Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Hanna Krall i Marek Edelman uczestniczyli w powstaniu w getcie warszawskim w 1943 r. Na podstawie relacji Marka Edelmana powstała książka. Hanny Krall Zdążyć ...
Typologia: Egzaminy
1 / 20
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Relacja M. Edelmana w reportażu Hanny Krall Zdążyć
przed Panem Bogiem
Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja TED Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, Kraków 2008. Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, Wrocław 2008, s. 10–11. Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, Kraków 2008, s. 5–6.
Marek Edelman był jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim w kwietniu 1943 r. Jako jeden z nielicznych wyszedł z powstania żywy. Jego relacja z tego heroicznego, a jednocześnie skazanego na klęskę czynu stała się kanwą książki Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem.
Twoje cele
Utrwalisz wiadomości na temat cech gatunkowych reportażu. Ustalisz, czy Zdążyć przed Panem Bogiem to tekst o charakterze faktograficznym. Określisz, w jaki sposób perspektywa świadka wydarzeń wpływa na postrzeganie powstania w getcie przez Marka Edelmana. Wyjaśnisz, na czym polega i jaki ma cel deheroizacja powstania dokonywana przez Marka Edelmana.
Ge o warszawskie po II wojnie światowej Źródło: domena publiczna.
Zdążyć przed Panem Bogiem Przecież nie piszemy o historii. Piszemy o pamiętaniu. Źródło: Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem, Kraków 2008.
„Umówiliśmy się, że będziesz opowiadał, prawda?”. Relacja M. Edelmana w reportażu Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
Przeczytaj
O autorce
Hanna Krall urodziła się w 1937 roku w Warszawie w rodzinie żydowskiej jako córka urzędników Salomona i Felicji z Reicholdów. W czasie wojny ukrywała się razem z matką. Zginęła wtedy duża część jej rodziny, a ona sama uniknęła wywiezienia do getta i przeżyła wojnę ukrywana przez Polaków.
Ukończyła otwockie liceum ogólnokształcące i po maturze dostała się na Wydział Dziennikarski Uniwersytetu Warszawskiego. W 1955 roku rozpoczęła pracę w redakcji „Życia Warszawy”, gdzie została na następnych 11 lat. W 1966 roku dostała etat w „Polityce”. Pracę w tym czasopiśmie rozpoczęła od trzyletniego pobytu w ZSRR jako korespondentka. Owocem tego czasu były reportaże wydane później w formie książkowej, m.in. Na wschód od Arbatu, Syberia, kraj ogromnych możliwości i Dojrzałość dostępna dla wszystkich. Pierwszy z tych zbiorów jest uważany za właściwy debiut reporterki.
Po 1980 roku współpracowała z „Tygodnikiem Powszechnym”, „Odrą”, „Res Publicą” i „Gazetą Wyborczą”. W redakcji „Gazety Wyborczej” od lat prowadzi warsztaty dla zdolnych reporterów. W latach 1982‐1987 pełniła funkcję zastępcy kierownika literackiego Zespołu Filmowego „Tor”. W 1977 roku została odznaczona Srebrnym Krzyżem Zasługi, dwa razy otrzymała Nagrodę Polskiego PEN‐Clubu im. Ksawerego Pruszyńskiego, została też wyróżniona przez czasopisma „Życie Literackie” i „Odra”. Jej książki od kilku lat zdobywają nominacje do nagrody literackiej Nike. Twórczość Hanny Krall jest znana również za granicą, utwory pisarki doczekały się przekładów na wiele języków, w tym na angielski, francuski, niemiecki, fiński, hebrajski, holenderski, szwedzki i węgierski.
Reportaż, czyli ocalić od zapomnienia
Hanna Krall jest przede wszystkim reporterką, a większość jej utworów można zaliczyć do literatury faktu. Wypracowała własny styl reportażu oszczędnego w komentarz odautorski,
Hanna Krall Źródło: Mariusz Kubik, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.
wręcz esencjonalnego, który służy dobitnej ekspozycji zawartej w nim problematyki.
Aby dowiedzieć się więcej na temat reportażu, zapoznaj się z materiałem: Cechy reportażu.
W kręgu zainteresowań Hanny Krall znajduje się przede wszystkim tematyka Holokaustu, ale reporterka często też zajmuje się losem człowieka uwikłanego w historię, podporządkowanego jej okrutnym prawom i bezsilnego wobec zachodzących niezależnie od niego wydarzeń. Wyrazistość relacji wynika także z częstego stosowania przez nią formy rozmowy, dialogu czy monologu. Bohaterami reportaży Hanny Krall są konkretni ludzie, którzy pomagają autorce ocalić od zapomnienia historie ludzkich zbrodni i błędów oraz, co najważniejsze, odruchów serca, altruizmu i niezwykłej dobroci. Ryszard Kapuściński, również znany reporter, przyjaciel Krall, mówił w Getyndze podczas uroczystości wręczenia dziennikarce Nagrody Miast Partnerskich Torunia i Getyngi im. Samuela Bogumiła Lindego:
Zdążyć przed Panem Bogiem, czyli obraz powstania w getcie
warszawskim widziany oczami jednego z przywódców
Największą popularność przyniosła Hannie Krall książka Zdążyć przed Panem Bogiem, która jest zapisem rozmowy przeprowadzonej w 1976 r. z jednym z przywódców powstania w getcie warszawskim, znanym kardiologiem Markiem Edelmanem. Wydarzenia historyczne są tu pokazane przez pryzmat losów konkretnych ludzi, świadków tamtego czasu. Ta oszczędna, zwięzła opowieść jest daleka od heroizowania powstania, zwraca raczej uwagę na bohaterstwo pojedynczych czynów i siłę ludzkiej solidarności.
(...) kiedy jak Hanna Krall zaczniemy przenikać jego [Holokaustu] mroczne korytarze, jego trudno dostępne zakamarki, okaże się, co prawda sporadycznie i rzadko, ale jednak (...) że wśród snujących się tam cieni i postaci napotkamy także dobre duchy, które potrafią, a to uchylając drzwi, a to przymykając oczy, a to dzieląc okruch chleba – ocalić.
Marek Edelman w 1960 r.
Prezentacja TED
Polecenie 1
Zapoznaj się z wykładem ekspertki Katarzyny Długołęckiej. Następnie wyjaśnij, w jaki sposób perspektywa świadka wydarzeń wpływa na postrzeganie powstania w getcie przez Marka Edelmana.
Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DB2rVyn0j Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film nawiązujący do treści materiału pod tytułem Zdążyć przed Panem Bogiem – Hanna Krall.
Polecenie 2
Podaj przyczyny, dla których Marek Edelman nie uważa śmierci w powstaniu za bardziej szlachetną od śmierci poniesionej w komorze gazowej.
Ćwiczenie 2
Spośród poniższych elementów zaznacz te, które są typowe dla reportażu.
opis emocji autora
wykorzystywanie relacji świadków lub własnych obserwacji
rzetelność
relacjonowanie autentycznych zdarzeń
komentarz odautorski
swoboda twórcza
realizm
gatunek prozatorski
Ćwiczenie 3
Zapoznaj się z poniższym fragmentem książki Zdążyć przed Panem Bogiem. Zaznacz wypowiedź, która pełni funkcję fatyczną, czyli podtrzymującą dialog, zachęcającą rozmówcę do kontynuowania opowieści.
輸
輸
Tekst do ćw. 3–
Zdążyć przed Panem Bogiem Nosiłeś tego dnia sweter z czerwonej puszystej wełny. „To był piękny sweter,” dodałeś, „z angory. Po bardzo bogatym Żydzie...”. Na nim były dwa skórzane pasy na krzyż, a pośrodku – na piersi – latarka. „Słuchaj, jak ja wyglądałem!” mówiłeś mi, kiedy zapytałam o dzień dziewiętnasty kwietnia…
Było chłodno. W kwietniu wieczorami bywa chłodno, zwłaszcza jak człowiek mało je, więc włożyłem sweter. To prawda, znalazłem go w rzeczach jednego Żyda, któregoś dnia wygarnęli ich z piwnicy i ja sobie wziąłem sweter z angory. Był w dobrym gatunku: ten facet miał mnóstwo pieniędzy, przed wojną ufundował dla wojska samolot czy czołg, coś w tym rodzaju.
Ja wiem, że ty lubisz takie kawałki, pewnie dlatego wspomniałem o tym.
Ubrałem się o dwunastej.
Tekst do ćw. 7
Ćwiczenie 4
Na podstawie fragmentu przytoczonego wyżej określ typ narracji i elementy świata przedstawionego w Zdążyć przed Paniem Bogiem.
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie, jakie cechy języka dostrzegasz w przytoczonym fragmencie Zdążyć przed Panem Bogiem? Wyjaśnij, w jaki sposób język świadczy o stosunku Marka Edelmana do opisywanych wydarzeń.
Ćwiczenie 6
Jakie intencje przypisuje Marek Edelman autorce reportażu? Zredaguj odpowiedź, odwołując się do zacytowanego fragmentu Zdążyć przed Panem Bogiem oraz do wypowiedzi ekspertki w poprzedniej części e-materiału.
輸
醙
醙
Zdążyć przed Panem Bogiem Dramat jest wtedy, kiedy możesz podjąć jakąś decyzję, kiedy coś zależy od ciebie, a tam wszystko było z góry przesądzone. Teraz, w szpitalu, chodzi o życie – i za każdym razem muszę podejmować decyzję. Teraz się denerwuję znacznie bardziej.
I jeszcze coś potrafiłem. Powiedzieć chłopcu, który prosił mnie o adres po aryjskiej stronie: „Nie czas. Jeszcze za wcześnie.” Stasiek nazywał się... Widzisz, nie pamiętam nazwiska. „Marek,” (mówił), „przecież jest TAM jakieś miejsce, dokąd mógłbym pójść...” Miałem mu powiedzieć, że nie ma takiego miejsca? Więc powiedziałem: „Jeszcze za wcześnie...”
Byłem wtedy gońcem w szpitalu i to była moja praca: stać przy bramie na Umschlagplatzu i wyprowadzać chorych. Nasi ludzie
Ćwiczenie 7
Wyjaśnij, w jaki sposób Marek Edelman deheroizuje powstanie w getcie.
Ćwiczenie 8
W opinii ekspertki nie można uznać książki Zdążyć przed Panem Bogiem Hanny Krall za tekst czysto faktograficzny. Odnieś się do tego twierdzenia, sformułuj tezę i zgromadź argumenty na jej poparcie.
難
難
Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: „Umówiliśmy się, że będziesz opowiadał, prawda?”. Relacja M. Edelmana w reportażu Hanny Krall Zdążyć przed Panem Bogiem
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa: Zakres podstawowy Cele kształcenia – wymagania ogólne I. Kształcenie literackie i kulturowe.
konstruktywizm; konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych; z użyciem komputera; dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna; praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Faza wprowadzająca:
Faza realizacyjna:
Faza podsumowująca:
Praca domowa:
Materiały pomocnicze:
Hanna Krall: Marek Edelman uczył nas, jak ginąć, ale też, jak żyć, Hanna Krall o Marku Edelmanie, audycja Polskiego Radia (pr. II). Powstanie w getcie warszawskim. Informacje historyczne, materiały na stronie www Muzeum Polin.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” do przygotowania się do lekcji powtórkowej na temat postrzegania powstania w getcie przez Marka Edelmana.
