 8. Czasowniki złożone (phrasal verbs), np. get up, look for, take up 9. Czasy gramatyczne: • Present Simple, np. She often reads in bed. The train leaves at seven. • Present Continuous, np. She is watching her favourite sitcom at the moment. We are going to the cinema tomorrow. • Present Perfect, np. I’ve just seen my teacher. He hasn’t visited me since May. • Present Perfect Continuous, np. I’ve been waiting here for ages. • Past Simple, np. Columbus discovered America in 1492. I saw him two days ago. • Past Continuous, np. We were watching TV at ten o’clock last night. • Past Perfect, np. The film had already started when we arrived at the cinema. • Future Simple, np. I will call you tomorrow. I think it will rain. • Future Continuous, np. She will be spending hours at a computer. 10. Konstrukcja „be going to”, np. I’m going to give a party on Saturday. 11. Konstrukcja „have to”, np. He has to stay in bed. I don’t have to go. 12. Konstrukcja „would like to”, np. I would like to meet him. 13. Konstrukcja „used to”, np. I used to wear glasses. 17 RZECZOWNIK 1. Rzeczowniki policzalne i niepoliczalne, np. a pen, sugar, information, money 2. Liczba mnoga regularna i nieregularna, np. a dog – dogs, a woman – women 3. Forma dzierżawcza, np. Tom’s brother, the colour of her eyes 4. Rzeczowniki złożone, np. a washing machine, toothpaste, sister-in-law PRZEDIMEK 1. Przedimek nieokreślony, np. a plum, an apple 2. Przedimek określony, np. the sun, the USA 3. Przedimek zerowy, np. dinner PRZYMIOTNIK 1. Stopniowanie regularne i nieregularne używane do porównań w stopniu równym, wyższym i najwyższym, np. big – bigger – the biggest, inteligent – more inteligent – the most inteligent, good – better – the best 2. Użycie przymiotników z so, such, how i what, np. She is such a nice girl. What a day! How nice! 3. Przymiotniki dzierżawcze, np. my, his, our PRZYSŁÓWEK 1. Stopniowanie regularne i nieregularne, np. elegantly – more elegantly – the most elegantly, badly – worse – the worst 2. Przysłówki too i enough, np. (not) strong enough, too tall 3. Miejsce przysłówka w zdaniu, np. He usually plays football on Saturday mornings. She is always late. Do it quickly! ZAIMEK 1. Zaimki osobowe, np. I, you, we 2. Zaimki dzierżawcze, np. mine, yours, ours 3. Zaimki zwrotne, np. myself, yourself, ourselves 4. Zaimki wskazujące, np. this, those 5. Zaimki pytające, np. who, what, which 6. Zaimki względne, np. who, which, that 7. Zaimki wzajemne, np. each other 8. Zaimki nieokreślone, np. some, any, much, many, no, (a) few, (a) little, other, another, somebody, anything 9. Zaimek bezosobowy you 10. Zaimki one / ones w zdaniach typu I will take the green one / ones. LICZEBNIK 1. Liczebniki główne, np. one, a thousand 2. Liczebniki porządkowe, np. first, twenty-fourth PRZYIMEK 1. Przyimki określające miejsce, kierunek, odległość, np. in London, to school 2. Przyimki określające czas, np. on Monday, in March, at night 3. Przyimki przyczyny, np. to win a prize 4. Przyimki sposobu, np. by bus, with a pen 5. Przyimki po niektórych czasownikach i przymiotnikach, np. think of, interested in 20 Do dzisiaj można wykorzystywać tę metodę w tych fazach lekcji, kiedy nowy materiał gramatyczny lub leksykalny jest wprowadzany i utrwalany poprzez wiele ćwiczeń kontrolowanych, które w konsekwencji prowadzą do opanowania sprawności mówienia, automatyzowania struktur językowych w umysłach uczących się. Zalecane jest wykorzystywanie różnorodnych środków audiowizualnych jako bodźców popularnych w tej metodzie oraz zminimalizowanie obecności języka ojczystego na lekcjach języka angielskiego. Nie można też zapominać o nagradzaniu dobrych reakcji językowych, tak, aby zwiększyć motywację ucznia. Metoda kognitywna (unowocześniona metoda gramatyczno-tłumaczeniowa). Ta metoda podkreśla, że język musi mieć charakter twórczy, a posługiwanie się językiem nie jest nawykowe lecz innowacyjne. Ta metoda za cele nauki uznaje wykształcenie kompetencji językowej. Taka kompetencja pozwala, za pomocą pewnej skończonej liczby reguł gramatycznych, rozumieć i samodzielnie tworzyć w języku obcym nieskończenie wiele poprawnych zdań. Drogą do osiągnięcia kompetencji jest kontakt z językiem obcym w naturalnej sytuacji, której znaczenie jest dla ucznia w pełni zrozumiałe. W toku wielu udanych i nieudanych prób samodzielnego mówienia uczeń powoli zbliża się do normy językowej. Błąd jest traktowany jako zupełnie naturalna cecha każdego procesu uczenia się, a nawet sygnał, że proces uczenia się w ogóle zachodzi. Twórcze, refleksyjne, analityczne przyswajanie języka obcego, przywiązywanie wielkiej wagi do rozwijania sprawności receptywnych, zwłaszcza słuchania, wysoka ranga tzw. nieustrukturyzowanej produkcji językowej, gdzie uczeń samodzielnie buduje wypowiedzi i trenuje prowadzenie swobodnej rozmowy, to trwałe elementy zapożyczone z tej metody konieczne do osiągnięcia celów założonych w programie. 4.1.2. Metody niekonwencjonalne Najważniejszą cechą metod niekonwencjonalnych jest upodmiotowienie ucznia, uwzględnienie w procesie nauczania jego potrzeb intelektualnych na równi z emocjonalnymi, a nawet fizycznymi. Te metody uwzględniają typy inteligencji, style uczenia się, zainteresowania i preferencje. Ich istotą jest zapewnienie uczniowi poczucia bezpieczeństwa. Dla realizacji celów programu najważniejsze z nich to: Metoda reagowania całym ciałem (TPR). Ta metoda opiera się na założeniu, że uczeniu się i trwałemu zapamiętywaniu nowego materiału językowego sprzyjają dwa rodzaje zachowania ucznia – milczące przysłuchiwanie się i ruch fizyczny związany z treścią przekazu. Nauczanie w tej metodzie polega na prostych poleceniach wydawanych przez nauczyciela w języku obcym. Te polecenia, – których wykonanie demonstruje na początku nauczyciel, by wspomóc rozumienie – są skonstruowane tak, że można je wykonać bez słów. W każdym przypadku są niezbędne ruch fizyczny i praca całym ciałem. Ta metoda nie operuje podręcznikiem; wykorzystuje zestawy rekwizytowe, by za ich pomocą tworzyć pozaklasowe sytuacje takie jak zakupy w sklepie czy wycieczka do parku. Chodzi tu o zaktywizowanie całego mózgu: lewej półkuli – odpowiedzialnej za język i prawej – odpowiedzialnej za ruch fizyczny. Ta metoda jest szczególnie efektywna w nauczaniu poleceń, zwłaszcza tzw. classroom language, trybu rozkazującego (gramatyki i słownictwa w tym zakresie) i przyimków. TPR sprzyja uczeniu się i nauczaniu bezstresowemu, pozwala na relaks w czasie lekcji, pokonuje zahamowania i strach przed mówieniem. Jej elementy można wykorzystywać w klasach starszych, zwłaszcza jako technikę pojedynczych ćwiczeń przeprowadzanych w środku lekcji, kiedy uwaga uczniów spada i trzeba im dostarczyć nieco ruchu i relaksu (np. zabawa typu 21 kalambury). Może to też być ćwiczenie wprowadzające do tematu, np. grupowa prezentacja (mime) literowanego przez nauczyciela kluczowego słowa. Metoda naturalna. Ta metoda opiera się na założeniu, iż decydujące dla opanowania języka jest słuchanie wypowiedzi obcojęzycznych, których ogólny sens jest dla uczącego się zrozumiały, wynika bowiem ze zrozumiałej dla niego sytuacji. Przekonanie o trafności tej tezy uzasadnia fakt, że w taki właśnie sposób wszystkie małe dzieci uczą się skutecznie języka ojczystego. Nauczyciel maksymalnie zbliża więc nauczanie do tego, co dzieje się w przypadku dziecka opanowującego język ojczysty; posługuje się dość prostym, ale naturalnym językiem, mówi o tym, co dzieje się tu i teraz, stosuje wiele mimiki i gestu, powtarza swą wypowiedź na różne sposoby. Ta metoda opiera się również na przekonaniu, że kluczową sprawą dla powodzenia nauki jest wyeliminowanie stresu. Zadaniem nauczyciela jest więc również stworzenie atmosfery bezpieczeństwa i akceptacji. Uczniowie sami decydują, czy i kiedy włączyć się do rozmowy. Nauczyciel nie poprawia błędów, lecz w toku dalszej rozmowy wielokrotnie wypowiada formy poprawne. Wypowiedzi nauczyciela muszą być ogólnie zrozumiałe, ale zawsze powinny być na nieco wyższym poziomie niż ten prezentowany w danym momencie przez ucznia, co stymuluje rozwój. Tę metodę można wykorzystać w fazie prezentacji nowego materiału językowego, zwłaszcza w pracy z uczniami nieśmiałymi i wycofanymi z natury. 4.1.3. Podejście komunikacyjne Podejście komunikacyjne łączy w sobie wiele cech metod konwencjonalnych i niekonwencjonalnych, wykorzystując w obrębie swojej koncepcji metodycznej liczne techniki wypracowane poprzez wcześniejsze metody, dlatego już samo w sobie nosi znamiona eklektyzmu. Celem nauki jest osiągnięcie kompetencji komunikacyjnej rozumianej jako umiejętność efektywnego porozumiewania się w sposób odpowiadający danej sytuacji. Aby to osiągnąć, trzeba oczywiście poznać formy gramatyczne danego języka, a także funkcje wypowiedzi oraz ich wzajemne zależności. Drogą do wykształcenia kompetencji komunikacyjnej jest uczestniczenie w możliwie wielu sytuacjach organizowanych przez nauczyciela tak, aby były one maksymalnie zbliżone do naturalnych sytuacji. Z tego powodu prezentacja nowego materiału językowego jest najczęściej sytuacyjna i wizualna, ogranicza się stosowanie języka ojczystego ucznia, a objaśnienia i komentarze sprowadza się do niezbędnego minimum. Ćwiczenia lekcyjne są tak zaprojektowane, by odzwierciedlały autentyczną komunikację językową. Ich celem nie jest wypowiadanie poprawnych zdań, ale przekazywanie pewnych treści i załatwianie określonych spraw. Stąd też mnogość dialogów, symulacji, odgrywanie ról, gier, zabaw, zgadywanek i dyskusji prowadzonych w parach i małych grupach. W podejściu komunikacyjnym po raz pierwszy zwrócono uwagę na to, że w istocie nie chodzi o naukę samego języka jako systemu, ale o naukę umiejętności uzyskiwania i przekazywania informacji. Do dzisiaj sprawność mówienia traktuje się jako najważniejszą w sytuacji szkolnego procesu nauczania. Metoda komunikacyjna spowodowała jednak zaniedbania poprawności językowej, dlatego w podejściu eklektycznym jest ważna nauka mówienia w języku obcym, ale należy poprawiać błędy uczniów i pomagać im te błędy eliminować, po to, aby osiągali cele i wspinali się na coraz wyższe poziomy zaawansowania językowego. 22 4.2. Formy pracy W celu urozmaicenia lekcji zaleca się stosowanie form pracy odpowiednio zróżnicowanych, dostosowanych do treści nauczania, zachowując przy tym właściwe proporcje. Mogą to być: • praca z całą klasą (lockstep), • praca indywidualna (kierowana przez nauczyciela lub samodzielna), • praca w parach zamkniętych (wszyscy uczniowie pracują w parach) lub otwartych (dwóch uczniów występuje przed klasą), • praca w grupach, • praca projektowa (wykonywana w szkole lub w domu). Praca w parach zamkniętych i grupach oraz praca projektowa powinna być zawsze zakończona prezentacją efektów działania – przed nauczycielem, inną parą / grupą lub klasą. 4.3. Techniki pracy W dziale tym wyodrębniono techniki odnoszące się do kształcenia umiejętności receptywnych i produktywnych oraz środków i funkcji językowych. Ponadto uwzględniono tu techniki z zakresu integracji międzyprzedmiotowej, techniki rozwijające umiejętność uczenia się, a także techniki określane mianem aktywizujących oraz techniki ukierunkowane na wykorzystanie technologii informacyjnej i komunikacyjnej. 4.3.1. Nauczanie sprawności receptywnych Słuchanie Jest to pierwsza sprawność, którą uczniowie rozwijają, rozpoczynając naukę języka obcego, analogicznie jak dzieci poznają język ojczysty. Treści na lekcji języka angielskiego powinny być zawsze wprowadzane w rzeczywistym i czytelnym dla uczniów kontekście. Najczęściej będzie to rzeczywista sytuacja klasowa, czyli odtwarzane nagranie bądź tekst czytany przez nauczyciela. Może to być także fragment filmu np. z kanału YouTube lub programu telewizyjnego czy program radiowy. Może być to także wypowiedź innej osoby znającej język angielski np. uczestnika wymiany lub ucznia ze szkoły partnerskiej na platformie eTwinning. Zrozumienie słyszanej wypowiedzi nie zawsze jest proste. Nawet znając słownictwo i różne struktury gramatyczne, uczniowie mają często problem ze zrozumieniem komunikatu. Słuchanie ze zrozumieniem wymaga bowiem znajomości i stosowania strategii komunikacyjnych. W sytuacji komunikacji bezpośredniej czy filmu należy zwrócić uwagę na przekazy niewerbalne rozmówcy: mowę ciała (gesty, mimikę), kontekst, ton wypowiedzi rozmówcy oraz inne okoliczności towarzyszące wypowiedzi. Słuchanie nagrania pozbawione jest normalnego w komunikacji bezpośredniej wsparcia wzrokowego. Należy więc przygotować ucznia do słuchania, wprowadzając uprzednio temat. Można to zrobić poprzez: • ilustracje, zdjęcia lub rysunki, które towarzyszą zadaniu w podręczniku, • użycie tytułu i na tej podstawie próby określenia kontekstu sytuacyjnego, • kluczowe słowa lub zwroty i próby odgadnięcia tematu, • krótki tekst charakteryzujący sytuację. Zanim uczniowie zaczną słuchać nagrania, powinni wiedzieć, dlaczego go słuchają i na czym polega ich zadanie. Najczęściej uczniowie mają wysłuchać konkretnej informacji. Ich zadanie może też polegać na uchwyceniu ogólnego sensu tekstu lub rozmowy albo określeniu 25 4.3.2. Nauczanie sprawności produktywnych Mówienie Sprawność mówienia jest rozwijana przez uczniów już od pierwszego kontaktu z językiem. Na wczesnym etapie kształcenia polega na powtarzaniu za modelem (dryl językowy jak w metodzie audiolingwalnej), potem stopniowo dochodzi do samodzielnych wypowiedzi. Kiedy dziecko uczy się języka ojczystego, to mówienie jest ściśle powiązane ze słuchaniem. W kształceniu języka obcego w warunkach szkolnych dąży się do tego, aby wszystkie cztery umiejętności były rozwijane równolegle. Na lekcji są rozwijane dwa aspekty mówienia: ustne ćwiczenie nowego materiału językowego oraz rozwijanie umiejętności komunikowania się w języku angielskim. Skuteczne opanowanie sprawności komunikowania, kluczowe w klasach VII–VIII, wymaga stworzenia rzeczywistych sytuacji do zastosowania wyuczonych struktur i słownictwa. Zgodnie z podejściem eklektycznym nauczyciel powinien kreować na zajęciach sytuacje sprzyjające komunikacji w języku angielskim, a także w miarę możliwości zapewnić możliwość autentycznej komunikacji z rówieśnikami np. ze szkoły partnerskiej, zarówno w środowisku wirtualnym poprzez platformę eTwinning, jak i bezpośredniej w czasie wymiany. Aby móc się komunikować, uczniowie muszą opanować słownictwo i różnorodne struktury gramatyczne oraz rozmaite wyrażenia funkcjonalne. Mówienie wymaga znajomości strategii komunikacyjnych, werbalnych i niewerbalnych. Spośród tych ostatnich, warto wspomnieć o interpretowaniu mowy ciała i tonu wypowiedzi. Ze strategii werbalnych warto wymienić: • zastosowanie parafrazy, opisu, synonimu lub sformułowania bliskoznacznego, • odwołanie do języka polskiego lub innego znanego rozmówcy języka, • zwrócenie się o pomoc, objaśnienie czy powtórzenie (do nauczyciela lub innego rozmówcy. Uczniowie potrzebują okazji do stosowania nowego materiału językowego w sytuacjach oraz ćwiczenia dłuższych wypowiedzi. Jednym ze sposobów na ćwiczenie w mówieniu są dialogi i scenki. Oparte są one na modelu, który uczniowie przetwarzają, by wreszcie tworzyć własne dialogi i scenki, wykorzystując bank środków językowych do tematu. Inną skuteczną metodą są zadania oparte na lukach informacyjnych przeznaczone do pracy w parach. Te rodzaje zadań odzwierciedlają autentyczną komunikację, ponieważ: • istnieje cel rozmowy, • żaden z rozmówców nie wie, co powie druga osoba, • przesłanie jest ważniejsze od formy, • celem jest zrobienie czegoś (np. uzupełnienie tabeli, dokończenie opisu). Inne rodzaje zadań, podczas wykonywania których uczniowie mówią przez dłuższy czas, obejmują: • rozmowę na podstawie ilustracji, w tym wyszukiwanie różnic, • ankietowanie kolegów i prezentację rezultatów, • udzielanie instrukcji w oparciu o obrazki, mapę lub przedmiot, • opowiadanie historyjek w oparciu o materiały wizualne, np. kości opowieści (story cubes), karty obrazkowe, karty wyrazowe, • relacjonowanie własnych doświadczeń i przeżyć ucznia, • wypowiedzi na wybrany temat, np. prezentacje projektu przed klasą, prezentacje szkoły, regionu, kraju dla uczestników wymiany. Rozwój sprawności mówienia można przyspieszyć, jeśli tematyka, której dotyczy sytuacja komunikacyjna, jest bliska uczniom. Zwiększenie autonomii uczniów w zakresie doboru tematów rozmowy czy wypowiedzi zwiększy ich motywację. 26 Pisanie Z rzeczywistą potrzebą pisania uczniowie zetkną się zarówno w klasie, jak i w codziennym życiu pozaszkolnym, przy okazji korespondencji, kontaktowania się z innymi użytkownikami języka angielskiego, głównie w środowisku wirtualnym: za pomocą poczty elektronicznej, na platformie eTwinning lub korzystając z portali społecznościowych (np. Twitter). Tradycyjny sposób komunikacji pisemnej jest rzadziej spotykany wśród młodzieży. Niemniej zadaniem szkoły jest przygotowanie ucznia do przyszłego życia zawodowego i społecznego, zatem umiejętność napisania notatki z rozmowy telefonicznej, czy pocztówki i kartki z życzeniami lub listu prywatnego jest równie ważna. W sytuacji szkolnej pretekstem do pisania jest zwykle bodziec wynikający z innej sprawności – słuchania, mówienia lub czytania, gdzie uczeń zapisuje swoje odpowiedzi do zadania lub sporządza raport z wywiadu. Motywacja ucznia, a co za tym idzie rozwój sprawności lepiej się rozwija, jeśli tematyka zadań będzie bliska uczniom. Każda wypowiedź pisemna musi być ponadto poparta opanowaniem określonego repertuaru słów i sformułowań potrzebnego do przekazania myśli. W toku nauki, w miarę nabywania wiadomości i umiejętności, należy dbać o rozwijanie zarówno spójności i logiki wypowiedzi, jak i poprawności oraz korzystania z szerokiego zasobu środków językowych. Uczniowie klas VII–VIII rozwijają umiejętność pisania w rozumieniu komunikacyjnym. Typowe zadania o zróżnicowanym stopniu trudności to: • wypełnianie formularzy i ankiet, • dopisywanie zakończenia zdań, • udzielanie odpowiedzi na pytania, • formułowanie pytań do tekstów oraz ankiet i wywiadów, • uzupełnianie dymków w historyjkach obrazkowych, • układanie samodzielnych, kilkuzdaniowych wypowiedzi na zadany temat, • pisanie notatek (np. z rozmów telefonicznych), wiadomości SMS, wpisów na blogu lub forum, • pisanie streszczeń dłuższych wypowiedzi pisemnych, np. artykułów, opowiadań, listów. Przy dłuższych wypowiedziach pisemnych niezbędne są ćwiczenia w: dobieraniu właściwego stylu (formalnego, nieformalnego, kolokwialnego, slangowego) w zależności od adresata tekstu, planowaniu układu tekstu, planowaniu treści wypowiedzi. 4.3.3. Nauczanie gramatyki Gramatyki można uczyć przez reguły albo przez kontekst i odkrycie. Pierwsze podejście, zwane dedukcyjnym, jest charakterystyczne np. dla metody gramatyczno-tłumaczeniowej. W tym podejściu nauczyciel jest w centrum uwagi. To on przedstawia temat gramatyczny, tłumaczy zasady, a następnie proponuje ćwiczenia, w których reguły i formy mają być zastosowane w zdaniach. Nauczyciel od ogólnej zasady przeprowadza ucznia do szczegółu. W drugim podejściu, indukcyjnym, to uczeń jest w centrum procesu nauczania. To on dokonuje „odkrycia” zasad w materiale przygotowanym przez nauczyciela lub zawartym w podręczniku. To podejście składa się z trzech kroków. Zauważenie (noticing) to proces aktywnego zapoznawania się z treścią, w którym uczeń uświadamia sobie istnienie nowej struktury i widzi związek między formą językową a znaczeniem. Strukturyzacja (structuring) wnosi nowe wzorce do używanego przez uczniów języka i zwykle wymaga kontrolowanej praktyki i proceduralizacja (procedurising) to zastosowanie nowej struktury gramatycznej w natychmiastowej i płynnej komunikacji. Obydwa podejścia mają swoje zalety i wady. Podejście indukcyjne jest często postrzegane jako korzystniejsze, ponieważ uczeń jest bardziej aktywny w procesie uczenia się, a nie jest 27 biernym odbiorcą. To zwiększone zaangażowanie może pomóc uczniowi rozwijać głębsze zrozumienie i pomóc przyswoić język angielski. To może również zwiększyć autonomię ucznia i jego motywację. Z drugiej strony uczenie indukcyjne może pochłaniać więcej czasu i energii, a także stawia większe wymagania wobec nauczyciela i ucznia. Możliwe jest również, że w trakcie procesu uczący się może dojść do błędnych wniosków lub stworzyć niepoprawne lub niepełne reguły. Ponadto podejście indukcyjne może stać w sprzeczności z osobistym stylem uczenia się oraz preferencjami ucznia. Poza tym nie wszystkie zasady da się sformułować samodzielnie, gdyż uczeń nie dysponuje wystarczającym zasobem metajęzyka do ich opisania lub też dana struktura gramatyczna jest zbyt skomplikowana. Z tego powodu najlepiej stosować system mieszany, wykorzystywać ćwiczenia i pytania naprowadzające, a zasady pozostawić do wyboru w zadaniu typu wybór wielokrotny. Pomocna w nauczaniu gramatyki jest typowa dla metody audiolingwalnej technika drylu językowego, która daje możliwość wielokrotnego przećwiczenia i powtórzenia tej samej struktury. W grupach, które potrzebują utrwalenia struktur z wcześniejszego etapu edukacji, pierwszy krok to dryl konstruktywny – zdanie należy rozumieć, aby sformułować stosowną odpowiedź. Kolejny etap to dryl komunikacyjny, także kontrolowany, ale bodziec werbalny nauczyciela jest uzupełniany własnym zdaniem ucznia. Kolejna technika to dictogloss, czyli dyktando gramatyczne. Celem tej techniki jest zrozumienie tekstu, a nie bierne notowanie tekstu. Jako materiał należy wykorzystać tekst, który uczniowie już znają, aby zwrócić ich uwagę na określone konstrukcje gramatyczne i leksykalne. Nauczyciel czyta dwukrotnie tekst (4–6 zdań) w normalnym tempie. Uczniowie robią notatki, starają się zapisać informacje kluczowe dla zrozumienia tekstu. Kolejnym krokiem jest praca grupowa nad rekonstrukcją usłyszanego tekstu. W ostatniej fazie uczniowie analizują wyniki swojej pracy pod kierunkiem nauczyciela i porównują je z oryginalnym tekstem. Inne przydatne w nauczaniu gramatyki techniki to: • uzupełnianie zdań właściwą formą podanego czasownika, • parafrazowanie zdań, czyli wyrażanie takiej samej treści za pomocą innej konstrukcji, • tłumaczenie fragmentów zdań, co wymusza zastosowanie konkretnej struktury, • uzupełnianie luk, • wybór wielokrotny, • rozsypanka wyrazowa. Urozmaiceniem i uatrakcyjnieniem nauczania gramatyki będzie wykorzystanie gier i zabaw. 4.3.4. Nauczanie słownictwa Słownictwa należy uczyć się systematycznie, gdyż bez podstawowego zasobu środków leksykalnych komunikacja w języku angielskim nie będzie możliwa. Techniki nauczania słownictwa mają na celu rozwijanie umiejętności potrzebnych w zapamiętywaniu, np. wyobraźnia, koncentracja uwagi, umiejętność kojarzenia czy wizualizacja. Najbardziej przydatne techniki stosowane w klasie to: • karty obrazkowe z podpisem oraz fiszki wyrazowe, • porządkowanie słów na kategorie semantyczne, • tworzenie map mentalnych, • podawanie synonimów lub antonimów, • słowotwórstwo – dodawanie przyrostków i przedrostków do rdzenia wyrazu, • rozwiązywanie krzyżówek, rebusów i zagadek oraz diagramów literowych, 30 Tytuł: Poznajmy się 1. O PROJEKCIE Uczniowie poznają życie i zainteresowania rówieśników z kraju partnerskiego. Wyróżnikiem projektu jest wspólna nauka angielskiego dla obu grup. Ale postaramy się zachęcić naszych uczniów do nauki języka ojczystego swoich partnerów. Będziemy włączać edukację poza klasą (outdoor education), by przedstawić partnerom nasze miejsce zamieszkania, region oraz kraj. Będziemy dzielić się dobrymi praktykami w zakresie zintegrowanego nauczania języków obcych, aby wzbogacić metody i techniki nauczania i uczenia się języków obcych w naszych szkołach. Postaramy się stosować techniki odwróconej klasy, by nasi uczniowie bardziej zaangażowali się w proces dydaktyczny i przejmowali odpowiedzialność za własne postępy w nauce. Podsumowaniem pracy będzie wymiana uczniów. 2. CELE Naszym celem jest: • podniesienie umiejętności językowych uczniów, • rozwijanie kompetencji TiK (edycja tekstu, zdjęć, filmów, projektowanie zadań i quizów, prezentacje i pokazy slajdów itp.), • kształtowanie postawy tolerancji wobec innych narodów, ras, kultury i języka, • rozwijanie świadomości kulturalnej i ekspresji artystycznej uczniów – od poznania własnego miasta i kraju do przedstawienia go innym, • rozwijanie kompetencji społecznych i obywatelskich – edukacja oparta na zadaniach projektowych do wykonania w grupach, • przekonanie uczniów o potrzebie mówienia innymi językami niż angielski, • umożliwienie szkołom zbudowania nowego partnerstwa w celu opracowania przyszłych projektów, w tym grantowych, • uatrakcyjnienie pracy nauczycieli języków obcych w szkole. 3. POSTĘP DZIAŁAŃ 1. Stwórz swój profil – zaprezentowanie się w TwinSpace, dodanie zdjęcia, 2. Przedstaw się – nagrywanie plików audio np. Voki w języku angielskim z autoprezentacją, zamieszczenie plików w TwinSpace np. na tablicy Padlet, uczniowie z krajów partnerskich będą próbowali dopasować pliki do profili osób. 3. Mój kraj / Mój region / Moje miejsce zamieszkania – uczniowie opracują quiz dla swoich partnerów zawierający pytania o ich kraju / regionie / miejscu zamieszkania (z wykorzystaniem zdjęć, filmików itp.) i zamieszczają go w TwinSpace np. w postaci kodu QR. Partnerzy rozwiązują quiz indywidualnie lub zespołowo i zamieszczają odpowiedzi w TwinSpace. 4. Moja szkoła – uczniowie przygotują prezentacje (np. PowerPoint, Prezi, Slideshare) o ich środowisku szkolnym, zamieszczają je w TwinSpace; na forum oceniają prezentacje partnerów – konkurs na najciekawszą prezentację. 5. Co robię w czasie wolnym – uczniowie przedstawiają różne czynności / aktywności (drama / pantomima) wykonywane w czasie wolnym / rekreacyjne i nagrywają krótkie filmiki np. telefonem komórkowym, które zamieszczają w TwinSpace; zadaniem partnerów będzie odgadnięcie czynności i nazwanie ich w języku angielskim i języku ojczystym i / lub języku partnerów. 6. Moda – uczniowie prezentują galerię kolaży przedstawiających modę młodzieżową. 7. Mój region / Twój region – uczniowie ankietują kolegów w szkole i tworzą statystyki na temat ich wyobrażeń o regionie, w którym znajduje się szkoła partnerska oraz jego mieszkańcach, porównają swoje wyobrażenia z faktami w trakcie pobytu na 31 wymianie, przygotowują raport dla swoich kolegów i przedstawiają w szkole w formie gazetki ściennej lub na stronie internetowej szkoły lub blogu. 8. Jedzenie – uczniowie prezentują swoje ulubione potrawy w postaci zagadek i quizów językowych. Zajmować się będziemy jednym tematem w miesiącu. Uczniów obu szkół dobierzemy w grupy międzynarodowe. Na realizację niezbędna jest średnio jedna godzina w tygodniu. 4. SPODZIEWANE REZULTATY • Uczniowie używają języka angielskiego i języka ojczystego partnerów nie tylko w środowisku szkolnym, ale także w domu. Uczą się wyszukiwać nowe słownictwo na własną rękę, korzystając ze słowników dostępnych w Internecie. • Uczniowie są bardziej zmotywowani nie tylko do nauki języka angielskiego, ale też języka partnerów, ponieważ zdają sobie sprawę z przydatności tego języka. Wiedzą, że na całym świecie są ludzie, którzy również uczą się / mówią tym językiem i są gotowi do komunikowania się w nim. • Uczniowie nawiązują kontakty z rówieśnikami ze szkoły partnerskiej, komunikują się z partnerami także poza platformą eTwinning. • Uczniowie zdobywają nowe umiejętności językowe i z informatyki oraz motywację do dalszego rozwoju. • Uczniowie lepiej poznają swój kraj, region i miejsce zamieszkania. • Uczniowie uczą się pracować samodzielnie, a także pracy w grupach. • Uczniowie uczą się o zwyczajach i życiu młodych ludzi w innym kraju i regionie. • Nauczyciele wymieniają się pomysłami i scenariuszami lekcji. 4.3.6 Inne techniki pracy Podstawowym zadaniem nauczyciela języka angielskiego jest kreowanie sytuacji językowych w klasie, tak aby umożliwić uczniom jak najczęstsze używanie tego języka. Wykorzystywanie technik aktywizujących uczestnictwo ucznia w procesie kształcenia wzbogaca i uatrakcyjnia lekcje. Do takich technik pracy zaliczyć można: • naukę przez zabawę, czyli wykorzystanie do celów dydaktycznych różnego typu gier, a także zabaw ruchowych. Mogą to być znane uczniom gry i zabawy adaptowane na potrzeby kształcenia językowego. • naukę przez piosenkę. Tę technikę można wykorzystywać na różne sposoby: wykorzystanie jazz chants jako atrakcyjnej formy drylu językowego do utrwalania słownictwa, struktur gramatycznych oraz języka funkcjonalnego; wykorzystanie przebojów wybranych przez uczniów, do których sami przygotowują ćwiczenia. • naukę przez działanie np. wspólne wykonanie prezentacji lub plakatu. Połączenie czynności manualnych z działaniami językowymi wykonywanymi w grupie pomaga w realizacji celów wychowawczych. • techniki teatralne. Odgrywanie różnego rodzaju scenek, dialogów, inscenizacji to atrakcyjna forma nauki, która stymuluje aktywne wykorzystanie przez uczniów języka angielskiego w konkretnej sytuacji; prawdziwa zabawa w teatr powinna obejmować próbę „czytaną” (na siedząco), potem wspólne ustalenie mowy ciała, czyli gestów i mimiki, a dopiero na koniec „próba generalna” z mówieniem i pokazywaniem. W przypadku uczniów nieśmiałych lub wycofanych mogą to być scenki dubingowane: wybrani uczniowie, najlepiej ruchowcy, odtwarzają scenkę mimicznie, a głosy podkładają inne osoby lub można odtworzyć nagranie. 32 • metodę odwróconej klasy (flipped classroom). Nauczyciel przygotowuje materiały multimedialne, z którymi uczniowie zapoznają się przed lekcją. To wiarygodne i sprawdzone źródło informacji. Następnie, zamiast zwyczajowego wprowadzenia, które teoretycznie uczniowie mają już za sobą, przechodzą do zajęć praktycznych, w trakcie których mogą przekształcić i zweryfikować zwizualizowane informacje w wiedzę. Na usystematyzowanie i ugruntowanie, w tym na uzyskanie odpowiedzi na pojawiające się pytania i by uzupełnić braki, mają zdecydowanie więcej czasu. • techniki multimedialne: wykorzystanie komputera z rzutnikiem, DVD, zasobów Internetu, platformy eTwinning oraz portali społecznościowych, tablicy interaktywnej powoli staje się standardem w polskiej szkole, można też zastosować model BYOD (bring your own device) i wykorzystać na lekcji urządzenia mobilne (tablety, smartfony) przyniesione przez uczniów, można wykorzystać darmowe aplikacje kodujące i za pomocą kodów QR (Quick Response Code) udostępniać materiały do samodzielnej pracy w domu (flipped classroom) lub dodatkowe zadania do wykonania na lekcji np. w połączeniu z techniką stacji zadaniowych, można wykorzystać aplikacje do animacji poklatkowej i tworzyć krótkie filmiki animowane zamiast tradycyjnych scenek lub dialogów, a także korzystać z darmowych aplikacje do utrwalania słownictwa lub gramatyki. Należy pamiętać, że im bardziej uda nam się zaangażować ucznia emocjonalnie, tym większa motywacja i lepsze efekty kształcenia. 4.3.7. Techniki rozwijania umiejętności samodzielnego uczenia się Zadaniem szkoły zapisanym w podstawie programowej, a także jednym z celów niniejszego programu nauczania języka angielskiego jest wdrażanie uczniów do samokształcenia. Niektóre strategie samodzielnego uczenia się zostały już omówione przy okazji przeglądu technik pracy, gdyż są to strategie pomocne w rozwijaniu sprawności językowych. Aby uczeń mógł samodzielnie kierować swoim procesem uczenia się języka angielskiego oraz przejąć odpowiedzialność za efekty tego procesu, jak również korzystać z różnych źródeł wiedzy, należy najpierw zapoznać go z rozmaitymi sposobami uczenia się, a przede wszystkim – pomóc mu rozpoznać preferowany styl uczenia się. Pomocne uczniowi będą ponadto: • umiejętność korzystania ze słownika, encyklopedii, leksykonu – należy wyjaśnić uczniom, jak są np. uporządkowane wyrazy i hasła, co oznaczają poszczególne skróty, • umiejętność prowadzenia notatek – dobrze jest zachęcić ucznia do zaznaczania, podkreślania ważniejszych treści, stosowania skrótów, wypunktowywania, notowania w formie diagramów, map mentalnych itp., • umiejętność dokonywania samooceny (czyli właściwe, tj. krytyczne, ocenianie swojego wkładu pracy w uczenie się danego materiału oraz wyniku tej pracy), • umiejętność wyszukiwania dodatkowych materiałów i korzystania z różnych źródeł informacji (krytyczna analiza i selekcja treści), • umiejętność współpracy z innym – uczenie się od siebie nawzajem, wspólne odpytywanie się i dzielenie zdobytymi informacjami, • samodzielne sprawdzanie poprawności wykonanych zadań z kluczem odpowiedzi, • poznawanie i stosowanie technik kompensacyjnych (np. opisywanie słowa, prośba o powtórzenie lub potwierdzenie informacji), • systematyczność w odrabianiu zadań domowych, w tym zapoznawaniu się z materiałem przygotowującym do następnej lekcji zalecanym przez nauczyciela (flipped classroom). 35 Etap 4: produkcja – tworzenie informacji – praca indywidualna 1. Nauczyciel zapisuje w tabeli na tablicy nazwy czterech mediów – podstawowe źródła informacji: telewizję, Internet, prasę codzienną oraz radio. Krótko opisuje swoje doświadczenia. Zachęca uczniów do podzielenia się swoją opinią na ten temat i opisania, jak korzystają z mediów. 2. Ochotnicy wypowiadają się na forum klasy. Etap 5: podsumowanie, zadanie pracy domowej 1. Nauczyciel rozdaje uczniom karteczki ze zdaniem ewaluacyjnym i prosi o dokończenie. 2. Nauczyciel podaje temat pracy domowej: Wpis na blogu na temat korzystania z mediów z elementami oceny różnych źródeł informacji. Długość pracy: 80–100 słów. 36 V. Ocenianie 5.1. Zakładany poziom osiągnięć ucznia Należy pamiętać, że osiągnięcia ujęte w podstawie programowej zostały określone na poziomie przeciętnego ucznia. Można spodziewać się, że będą uczniowie, dla których to nie jest adekwatny opis ich osiągnięć, ponieważ reprezentują wyższy poziom umiejętności. WIEDZA UMIEJĘTNOŚCI RECEPCJA PRODUKCJA INTERAKCJA Uczeń posługuje się zakresem środków językowych pozwalających mu na realizację działań językowych w wybranych aspektach następujących bloków tematycznych: • Człowiek • Miejsce zamieszkania • Edukacja • Praca • Życie prywatne • Żywienie • Zakupy i usługi • Podróżowanie i turystyka • Kultura • Sport • Zdrowie • Nauka i technika • Świat przyrody • Życie społeczne SŁUCHANIE (B1): Uczeń rozumie główne myśli zawarte w jasnej, sformułowanej w standardowej odmianie języka wypowiedzi na znane mu tematy, typowe dla domu, szkoły, czasu wolnego itd. Rozumie główne wątki wybranych programów radiowych i telewizyjnych traktujących o sprawach bieżących lub znajdujących się w kręgu zainteresowań ucznia. CZYTANIE (B1): Uczeń czyta ze zrozumieniem teksty składające się głównie ze słów najczęściej występujących, dotyczących życia codziennego. Potrafi w nich znaleźć konkretne przewidywalne informacje. Rozumie proste opisy wydarzeń, uczuć i pragnień zawarte w prywatnej korespondencji. MÓWIENIE (A2+): Uczeń łączy wyrażenia w prosty sposób, by opisywać osoby, miejsca, przeżycia i zdarzenia, a także swoje marzenia, nadzieje i ambicje. Krótko uzasadnia i objaśnia własne poglądy i plany. Relacjonuje wydarzenia oraz opowiada przebieg akcji książek czy filmów, opisując własne reakcje i wrażenia. PISANIE (A2+): Uczeń pisze krótkie i proste teksty na znane mu tematy lub związane z jego zainteresowaniami np. wpisy na forum lub blogu. Pisze krótkie prywatne listy, przekazuje informacje wynikające z doraźnych potrzeb. Podejmuje próbę opisu własnych przeżyć i emocji. MÓWIENIE (A2+): Uczeń radzi sobie w większości sytuacji typowych, w których można się znaleźć w czasie podróży po kraju lub regionie, gdzie mówi się danym językiem. Spontanicznie włącza się do rozmów na znane mu tematy prywatne lub dotyczące życia codziennego (np. rodziny, zainteresowań, nauki, pracy, podróżowania). Osoba posługująca się językiem na tym poziomie rozumie wypowiedzi i często używane wyrażenia sformułowane w standardowej odmianie języka związane z życiem codziennym. Spontanicznie reaguje w typowych sytuacjach komunikacyjnych na znane tematy (dotyczące np. rodziny, zainteresowań, pracy, podróżowania). Relacjonuje wydarzenia, opisuje przeżycia, marzenia, ambicje. Krótko przedstawia i uzasadnia swoje opinie i poglądy. 37 5.2. Sposoby oceniania Stała kontrola osiągnięć uczniów jest bardzo ważnym elementem w procesie uczenia oraz uczenia się. Taka kontrola daje obu stronom procesu informacje o tym, które treści zostały opanowane i w jakim stopniu, a które z nich wymagają dalszej pracy. Tradycyjnie ocenianie pełni dwie funkcje: • klasyfikacyjną / sumującą – ocena jest wyrażona za pomocą stopnia szkolnego i służy zróżnicowaniu oraz przyporządkowaniu uczniów zgodnie ze skalą przyjętą przez prawo i jest to ocena śródroczna lub roczna, • diagnostyczną / bieżącą – wspieranie szkolnej kariery ucznia, monitorowanie jego postępów i określanie indywidualnych potrzeb. Ocenianie bieżące może mieć postać formalną: testy, sprawdziany, kartkówki, odpowiedzi ustne, zadania domowe itp., a wyniki są podane w taki sposób, w jaki zdecydują szkoła i sam nauczyciel. Zasady wystawiania ocen są opisane w wewnątrzszkolnych i przedmiotowych zasadach oceniania, które zawarte są w statucie każdej szkoły. Ocenianie bieżące może mieć także postać kształtującą. Ocenianie kształtujące jest strategią, która ma na celu stworzenie w klasie szkolnej atmosfery sprzyjającej uczeniu się oraz zmianę relacji pomiędzy uczniem a nauczycielem. Podstawowe elementy oceniania kształtującego to: • określanie celów lekcji i formułowanie ich w języku zrozumiałym dla ucznia, • ustalenie wraz z uczniami kryteriów oceniania, czyli tego, co nauczyciel będzie brał pod uwagę przy ocenie pracy ucznia. Kryteria pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co wcześniej zapowiedział. • stosowanie efektywnej informacji zwrotnej. Informacja zwrotna powinna zawierać cztery elementy: 1. wskazywać uczniowi dobre strony pracy oraz docenić to, co uczeń już umie i potrafi, 2. pokazywać, co wymaga poprawy i dodatkowej pracy, 3. wskazywać, w jaki sposób uczeń ma pracę poprawić, 4. wskazywać, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej. • zadawanie pytań angażujących ucznia w lekcję. Nauczyciel kieruje pytania do klasy, wydłuża czas oczekiwania na odpowiedź, umożliwia konsultowanie odpowiedzi z innymi uczniami, błędne odpowiedzi poddaje analizie i wykorzystuje do poprawy zrozumienia tematu, • wprowadzenie samooceny i oceny koleżeńskiej. Uczniowie – na podstawie podanych kryteriów oceniania – wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wzajemnie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej – uczą się od swojego kolegi: ustalania kryteriów oceniania (co oceniam?) i umiejętności dawania informacji zwrotnej (jak to powiem koledze?). Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego i odpowiedzialnego uczestnika tego procesu. Nauczyciel stosujący OK (ocenianie kształtujące) świadomie podejmuje decyzję o tym, w których momentach i w jakich proporcjach będzie stosował ocenę sumującą i kształtującą. 40 Uczniowie będą proszeni też o podsumowanie wybranych zajęć w formie streszczenia ewaluacyjnego (w języku polskim lub angielskim). Ponadto wybrane lekcje będą obserwowane przez innego nauczyciela i / lub dyrektora szkoły, który wypełni arkusz obserwacji, a następnie podzieli się swoimi spostrzeżeniami z nauczycielem prowadzącym. O opinię na temat zajęć języka angielskiego zostaną poproszeni również rodzice uczniów, szczególnie tych których oceny cząstkowe są słabsze niż przeciętna klasy. Na końcu pierwszego roku uczniowie napiszą test diagnostyczny wiedzy i umiejętności oraz wypełnią ankietę ewaluacyjną dotyczącą prowadzonych zajęć. Po pierwszym roku nauczyciel sporządzi cząstkowy raport z ewaluacji i przedstawi w formie prezentacji na posiedzeniu rady pedagogicznej. Raport końcowy w formie pisemnej zostanie przedłożony dyrektorowi szkoły, a wnioski z raportu przekazane radzie pedagogicznej oraz radzie rodziców (szkoły). Przykładowe pytania ewaluacyjne tzw. wyjściówki: • Na dzisiejszej lekcji najbardziej podobało mi się… • Z dzisiejszej lekcji zapamiętałam / zapamiętałem, że… • Na dzisiejszej lekcji nauczyłam / nauczyłem się… • Nie podobało mi się dzisiaj, że… • Nie zrozumiałam / zrozumiałem, jak… Przykładowy arkusz ewaluacyjny dla uczniów Przeczytaj uważnie pytania niniejszej ankiety i szczerze na nie odpowiedz. Twoje uwagi i opinie wpłyną na kształt zajęć, w których uczestniczysz. Ankieta jest anonimowa. Zaznacz krzyżykiem wybraną odpowiedź TAK NIE CZASEM 1. Nauka języka angielskiego sprawia mi przyjemność. 2. Nauczyciel potrafi zaciekawić lekcją. 3. Nauczyciel potrafi zachęcić mnie do nauki języka angielskiego. 4. Podoba mi się sposób prowadzenia lekcji. 5. Rozumiem cele lekcji. 6. Wiem, za co jestem oceniana / oceniany. Przykładowe streszczenie ewaluacyjne Podsumowanie zajęć / ewaluacja Dzisiejsze zajęcia ......................................................................................................................... ........................................................ . Jedną istotną sprawą, o której mówiliśmy, był / a …………..................................................................................................................................... . Jest to ważne, ponieważ ............................................................................................................... .............................. . Kolejna kluczowa sprawa to …………....................................................... ............................................................................................................ . Ma to istotne znaczenie, gdyż .............................................................................................................................................. Reasumując, na dzisiejszych zajęciach ……………………………………………………...... , co było dla mnie .....................................................................……………………………..….. . 41 Literatura źródłowa H. Komorowska, Metodyka nauczania języków obcych, Fraszka Edukacyjna, Warszawa, 2009 H. Komorowska, O programach prawie wszystko, WSiP, Warszawa, 1999 H. Komorowska, O programach w kształceniu ogólnym i zawodowym, Fraszka Edukacyjna, Warszawa, 2012 P. Kaja, A. Peć, Przykładowy schemat do budowy lub modyfikacji programu nauczania, ORE, Warszawa, 2011 D. Sterna, Ocenianie kształtujące w praktyce, CEO, Warszawa, 2006 http://europass.cedefop.europa.eu/pl/resources/european-language-levels-cefr