Przemiany w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego, Publikacje z Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna

Pobierz Przemiany w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego i więcej Publikacje w PDF z Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna tylko na Docsity!

Leokadia Szymczyk

Przemiany w teorii i praktyce

wychowania przedszkolnego

Nauczyciel i Szkoła 2 (52), 27-

Leokadia Szymczyk

Przemiany w teorii i praktyce wychowania.

przedszkolnego

Wychowanie przedszkolne jest pierwszym etapem edukacji obejmującej dzieci w wieku 3-6 lat. Określa oczekiwania społeczne od edukacji w dzieciństwie. w perspektywie całości życia. Wiąże się z najbliższą przyszłością szkolną czło- wieka. Na koncepcję wychowania przedszkolnego składa się przede wszystkim określenie celów, założeń pedagogicznych i organizacyjnych instytucji wycho- wujących dzieci w wieku przedszkolnym. Już w społeczeństwie pierwotnym występowały specjalne zabiegi wycho- wawcze o charakterze społecznym przygotowujące dzieci do życia, powstały pierwsze prymitywne instytucje wychowawcze^1 ..

Rys historyczny W Polsce na problematykę wychowania przedszkolnego większą uwagę zwrócono w okresie renesansu. Jednym ze znaczących reformatorów szkol- nictwa był Jan Amos Komeński (ojciec pedagogiki nowożytnej). W swoich działach Komeński dostrzega potrzebę odpowiednio zorganizowanej placów- ki wychowawczej dla dzieci w wieku przedszkolnym, której istotny sens wi- dzi w zespołowym przygotowaniu małego dziecka do nauki. Jego zdaniem dobór materiału programowego zależy od indywidualnego tempa rozwoju. i uzdolnień dziecka. W swoim programie wszechstronnego rozwoju dziecka kładł nacisk na przygotowanie go do przyszłej systematycznej nauki w szkole. Przestrzegał rodziców i wychowawców przed używaniem zdrobnień, zalecał wyraźną mowę i stosowanie zasad gramatyki. Komeński zwracał także uwagę na negatywne skutki obciążenia dzieci nauką oraz wskazywał na konieczność otoczenia szczególną opieką dzieci słabych i mniej zdolnych. Wprowadził po- jęcie dojrzałości szkolnej^2. W drugiej połowie XIX wieku w Polsce pojawiły się pierwsze próby gru- powego wychowania dzieci w wieku przedszkolnym. Rodziny mieszczańskie. i szlacheckie oddawały na wychowanie dziewczynki do istniejących w mieście zakładów wychowawczych, prowadzonych najczęściej przez zakony^3.

(^1) S. Wołoszyn, Dzieje wychowania i myśli pedagogicznej w zarysie. Warszawa 1964, s. 33-36.

2. (^) W. Bobrowska-Nowak, Historia wychowania przedszkolnego. Warszawa 1978, s. 40-49. (^3) Tamże, s. 98-99.

Przemiany w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego 29 Ustawa określiła także cele przedszkola jako dążenie do wszechstronnego roz- woju dziecka, przygotowanie do podjęcia nauki w szkole i zapewnienie pomo- cy pracującym rodzicom w opiece wychowawczej ich dzieci. Ustawa ta stała się także podstawą do opracowania w 1963 roku nowego programu wychowa- nia przedszkolnego. Kolejny program wychowania przedszkolnego, wydany. w 1973 roku dążył do zbliżenia systemu wychowania do systemu nauki począt- kowej oraz wprowadzał nowy dział „Dojrzałość szkolna i przygotowanie dzie- cka do nauki w szkole”^10. Także w roku 1973 powołano oddziały przedszkolne dla sześciolatków^11. Od 1977 roku zaczęto upowszechniać wychowanie przedszkolne obejmu- jące dzieci sześcioletnie. Stało się to możliwe dzięki funkcjonowaniu przed- szkoli całodziennych, 18 godzinnych ognisk wychowawczych i 30 godzinnych oddziałów przedszkolnych. W 1977 roku wydano także „Szkolny program pracy wychowawczo-dy- daktycznej z dziećmi sześcioletnimi”. Miał on na celu wyrównywanie startu szkolnego dzieci oraz zapewnienie ciągłości oddziaływań przedszkola i szko- ły. Program ten wprowadzał także naukę czytania, opartą na znajomości 22 liter drukowanych^12. Kolejny program wychowania przedszkolnego wydano. w 1981 roku. Pod wpływem zmian programowych, społeczno-politycznych w roku 1982 nastąpiła ostateczna likwidacja ognisk przedszkolnych. Wskutek trud- ności ekonomicznych zaczęto w roku 1989 zamykać placówki przedszkolne. Warto także podkreślić fakt, iż w roku 1999 opublikowano Podstawę progra- mową wychowania przedszkolnego dla przedszkoli i oddziałów przedszkol- nych w szkołach , która wyznaczała kierunki zmian w zakresie: treści, form aktywności, metod, środków nauczania i wychowania. Kolejne lata w rozwoju edukacji przedszkolnej związane są z reformą oświaty. W roku 2004 wprowadzono obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego dzieci sześcioletnich. Nową podstawę programową opubliko- wano w 2008 roku. Ministerstwo Oświaty i Wychowania wydało rozporzą- dzenie w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warun- ków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania. Lata 2009-2012 to czas realizacji założeń reformy ówczesnego Ministra Edukacji Narodowej Katarzyny Hall. Najważniejsze założenia tej reformy to: obniżenie wieku szkolnego, reforma programowa, pomoc rodzinom migrującym, nauka. . .

10. (^) B. Wilgocka-Okoń, Przedszkole. [w:] Encyklopedia pedagogiczna ..., op. cit, s. 637-638.
11. (^) J. Karbowniczek, Z historii wychowania przedszkolnego. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką... , dz. cyt., s. 66.
12. (^) B. Wilgocka-Okoń, Przedszkole. [w:] Encyklopedia pedagogiczna..., dz. cyt. , s..639.

30

Leokadia Szymczyk

w klasach I-III poprzez: zabawę, ciągłość oddziaływań, tworzenie różnorod- nych form alternatywnych wychowania przedszkolnego, zwłaszcza na tere- nach wiejskich^13.

Tendencje w edukacji przedszkolnej Różne odmiany dyskursów pedagogiki przedszkolnej są nową w niej wartością, wyznaczającą tendencję do pluralizmu edukacyjnego, czyli przy- zwolenia na różnorodność podejść teoretycznych i wynikających z nich wielu różnych sposobów praktycznej realizacji procesu wychowawczo-dydaktycz- nego. Przyjęcia orientacji podmiotowej w wychowaniu przedszkolnym, ozna- czającej wspomaganie dziecka w procesie identyfikowania własnej tożsamości, rozwijania u niego poczucia sprawstwa oraz poszerzania poczucia świadomo- ści swojej roli w otaczającej rzeczywistości wymusiło konieczność dokonania szeregu zmian. Aktualnie zauważyć można szereg nowych tendencji w eduka- cji przedszkolnej^14 ..

Przeobrażenia w hierarchii funkcji, jakie sprawuje przedszkole wo- bec dziecka Wielokrotnie podkreśla się konieczność dokonania przeobrażeń w hierar- chii funkcji, jakie sprawuje przedszkole wobec dziecka. Od historycznie naj- ważniejszej funkcji – funkcji opiekuńczej poprzez dominujące w późniejszym okresie role: dydaktyczną i wychowawczą, współcześnie podkreśla się, iż naj- ważniejszą z nich jest dążenie do wspomagania rozwoju dziecka^15.

Reorientacja celów T. Lewicki pisze, iż „przez całe lata kształcenie orientowane było na wia- domości, umiejętności i wartości jako zasadniczy składnik postaw. Obecnie postawy coraz częściej wysuwane są na plan pierwszy, następnie są umiejęt- ności, a na końcu dopiero – wiadomości”^16. Zdezaktualizowało się także utrwalane przez wiele lat stwierdzenie, iż „celem przedszkola jest wszechstronne wychowanie dzieci i przygotowanie do szkoły”^17. Współcześnie, przy postulowanej indywidualizacji procesu edu- kacyjnego, należy zwracać uwagę na możliwości dziecka oraz jego osobiste dążenia. Oznacza to, iż cele stawiane przez nauczycieli należy konfrontować.

(^13) J. Karbowniczek, Z historii wychowania przedszkolnego. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką... , dz. cyt., s..67-68.

14. (^) M. Kwaśniewska, Aktualny stan wychowania przedszkolnego w Polsce. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką. Red. J. Karbowniczek, M. Kwaśniewska, B. Surma, Kraków 2011, s. 104. (^15) Tamże, s. 104.
15. (^) T. Lewowicki, Przemiany oświaty. Warszawa 1997, s. 29.
16. (^) M. Kwiatowska, Pedagogika przedszkolna jako wiedza o kierowaniu rozwojem dzieci w instytucjach przedszkolnych. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej. Red. M. Kwiatowska, Warszawa 1985, s. 55.

32

Leokadia Szymczyk

Zmiana relacji między przedszkolem, a rodzicami dzieci do niego uczęszczającymi Aktualną sytuację w omawianym zakresie charakteryzują następujące określenia: partnerstwo, współudział, współodpowiedzialność, idea otwartych drzwi, aktywna obecność rodziców, rodzic w roli asystenta, wolontariat rodzi- cielski, czynny udział rodziny, pełnienie funkcji pomocniczych. W reformie edukacyjnej wdrażanej od roku szkolnego 2009/2010 przewidziano bardzo ści- słą współpracę przedszkola z rodzicami. Przede wszystkim w zakresie prze- kazywania informacji o realizowanych zadaniach, założeniach programowych sukcesach i problemach dziecięcych, wynikach diagnozy przedszkolnej. A tak- że w zakresie zachęcania rodziców do angażowania się w proces dydaktyczny. i włączania ich w ważne sprawy dotyczące funkcjonowania placówki^21 ..

Praca z dzieckiem wybitnie zdolnym W wieku przedszkolnym należy zwrócić uwagę na obserwację dzieci, diagnozę ich osiągnięć, zindywidualizowane podejście w konkretnych sytu- acjach, konsultacje z rodzicami, poradnictwo specjalistyczne. To wyznacza nowe zadania dla nauczyciela, który powinien w większym niż dotychczas zakresie angażować się w sprawy każdego dziecka z osobna^22 ..

Technopolizacja życia przedszkolnego „Nowym zjawiskiem w przedszkolach są kamery przekazujące rodzi- com obrazy zachowania dzieci i nauczycieli, komórki, komputery, pejdżery. Powstaje pytanie o ich zasymilowanie przez edukację, o to, czy i w jakich rozmiarach mogą stanowić element sytuacji wspierającej człowieka w jego rozwoju^23. Coraz częściej zaobserwować można komunikowanie się rodziców. z nauczycielem z wykorzystaniem smsów, poczty mailowej czy prezentowanie swojej pracy na stronach internetowych placówki^24 ..

Wielokulturowość w edukacji przedszkolnej W edukacji przedszkolnej coraz częściej pojawia się zagadnienie wielo- kulturowości, wynikające z wielokierunkowej migracji ludności, mieszania się różnych nacji i ras oraz samoistnego przenikania się kultur. Na poziomie przedszkolnym zdaniem K. Kamińskiej^25 dominować po- winna tendencja stawiająca sobie za cel wychowanie „małego Europejczyka”

21. (^) M. Kwaśniewska, Aktualny stan wychowania przedszkolnego w Polsce. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką..., dz. cyt ., s..108-109. (^22) Tamże, s. 112. (^23) D. Waloszek, Sytuacyjne wspieranie dzieci w doświadczaniu świata. Kraków 2009, s. 200. 24 .A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna. Nowa podstawa programowa. Warszawa 2010,. s..143. (^25) K. Kamińska, W stronę wielokulturowości w edukacji przedszkolnej. Warszawa 2005, s. 18-19.

Przemiany w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego 33

świadomego własnych korzeni z zachowaniem pełnej tożsamości narodowej. Wyposażenie dzieci w wieku przedszkolnym w odpowiednią wiedzę i umiejęt- ności, służące między innymi przystosowaniu się do życia w integrującej się Europie, powinno ułatwić im afirmację własnych wartości w obliczu nowych wyzwań współczesności.

Nauczyciel przedszkola Jest centralną postacią każdego systemu oświaty. Wprowadzenie dydakty- ki do przedszkoli w latach siedemdziesiątych XX wieku przyczyniło się także do zmiany nazwy wychowawczyni przedszkola na nauczyciel przedszkolny^26 .. Współczesny nauczyciel przedszkola stoi przed zadaniami orientowania się. w przeobrażeniach paradygmatycznych, przyjęcia określonego stanowiska. i organizowania edukacji zgodnie z wybraną koncepcją^27. Znacznie pojęcia „nauczyciel” zmieniało się na przestrzeni wieków. Za- wsze jednak zasadniczą funkcją nauczyciela było uspołecznienie dzieci i prze- kazanie im dziedzictwa kulturowego tak, aby były przygotowane do funkcjo- nowania w społeczeństwie^28. Współcześnie można wyodrębnić trzy równorzędne wzory nauczyciela: nauczyciel towarzysz, opiekun pochylony nad dzieckiem; nauczyciel skutecz- ny i wymagający, sprawny technik; nauczyciel inspirujący, przewodnik^29. Oprócz kwalifikacji nauczyciel powinien posiadać szereg kompetencji. Najważniejsze z nich to:

• kompetencje poznawcze (otwartość na informacje o sobie i o świecie oraz umiejętności i gotowość do zaktualizowanego posługiwania się nimi),
• kompetencje diagnostyczne (poznanie wychowanków, ich potrzeb, za- interesowań, możliwości oraz stosunków społecznych zachodzących miedzy dziećmi),
• kompetencje wychowawczo-dydaktyczne (umożliwiają rozwiązywa- nie problemów organizacji procesu edukacyjnego, w tym – dostoso- wanie zadań do możliwości dzieci, indywidualizacje, elastycznych planów, okazywanie życzliwości wobec dzieci o różnych potrzebach rozwojowych,
• kompetencje dydaktyczne (znajomość różnorodnych metod i form pra- cy z grupą i z jednostką),

26 .D. Waloszek, Wychowanie przedszkolne. [w:] Encyklopedia pedagogiczna. Red. W. Pomykało, War- szawa 1999, s. 436. 27 .M. Kwaśniewska, Aktualny stan wychowania przedszkolnego w Polsce. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką ..., dz. cyt., s. 102. 28 .H. Kwiatkowska, Pedeutologia , Warszawa 2008, s. 46. 29 .B. Surma, Uczestnicy (podmioty) procesu edukacyjnego w przedszkolu. [w:]: Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką ..., dz. cyt., s. 162.

Przemiany w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego 35 Współczesna koncepcja wychowania przedszkolnego i wczesno- szkolnego Realizowana obecnie reforma edukacji jest programowym uzupełnieniem systemowych zmian zapoczątkowanych w 1999 roku. Do najważniejszych zadań MEN dotyczących edukacji przedszkolnej. aktualnie należą:

• Upowszechnienie edukacji przedszkolnej dla dzieci w wieku 3-5 lat,
• Zagwarantowanie każdemu dziecku co najmniej rocznej edukacji przedszkolnej, przygotowującej do nauki w szkole,
• Zapewnienie dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez realizo- wanie całej podstawy programowej we wszystkich formach organiza- cyjnych wychowania przedszkolnego,
• Dostosowanie form wychowania przedszkolnego do potrzeb lokalne- go środowiska^36. W kontekście reformy oświaty współczesna koncepcja wychowania przed- szkolnego w Polsce, zakłada obniżenie obowiązku szkolnego dzieci z 7 do 6 lat i objęcie powszechną edukacją przedszkolną dzieci pięcioletnich. Proces wprowadzania obowiązkowego rocznego przygotowania przed- szkolnego został rozłożony na lata. Od 1 września 2009 r. dzieci w wieku 5 lat mają prawo do wychowania przedszkolnego, co oznacza, że samorząd gminny ma obowiązek zapewnienie bezpłatnej edukacji przedszkolnej tym pięciolat- kom, których rodzice będą sobie tego życzyć. Od 1 września 2011 r. prawo dzieci w wieku 5 lat do rocznego wychowania przedszkolnego zostaje prze- kształcone w obowiązek rocznego przygotowania przedszkolnego^37. Nowelizacja ustawy z 27 stycznia 2012 r., (Dz. U., poz. 176) powoduje, że wszystkie dzieci sześcioletnie zostaną objęte obowiązkiem szkolnym od. 1 września 2014 r. Oznacza to, że o rozpoczęciu nauki w szkole dzieci urodzo- nych w latach 2006 i 2007 decydować będą rodzice. Dzieci urodzone w latach 2006 i 2007, które zgodnie z decyzją rodziców – nie rozpoczną nauki w szkole w wieku sześciu lat, będą nadal uczęszczać do przedszkoli, oddziałów przed- szkolnych w szkołach lub innych form wychowania przedszkolnego. Decyzje o podjęciu przez sześciolatka nauki w szkole będą przez cały okres przejściowy podejmowali rodzice dzieci urodzonych kolejno: w 2003, 2004, 2005 i 2006 r. Wynika stąd, że w latach szkolnych 2012/2013 oraz 2013/2014 na wniosek rodziców, obowiązkiem szkolnym może być objęte dzie- cko, które w danym roku kalendarzowym kończy 6 lat. Ostateczną decyzję. w tej sprawie podejmie jednak dyrektor szkoły podstawowej, biorąc pod uwagę. .

(^36). Jak organizować edukację przedszkolna w nowych formach. Informator. Kapitał Ludzki, MEN,. Europejski Fundusz Społeczny. Warszawa 2008 s.7.

37. (^) Podstawa programowa z komentarzami. Tom 1, Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna. E. Gruszczyk- Kolczyńska: Komentarz do podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Warszawa 2009, s. 15.

36

Leokadia Szymczyk

warunki organizacyjne szkoły oraz fakt, czy dziecko było rok wcześniej objęte wychowaniem przedszkolnym i co najważniejsze, czy jest gotowe do podjęcia nauki w szkole^38.

Przygotowanie przedszkolne do nauki w szkole Przygotowanie do szkoły i nauki w trybie szkolnym powinno odbywać się w szkole, a nie przed wejściem do niej, stwierdza D. Waloszek^39. Jej zda- niem przedszkolna edukacja powinna dać szerokie możliwości uczenia się, doświadczania najlepszych dla siebie form działania: rozpoznawania własnej mocy, preferencji i doświadczania odpowiedzialności za skutki działania in- dywidualnego i wspólnotowego, działania na rzecz własnych potrzeb i potrzeb społecznych. Zadaniem wychowania przedszkolnego jest wspomaganie rozwoju umy- słowego dzieci tak, aby dobrze przygotować je do szkoły. Dzieci uczęszczające do placówek wychowania przedszkolnego – niezależnie od formuły organiza- cyjnej i miejsca, w którym placówki te się znajdują – muszą zrealizować pełny zakres podstawy programowej, aby uzyskać należyte przygotowanie do nauki szkolnej i radzenia sobie w sytuacjach życiowych^40 .. Nauczyciele przedszkola mają obowiązek systematycznego prowadzenia obserwacji i analiz zachowania dzieci (wraz z dokumentacją). Pomoże to lepiej poznać ich indywidualne możliwości umysłowe i ustalić potrzeby rozwojo- we. Ponadto, w roku poprzedzającym rozpoczęcie przez dzieci nauki w klasie pierwszej szkoły podstawowej, nauczyciele przeprowadzają analizę ich goto- wości do podjęcia nauki w szkole – czyli diagnozę przedszkolną. Analiza ta powinna zakończyć się na początku drugiej połowy roku szkolnego, aby był jeszcze czas na podjęcie działań kompensujących i wspierających dziecko od- powiednio do zdiagnozowanych potrzeb^41. Zalecenia w tej sprawie zawarte w Podstawie programowej wychowania przedszkolnego powodują, że o rozpoczęciu nauki szkolnej decyduje nie tylko metryka dziecka, lecz także jego poziom umysłowy^42 .. Celem tak przeprowadzonej diagnozy jest zgromadzenie informacji, któ- re mogą pomóc: rodzicom w poznaniu stanu gotowości ich dziecka do podjęcia nauki w szkole i odpowiednim do potrzeb wspomaganiu w osiąganiu tej go- towości; nauczycielom przedszkola przy opracowaniu i realizowaniu indywi- dualnego programu wspomagania rozwoju dziecka, który będzie wykonywany w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole w okresie od stycznia do

38. (^) K.Setkiewicz, Sześciolatki do szkół , „Magazyn Szkolny” 2009, nr 1/321, s. 4.
39. (^) D. Waloszek, Przygotowanie dzieci do szkoły .. Refleksje metodologiczne. [w:] Edukacja dzieci sześ- cioletnich w Polsce. Red. D. Waloszek, Zielona Góra 2005, s. 44. 40 .A. Klim-Klimaszewska, Pedagogika przedszkolna ..., dz. cyt. , s..143.
40. (^) Tamże, s. 76.
41. (^) Tamże, s. 76.

38

Leokadia Szymczyk

szkolnych, a także wcześniejsze objęcie dziecka wychowaniem przedszkol- nym w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki w szkole^46 .. Dyrektorzy w okresie przejściowym mają czas na dostosowanie szkół do potrzeb najmłodszych uczniów, tak aby były one przyjazne i bezpieczne. Po- winni na bieżąco oceniać stan przygotowań szkoły pod względem wyposaże- nia, organizacji opieki po lekcjach i aranżacji przestrzeni na potrzeby najmłod- szych uczniów oraz informować o tym zainteresowanych rodziców^47 .. Warto aby szkoła współpracowała z organizacjami i instytucjami dzia- łającymi na rzecz poprawy sytuacji dzieci i rodzin wymagających pomocy. Nauczyciele, pedagodzy, psycholodzy powinni udzielać informacji na temat możliwości, rodzaju i zakresu pomocy, jaką może otrzymać dziecko i rodzina. Szkoła powinna również dysponować wiedzą na temat działań diagnostycz- nych, konsultacyjnych, terapeutycznych, rehabilitacyjnych, psychoedukacyj- nych, doradczych, mediacyjnych i profilaktycznych podejmowanych przez najbliższą poradnię psychologiczno-pedagogiczną. W zalecanych warunkach i sposobie realizacji podstawy programowej dla klas I-III określony został sposób urządzenia sali lekcyjnej (część edukacyjna i rekreacyjna), a także wskazano ilość godzin, które uczeń powinien spędzać ucząc się metodami aktywnymi, czyli nie z zeszytem przy stoliku, jak podczas klasycznych zajęć szkolnych. Pozwala to uwzględnić w procesie dydaktycz- nym bardziej podatną na rozproszenie i mniej wytrwałą koncentrację uwagi sześciolatka oraz jego rozwój fizyczny i mniejszą niż u siedmiolatka dojrzałość społeczno-emocjonalną^48 .. Reforma zrewolucjonizowała podejście do dziecka, czyniąc go podmio- tem, a nie – przedmiotem procesu edukacyjnego. Wraz z upodmiotowieniem zaistniała konieczność zwrócenia uwagi na aktywny i kreatywny udział dzieci w procesie wychowawczo-dydaktycznym^49. Zmieniło się definiowanie istoty wychowania dzieci z urabiania go jako jednostki czy ingerowania w jego roz- wój na rzecz wspierania jego rozwoju. W podstawie programowej wychowania przedszkolnego stosuje się określenie wspomaganie i wsparcie^50.

Zakończenie Przedszkole współcześnie jawi się jako instytucja organizująca przestrzeń edukacyjną dla dziecka. Oprócz rodziny, przedszkole szuka sojuszników. w innych instytucjach wychowawczych lub środowiskach mogących mieć po- zytywny wpływ na rozwój wychowanków.

46 .Tamże, s. 25-26.

47. (^) Podstawa programowa z komentarzami. Tom 1, Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna. E. Gruszczyk- Kolczyńska Komentarz do podstawy programowej wychowania przedszkolnego. Warszawa 2009, s. 15. 48 .Por. I. Rodak, 6-latki w szkole ..., dz. cyt., s. 18.
48. (^) J. Karbowniczek, Założenia ..., dz. cyt. , s..246.
49. (^) D. Waloszek, Wychowanie przedszkolne ..., dz. cyt., s. 432.

Przemiany w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego 39 W kontekście rozważań nad przemianami w teorii i praktyce wychowania przedszkolnego warto zastanowić się nad zjawiskami, jakie mogą mieć miej- sce w przyszłości. W nurcie teoretycznym pedagogiki przedszkolnej spodziewać się można:

1. Dalszych poszukiwań nowych sposobów interpretacji dzieciństwa, pojawiania się innowacyjnych, przełomowych orientacji, kierunków, prądów, systemów w obrębie paradygmatu humanistycznego.
2. Prób wyjaśniania i systematyzacji rozbieżności terminologicznych.
3. Dopracowania metod jakościowych w badaniu rzeczywistości peda- gogicznej i coraz szerszego ich stosowania w odniesieniu do badań nad małym dzieckiem.
4. Krytycznej oceny (dotyczącej pozytywnych i negatywnych aspektów) funkcjonowania systemu edukacji przedszkolnej. W praktyce edukacyjnej spodziewać się można natomiast:
5. Zdecydowanie postępującej indywidualizacji pracy z dziećmi, opartej na rzetelnej diagnozie poziomu i możliwości rozwoju poszczególnych wychowanków.
6. Poszerzania oferty dydaktycznej.
7. Poszukiwań niekonwencjonalnych rozwiązań metodycznych, podno- szącego się poziomu zaangażowania rodziców w pracę przedszkoli. Powyższe przypuszczenia, zdaniem Małgorzaty Kwaśniewskiej^51 , stano- wią listę otwartą dla podejścia i propozycji innych osób zajmujących się prob- lematyką pracy z małymi dziećmi. Przegląd różnych koncepcji pojawiających się w historii, pokazuje, że ko- nieczność upowszechniania edukacji przedszkolnej oraz wyrównywania szans edukacyjnych dzieci zagrożonych wykluczeniem społecznym jest ciągle aktu- alnym wezwaniem naszych czasów.

Bibliografia Bobrowska-Nowak W., Historia wychowania przedszkolnego. Warszawa 1978. Dudzikowa M., Mit o szkole jako miejscu „wszechstronnego rozwoju” ucznia. Eseje etnopedagogiczne. Kraków 2001. Jak organizować edukację przedszkolna w nowych formach. Informator. Kapi- tał Ludzki. MEN, Europejski Fundusz Społeczny. Warszawa 2008. Kamińska K., W stronę wielokulturowości w edukacji przedszkolnej. Warsza- wa 2005. Karbowniczek J_._ , Założenia metodyczne pracy pedagogicznej w przedszkolu .. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką. Red. Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B., Kraków 2011.

51. (^) M. Kwaśniewska, Aktualny stan wychowania przedszkolnego w Polsce. [w:] Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką ..., dz. cyt., s. 114.