Przełomowe odkrycia. Jak szukając drogi do Indii, odkryto ..., Notatki z Historia powszechna

Pobierz Przełomowe odkrycia. Jak szukając drogi do Indii, odkryto ... i więcej Notatki w PDF z Historia powszechna tylko na Docsity!

Przełomowe odkrycia. Jak szukając drogi do Indii,

odkryto Amerykę

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: List Krzysztofa Kolumba do skarbnika królewskiego Rafała Sanxis, [w:] Marian L. Pisarek, Świat oczami odkrywców, Warszawa 1971, s. 142–144. Źródło: Alvaro Velho, Relacja z wyprawy, [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, tłum. E. Milewska, Warszawa 1999, s. 28. Źródło: Historia powszechna XIV-XV w. Wybór tekstów, oprac. A. Wyrobisz, B. Geremek, M. Małowist, Warszawa 1964, s. 340–341. Źródło: Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras i M. Serwański, Poznań 1978, s. 12.

Pierwszym państwem europejskim, które zaangażowało się w badania geograficzne nowych lądów i szlaków morskich, była Portugalia. Działalność królewskiego syna, Henryka Żeglarza nadała tym działaniom charakter systematyczny i naukowy. Początkowo Portugalczycy szukali bezpośredniego dostępu do afrykańskich źródeł złota, kości słoniowej i niewolników. Zasięg ich wypraw stopniowo się zwiększał, na co wpływ miały nowe wynalazki i zdobycze naukowe z astronomii. Pierwszym ważnym przełomem było osiągnięcie południowego krańca Afryki przez wyprawę Bartolomeu Diasa. Jego wielkimi kontynuatorami byli: Vasco da Gama i Ferdynand Magellan.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Emanuel Leutze, Kolumb przed królową, 1843 r. W jaki sposób malarz przedstawił reakcję pary królewskiej na propozycję Kolumba? Źródło: domena publiczna.

Przełomowe odkrycia. Jak szukając drogi do Indii,

odkryto Amerykę

Przeczytaj

Ryzykowny projekt Krzysztofa Kolumba

Słynny podróżnik Krzysztof Kolumb urodził się w 1451 r. w Genui w rodzinie tkaczy. Być może również przygotowywał się do tego zawodu, ale jego prawdziwą pasją od wczesnej młodości stały się podróże. Chętnie wsłuchiwał się w opowieści żeglarzy, czytał książki zawierające relacje podróżników, wreszcie sam zaczął pływać – początkowo jako agent handlowy i tylko po Morzu Śródziemnym. Pierwszą jego dalszą wyprawą była podróż do Anglii, która zaostrzyła jego apetyt na poznawanie nowego.

Sebasano del Piombo, Portret Krzysztofa Kolumba, 1519 r., obecnie w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku. Ten genueński żeglarz docierał do Ameryki czterokrotnie. Jeszcze przed pierwszą wyprawą otrzymał dziedziczny tytuł wielkiego admirała i wicekróla odkrytych ziem. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Bardzo przybliżył go do tego celu pobyt w Portugalii, do której wyjechał w 1477 roku. Uległ panującej w tym kraju fascynacji podróżami, które Portugalczycy realizowali wzdłuż wybrzeży Afryki. Największy wpływ na jego dalsze losy miało zawarcie znajomości z Paolem dal Pozzo Toscanellim – uczonym geografem i kartografem. Pod jego wpływem Kolumb doszedł do wniosku, że do Indii można dotrzeć inną drogą niż badanym od jakiegoś czasu szlakiem dookoła Afryki – opływając Ziemię dookoła w kierunku zachodnim. Co więcej, z ich obliczeń wynikało, że droga zachodnia przez Atlantyk będzie krótsza niż ta dookoła Afryki. Według obliczeń Toscanellego do Japonii (określanej wówczas jako Zipangu)

miała ona wynosić 3000 mil, a Kolumb „skrócił” ją do 2400 mil. Faktycznie wynosiła… 10 600 mil.

Tak zwana mapa Kolumba, opracowana ok. 1490 r. w pracowni Bartłomieja i Krzysztofa Kolumbów. Które kontynenty możesz na niej dostrzec? Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

W poszukiwaniu protektora i fundatora

Kolumb swoim projektem bezskutecznie próbował zainteresować króla Portugalii Jana II. Portugalia była wtedy najważniejszym kierunkiem dla żeglarzy i podróżników, bramą do nieznanych Europejczykom lądów. Rozczarowany odmową wyjechał do Hiszpanii.

Tam również początkowo projekt podróży przez Atlantyk traktowano z dużym sceptycyzmem i na możliwość jego realizacji Kolumb musiał poczekać kilka lat. Królowa kastylijska Izabela I dopiero po zdobyciu Grenady w 1492 r. postanowiła poprzeć ryzykowną wyprawę. Zgoda na wybór kierunku zachodniego wynikał z tego, że droga dookoła Afryki była już kontrolowana przez Portugalczyków. Królowa zaakceptowała również wygórowane warunki Kolumba, który zażądał dla siebie tytułu szlacheckiego, dziedzicznej godności admirała oceanu oraz wicekróla

Kolumb przed królową Izabelą Kastylijską, swoją protektorką. Fragment pomnika poświęconego

morskich. Szczęście sprzyjało mu również i później – wyprawa dotarła do lądu 12 października 1492 r., po 70 dniach żeglugi, gdy zaniepokojona długą trasą załoga była już bliska buntu.

Grafika Jamesa Boyda z 1894 r. przedstawia dopłynięcie Kolumba do Nowego Świata. Jak, według autora ilustracji, zareagowali tubylcy na widok przybyszów? Źródło: domena publiczna.

Pierwszym dostrzeżonym lądem była wyspa Guanahani z archipelagu Bahamów. Krzysztof Kolumb nazwał ją San Salvador. Tubylcy – Karaibowie, których Kolumb określił błędnie Indianami, przekonany, że dopłynął do Indii – poprowadzili jego okręty w głąb archipelagu. Żeglarze dotarli najpierw do Kuby, a następnie do Haiti, którą Kolumb nazwał Hispaniolą. Gdy „Santa Maria” utknęła na przybrzeżnej mieliźnie, z jej desek zbudowano fort, w którym zostało 39 osób z wyprawy. Kolumb z pozostałymi żeglarzami wyruszył 16 stycznia 1493 r. w podróż powrotną. W Hiszpanii witany był jako triumfator i odkrywca drogi do Indii. Przywiózł ze sobą m.in. kolorowe papugi, ziemniaki, kukurydzę oraz sześciu Indian.

Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba

Panie. Wiedząc, jak przyjemną Wam będzie wieść o zwycięstwie,

użyczył nam Pan Bóg w mojej wyprawie, piszę do Waszej Miłości ten

abyście dowiedzieli się, jak w 24 dni dopłynąłem do Indii z flotą

powierzoną mi przez Najjaśniejszych Króla i Królową, nam

panujących; odkryłem tam wielką liczbę wysp zamieszkałych przez

nieprzeliczoną ludność i wszyst¬kie objąłem w posiadanie w imieniu

“

Druga wyprawa, pierwsi kolonizatorzy

Kolumb, którego królowa Izabela mianowała admirałem oceanu, bezzwłocznie przystąpił do organizowania drugiej wyprawy. Wyruszyła ona już 23 września 1493 r. z Kadyksu i tym razem składała się z 17 okrętów, na których zaokrętowano 1500 ludzi. Celem było zbadanie Kuby i skolonizowanie Hispanioli, dlatego podróżnicy zabrali ze sobą nasiona zbóż, bydło, owce, trzodę chlewną i narzędzia rolnicze.

Po 20 dniach żeglugi podróżnicy dopłynęli do Małych Antyli, a następnie do szeregu wysp, m.in. Dominikany, Gwatemali i Puerto Rico. Gdy żeglarze wreszcie dotarli do Hispanioli, okazało się, że zbudowana tam podczas pierwszej podróży osada została zniszczona, a europejscy najeźdźcy wymordowani przez Karaibów. Kolumb postanowił odbudować kolonię, nie sprawdzał się jednak jako administrator. Osadnicy buntowali się, zniechęceni złymi warunkami życia oraz rozczarowani brakiem złota i srebra. Kolumb po powrocie musiał się z tego tłumaczyć przed królową kastylijską Izabelą I. Dla rdzennych mieszkańców Karaibów spotkanie z Europejczykami okazało się brzemienne w skutkach. Do połowy XVI wieku z powodu niewolniczej pracy i epidemii chorób przywleczonych z Europy wyginęła niemal cała tubylcza populacja.

Kolejne wyprawy organizowane były w warunkach zaostrzającej się rywalizacji między Portugalią a Hiszpanią. W celu uniknięcia otwartej konfrontacji 7 czerwca 1494 r. został zawarty między rywalizującymi państwami układ w Tordesillas. Hiszpanie i Portugalczycy uzgodnili w nim linię rozgraniczenia swoich wpływów i podbojów. Linia graniczna została wyznaczona na 48 stopniu długości geograficznej zachodniej. Ziemie leżące na wschód od

Ich Wysokości ogłaszając to przez he¬roldów i rozwinąwszy sztandar

królewski, nie spotykając żadnego sprzeciwu.

Pierwszej wyspie, jaką spotkałem, nadałem nazwę San Salvador dla

uczczenia Wszechmocnego, który cudownie to sprawił; Indianie

nazywali ją Guanahani. Drugą wyspę nazwałem Santa Maria de la

Concepción, trzecią Fernandina; czwartą Isabelaj piątą Juana i tak

dalej, każdej nadawałem nową nazwę.

Źródło: Odkrycie Ameryki przez Krzysztofa Kolumba, [w:] Historia powszechna XVI wieku. Teksty źródłowe, oprac. Z. Boras i M. Serwański, Poznań 1978, s. 12.

Polecenie 1. Wyjaśnij, na czym polegał błąd popełniony w cytowanym liście przez Kolumba.

Polecenie 2. Wyjaśnij na czym polegał europocentryzm ówczesnej ludności i jak się przejawia w tekście źródłowym.

Spokojnego, był Vasco Núñez de Balboa. Pokonał on Przesmyk Panamski lądem, drogi morskiej jednak nie znalazł.

Droga morska do Indii odkryta

Tymczasem podróżnicze sukcesy Krzysztofa Kolumba zmobilizowały do większego wysiłku Portugalczyków. 8 lipca 1497 r. z Lizbony wyruszyła niewielka, licząca zaledwie cztery okręty, wyprawa pod dowództwem Vasco da Gamy. Wyprawa, chcąc uniknąć przeciwnych prądów, skierowała sie na pełen ocean. Nadkładając w ten sposób drogi, omijała przeciwne prądy, które uniemożliwiały podróż wzdłuż zachodnich wybrzeży Afryki.

Wypłynięcie ekspedycji Vasco da Gamy na obrazie Alfredo Roque Gameiro. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Po minięciu Przylądka Dobrej Nadziei okręty Vasco da Gamy ruszyły wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki w kierunku północnym. W Mombasie Vasco da Gama zatrudnił arabskiego pilota, który już bez większych przeszkód doprowadził portugalską flotę do Indii. 20 maja 1498 r. – osiem lat przed śmiercią Kolumba – okręty Vasco da Gamy dotarły do Kalikatu.

Ekspedycja Vasco da Gamy trwała ponad dwa lata i została okupiona stratą jednego okrętu oraz śmiercią blisko połowy z setki jej uczestników; większość zmarła na szkorbut. Jej sukces był jednak niewątpliwy – droga morska do Indii została odkryta. Vasco da Gama we wrześniu 1499 r. triumfalnie zawinął do portu w Lizbonie i został nagrodzony przez króla Manuela I Szczęśliwego tytułem admirała mórz indyjskich. Później do tego zaszczytu dołączył również tytuł wicekróla Indii.

Domniemany portret Vasco da Gamy z XVI w. Vasco da Gama na polecenie króla portugalskiego, Manuela I dowodził wyprawą, która opływając Afrykę, w 1498 r. dotarła do Indii r. Podczas swojej drugiej podróży w 1502 r. założył kolonie portugalskie w Mozambiku. W odwecie za zamordowanie kilku portugalskich żeglarzy zaatakował i splądrował Kalikat. Zmarł w 1524 r. w Goa, gdzie przybył w 1524 r., by objąć stanowisko wicekróla w Indiach. W pamięci Europejczyków Vasco da Gama zapisał się jako wielki odkrywca, ale Arabowie zapamiętali go przede wszystkim jako człowieka okrutnego i pozbawionego skrupułów. Jak myślisz, dlaczego obraz ten uważany jest za portret Vasco da Gamy? Zwróć uwagę na to, co mężczyzna na ilustracji trzyma w dłoniach. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Europa podbija Azję

W marcu 1500 r. do Indii wyruszył Pedro Álvares Cabral. Popłynął szlakiem nieco dalej na zachód niż jego poprzednicy i dzięki temu dotarł do Brazylii. Nawiązał stosunki handlowe z tubylcami, a następnie popłynął do Indii. Jego podróż trwała zaledwie 15 miesięcy i przyniosła znacznie większe zyski niż wyprawa Vasco da Gamy.

Ten ostatni w kolejną podróż do Indii wyruszył w 1502 r. Tym razem prowadził aż 20 okrętów, a celem wyprawy było wyegzekwowanie interesów portugalskich. Portugalczycy niszczyli arabskie ośrodki handlowe we wschodniej Afryce i w Indiach, a w ich miejsce tworzyli własne faktorie. Po dotarciu do Indii pokonali flotę arabską i przystąpili do oblężenia Kalikatu. Portugalia rozpoczęła sukcesywne budowanie morskiego imperium.

Słownik

faktoria

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Przestudiuj mapę i wykonaj polecenia.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie K. Mikulski, J. Wijaczka, Historia powszechna. Wiek XVI-XVIII, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012, str. 40, licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Jakie były skutki pierwszych wypraw hiszpańskich i portugalskich oraz odkryć dokonanych przez Kolumba, Diasa, da Gamę i Cabrala? Czy kierunek tych wypraw mógł mieć na to wpływ?

Polecenie 3

Dlaczego to Ameryka Środkowa i Południowa stały się celem podboju Hiszpanii?

Twoja odpowiedź

Twoja odpowiedź

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1

Wskaż zdania fałszywe.

Kolumb pierwsze osiedle białych osadników założył na Kubie.

Vasco da Gama stosował przemoc wobec rdzennej ludności i konkurentów.

Amerigo Vespucci dotarł do Brazylii podczas podróży do Indii.

Vasco da Gama był podróżnikiem w służbie króla Portugalii Miguela I.

Toscanelli dokonał błędnych obliczeń obwodu Ziemi.

Ćwiczenie 2

Uporządkuj podane wydarzenia w kolejności chronologicznej, zaczynając od najwcześniejszego.

dotarcie Europejczyków do Brazylii

dotarcie Europejczyków do Przylądka Dobrej Nadziei

dotarcie do Ameryki przez Krzysztofa Kolumba

odkrycie drogi do Indii dookoła Afryki

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i na podstawie wiedzy własnej wymień trzy zawarte w nim informacje, które są niezgodne z prawdą.

List Krzysztofa Kolumba do skarbnika

królewskiego Rafała Sanxis

Wiem, że miło będzie Waszej Dostojności cieszyć się zwycięstwem,

jakim Nasz Pan uwieńczył moją podróż, a z pisma tego wiadomo będzie,

w jaki sposób przedostałem się z Wysp Kanaryjskich do Indii w ciągu 33

dni z flotą, którą ich Królewskie Mości, nasi władcy, dali do mego

rozporządzenia. […]

Gdy zbliżyłem się do Juany, pożeglowałem wzdłuż wybrzeża na zachód

i znalazłszy je bardzo rozległym, myślałem, iż musi to być ląd stały, jakaś

prowincja Kataju [średniowieczna nazwa Chin]. […]

Powiadomiony przez innych Indian, zabranych z tego kraju,

zrozumiałem, że jest to tylko wyspa. Wobec tego podążyłem wzdłuż

wybrzeża na wschód, ono zaś w odległości 107 leguas [ legua – miara

długości równa 3 milom morskim] skończyło się. Z tego przylądka

ujrzałem inną wyspę, którą natychmiast nazwałem Hispaniola. Ta zaś

Hispaniola ma najdogodniejsze położenie, i to tak z uwagi na kopalnie

złota, jak i na stosunki z lądem stałym tutaj i tym, należącym do

Wielkiego Chana, z którym będzie wielki handel i zysk.

Źródło: List Krzysztofa Kolumba do skarbnika królewskiego Rafała Sanxis, [w:] Marian L. Pisarek, Świat oczami odkrywców, Warszawa 1971, s. 142–144.

“

Twoja odpowiedź

Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z tekstem źródłowym (źródło A) oraz ilustracją (źródło B), a następnie wykonaj polecenia.

Źródło A

Historia powszechna XIV-XV w. Wybór tekstów

29 września [1513 roku] Balboa wraz z 26 towarzyszami podróży

wyruszył z miasteczka Chiapa i w odległości pół mili od niego dotarł

wieczorem do wąskiej odnogi, ujścia [rzeki] Savanas. Wtedy właśnie

miał miejsce odpływ i podróżnicy zatrzymali się na odpoczynek na

brzegu. Wkrótce potem opadająca w korycie [rzeki] woda poczęła

podnosić się z niezwykłą szybkością, tak charakterystyczną dla

przypływów Oceanu Spokojnego. Gdy poziom wody podniósł się,

Balboa schwyciwszy chorągiew z wyobrażeniem Dziewicy i małego

Jezusa, u którego nóg lśnił herb Kastylii i Leónu, wszedł po kolana

w słoną wodę. Krocząc w różne strony, głośno wołał: „Niech żyją boscy

i wszechmocni monarchowie, don Fernando i doña Juana, królowie

Kastylii, Leónu i Aragonii, w imię których ja, dla korony kastylijskiej,

faktycznie i bez jakiegokolwiek sprzeciwu obejmuję w posiadanie te

morza, ziemie, wybrzeża, porty i wyspy ze wszystkim, co się tam

znajduje, z państwami i krainami należącymi lub mającymi należeć do

nich, w jakikolwiek sposób by to się stało, lub jakiejkolwiek przyczyny

by to było, lub [według jakiegokolwiek uczyniono by to] prawa,

starodawnego, czy nowo ustanowionego, w przeszłości, teraźniejszości

lub przyszłości […]”.

Ponieważ u wzbierających wód nie było komu przeciwstawić się,

wezwał swoich współtowarzyszy na świadków tego, że w prawowity

sposób wszedł we władanie nowym oceanem; odebrał też od nich

przysięgę, że będą bronić tej nowej posiadłości korony kastylijskiej.

“

Ćwiczenie 7

Przeczytaj tekst źródłowy i na jego podstawie oraz wiedzy własnej uzupełnij zamieszczone pod nim zdania.

Tekst źródłowy przedstawia wydarzenia związane z wyprawą floty {hiszpańskiej} / {#portugalskiej}, której dowódcą był {Krzysztof Kolumb} / {Vasco Núñez de Balboa} / {Bartolomeu Dias} / {#Vasco da Gama}. Opisane w tekście miasto leżało w {zachodnich Indiach} / {#wschodniej Afryce} / {Ameryce Środkowej}.

Alvaro Velho

Relacja z wyprawy

O zachodzie słońca rzuciliśmy kotwice naprzeciwko wspomnianego

miasta Mombasa, lecz nie weszliśmy do porty. Gdy byliśmy już blisko,

podpłynął do nas zaruk [trzymasztowy statek arabski] pełen Maurów,

w porcie zaś stało wiele statków udekorowanych flagami. […]

Piloci, których wzięliśmy, mówili, że na owej wyspie Mombasa

mieszkają zarówno chrześcijanie, jak i Maurowie, że jedni trzymają się

z dala od drugich i mają swoich władców, że przyjmą nas z wielkimi

honorami i zaproszą do swoich domów. […]

Mombasa jest dużym miastem, wzniesionym na wzgórzu i otoczonym

przez morze. Jest to port, do którego codziennie zawija wiele statków,

u jego ujścia zaś stoi kamienny słup. Nad samym morzem znajduje się

niska ufortyfikowana osada.

Źródło: Alvaro Velho, Relacja z wyprawy, [w:] Wiek XVI–XVIII w źródłach, oprac. S.B. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, tłum. E. Milewska, Warszawa 1999, s. 28.

“

Ćwiczenie 8

Przeanalizuj źródła A i B i wykonaj polecenia.

Źródło A

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło B

Alvaro Velho

Relacja z wyprawy

[20 maja]

W niedzielę zbliżyliśmy się do najwyższych gór, jakie kiedykolwiek

widzieliśmy; wznoszą się one nad miastem Kalikat. Podeszliśmy do nich

tak blisko, że nasz pilot je rozpoznał; powiedział, że jest to kraj, do

którego chcieliśmy dotrzeć. Tego dnia po południu rzuciliśmy kotwice

w odległości dwóch leguas [ legua – miara długości równa 3 milom

morskim] po zawietrznej miasta Kalikat; stało się tak dlatego, że nasz

pilot wziął inną osadę zwaną Capua za Kalikat, a za tą osadą leży jeszcze

“