Przedmiot historii myśli ekonomicznej - Notatki - Historia myśli ekonomicznej - Część 1, Notatki z Ekonomia

Pobierz Przedmiot historii myśli ekonomicznej - Notatki - Historia myśli ekonomicznej - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity! HISTORIA MYŚLI EKONOMICZNEJ docsity.com Przedmiot historii myśli ekonomicznej. Historia procesu kształtowania pojęć teorii doktryn i ich wpływ na życie gospodarcze. HME pokazuje też proces odwrotny – oddziaływanie życia gospodarczego na teorię. Jest dyscypliną w zbiorze nauk społecznych, która bada przeszłość myśli ekonomicznej. Przedmiot badań to opis tej przeszłości lub poszukiwanie w niej pewnych prawidłowości. Przedmiotem dyscypliny naukowej nazywamy program badawczy, czyli opis życia gospodarczego, poszukiwanie jego prawidłowości i zasad służących praktyce. Życie gospodarcze a proces poznania. Kategorie ekonomiczne, teorie, doktryny i szkoły ekonomii. Wkład historii ekon. najlepiej rozumiany będzie, gdy przyporządkujemy go poszczególnym formacjom społ., ich procesowi rozwojowemu. W myśl ekon. rozróżnić możemy różne formacje, będzie to m.in. formacja niewolnicza (rozpatrywana na przykładzie Grecji i Rzymu), feudalna (tu szczególną rolę odgrywa kanonistyka – wpływ kościoła oraz scholastyka). W okresie rozkładu stosunków feudalnych rozwijała się myśl ekon. merkantylistów i fizjokratów. W tym czasie postępową warstwą społ. jest burżuazja. Struktury feudalne przekształcały się stopniowo w struktury kapitalizmu wolnokonkurencyjnego, powstają nowe szkoły myśli ekon. Sporo uwagi poświęca się tzw. klasycznej ekonomii burżuazyjnej, która rozwija się w Austrii (Smith, Ricardo). Bardzo ważny okres w historii myśli ekon. to druga połowa XIX w, mają tu miejsce narodziny kierunku marksistowskiego i upadek burżuazyjnej myśli ekon. Kierunek marksistowski rozwijał się bardzo dynamicznie, a w tym czasie Lenin opracował podstawy ekonomii polit. imperium i założył podwaliny ekon. polit. socjalizmu. Starożytność – pogarda dla pracy Średniowiecze – mało interesowało się gospodarką Chrześcijaństwo – przełamało pogardę dla pracy (praca to obow. wobec Boga, zagadnienia gosp. traktowano jak zjawiska moralne) Nowożytne czasy – gosp. zaczęto łączyć z polityką państwa Ogólna charakterystyka myśli ekonomicznej w starożytności. Starożytna Grecja: Ksenofont – dzieło „Oikonomikos” – to nauka o umiejętnym prowadzeniu własnego gospodarstwa. Pisze jak należy obchodzić się z niewolnikami. Zwraca też uwagę na korzyści jakie wynikają z podziału pracy. Potępiał handel z wyjątkiem wielkiego handlu. W „Ekonomice” przedstawiony jest cel gospodarowania jako osiągnięcie nadwyżki – czyli bogactwa. Arystoteles – uważał że dążenie do gromadzenia zapasów z produktów ziemi i zwierząt (zapasów rzeczy potrzebnych do życia) jest zgodne z naturą i na tym polega prawdziwe bogactwo. Natomiast niezgodne z naturą jest gromadzenie pieniądza. Jest to bogactwo pieniężne – nie zna granic. Pierwsze bogactwo – bardzo naturalne – jest ograniczone przez potrzeby. Toteż występował ostro przeciw kupcom i lichwiarzom, dążyli do bogactwa pieniężnego. Platon – uczeń Sokratesa – występuje przeciwko wszelkiemu gromadzeniu pieniądza – potępienie lichwy. Widzi korzyści jakie daje podział pracy. Pobieranie się to pomnażanie rzeczy martwych – dzieło szatana. Rzym: Katon – potępia chciwość i zysk (ten kto po śmierci zostawił więcej niż odziedziczył – umiera jak sławiony obywatel). Uważa za sprawiedliwe bogacenie się przez handel i pracowitość, popiera rozwój gałęzi eksportu. docsity.com Cyceron – rolnictwo jest podstawą całego społ., posiadanie ziemi – zajęcie najszlachetniejsze godne wolnego obywatela. Zasady funkcjonowania idealnego państwa w Rzeczypospolitej Platona. Platon – państwo nad obywatelami (nad rodzinę stawiał państwo) Państwo trzy klasowe: warstwa rządząca – archantowie (sędziowie, kapłani). Żony i dzieci klasy rządzącej są wspólne, nie powinni oni posiadać własnego majątku, zalecane było likwidowanie monogamicznych małżeństw – państwo czuwa nad prawidłowym doborem ludzi którzy mają mieć dzieci (chodzi o zapewnienie najlepszej klasy ludzi). Państwo zajmuje się wychowaniem dzieci, po 40 r życia najzdolniejsi i najmądrzejsi wchodzą w skład elity rządzącej. Klasa wojskowa – każdy żołnierz musiał wychować swojego następcę – koniecznie syn – jeżeli nie miał własnego musiał go adoptować. Rzemieślnicza – miała świadczyć na rzecz tych dwóch klas. W „Rzeczpospolitej” Platon opisuje idealny ustrój państwa – wspólnota klasy pracującej, niewolnicy i rzemieślnicy – pracują na utrzymanie klasy rządzącej. Państwo Platona jest zwartą całością, w której nie zachodzą żadne zmiany (jest zorganizowane planowo, istnieje regulacja ludności, sposób podziału własności i funkcji każdej warstwy społ.). Podstawą istnienia państwa są potrzeby społ. Poglądy Tomasza z Akwinu na temat własności wspólnej i prywatnej. własność wspólna – (wspólnota majątkowa) – jest najlepsza, ale tylko dla ludzi wybranych o wysokich cechach moralnych tzw. stan wyższej doskonałości (klasztor, zakon). Tylko tacy ludzie potrafią o nią dbać – o czym świadczy stan kościołów. Własność prywatna – jest prawem natury, ustanowieniem boskim, dane jest przeciętnemu śmiertelnikowi ze względu na jego egoizm i przywary. Własność prywatna zmusza jednostkę do max wysiłku, posiada charakter społ. – powinni służyć społeczeństwu, człowiek ma obowiązek dzielić się nadwyżką dochodu – obowiązek dawania jałmużny. Teoria wymiany, ceny sprawiedliwej i pieniądza u Tomasza z Akwinu. Teoria ceny sprawiedliwej: Cena sprawiedliwa wyraża równość wymiany, całkowita jej ekwiwalentność - powinna być równa wartość. Podchodzi on od strony nakładów jako czynników określających wartość (surowce i materiały oraz nakłady pracy = koszty). Podstawą ceny jest koszt wytworzenia, zysk jest wówczas wynagrodzeniem za daną pracę i surowce. Powinien być odpowiedni do pozycji społ. producenta. Gdyby zyski były niższe niż wynikałoby ze stanu, to np. kupiec mający zyski książęce powinien nadal żyć jak kupiec, a nadwyżkę oddać ubogim. Teoria wymiany pieniądza: Wymiana powinna opierać się na równości wartości. Nie wolno za dobro otrzymać więcej niż kosztują zużyte do jego wytworzenia czynniki produkcji. Ponieważ wymiana odbywa się gł. przy pomocy pieniądza, wartość prod. wymienianego występuje w postaci ceny pieniężnej. Podstawą tej ceny jest wart. wew.=kosztom produkcji. Pieniądz jest to dobro, pełni funkcję pośrednika wymiany i miernika wartości. Teorie pieniądza w średniowieczu. (Tomasz z Akwinu, Kopernik, Cresurius) docsity.com Teoria dominalna – wartość pieniądza wyznacza panujący, ile należy wybić i ile kruszca ma zawierać (monopol panującego). Ustalając wartość pieniądza, pieniądz traktuje jako towar, ma być równowartościowy w stos. do tego, na co go się wymienia, przy czym wartość pieniądza jako towaru może się różnić od wart. pieniądza jako pośrednika wymiany i miernika wartości. Istota pieniądza tkwi w jej stałej wartości i małej zmienności w stos. do innych towarów (dobry pieniądz powinien być stały i niezmienialny). Monety powinny być bite tylko z metali, kruszec sam ma wartość. W obiegu wew. mogły się znajdować monety o małej wartości wew. – nie naruszało to niczyich interesów. Natomiast w obrotach w handlu zagr. Wchodziły w grę tylko monety złote lub srebrne – funkcja pieniądza światowego (moneta stawała się towarem). Prawo Greshana = Kopernika – pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy z obiegu. Funkcje pieniądza: 1)pieniądz jest monetą, która z kolei jest 2)miernikiem wartości 3)śr. cyrkulacji – pośrednik wymiany 4)śr. tezauryzacji (gromadzenie skarbu) 5)śr. płatniczy – zawieranie transakcji w czasie i przestrzeni 6)pieniądz światowy Poglądy na temat handlu i lichwy w średniowiecznej myśli ekonomicznej. Właściwy dla średniowiecza miejski układ społeczny ukształtował się w XI-XIII w, głównie na obszarze Włoch i Europy Północno-Zachodniej. Były to albo odrodzone miasta rzymskie albo nowe ośrodki władzy lub handlu i usług. Gospodarka i handel miejski przez długi czas zamykały się w ramach potrzeb lokalnych. Wymiana między oddalonymi rynkami rozwinęła się dopiero później przynosząc odrodzenie gospodarki pieniężnej. W miastach średniowiecznych zrodziły się dwie ważne instytucje społeczne – cechy i gildie. Cech był lokalną zawodową organizacją rzemieślników, broniącą własnych interesów przed władzą i zrzeszeniami kupców. Natomiast gildie grupowały kupców walcząc o różne przywileje, bezpieczeństwo na trasach i pozyskiwanie oddalonych rynków. Podstawowym źródłem poznania poglądów wczesnych kanonistów jest „Kodeks prawa kanonicznego”. Zagadnienia społeczne sprowadzają się do interpretacji roli i znaczenia własności oraz godności wykonywanych zawodów. Za ideał uważa się własność wspólną a nie doskonałości świadczenia jałmużny i rezygnacji z pogoni za dobrami doczesnymi. Zawód rolnika i rzemieślnika uznaje się za godny pochwały, kupca – za moralnie niebezpieczny, lichwiarza – za godny potępienia. Lichwa – forma wyzysku dłużnika przez wierzyciela polegająca na pobieraniu wygórowanych procentów za pożyczone pieniądze. Bulionizm w Europie zachodniej, teoria bogactwa narodowego i wskazania dla polityki gospodarczej. Znaczenie pieniądza kruszcowego (ang. bullion) oznacza złoto lub srebro w sztabkach z którego robiono monety. Pojawia się ilościowa teoria pieniądza. Obok śr. wymiany pieniądz pełni funkcje miernika wartości MW W=>MW=>W P=>K P - pieniądz K - kapitał Z – zysk T=>P=>T P T P Bodin dostrzega prawidłowości występujące między zjawiskiem gospodarczym zwiększania się ilości monety w obiegu do wzrostu poziomu cen tow. Psucie monet nie mogłoby podnieść cen wysoko. Spowodował to napływ złota i srebra z HZ. Tańsze kruszce wywołały rewolucję cen w Europie. Drożyzna nie jest złem absolutnym stanowi bogactwo kraju. Mikołaj Kopernik w swojej rozprawie „Sposób bicia monety” używał argumentów ekonomicznych i docsity.com politycznych, podkreślał obiektywny związek między deprecjacją monety a ilością zawartego w niej kruszcu. Bulionizm okazał się szkodliwy dla polityki gospodarczej. Zamykanie granic przed kupcami zagranicznymi i zakaz wywozu monety z własnego kraju budziły najpierw wątpliwości, a później ostry protest stanu kupieckiego. Poglądy na temat pieniądza w okresie merkantylizmu w Europie zachodniej. Merkantylizm (XVI i XVII w.) kierunek myśli ekon. i polit. ekon., gł. zagadnienia to udowodnienie konieczności uprzemysłowienia, rozwoju gospod. oraz wskazanie śr. tego rozwoju, w tym zakresie działanie państwa powinno być aktywne. Merkantyliści uważali, że funkcja pieniądza to a) pośrednik w wymianie, b) krążący śr. wymiany, a nie śr. tezauryzacji, - podkreślano, że złoto i srebro nie powinny być gromadzona i trzymane bezczynnie, ale powinny nieustannie krążyć, aktywizować procesy gospodarcze, bowiem w przeciwnym razie jest bezużyteczny. W XVI i XVII w ma miejsce przejście od gosp. naturalnej do towarowej, rośnie wymiana, prod., obieg oraz popyt na pieniądze, - pieniądz był utożsamiany z bogactwem o tyle kapitał, pieniądz był czynnikiem produkcji (obok ziemi), ze wzrostem ilości pieniądza wzrasta ilość bogactwa. Przyczyny szczególnego znaczenia handlu zagranicznego w dobie merkantylizmu. Merkantylistyczna koncepcja zysku uważa, że produkcyjna jest praca w przemyśle prod. na exp. Za ostateczne źródło bogactwa uważano pracę, lecz tylko w prod. „dla wywozu”. Merkantyliści uważali, że zagranica kupując krajowe towary daje zatrudnienie a płaci zarobki krajowym robotnikom. Bogactwo państwa pochodzi więc z pracy ludzi, która wymierzona jest na obce rynki. W tym czasie rośnie wymiana, produkcja, obieg i popyt na pieniądze. Rozwój wymiany międzynarodowej (w zw. z odkryciami geograficznymi i tworzeniem kolonii) i rozszerzeniem towarowej wymiany wew. to spow. wzmożony popyt na pieniądz. Halles – handel zagraniczny opiera się na przem., który przynosi pieniądze z zagranicy. Nun – pokazuje zw. między handlem zagranicznym, wzrostem produkcji wew. i przywozem pieniędzy – śr. zwiększania krajowej prod. przy ograniczonej wew. konsumpcji, - obieg pieniądza powoduje rozwój handlu. Montchretien – wywóz tow. za granicę jest drogą mnożenia bogactw. Merkantyliści głosili zasadę powierzania exp. nadwyżek prod. towarowej jako warunku zwiększenia bogactwa kraju. Interwencjonizm i jego administracyjne instrumenty w realizacji polityki merkantylizmu. Interwencjonizm państwa – państwo dążące do osiągnięcia dodatniego bilansu handlowego musi przeprowadzić selekcję wyrobów i ułatwić ich prod. Dlatego pojawia się nadzór państwa nad prod. i jej jakością. Państwo zakłada fabryki, popiera prywatne przedsięb., sprowadza wykwalifikowanych pracowników, stara się podnosić technikę, jakość wyr., ułatwia komunikację, likwiduje obszary celne w kraju, tworzy kampanie handlowe, rozbudowuje flotę. Interwencjonizm jest jedną z idei merkantylizmu, był on potrzebny dla prywatnej działal. gosp. oraz kształcenia gospodarczych jednostek. T.Mun i J.Child i ich poglądy na temat realizowanej polityki merkantylistycznej w Anglii. Tomasz Mun – dyrektor Komisji do Handlu z Indiami Wschodnimi. Mówi, że opłacalny jest wywóz kruszyw za granicę gdyż można za nie nabywać towary niezbędne dla exportu, które zapewniają krajowi jeszcze większy przypływ kruszyw – śr. przyspieszenia rozwoju gospod. i stosowania dodatkowego bilansu docsity.com wyrażona w pieniądzu, czyli stosunek wymienny dwóch towarów, równa się stosunkowi cen tychże towarów. Rola teorii „niewidzialnej ręki rynku” w regulacji procesów gospodarczych. Sprawia, że społeczność z interesem ogółu działania kupców i przemysłowców są w końcu dobroczynne dla ogółu. Rynek działa dobroczynnie jeśli panuje tu prawo i sprawiedliwość. Rynek jest dziełem ludzkim, działa w sposób właściwy, kiedy konkurencja nie jest ograniczona przez umowy, monopol i przywileje. Szk. klasyczną od fizjokratów różni odmienna filozofia społeczna. Fizjokraci stoją na straży tzw. prawa natury, społecz. działa wg naturalnego, narzuconego „z góry” porządku. Szk. klasyczna uważa, że nie istnieje ustalony „z góry” porządek społeczny a prawa są dziełem ludzkim. Źle ocenia (szk. kl.) kupców, przemysłowców, mówi że konkurencja broni partnera przed wyzyskiem a monopol to wróg dobrej gospod. Homo oeconomicus i interes osobisty, wolność i własność jako podstawy liberalizmu gospodarczego. Smith rozwija koncepcję HO – człowieka ekonomicznego. Wg Smitha w sprawach gospodarczych człowiek jest egoistą i dąży do max osobistych korzyści. Główny cel działania to korzyść ekonomiczna, dochód wyrażony w pieniądzu. Większość jednostek wyraża takie działania. Koncepcja Smitha staje się podstawą teoretycznego systemu liberalizmu gosp., u podstaw tej koncepcji tkwi teoria homo oeconomicus. Kierowanie się przez większość jednostek zasadą korzyści materialnych nadaje masowy charakter reakcjom ludzi na określone bodźce. Z masowych działań ludzi rodzą się prawidłowości ekonom. Przesłanką zrodzoną przez te prawidłowości jest swoboda działania jedn. gosp., a więc wolna konkurencja. Teoria płacy i zysku w teorii podziału u A.Smitha. Smith zysk uważa za dochód pierwiastkowy, współokreślający wartość tow. Płaca, zysk, renta – to 3 składniki wartości wymiennej. Płaca robocza jako wynagrodzenie za pracę to tylko część produktu, pozostałą zbiera zysk i renta. Kapitalista ma taki udział w wartości jaką praca robocza dodaje do surowców. Wg Smitha musi istnieć pewna stopa płac, która może się obniżyć. Zysk nie jest wynagrodzeniem za pracę, jego wielkość zależy od wielkości zainwestowanego kapitału. Kapitalista ponosząc nakłady na materiały, surowce, płace – otrzymuje część produktu. Smith zajmuje się warunkami, które prowadzą do wyrównania się stopy zysku. Konkurencja wzrasta to zysk obniża się a gdy rośnie popyt na pracę to rosną płace. Tempo akumulacji kapitału zależy od wysokości stopy zysku i siły konkurencji. Im wyższa stopa zysku tym silniejsza skłonność do akumulacji i powiększania majątku. Obniżenie się stopy zysku może prowadzić do stagnacji. Teoria renty gruntowej. Rodzaje renty i przyczyny jak i źródła jej występowania. Renta jako dochód właścicieli ziemi (jak i zysk) jest 1)częścią produktu pracy. Wartość produktu tworzy praca. Renta jako wynagrodzenie za korzystanie z ziemi. 2)częścią składową kosztów produkcji towaru, 3)ceną monopolu za ziemię, 4)wynagrodzeniem za urodzajność i produkcyjność ziemi. Renta może być rozpatrywana jako produkt siły natury, za jej źródło uważa się produkcyjność ziemi. Teoria rozwoju gospodarczego A.Smitha. Smith żyje w okresie manufaktur przed rewolucją przemysłową. Postawa Smitha wobec robotników jest pozytywna w przeciwieństwie do postawy wobec kupców i właścicieli manufaktur. Uważa, że rozwój roli jest konieczny, gdyż wytwarza ona produkty będące źródłami utrzymania robotników. Aby rozwijał się przem. rolny musiał być zdolny do wytworzenia nadwyżki, która pozwoli wyżywić osoby pracujące w docsity.com innych działach. Handel miejski i przemysł podnoszą rolnictwo. Wzrost ludności powoduje poprawę położenia rolników, bowiem rosną ceny płodów rolnych. W produkcie społ. wzrasta, a ceny produktów przem. obniżają się wskutek postępu gospodarczego. Podstawą wzrostu gosp. jest akumulacja, która inwestowana jest w produkcję dla osiągnięcia zysku. Akumulacja – siła motoryczna procesu wzrostu. Akumulacja => powoduje rozwój manufaktur => większa konkurencja => spadek cen => większe płace. Wzrost specjalizacji, podział pracy, rozszerzenie rynków zbytu, ulepszenie techniczne => postęp. przezwyciężenie stagnacji. Znaczenie „Bogactwa narodów” A.Smitha dla powstania i rozwoju ekonomii politycznej. W pracy pt. „Bogactwo narodów” Smith formułuje istotę bogactwa: „roczna praca każdego narodu jest funduszem, który zaopatruje go we wszystkie rzeczy konieczne i przydatne w życiu”. Bogactwo narodów zależy od 2 warunków: 1)stopień produkcyjności pracy, 2)ilość pracy wykonanej przez społeczeństwa. Sposoby powiększania bogactwa – zwiększenie podziału pracy, który stanowi źródło wzrostu produkcyjności pracy. Rozszerzenie rynku prowadzi do powiększenia bogactwa kraju. Codzienne zajęcia człowieka wyrabiają u niego inteligencję, nie zmuszony do wysiłku staje się ciemny i ograniczony. Człowiek, który nie potrafi w pełni używać swych władz umysłowych jest postacią okaleczoną i zniekształconą. Praca zaopatruje naród w niezbędne do życie śr. Kapitalizm może rozwiązać postęp techniczny. „Bogactwo narodów” – porównuje tu postawę gosp. właściciela ziemi z zachowaniem przemysłowca, zajmuje się tu walką z merkantylizmem, opisuje funkcje Kompanii Wschodnioindyjskiej, krytykuje działalność jej kierowników, formułuje tu istotę bogactwa, wynalazków, pisze o drogach prowadzących do dobrobytu. Teoria wartości towaru D.Ricardo. Przy kształtowaniu się wartości wymiennej odróżnia Ricardo duże klasy dóbr: dobra niepomnażalne pracą i dobra dowolnie pomnażalne pracą. O wartości wymiennej dóbr niepomnażalnych pracą Ricardo mówi bardzo niewiele, stwierdzając jedynie, że decyduje o niej rzadkość, czyli ograniczona ilość. O wartości dóbr dowolnie pomnażalnych pracą, Ricardo stawia tezę, że dobra te, posiadając użyteczność, wymieniają się w stosunku do ilości pracy, potrzebnej do ich wytworzenia. Formułując teorię wartości wymiennej dóbr dowolnie pomnażalnych pracą, nie tłumaczy on jednak w ogóle wartości wyłącznie pracą. W związku z tym wprowadza on nawet raz pojęcie wartości wymiennej. Wartość absolutna dobra zależy od wszystkich czynników produkcji, stąd wartość absolutna jest sumą płac, renty gruntowej i zysków z kapitału. Przedmioty jednak posiadając tak ujętą wartość absolutną, wymieniają się tylko w stosunku do ilości pracy w nich zawartej, gdyż wartość wymienna dobra jest wyznaczana przez stosunkową ilość pracy. Teoria płacy, zysku i renty gruntowej w ujęciu D.Ricardo. Teoria renty gruntowej – poszczególne grunty są różnej urodzajności, natomiast cena produktu rolnego, uzyskiwanego z danych gruntów jest na rynku przy założeniu wolnej konkurencji jednakowa. Grunty urodzajne od najgorszego uzyskują dochód w postaci różnicy pomiędzy ceną produktu czyli kosztami produkcji na najgorszym gruncie, a kosztami produkcji na urodzajniejszym gruncie: jest to tzw. Renta różniczkowa lub dyferencyjna. Teoria zysków z kapitału – składa się z 2 części 1)dynamiczna teoria zysków z kapitału – Ricardo stwierdza iż na podstawie faktów historycznych można postawić prawo rozwojowe o dążeniu stopy % do zera. Ponadto można stwierdzić, że jeśli renta gruntowa stale wzrasta, a płace utrzymują docsity.com się na tym samym poziomie, jak wynika z teorii płac, to z dochodu społecznego na zyski z kapitału musi przypaść coraz mniej, a więc stopa % będzie coraz mniejsza. 2)Statyczna teoria zysków z kapitału – Teoria ta opiera się na prawie jednolitości stopy %. Prawo to rzekomo stwierdza, że przy założeniu wolnej konkurencji na rynku panuje jednolita stopa %. Z tego prawa Ricardo wyprowadza wniosek, iż można przyjąć, że w każdym rodzaju produkcji kwota, wypadająca na wynagrodzenie kapitału przedstawia taki sam stosunek do wynagrodzenia pracy czyli, że w każdym dobrze mamy połączone z jednostką pracy jednakową ilość kapitału. Teoria płac – odróżnia on dwa rodzaje płac: płacę nominalną i realną. Płaca nominalna to wynagrodzenie pracownika pojęte jako pewna kwota pieniędzy. Płaca realna to ogół dóbr i usług jakie pracownik może za swój zarobek pieniężny nabyć, względnie jakie tytułem swego wynagrodzenia otrzymuje bezpośrednio. Wysokość płacy realnej Ricardo tłumaczy teorią kosztów utrzymania. Płaca nominalna sprowadza się do płacy realnej, a ta ostatnia równa fizycznym kosztom utrzymania do ilości pracy. Teoria pieniądza D.Ricardo. W ujęciu Ricarda ilościowa teoria pieniądza stwierdza, że o ile inne warunki się nie zmienią to poziom cen jest proporcjonalny do ilości pieniądza i szybkości obiegu, przy czym ta szybkość obiegu jest ujmowana jako wielkość mało zmienna, raczej stała. Matematyczne ujęcie tej teorii: MV = PT gdzie M. – ilość pieniądza, V – szybkość obiegu pieniądza, P – ogólny poziom cen, T – volumen transakcji towarowych. Teoria kosztów komparatywnych w ujęciu D.Ricardo. Teoria rozwoju gospodarczego D.Ricardo i przyczyny jej pesymistycznego charakteru. Jeśli postęp techniczny nie wyprzedzi znacznie wzrostu ludności i jeśli inne czynniki gospodarcze nie będą przeciwdziałać, to końcem końców ustanie rozwój gospodarki ludzkiej. Brak w gospodarstwie społecznym harmonii, a przeciwnie istnieje zasadnicza sprzeczność interesów między rentą gruntową a zyskami i płacą. Ponadto istnieje takaż sprzeczność między interesami zysków, czyli kapitału, a pracy. Fakty te uzasadniają daleko posunięty pesymizm Ricarda co do przyszłego rozwoju ludzkości. J.L.K.Simonde de Sismondi i jego poglądy na przedmiot ekonomii politycznej. Krytyka nowego ustroju. Krytykuje społeczność systemu kapit. Sprzeciwia się tezie, że konsumpcja może zawsze wchłonąć nawet największą prod. Wzrost konsumpcji w jednym miesiącu może się odbyć kosztem konsumpcji w innym. Wysokie zyski i niskie płace prowadzą do tego, że kapitał jest reprodukowany, ale mogą nastąpić trudności z reprodukowaniem pracy. Dochody kapitalistów rosną a klasy robotniczej spadają. Ta nierówność wywiera ujemny wpływ na proces reprodukcji i prowadzi do rosnącego pauperyzmu klasy robotniczej. Simondi krytykuje konkurencję. Uważa, że system kapitalistyczny rujnując drobnych robotników i rzemieślników, zastępując robotnika maszyną, zwęża możliwości realizacji prod. Rząd powinien troszczyć się o korzyści ogółu. Cel rządzenia nie gromadzenia lecz sprawiedliwe uczestniczenie obywateli w korzyściach. Teoria realizacji i kryzysów nadprodukcji Simonde de Sismondiego. W gosp. kapit. Ma miejsce sprzeczność między prod. a konsumpcją, która prowadzi do kryzysów ekon. Nienadążanie konsumpcji za prod. staje się przyczyną kryzysów ekon. Zniżkowa tendencja dochodów szerokich mas sprawia, że popyt konsumpcji nie rośnie tak jak prod. Staje się on więc czynnikiem ograniczającym możliwości wzrostu gospod. Zwiększona konsumpcja klasy kapitalistów mogłaby ratować gospod. od kryzysu. Popyt wyraża się w dochodach nabywców które ze względu na zmianę pracy ludzkiej na pracę maszyn zwiększa fundusz płac. docsity.com przedsiębiorstw, które łączyły się w związki monopolistyczne. Opisuje monopolistyczną produkcję, głosi tezę o możliwości powstania banku (grupa banków), które kontrolowałyby całą produkcję społeczną. Monopole chcą kontrolować rynki wew. i ograniczać konkurencję przemysłu zagr. Zauważył rozwój kultu siły, poparcie dla tendencji militarystycznych, ideologii nacjonalizmu. Przewidział powstanie faszystowskich ideologii. R.Luksemburg – w pracy pt. „Akumulacja kapitału” stwierdza, że w społeczeństwie kapit. nie jest możliwa realizacja całej wartości dodatkowej, co doprowadza do wniosku, iż nie można też utrzymać na dotychczasowym poziomie stopy akumulacji, dzieli globalny produkt społeczny na kapitał stały, zmienny i wartość dodatkową. Imperializm to dążenie krajów rozwiniętych do opanowania słabszych. Stwierdza, że w systemie kapit. ma miejsce marnotrawstwo produktu społecznego, hamowanie wzrostu płac, ograniczenie udziału robotników w dochodzie narodowym to czynniki hamujące tempo wzrostu gosp. w systemie kapit. Polska klasa robotnicza i proletariat rosyjski powinny dążyć do obalenia kapitalizmu. W pracy pt. „Rozwój przemysłu w Polsce” bada rozwój kapitalizmu w Polsce i stwierdza, że przyczyna rozwoju przemysłu to jego ekspansja na rynki wschodnie. Problematyka ekonomiczna w pracach przedstawicieli rosyjskiego ruchu socjalistycznego. W.I. Lenin – postęp techniczny jest opłacalny dla monopolu jeśli umożliwia mu obniżenie kosztów prod. Umacnianie monopolu stwarza tendencję do hamowania rozwoju gospod. kapit. Imperializm to monopolistyczne studium kapitalizmu. Teoria Lenina oparta na głębokiej analizie przemian kapitalizmu „dała” klasie robotniczej orientację w zachodzących przemianach i wytyczyła kierunki walki z systemem kapitalistycznym. Paradygmat starszej szkoły historycznej i jej przedstawiciele. Historyczna Szkoła Burżuazyjnej Ekonomii Politycznej (rozwijała się w Niemczech) występowała w postaci Starszej i Młodszej szkoły Historycznej w pocz. XIX w. Starsza Szkoła Historyczna negowała istnienie praw ekonom., krytykowała metodę abstrakcji naukowej jako narzędzia analizy ekonom., uważała za siłę motoryczną rozwój dziejów „ducha narodu”. Uważała za główne zadanie ekonomii opis kształtowania się urządzeń, instytucji, tradycji związanej z gospodarowaniem, była więc szkołą historii gospodarczej. Przedstawiciele: Roscher, B.Hildebrand, K.Knies. Rozwój gospodarczy wyjaśniali zmianami zachodzącymi w psychicznych postawach ludzi i pojawianiem się ducha przedsiębiorczości. Młodsza szkoła historyczna i jej pokrewne kierunki. Młodsza Szkoła Historyczna uważała, że prześledzeniu historii instytucji społeczno – gospodarczych dojdzie do sformułowania praw ekonomicznych. W praktyce nie zostało to zrealizowane. Przedstawiciele: G.Schmouer, G.Schonberg, G.Kwapp. Max Weber i jego dorobek. Typy idealne. Typ – obiekt lub konstrukcja pojęciowa, spełnia rolę wzorca służącego systematyzacji, podporządkowaniu i opisowi pewnej rzeczywistości. Typ idealny – konstrukcja pojęciowa złożona z zespołu cech nie będących uogólnieniem cech danego zjawiska. Odpowiada integracji zjawiska społecznego, uogólnieniem natury geometrycznej. Idealny typ społeczny może urzeczywistnić się w konkretnym historycznym procesie gospod., może być skonstruowany na podstawie badań historycznych stosunków gospod., społecznych norm prawnych i ideologii danej epoki. docsity.com Kryzys ekonomii klasycznej a powstanie szkół subiektywno – marginalnych. Znaczenie „rewolucji” Jevonsowskiej. Przyczyny – rozwój ówczesnych kierunków filozoficznych Neokantylizmu i Empiriokrytycyzmu, które podkreśliły subiektywny charakter poznania jednostki, nowe ukształtowanie się kapitalizmu, wzrost przemysłu, który komplikuje racjonalne kierowanie przedsiębiorstwami przemysł. Przedmiotem badania szkół jest abstrakcyjne pojmowanie zasady działania poszczególnych osób. Przyjmuje się, że ustalone zasady w spr. gospodarczych są stałe i niezmienne w każdym czasie i miejscu. Kolejną cechą tego kierunku to zastosowanie metod matematycznych. Przedmiotem analizy jest jednostka gospodarująca, konsument lub producent kapit. Kierunek subiektywno – marginalny powstaje w drugiej połowie XIX w, rezygnuje on z badania społecznych stosunków między ludźmi jakie powstaję w procesach gospod. Uważa się, że przedmiotem badań ekonomii są problemy racjonalnego gospodarowania dobrami rzadkimi. Kierunek ten narodził się w 3 krajach, jego twórcy to: Karol Menger – Austriak, William Stanicy Jeuons – Anglik i Leon Walras – Szwajcar. Od tych 3 ekonomistów rozwinęły się 3 szkoły: austriacka (psychologiczna), anglo - amerykańska (neoklasyczna) i lozańska (matematyczna lub inaczej równowagi ogólnej). Różnice w założeniach metodologicznych szkoły psychologicznej, matematycznej i neoklasycznej. Szkoła psychologiczna (austriacka) – wyróżnia się spośród innych kierunków zagranicznych skrajnym subiektywizmem przy analizie zjawisk gosp. Teoria ekonom. oparta na metodzie subiektywnego wartościowania dóbr przez jednostki gospod. Podstawą tej szkoły jest subiektywna teoria wartości: wartość to użyteczność, która przejawia się w zadowoleniu z powodu zaspokojenia potrzeb. Rozróżnia użyteczność całkowitą i użyteczność krańcową, które uważane są za wartości mierzalne. Szkoła psychologiczna tworzy teorię wart. prod. Użyteczność maleje w czasie nabywania tow., ocena użyteczności tow., a nie jego faktyczna cena. (Wieser, Bohn – Bawerk, Menger). Szkoła matematyczna (lozańska) – szkoła ta bada warunki równowagi danego systemu gospodarczego, ujmuje procesy ekonom. od strony ilościowej i funkcjonalnej współzależności. Wg tej szkoły produkcja jest swoistą wymianą usług produkcyjnych, a czynnikiem determinującym jest popyt. Cena to proporcja wymiany dóbr, jej miernikiem może być dowolne dobro. Kapitał to zasób trwałego użytkowania, który przynosi dochód do kapit. zalicza się też zdolności osobiste (Walras, Pareto). Szkoła neoklasyczna (anglo-amerykańska) – w odróżnieniu od szkoły psychologicznej cechują szkołę neoklasyczną ujęcia elastyczne, które wyrażają się w próbie pogodzenia elementów subiektywnych i obiektywnych. Teoria ceny tow. jest jako cena równowagi cząstkowej. Powiązania z innymi rynkami sprowadzane są do efektów substytucyjnych i komplementarnych. Cena dobra określana jest przez krańcową użyteczność i koszty prod które są sumą wynagrodzeń czynników produkcji. „Procent” to wynagrodzenie za nieużyteczność czekania właściciela kapitału. Zajmuje się elastycznością popytu i rentą konsumenta. Określa równowagę przedsięb. Szkoła neoklasyczna jest przeciwna procesowi monopolizacji, postuluje o równomierny podział doch. narod. Od lat 30-tych wystąpiły tendencje do syntezy szkoły neoklasycznej ze szkołą matematyczną. docsity.com Poglądy ekonomiczne K.Mengera: przedmiot ekonomii, teoria wartości, teoria rozliczenia. Menger to założyciel szkoły psychologicznej, napisał „Zasady nauki ekonomicznej” – były to nauki o gospodarce narodowej zwanej ekonom. polit. Zawierają się tu ogólne zasady dotyczące gospod. narodowej, teoria dochodów, zysku, płacy, renty gruntowej, teoria kredytu, zagadnienia związane z produkcją i handlem. Krytykował współczesną gospodarkę austriacką. Teoria wartości – dobra służą do zaspokajania potrzeb – zdobywa pewne znaczenie, randze zaspokojenia tej potrzeby nazywamy wartością. Menger twierdził, że wartość nie stanowi cechy rzeczy, tylko cenę dobra przez człowieka i dlatego nie może istnieć poza świadomością ludzką. Menger uważał, że zadaniem ekonomii polit. jest formułowanie ogólnych praw, które mają zastosowanie do wszystkich systemów gospod. Punktem wyjścia ekonomii teoretycznej są psychiczne właściwości jednostki ludzkiej jako konsumenta, które to własności są powszechne i ponadczasowe. Teoria rozliczeń – Menger twierdził, że wartość śr. prod. jest następstwem przeniesienia wart. (subiektywnej) dóbr finalnych tj. śr. konsumpcji. Ten „zabieg” przeniesienia nazywa się też rozliczeniem lub teorią imputacji. Chodzi tu o przypisanie udziałów poszczególnym czynnikom produkcji. Poglądy ekonomiczne E. von Bohm – Bawerka. Bawerek to przedstawiciel szkoły psychologicznej, pisze prace skierowane przeciwko Marksistowskiej teorii wartości, dowodząc sprzeczności między teorią wartości opartą na pracy a marksowską teorią prod. Poglądy – skrajny subiektywizm przy analizie zjawiska gospod. Teoria ekonom. opiera się na subiektywnym wartościowaniu dóbr przez jednostki gospod. Wartość uważana za użyteczność przejawia się zadowoleniem z powodu zaspokojenia potrzeby. Teoria procentu E. von Bohm – Bawerka. Dowodzi, że istnieje prawo psychologiczne, które polega na wyższym wartościowaniu dóbr teraźniejszych do dóbr przyszłych. Rezygnacja z natychmiastowego użycia dóbr na cele konsumpcyjne i przeznaczenie ich na cele produkcyjne wymaga rekompensaty, która stanowi zysk od kapitału ( wg teorii Bawerka – procent). Bohm – Bawerek w teorii % nawiązuje do teorii wstrzemięźliwości, wg której nabywa się tytuł do zysku przez wstrzymywanie się od konsumpcji, zysk jest więc wynagrodzeniem za wstrzemięźliwość. Wyjaśnia zysk jako zjawisko wtórne. % - samodzielne wynagrodzenie kapitału, wynikające z preferencji w czasie lub faktu ponoszenia ryzyka. Nie można tego odnosić do całości układu gospodarczego. Teoria ceny – cena rynkowa danego dobra to wyprodukowanie różnych indywidualnych, subiektywnych ocen jego wartości dokonanych przez nabywców i sprzedawców. Poglądy ekonomiczne F. von Wiesera. Wieser (1851 – 1926) studiował razem z Bohm-Bawerkiem. Ich systemy teoretyczne są bardzo zbliżone. Wniósł wiele nowych elementów, równocześnie doprowadzając inne do końca (prawo roszczeń). Wprowadził termin granicznej (najniższej) użyteczności decydującej o wartości dobra -–"„Grenznutzen”. Inaczej niż Bahm – B. uważał, że o wartości danego dobra decyduje ograniczona użyteczność, więc wartość zapasów dóbr = iloczynowi dóbr przez ograniczoną użyteczność. Wartość przedmiotowa wymierna jest tylko stosunkiem wymiennym dóbr, zaś cena tą wartością wyrażoną w pieniądzu. Rachunek wartości można traktować jako uproszczony rachunek użyteczności. Wieser sformułował prawo wyrównywania się użyteczności. Zastrzeżenie: równość wszystkich użyteczności nie istnieje (np. nie można zrównać użyteczności samochodu i chleba). Przy rozrachunku wartości produktu między czynniki produkcji, praca i docsity.com