Przemiany rodziny na przestrzeni lat, Notatki z Socjologia

Pobierz Przemiany rodziny na przestrzeni lat i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity! CZĘŚĆ ASII Zaczniemy od tego czym jest rodzina… przytoczymy więc tutaj kilka definicji i postaramy się znaleźć tą, która w czasach dzisiejszych jest najbardziej uniwersalna i odpowiednia. Jeszcze pół wieku temu odpowiedź na to pytanie nie była skomplikowana.   Zarówno w ujęciu normatywnym jak i w rozumieniu potocznym rodzina oznaczała parę małżeńską i ich dzieci, a zatem był to nuklearny związek rodzinny, który był oparty na PRAWNIE zawartym małżeństwie i biologicznym rodzicielstwie.  Celem rodziny nuklearnej jest głownie reprodukcja, a ona sama jest osadzona w chrześcijańskim światopoglądzie.    Funkcje takiej rodziny to:  funkcja ekonomiczna gdzie rodzina zapewnia swoim członkom rozmaite zasoby materialne, a jej członkowie mają wyznaczony zakres działań gospodarczych zależnie od płci i wieku; stratyfikacyjna- rodzina w tym przypadku wyznacza swoim członkom odpowiedni status społeczny oraz przyczynia się do utrwalenia w społeczeństwie systemu stratyfikacyjnego (podział na klasy warstwy czy kasty) integracyjno- kontrolna- działania jej członków są kontrolowane poprzez organizację, np. czas posiłków czy także ich miejsce  prokreacyjna- tutaj chodzi oczywiście o wydawanie na świat potomstwa wychowawczo- socjalizacyjna- rodzina zapewnia ciągłość kultury, jest pierwszym miejscem gdzie jednostka ma styczność z kulturą, czyli z językiem, wartościami czy normami opiekuńcza- rodzina zabezpiecza swoich członków w związku z ich niesamodzielnością, czyli np. dzieci czy też osoby starsze i niedomagające seksualna- rodzina jest instytucją regulującą stosunki seksualne między ludźmi dorosłymi (faktycznie jednak tą funkcję spełnia po prostu małżeństwo)  rekreacyjno- towarzyska- rodzina jest tutaj instytucją, która zagospodarowuje jej członkom czas wolny, organizuje rozrywkę i wypoczynek… Jednakże w drugiej połowie XX stulecia nastąpiły istotne zmiany w postawach wobec małżeństwa, posiadania dzieci, ról płci, czy sposobu i zakresu funkcji realizowanych przez rodzinę. Nastąpiło osłabienie nakazu zawierania małżeństwa, pozostawania w związku małżeńskim, posiadania dzieci, ograniczania stosunków seksualnych do związku małżeńskiego oraz obrony zachowania tradycyjnie pojmowanej roli męskiej i kobiecej w związku.   Tradycyjna rodzina, zrozumiana jako nuklearny związek rodzinny oparty na małżeństwie i biologicznym rodzicielstwie stała się jedną z form rodziny, a nie podstawą.  To co utrudnia nam zbudowanie idealnej definicji to fakt, że mówiąc o rodzinie przed oczami widzimy jej członków- rodziców, dzieci, dziadków, wujków.- widzimy ich jako stałe byty.. A rodzina to głównie interakcje między jej członkami. To procesy, jakie mają miejsce i które ulegają zmianom. Dobrym przykładem ukazującym to o czym mówię jest pojawienie się dziecka, które przeorganizowuje dotychczasowe życie rodzinne.  NASTĘPNY SLAJD   Niektórzy proponują bardzo prostą ale jednocześnie bardzo różnie interpretowaną definicję rodzin- rodziną jest to, co ludzie za rodzinę uważają.    I w tym miejscu  w odróżnieniu do modelu rodziny nuklearnej rodziną możemy nazwać także matkę wraz z dziećmi, które samotnie wychowuje.  Jest to tak zwane pojęcie postmodernistyczne.    Badania CBOS z 2013r pokazują, że niemal 100% badanych uważa za rodzinę małżeństwo z dziećmi. Mniej byłoby skłonnych uznać za rodzinę matkę lub ojca z dzieckiem czy też związek nieformalny, w którym są dzieci.   NASTĘPNY SLAJD  W słowniku socjologicznym autorstwa Krzysztofa Olechnickiego i Pawła Załęckiego, rodzina jest definiowana jako:  „podstawowy rodzaj grupy społecznej, występujący we wszystkich typach społeczeństwa, utworzony przez osoby połączone pokrewieństwem, małżeństwem lub adopcją, które Duże np.. Rodzina rozszerzona- to rodzina biologiczna mieszkająca lub pozostająca w bliskiej i ciągłej relacji z co najmniej jednym członkiem rodziny biologicznej, np.: małżeństwo, dzieci, brat żony: małżeństwo, dzieci, dziadkowie itd. czyli kilka pokoleń krewnych żyjących we wspólnym, gospodarstwie. Są to rodziny przynajmniej trzypokoleniowe, a krewni są połączeni wspólnotą majątkową.  1. Rodziny matriarchalne- z dominującą rolą kobiet   2. Rodziny patriarchalne- z dominującą rolą mężczyzn   3. Rodziny egalitarne, inaczej partnerskie     Rodzina monoparentalna- to alternatywny model rodziny gdzie występuje dziecko lub dzieci. Stanową ją samotne matki bądź samotni ojcowie, którzy wychowują swoje dzieci z poprzednich, nieudanych (formalnych bądź nie) związków.   Obecnie określenie- rodzina monoparentalna- zastępuje się określeniami takimi jak rodzina monorodzicielska czy minimalna.     Rodzina patchworkowa- to rodzina powstająca z połączenia dwojga ludzi mających już za sobą nieudane związki, z których są dzieci. Jej cechą jest fakt, że obecni partnerzy żyją w zgodzie ze swoimi byłymi partnerami i dbają o to, żeby dzieci z poprzednich małżeństw traktowały siebie jako rodzeństwo.     Tęczowe rodziny-  tworzą je osoby homoseksualne, które wychowują dzieci.   Rodzina wielopokoleniowa- składa się z kilku generacji mieszkających we wspólnym domostwie. Jest to przeciwieństwo rodziny nuklearnej.    Rodzina wielodzietna- pojęcie socjologiczne. Polskie prawo definiuje taką rodzinę jako taką, która posiada min. Troje dzieci. W Polsce rodzin wielodzietnych jest ponad milion.    Mamy tutaj przedstawione wyniki badania CBOS z 2008 i 2013r. Ankietowani zapytani zostali w jakiej formacji rodzinnej żyją obecnie. Zauważyć można, że mniej niż w 2008r ankietowanych odpowiedziało, że żyje w rodzinie małej; taka sama liczba opowiedziała, że żyje w rodzinie wielopokoleniowej- 21% Zwiększyła się liczba osób żyjących samotnie lub też w małżeństwie z dziećmi. Jeżeli chodzi o samotnego rodzica wychowującego dzieci czy o osobę, która żyje w związku partnerskim z osobą tej samej płci- nie widzimy na podstawie badania żadnych zmian. CZĘŚĆ OLI PRZEDMOWA : Przygotowaliśmy prezentację na temat przemian rodziny. Małżeństwo i rodzina są silnie osadzone w systemie wartości Polaków. W naszym opracowaniu przedstawiliśmy krótko informację o trendach w zawieraniu i rozpadzie małżeństw oraz o urodzeniach w perspektywie minionych 30 lat. Przedstawimy również informacje o strukturze ludności polski według stanu cywilnego. MAŁŻEŃSKOŚĆ : Małżeńskość - jest to pewnego rodzaju proces, który składa się ze zjawisk demograficznych wywołujących zmiany w strukturze populacji według stanu cywilnego, głównie ze strumienia małżeństw i rozwodów. Jego znaczenie z perspektywy demografii wynika przede wszystkim z wpływu na tworzenie i rozpad rodziny, no a już pośrednio na rozrodczość. W przypadku małżeńskości szczególnie istotne dla zrozumienia intensywności tego zjawiska jest stosowanie współczynników cząstkowych pierwszej kategorii, tzn.  odnoszących liczbę osób, które zawarły związek małżeński, do liczby osób będących w stanie wolnym; bądź  odnoszących liczbę osób, wobec których orzeczono rozwód, do liczby osób, które są w stanie małżeńskim. 2) Ważną funkcję poznawczą pełni w tej sytuacji miara syntetyczna, zwana sumarycznym współczynnikiem małżeństw – tych pierwszych. Ten współczynnik odnosi się on do tzw. kohorty hipotetycznej i informuje np. o liczbie związków małżeńskich przypadających na jednostkę populacji – czyli jednego mężczyznę albo jedną kobietę, np. między 15, a 50 rokiem życia. Istotną charakterystyką małżeńskości jest wiek, w jakim są zawierane i w jakim rozpadają się związki (z uwzględnieniem ich kolejności), a także rozkład małżeństw i rozwodów według wieku. Prawidłowością jest, że w pierwszy związek wstępuje się przed ukończeniem 30 roku życia, jednak w wielu populacjach ma to z reguły miejsce przed ukończeniem 25 (a w niektórych nawet 20) roku, natomiast rozwody i dalsze w kolejności związki małżeńskie następują z reguły w znacznie późniejszym wieku. Inną poniekąd paradoksalną cechę stanowi różnica wieku między partnerami małżeństwa - zwykle partnerka jest młodsza od partnera, często o kilka lat. Paradoks tej różnicy bierze się stąd, że kobiety żyją dłużej niż mężczyźni, średnio o kilka lat (w niektórych populacjach nawet o około 10 lat). A zatem kobiety wdowieją znacznie częściej niż mężczyźni. Populacje, które są zaawansowane w procesie przejścia demograficznego, wykazują na ogół wysokie, choć często malejące natężenie małżeństw i rosnące natężenie rozwodów, a przy tym stosunkowo niewielkie natężenie związków powtórnych. Z upływem czasu następuje odraczanie zawierania małżeństw oraz wzrost natężenia związków nieformalnych. Pomimo opóźniania małżeństw i upowszechnienia rozwodów średnia długość życia w stanie małżeńskim rośnie. Powodem tego jest spadek natężenia zgonów i wydłużenie przeciętnego trwania życia. 3) FORMY ŻYCIA PARTNERSKIEGO: Związek kohabitacyjny = konkubinat Kohabitacja - to każdy związek, w którym partnerzy żyją bez formalnego zawartego aktu małżeństwa. Jest to jednak definicja prosta tylko z pozoru ponieważ osoby, które żyją w konkubinacie mogą uważać, że żyją w małżeństwie ale po prostu nie mają aktu ślubu; może on też być uważany jako przedłużenie tak zwanego “chodzenia ze sobą” na czas sprawdzenia się i przygotowania do późniejszego małżeństwa oraz często partnerzy nie chcą zawierać małżeństwa i świadomie żyją w związku kohabitacyjnym. Monoparentalność Jest to nic innego jak samotne wychowywanie dziecka - bez matki lub ojca. Termin ten pojawił się po to, aby sytuacja ta miała pozytywny wydźwięk. Monoparentalność jest często promowana przez gwiazdy filmowe. Jednak w Polsce to w większości kobiety rozwiedzione, które początkowo nie miały na celu samotnie wychowywać dziecka. Pary homoseksualne Tęczowe rodziny tworzą osoby nieheteroseksualne, które wychowują dzieci. W Polsce to najczęściej dwie mamy, tata i dziecko, ale są też rodziny, w których dziecko ma dwie mamy lub tatę i tatę. MONOGAMIA zaniedbywania dzieci przez rodziców – niezapewnianie im godziwych warunków do życia, pozbawianie jedzenia, odzieży, brak opieki w chorobie, brak wsparcia psychicznego i materialnego. ROZWODY: Z badań GUS – u wynika, że w ostatnich latach rozpada się w Polsce ponad 200 tys. małżeństw rocznie, w tym około 30% w wyniku rozwodu, a pozostałe prawie 70% z powodu śmierci współmałżonka. W latach 90. ub. wieku oraz na początku bieżącego stulecia proporcje wynosiły: niespełna 20 do ponad 80. W 2013 r. orzeczono ich około 66 tys. – czyli o 24 tys. więcej niż w 1990 roku; W 2013 r. na każde 10 tys. istniejących małżeństw 73 zostały rozwiązane orzeczeniem sądu, podczas gdy na początku lat 90-tych było ich niespełna 50. CIEKAWOSTKA: Niezmiennie w ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta. Natomiast orzeczenie rozwodu z winy żony następuje w ponad 3% przypadków (wina męża orzekana jest w 18% rozwodów), ale przeważnie sąd nie orzeka winy (ok. 74% rozwodów). Najczęściej jako przyczynę rozwodu małżonkowie deklarują:  niezgodność charakterów (ponad 1/3 wszystkich rozwodów);  zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą (1/4 rozwodów);  alkoholizm (19%). CZĘŚĆ PIOTRKA Slajd 12 Dzieci, dzietność, płodność Zacznę od wyjaśnienia podanych na slajdzie pojęć Rozrodczość - oznacza ona w demografii strumień urodzeń w określonej populacji (np. ludności danego państwa) w jednostce czasu (np. w ciągu 12 miesięcy) jak i również strumień urodzeń w kohorcie. Jest to jeden z najważniejszych czynników przyrostu ludności oraz zmian jej struktury według wieku. Funkcja rozrodczości jest tradycyjnie związana z rodziną. Prawidłowości powstawania i rozpadu rodziny oraz formy i cykl życia rodziny mają dla rozrodczości istotne znaczenie. Poziom rozrodczości mierzy się za pomocą współczynników: urodzeń, czyli liczby urodzeń żywych w jednostce czasu kalendarzowego przypadającej na 1000 mieszkańców; płodności, czyli ilorazu liczby urodzeń żywych w danej populacji w ciągu jednego roku kalendarzowego oraz średniej liczby kobiet będących w wieku rozrodczym (w Polsce i wielu innych krajach przyjmuje się przedział: 15–49 lat), zwykle pomnożonego przez 1000; dzietności (teoretycznej), tj. średniej liczby żywo urodzonych dzieci przypadającej na jedną kobietę w ciągu jej życia rozrodczego. (Płodność, będąca jedną z podstawowych kategorii demografii, to rozrodczość rozważana w specyficznym sensie, tj. jako natężenie (w jednostce czasu) i dynamika urodzeń w populacji kobiet (lub mężczyzn) wystawionej na ryzyko rodzicielstwa (będącej w wieku fizjologicznej zdolności do prokreacji). Potocznie i ogólniej płodność to zdolność kobiety (lub mężczyzny) do rozrodu, zarówno potencjalna (maksymalnie możliwa), jak i faktycznie zrealizowana. Na wszelki wypadek) W 2018 r. współczynnik dzietności wyniósł 1,43, co oznacza, że na 100 kobiet w wieku rozrodczym (15–49 lat) przypadało 143 urodzonych dzieci. Optymalna wielkość tego współczynnika, określana jako korzystna dla stabilnego rozwoju demograficznego, to 2,10– 2,15, tj. gdy w danym roku na 100 kobiet w wieku 15–49 lat przypada średnio co najmniej 210–215 urodzonych dzieci. Z danych Eurostatu za 2017 rok wynika, że w krajach Unii Europejskiej średni wiek kobiet rodzących pierwsze dziecko wynosi 27 - 30 lat i z roku na rok kobiety na Starym Kontynencie coraz później decydują się na macierzyństwo. Slajd 13 Wykres przedstawia preferowaną i rzeczywista liczba dzieci. Z tego wykresu można zaobserwować, że najczęściej preferowaną liczbą dzieci jest dwójka jak i faktycznie ta liczba jest najczęstszą ilością posiadanego potomstwa. Można także zaobserwować, że mimo tego, że mało respondentów preferowała by mieć tylko jedno dziecko to jest to druga najbardziej popularna odpowiedź w faktycznej ilości dzieci. Slajd 14 Macierzyństwo i Ojcostwo Modele Matek jak i Ojców zmieniały się w czasie Pierwszym tutaj poruszonym modelem matki jest model „Matki Polki” który powstał i dominował końcem 18 wieku i przez wiek 19 – model ten prezentuje matkę jako osobę która Slajd 17 Naszymi przewidywaniami dotyczące przyszłości do 2050 roku Uważamy, że • zmniejszy się liczba rodzin tworzonych na podstawie zawarcia związków małżeńskich; • zwiększy się liczba niepełnych rodzin; • zmniejszy się liczba rodzin z dziećmi; • nastąpi spadek dzietności; • wzrośnie liczba rozwodów; • wzrośnie liczba jednoosobowych gospodarstw domowych; • wzrośnie liczba innych form życia partnerskiego; • opóźni się tworzenie związków i urodzenie pierwszego dziecka; • nastąpi spadek płodności; Głównym powodem takich naszych przewidywań jest ciągle wzrastający indywidualizm przez co współcześnie związek zmienia się z „my” na „ja” i „ty” i przez to członkowie rodziny współczesnej w pierwszej kolejności są oddzielnymi osobami ze swoimi zainteresowaniami czy aspiracjami a dopiero potem są członkami rodziny czyli większej całości. Przez to związki są mniej trwałe ponieważ jednostki kreują siebie i swoje własne biografie zamiast nadrzędnie dbać o wspólny interes rodzinny. Slajd 18 Podsumowanie Rodzina zmienia się pod wpływem czynników mikro oraz makrospołecznych charakterystycznych dla ponowoczesności, gdzie ważnym elementami są procesy globalizacyjne, urbanizacji i industrializacji, konsumpcjonizmu oraz rozwój nowych mediów i technologii. Obszar zmian dotyczy nie tylko definiowania rodziny, ale także społecznych deklaracji w zakresie życia małżeńsko-rodzinnego, jak również struktury, pełnienia ról rodzinnych i codziennego funkcjonowania rodziny. Slajd 19 Propozycje pytań Slajd 20 Bibliografia