Przewodnik po przepisach prawnych w sprawach nieletnich ..., Schematy z E-społeczeństwo

Pobierz Przewodnik po przepisach prawnych w sprawach nieletnich ... i więcej Schematy w PDF z E-społeczeństwo tylko na Docsity! Krzysztof Kluczyński PRZEWODNIK PO PRZEPISACH PRAWNYCH W SPRAWACH NIELETNICH ZAGROŻONYCH DEMORALIZACJĄ I PRZESTĘPCZOŚCIĄ Opracowano do wykorzystania przez nauczycieli i pedagogów szkolnych w ramach Wielkopolskiego Programu Prewencyjnego „Bezpieczna szkoła" Wydział Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji w Poznaniu http://www.wielkopolska.policja.gov/ 2 Krzysztof Kluczyński PRZEWODNIK PO PRZEPISACH PRAWNYCH W SPRAWACH NIELETNICH ZAGROŻONYCH DEMORALIZACJĄ I PRZESTĘPCZOŚCIĄ Poznań 2003 5 WSTĘP Rola i zadania szkoły na tle ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. W dniu 26 października 1982 r. - po ponad 30 latach przygotowań - doszło do uchwalenia Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (dalej: u.p.n.), która weszła w życie z dniem 13 maja 1983 r. Ustawa z 1982 r. oparta jest przede wszystkim na dwóch naczelnych zasadach, a mianowicie zasadzie kierowania się dobrem dziecka oraz zasadzie indywidualizacji Jednakże nawet najlepsze rozwiązania ustawodawcze nie będą skutecznym środkiem w walce z przestępczością i demoralizacją nieletnich o ile całe społeczeństwo a szczególnie rodzina nieletniego i szkoła nie wskażą mu odpowiednich zasad moralnych. Zdecydowana większość nieletnich trafiających do sędziego rodzinnego pochodzi z rodzin niepełnych lub niewłaściwie funkcjonujących. Z rodzin, które nie dały dziecku odpowiedniego wychowania. To z kolei nader często leży u podstaw przestępczości nieletnich. W zakresie oddziaływania wychowawczego dużą rolę ma do odegrania szkoła. Zasadnicze znaczenie ma tutaj art. 4 u.p.n., który stanowi: § l. Każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, w szczególności naruszanie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego. Policji lub innego właściwego organu. § 2. Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję. § 3. Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu. Art. 4 § l u.p.n. nakłada więc na każdego, kto stwierdził istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego społeczny obowiązek zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego albo właściwe organy (instytucje). Każdy, kto dowiedział się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego ma też społeczny obowiązek zawiadomić 6 o tym sąd rodzinny lub Policję a więc organy upoważnione do podjęcia określonych czynności przewidzianych ustawą. Przepis ten zawęża więc zakres obowiązku społecznego do sytuacji, w której dana osoba dowiedziała się o czynie karalnym osoby nieletniej, a z drugiej strony do powiadomienia tylko jednego z dwóch organów - sądu rodzinnego lub Policji. Z treści art. 4 § 3 u.p.n. wynika, że instytucje państwowe i organizacje społeczne mają nie tylko obowiązek zawiadomić o popełnionym przez nieletniego czynie karalnym ściganym z urzędu, ale mają też obowiązek przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia przestępstwa czynu, który popełnił nieletni. Czynnościami tymi będzie więc zabezpieczenie miejsca popełnienia czynu, niedopuszczenie w to miejsce osób postronnych i ewentualnie ustalenie świadków zdarzenia. Obowiązek niezwłocznego zawiadomienia sądu rodzinnego lub Policji spoczywa na kierownictwie danej instytucji państwowej czy organizacji. W przypadku szkoły będzie to przede wszystkim jej dyrektor. Praktyka sądowa wskazuje, że szkoły sporadycznie tylko zawiadamiają sądy rodzinne o trudnościach wychowawczych ze swoimi uczniami. Zwrócić trzeba przy tym uwagę i na to, że informacje uzyskiwane od dyrektorów szkół, wychowawców czy pedagogów szkolnych są niekiedy jedynym źródłem informacji pozwalającym na wszczęcie postępowania wyjaśniającego. W toku dalszego postępowania przeprowadza się szereg czynności dowodowych pozwalających w rezultacie na podjęcie decyzji co do potrzeby zastosowania określonego środka wychowawczego lub środka poprawczego. Jednakże bez stosownej informacji ze szkoły, niemożliwym byłoby prowadzenie jakiegokolwiek postępowania. Na ogół popełnianie przez nieletnich czynów karalnych poprzedzone jest określonymi trudnościami wychowawczymi, a nawet przejawami demoralizacji. Najczęściej chodzi o wagary, brak postępów w nauce prowadzące często do powtarzania klasy, palenie papierosów, picie napojów alkoholowych, arogancki sposób bycia itd. Niekiedy towarzyszy temu brak kontaktu rodziców ze szkołą Już tylko te okoliczności powinny stanowić dostateczną przesłankę do zawiadomienia najbliższego sądu rodzinnego i nieletnich. Zawiadomienie takie może zostać dokonane w dowolnej formie, a więc na przykład pisemnie, ustnie czy telefonicznie. Wczesne zawiadomienie sądu rodzinnego może przyczynić się do podjęcia skutecznych oddziaływań wychowawczych. Warto wspomnieć, że już sam kontakt dziecka (i jego rodziców) z sądem jest w wielu przypadkach dostateczną dla niego przestrogą na przyszłość. W wielu sytuacjach informacja szkoły może stanowić też podstawę do wszczęcia postępowania opiekuńczego w kierunku ograniczenia bądź pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej. 7 Niepowiadamianie z kolei sądów przez szkoły o pojawiających się trudnościach wychowawczych z uczniem, prowadzi często do jego dalszej demoralizacji - nawet do popełniania przez niego czynów karalnych. Niemniej jednak sam fakt popełnienia czynu karalnego - o czym warto wspomnieć - nie stanowi podstawy do zastosowania środków wychowawczych czy poprawczych, jeżeli nie wynika z demoralizacji nieletniego. Nie można więc na gruncie u.p.n. mówić o ponoszeniu przez nieletniego odpowiedzialności za czyn Lektura wielu akt spraw dotyczących nieletnich popełniających poważne czyny karalne pozwala stwierdzić, że często już od dłuższego czasu pojawiały się z danym nieletnim znaczące problemy wychowawcze, o których szkoła wiedziała, lecz z niewiadomych przyczyn nie informowała o tym sądu rodzinnego czy Policji. Zwrócić nadto trzeba uwagę, że sąd rodzinny może w każdej sprawie toczącej się w myśl ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich wezwać na rozprawę lub posiedzenie „przedstawiciela szkoły" (art. 30 § 5 u.p.n.). Stosownie do potrzeb sąd rodzinny może wysłuchać takiego przedstawiciela (np. nauczyciela) celem uzyskania określonych informacji niezbędnych dla rozstrzygnięcia sprawy, Przedstawione w niniejszym opracowaniu wybrane tylko problemy związane z rolą i zadaniami szkoły na tle ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich mogą stanowić walor informacyjny. Walka z przestępczością nieletnich polegać bowiem musi na rozumnej polityce społecznej, ekonomicznej i edukacyjnej, nastawionej na eliminację przyczyn przestępczości. Nie ulega też wątpliwości, że szkoła stanowi ważne ogniwo w przeciwdziałaniu demoralizacji i przestępczości nieletnich. dr Piotr Górecki Adiunkt w Katedrze Postępowania Karnego Wydziału Prawa UAM w Poznaniu 10 Propozycja sposobów powiadamiania o zaistniałym przestępstwie wobec ucznia na terenie szkoły. (udn p $ zę "He) anqzs Awnuds mawzeyozid 0 eruatnOUtisad - (udn ę $ zp ue) imosojejnyoid Ameuds aruezuyzid 0 eruaiaoUEJSOd - (udn 7 $ [z HE) enremodasod AURZIOUN © ArUAMOLWEJSOK| - sza ami[zOL oBauuizpou npbs BiualtOUEjsOd qn] goń "dil yadnozpmśkzyci po Kosęzs FoIJOd że efpoeuaropuy BISZJOWN v (udn gp-ge He + ody) aabfnuse(im aMUEAOdASOq (ud S6-p9 HE +. 4d gf ody) DZAMELUOĄAM Enemodajsoq (udn 7 $ rz um) miuemadźysod HII3ZIZEM EMAOLIPO qn] (udn 1 $ rz u) EruBMOdASOd ADŻZIZEM O ogauurzpo! odazpag BIUALMOLEJSOJ oBazomejompo npbs AIUSZDAZIO AUDOWOMEJ odauurzpoj npEs ENUSLMOUEJSO] YstkNajAU YoemeJdS M ErIEAtOdANsOd JELISYJS 11  12 I. WYBRANE AKTY PRAWNE STOSOWANE W PROCEDURACH DOTYCZĄCYCH POSTĘPOWANIA WOBEC MAŁOLETNICH I NIELETNICH. 1.1. Podstawowym aktem prawnym w sprawach nieletnich jest Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 r. Oparta jest ona na elementach wychowawczych, których podstawową zasadą postępowania jest dobro dziecka, (art. 3 u.p.n.). Preambuła do ustawy zawiera następującą treść: „W dążeniu do przeciwdziałania demoralizacji i przestępczości nieletnich i stwarzania warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź z zasadami współżycia społecznego oraz w dążeniu do umacniania funkcji opiekuńczo - wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa stanowi się, co następuje...”. Tak skonstruowana treść preambuły określa przed wszystkim dwa podstawowe cele do osiągnięcia, a mianowicie: a) przeciwdziałanie demoralizacji i przestępczości nieletnich i stworzenie warunków powrotu do normalnego życia nieletnim, którzy popadli w konflikt z prawem bądź zasadami współżycia, b) umacnianie funkcji opiekuńczo - wychowawczej i poczucia odpowiedzialności rodzin za wychowanie nieletnich na świadomych swych obowiązków członków społeczeństwa. Preambuła kierowana jest do wszystkich podmiotów stosujących przepisy ustawy, a w szczególności do sędziów sądów rodzinnych, kuratorów sądowych, prokuratury, policji, szkół, poradni, ośrodków szkolno - wychowawczych, placówek opiekuńczo - wychowawczych, zakładów dla nieletnich i ośrodków diagnostyczno - konsultacyjnych. Sprawy dotyczące nieletnich rozpoznają sądy rodzinne, a inne organy tylko wówczas, gdy "przepis szczególny stanowi inaczej ". Do kompetencji sądów rodzinnych należą również sprawy z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego, postępowania wobec osób uzależnionych od alkoholu, a także chorych psychicznie. 15 2.2. Czyn karalny - w myśl przepisów (art.1 § 2 pkt. 2 u.p.n) jest to czyn zabroniony przez Ustawę jako przestępstwo (art.1 k. k.) , a więc zbrodnia lub występek (art. 7 § 2 i 3 k.k), przestępstwo skarbowe (art. 53 § 2 k.k.s.) oraz wykroczenie określone w następujących przepisach Kodeksu wykroczeń: - art.51 (zakłócanie porządku publicznego), - art.62 (znęcanie się nad zwierzętami), - art.69 (niszczenie i uszkadzanie znaków umieszczonych przez organ państwowy), - art.74 (uszkadzanie znaków lub urządzeń zapobiegających niebezpieczeństwu), - art.76 (rzucanie kamieniami w pojazd będący w ruchu), - art. 85 (samowolna zmiana znaków lub sygnałów drogowych), - art. 87 (prowadzenie pojazdów przez osobę będącą po użyciu alkoholu), - art.119 (kradzież lub przywłaszczenie mienia o wartości - obecnie do 250 zł), - art.122 (paserstwo mienia o wartości - obecnie do 250 zł), - art.124 (niszczenie lub uszkadzanie mienia, jeśli szkoda nie przekracza – obecnie 250 zł), - art.133 (spekulacja biletami wstępu), - art.143 (utrudnianie korzystania z urządzeń przeznaczonych do użytku publicznego). Popełnienie przez nieletniego innego wykroczenia niż wyżej wymienione należy określić, jako zachowanie świadczące o jego demoralizacji, co uzasadnia wszczęcie i prowadzenie postępowania w trybie opiekuńczo - wychowawczym ( art. 44 - 46 u.p.n.). Czyn karalny obejmuje wszystkie przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego, na wniosek oraz oskarżenia prywatnego, jak również wszystkie jego formy stadialne, takie jak dokonanie, usiłowanie, przygotowanie, a także formy zjawiskowe przestępstwa, takie jak: sprawstwo, podżeganie i pomocnictwo. 2.3. Wykroczenie - czyn człowieka społecznie szkodliwy, zabroniony przez Ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5.000 złotych lub nagany. 16 Wykroczenia różnią się od przestępstw głównie mniejszym ładunkiem swej typowej ujemnej treści społecznej, a mówiąc prościej mniejszym stopniem swej ciężkości. W przepisach tych określone są lżejsze czyny i lżejsze kary. Wykroczenia nie są przestępstwami, choć są także czynami zabronionymi pod groźbą kary. Zapisane są w ustawie zwanej Kodeksem wykroczeń i należą do nich np. niszczenie zieleni, ławek w parku, zakłócanie ciszy nocnej, niszczenie sprzętów, rysowanie po ścianach i murach. Nieletni sprawca w wieku od 13 do 17 roku życia odpowiada tylko za te wykroczenia będącymi czynami karalnymi, które zostały wymienione w art.1 § 1 pkt.2 b u.p.n. (patrz. pkt. 2.3. Przewodnika). Inne wykroczenia, które nie zawierają się w czynie karalnym traktowane są jako przejaw demoralizacji nieletniego (patrz 2.4). 2.4. Demoralizacja - wg Słownika języka polskiego to rozprężenie, zwłaszcza moralne, zepsucie, rozluźnienie dyscypliny, karności, a w świetle przepisów u.p.n. oznacza szczególnie intensywną i względnie trwałą postać nieprzystosowania społecznego. To pewien proces odchodzenia od obowiązujących w społeczeństwie wartości moralnych, a przejawiających się poprzez popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawianie nierządu, włóczęgostwa, udział w grupach przestępczych. 2.5. Nieletni - jest podstawowym pojęciem dla całej u.p.n. i zostało zróżnicowane w odniesieniu do trzech grup osób objętych wspólną nazwą "nieletni" w zależności od rodzaju prowadzonego postępowania, wieku osób oraz stosowanego środka wychowawczego lub poprawczego: a) w zakresie postępowania dotyczącego zapobiegania i zwalczania demoralizacji – nieletnim jest to osoba, która nie ukończyła 18 roku życia (art.1§ 1 pkt. 1); b) w zakresie postępowania o czyny karalne jest to osoba, która dopuściła się takiego czynu po ukończeniu 13 roku życia, a przed ukończeniem 17 lat ( art.1 § 1 pkt. 2 ); c) trzecie znaczenie nieletności przewidziane w u.p.n. związane jest wyłącznie z postępowaniem wykonawczym, w zakresie wykonywania środków wychowawczych lub poprawczych. W tym przypadku za nieletniego uważana jest 17 osoba, względem której środki takie zostały orzeczone, choćby ukończył 18 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia lat 21 (art. 1§ 1 pkt. 3). Czwarty próg wiekowy - jest nim nieukończone 18 lat w momencie wszczęcia postępowania wobec nieletniego, do którego mają zastosowanie przepisy art.10 § 2 Kodeksu Karnego i dot. nieletniego, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w niżej wymienionych artykułach Kodeksu karnego: art. 134 - "Kto dopuszcza się zamachu na życie Prezydenta RP" art. 148 § 1,2 lub 3 - "Kto zabija człowieka" art. 156 § 1 lub 3 - "Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu" art. 163 § 1 lub 3 - "Kto sprowadza zdarzenie, które zagraża życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach" art. 166 - "Kto stosuje podstęp albo gwałt na osobie lub groźbę bezpośredniego użycia takiego gwałtu, przejmuje kontrolę nad statkiem wodnym lub powietrznym" art. 173 § 1 lub 3 - "Kto sprowadza katastrofę w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym" art. 197 § 3 - "Jeżeli sprawca dopuszcza się zgwałcenia określonego w § 1 lub 2 działając ze szczególnym okrucieństwem lub wspólnie z inną osobą" art. 252 § 1 lub 2 - "Kto bierze lub przetrzymuje zakładnika" art. 280 - " Kto kradnie, używając przemocy wobec osób lub grożąc natychmiastowym jej użyciem" W tych przypadkach osoba nieletnia, która popełniła czyn po ukończeniu 15 roku życia może odpowiadać jak dorosły, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne ( art. 10 § 2 k.k.). Za obniżeniem wieku odpowiedzialności karnej do 15 lat przemawia fakt narastającego zagrożenia społeczeństwa ze strony zdemoralizowanych, często bardzo brutalnych sprawców oraz okoliczności dotyczące czynów popełnionych przez nieletnich, a także stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste. 20 Żaden przepis nie nakazuje przesłuchania niepełnoletniego świadka w obecności osoby trzeciej. Kodeks postępowania karnego w art. 171 § 1 stanowi, że osobie przesłuchiwanej należy umożliwić swobodne wypowiedzenie się w granicach danej czynności. Przytoczona norma nakłada wręcz na organ procesowy obowiązek zapewnienia swobody wypowiedzi świadka. Jednakże art. 171 § 3 k.p.k. dopuszcza możliwość przesłuchania osoby która, nie ukończyła 15 lat w obecności przedstawiciela ustawowego lub faktycznego opiekuna, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie. Jeżeli funkcjonariusz Policji przed przesłuchaniem w charakterze świadka niepełnoletniego będzie miał wątpliwości, co do zdolności postrzegania lub odtwarzania faktów, wówczas powinien zwrócić się do biegłego psychologa. Potrzeba udziału w przesłuchaniu biegłego lekarza lub psychologa może być spełniona w oparciu o zarządzenie prokuratora (art. 192 § 2 k.p.k). 2.9. Pojęcie „dobro nieletniego"- ujęte w Ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich to dążenie do osiągnięcia korzystnych zmian w jego osobowości i zachowaniu, które umożliwiają rozwój i funkcjonowanie w życiu osobistym i społecznym, zgodnie ze społecznym oczekiwaniem wobec tej kategorii wiekowej i w okresie dojrzewania. III. UDZIAŁ POLICJI W POSTĘPOWANIU W SPRAWACH NIELETNICH 3.1. Zakres uprawnień Policji określa Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r o Policji (Dz.U. Nr 30, poz . 179). Policja w celu rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń wykonuje czynności: operacyjno - rozpoznawcze, dochodzeniowo - śledcze i administracyjno - porządkowe. Ponadto wykonuje również czynności na polecenie sądu, prokuratora, organów administracji państwowej i samorządu terytorialnego w zakresie, w jakim obowiązek ten został określony w odrębnych ustawach. 21 Podczas wykonywania czynności służbowych policjanci mają obowiązek poszanowania godności obywateli oraz przestrzegania i ochrony praw człowieka. Policjantom, wykonującym czynności służbowe, przysługują między innymi następujące uprawnienia: Legitymowanie osób (art.15. 1 pkt. 1 Ustawy o Policji). W celu ustalenia tożsamości policjant ma prawo zażądać od nas, np. na ulicy okazania dokumentu tożsamości (dowodu osobistego, paszportu, legitymacji) ale nie może tego zrobić bez powodu, musi podać przyczynę oraz jej podstawę prawną. Policjant winien się przedstawić podając swój stopień, imię i nazwisko. Funkcjonariusz nie umundurowany okazuje legitymację służbową tak, byśmy mogli ją odczytać. Jeżeli nie posiadamy dokumentów przy sobie naszą tożsamość może potwierdzić wskazana przez nas osoba towarzysząca. Gdy ktoś odmawia wylegitymowania się, może być doprowadzony do jednostki Policji. Legitymowanie osób przez policję ma istotne znaczenie i odgrywa ważną rolę w jej pracy. Jedną z wielu znaczących funkcji, jakie spełnia, to oddziaływanie prewencyjne, eliminowanie anonimowego działania grup lub pojedynczych osób zamierzających naruszyć prawo lub naruszających je. Zatrzymanie (osoby dorosłej). Policja ma prawo zatrzymać osobę (na 48 godzin) podejrzaną, jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie popełnienia przez nią przestępstwa, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź też nie można ustalić jej tożsamości. Ma takie prawo również wobec człowieka stwarzającego jawne zagrożenie dla życia lub zdrowia innych ludzi, a także dla mienia. Zatrzymany ma prawo do natychmiastowej informacji o przyczynach swego zatrzymania, o przysługujących mu prawach m.in. prawie złożenia zażalenia do sądu, czy powiadomienia najbliższych. Jeśli w ciągu 48 godzinach policja nie przedstawi zatrzymanemu konkretnych zarzutów lub postanowienia sądu o aresztowaniu - musi zwolnić zatrzymanego. 22 Kontrola osobista. Jeśli istnieje uzasadniona przyczyna (np. podejrzenie o posiadanie rzeczy pochodzące z przestępstwa) Policja może zarządzić kontrolę osobistą, a także przeglądanie zawartości bagaży i sprawdzanie ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego. Policjant ma prawo sprawdzić zawartość bagażnika samochodu, ale tylko w obecności jego kierowcy chyba, że samochód stoi pusty i ma np. wybitą szybę. Przeszukanie. Jest czynnością procesową, której celem jest w szczególności odnalezienie sprawcy przestępstwa, ujawnienie śladów i dowodów przestępstwa oraz odnalezienie przedmiotów pochodzących z przestępstwa lub służących jego popełnieniu. Przeszukanie może być dokonane w pomieszczeniach mieszkalnych oraz innych miejscach np. w piwnicy, garażu. Można również dokonać przeszukania rzeczy, takich jak bagaże, skrzynie, kufry i inne. Przeszukaniu można poddać także osoby. Dokumenty, uprawniające policjanta do dokonania przeszukania, to: a) postanowienie sądu lub prokuratora, b) nakaz kierownika właściwej jednostki Policji, d) legitymacja służbowa funkcjonariusza Policji - przeszukanie na legitymację służbową przeprowadza się w sytuacjach niecierpiących zwłoki. Właściciel mieszkania musi być poinformowany o przyczynach przeszukania. Przeszukanie przeprowadza się w godzinach 6.00 - 22.00, a w porze nocnej tylko w sprawach nie cierpiących zwłoki. Policja wykonując czynności związane z zapobieganiem i zwalczaniem demoralizacji i przestępczości nieletnich ma prawo do: 1. Żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej. Wymienione instytucje, organy i jednostki zobowiązane są w zakresie swojego działania do udzielenia pomocy w zakresie obowiązujących przepisów prawa (at. 15 pkt. 6 Ustawy o Policji). 2. Zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji 25 3. Jeśli zaistniała sytuacja nie wymaga natychmiastowej interwencji Policji należy skontaktować się z policjantem zajmującym się problematyką nieletnich w jednostce Policji i przedstawić zaistniałą sprawę. W komendach miejskich, powiatowych oraz w dużych komisariatach miejskich Policji funkcjonują Zespoły ds. Nieletnich i Patologii, które zajmują się kompleksowo zagadnieniem demoralizacji i przestępczości wśród dzieci i młodzieży. 4. O udzielenie pomoc można zwrócić się również do policjanta – dzielnicowego, który jest zobowiązany do podejmowania niezbędnych przedsięwzięć zmierzających do zapobiegania popełnianiu przestępstw i wykroczeń w obsługiwanym rejonie służbowym. Jeżeli okaże się, że rozwiązanie nie leży w kompetencji Policji, poinformujemy Cię, kto może lub powinien zająć się sprawą. Skuteczność działania Policji bardzo często uzależniona jest od czasu, jaki dzieli przestępstwo od informacji, którą o nim uzyskamy. PAMIĘTAJ ! - niezależnie od tego, czy jesteś ofiarą, czy świadkiem przestępstwa, skontaktuj się z Policją w możliwie krótkim czasie, - wzywając policję telefonicznie , masz prawo zapytać o stopień i numer służbowy przyjmującego zgłoszenie, - podczas osobistego kontaktu z oficerem dyżurnym w jednostce Policji zawsze mamy prawo zażądać wpisania naszego zgłoszenia do książki przebiegu służby. 3.3. Czynności Policji dokonywane w sprawach nieletnich przed przekazaniem do Sądu Rodzinnego. 26 Policja została uprawniona przez przepisy Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich do samodzielnego (tj. bez zlecenia sędziego rodzinnego) dokonywania niezbędnych czynności procesowych o charakterze zabezpieczającym, czynności nie cierpiących zwłoki oraz czynności sprawdzających. Czynności dokonywane przez Policję przed formalnym wszczęciem postępowania przez sędziego rodzinnego zostały określone jako dochodzenie wstępne. Nadzór nad Policją, w zakresie wykonywania czynności niecierpiących zwłoki, przesłuchania nieletniego i zatrzymaniem go w policyjnej izbie dziecka sprawuje sędzia rodzinny (art.41 u.p.n.). Policja jest jednym z podmiotów uprawnionym do przyjęcia zawiadomienia o istnieniu okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego. Policja, obok sądu rodzinnego jest organem uprawnionym do przyjęcia zawiadomienia o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego. Policja zbiera i utrwala dowody czynów karalnych w wypadku niecierpiącym zwłoki, a w razie potrzeby dokonuje ujęcia nieletniego. 3.4.Przesłuchanie nieletniego zagrożonego demoralizacją i sprawcy czynu karalnego przez Policję. Podstawą prawną do przesłuchania nieletniego przez Policję jest art.. 39 Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich; „Przesłuchanie nieletniego może być dokonane przez Policję, a w wyjątkowych wypadkach, gdy jest to konieczne ze względu na dobro sprawy – przez organ wymieniony art.37 § 1 (tj. Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Żandarmerię Wojskową, Straż Graniczną, PIH, Urząd Skarbowy, Państwową Inspekcję Sanitarną, Państwową Agencję Radiokomunikacji). Przesłuchanie nieletniego odbywa się w obecności rodziców lub opiekuna albo obrońcy, a jeżeli zapewnienie ich obecności byłoby w danym wypadku niemożliwe, należy wezwać nauczyciela, przedstawiciela powiatowego centrum pomocy 27 rodzinie lub przedstawiciela organizacji społecznej, do której zadań statutowych należy oddziaływanie wychowawcze na nieletnich lub wspomaganie procesu ich resocjalizacji”. Z przepisu tego wynika, że w każdym przypadku nieletniego należy przesłuchać w obecności rodziców lub opiekuna albo obrońcy nieletniego. Jeżeli zapewnienie obecności tych osób przy przesłuchaniu nieletniego jest niemożliwe, należy wezwać do obecności nauczyciela lub przedstawiciela organizacji społecznej zainteresowanej sprawami wychowawczymi np. Towarzystwa Ochrony Praw Dziecka. Przesłuchanie nieletniego bez udziału którejkolwiek z tych osób wymienionych w art.39 u.p.n. stanowi istotne naruszenie procedury i uzasadnia złożenie zażalenia. Przez „niemożliwość” wzięcia udziału w przesłuchaniu nieletniego jego rodziców, opiekuna lub obrońcy należy rozumieć przeszkodę natury faktycznej, której w danym wypadku nie można pokonać np. choroba, pobyt w delegacji, znaczna odległość miejsca zamieszkania. Przy wysłuchaniu nieletniego należy dążyć do zapewnienia mu pełnej swobody wypowiedzenia się. Wysłuchanie nieletniego powinno odbywać się w warunkach zbliżonych do naturalnych tj. w miejscu zamieszkania lub szkole (art. 19 u.p.n.). Policja powinna ograniczyć się do jednokrotnego przesłuchania nieletniego, chyba, że ujawnione zostaną nowe okoliczności w sprawie i kolejne przesłuchanie nieletniego będzie niezbędne. Pouczenia, jakie obowiązany jest przekazać policjant przesłuchujący nieletniego. - co mu się zarzuca ( art.308 § 2 k.p.k ) - informuje nieletniego sprawcę czynu karalnego, o jego prawach i obowiązkach wynikających z art. 74 § 1 i 2 k.p.k. oraz o prawie do składania wyjaśnień, prawie do odmowy odpowiedzi na poszczególne pytania bez podania powodów oraz prawie odmowy wyjaśnień ( art.175 § 1 k.p.k). Uprawnienia nieletniego sprawcy czynu karalnego. - prawo do składania wyjaśnień, - w postępowaniu przygotowawczym złożenie wyjaśnień na piśmie w przypadku, gdy nieletni będzie wolał opisać zdarzenie niż o nim mówić (art.176 § 1 k.p.k.), 30 umieszczeniu nieletniego w Policyjnej Izbie Dziecka. Zatrzymania nieletniego w policyjnej izbie dziecka dokonuje tylko Policja. Policja może umieścić w tej izbie tylko takiego nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełnił czyn karalny w sytuacji, gdy występuje przynajmniej jedna z trzech przesłanek: a) uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego, b) uzasadniona obawa zatarcia śladów czynu, c) niemożliwość ustalenia tożsamości nieletniego. Uzasadnione podejrzenie popełnienia czynu karalnego zachodzi wtedy, gdy podejrzenie popełnienia czynu zabronionego przez nieletniego opiera się na faktach, dowodach, a co najmniej poszlakach. Jeżeli istnieją okoliczności, w których zachodzi konieczność dokonania z udziałem nieletniego czynności nie cierpiących zwłoki, a przed rozpoczęciem tych czynności brak jest podstaw do zatrzymania nieletniego. Policja doprowadza go do jednostki, albo – w miarę potrzeby – może dokonać czynności w miejscu jego zamieszkania. Jeżeli nie zajdą przesłanki do zatrzymania nieletniego, po zakończeniu czynności dokonanych z jego udziałem poza miejscem zamieszkania, należy go przekazać rodzicom lub opiekunom. W przypadku, gdy decyzję o zwolnieniu nieletniego podjęto podczas jego pobytu w Policyjnej Izbie Dziecka, przekazanie nieletniego dokonuje się w obecności rodziców lub opiekuna prawnego. Obowiązki policjanta związane z procedurą zatrzymania nieletniego. - zatrzymanego nieletniego informuje się natychmiast o przyczynach zatrzymania i prawie do złożenia zażalenia, - nieletniego poucza się o jego uprawnieniach i obowiązkach, - z zatrzymania nieletniego sporządza się protokół, a jeden jego egzemplarz otrzymuje nieletni za pokwitowaniem odnotowanym na oryginale protokołu. Policja niezwłocznie zawiadamia rodziców lub opiekunów o zatrzymaniu, 31 - o zatrzymaniu nieletniego należy niezwłocznie, nie później niż w ciągu 24 godzin od chwili zatrzymania, zawiadomić właściwy sąd rodzinny. Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać rodzicom lub opiekunom, jeżeli: - ustała przyczyna zatrzymania, - polecił to sąd rodzinny albo prokurator, - w ciągu 72 godzin od chwili zatrzymania nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w schronisku dla nieletnich lub tymczasowym umieszczeniu w placówce opiekuńczo wychowawczej lub tymczasowym aresztowaniu. Algorytm postępowania dyrektora w przypadku gdy Policja dokonuje zatrzymania nieletniego sprawcy czynu karalnego przebywającego na zajęciach w szkole. 1. Funkcjonariusz Policji przedstawia dyrektorowi powód przybycia i okazuje się legitymację służbową. 2. Dyrektor zapisuje dane osobowe i numer legitymacji służbowej policjanta celem sporządzenia własnej dokumentacji. 3. Policjant informuje dyrektora o przyczynie zatrzymania ucznia. 4. Pedagog szkolny sprowadza nieletniego do gabinetu dyrektora, gdzie policjant informuje wymienionego o przyczynach przybycia i czynnościach, jakie zostaną wykonane związku ze sprawą np. przesłuchanie, okazanie. 5. Policja informuje rodziców nieletniego, opiekunów prawnych o wykonywanych czynnościach i zobowiązuje ich do przybycia do szkoły, komendy lub komisariatu Policji, celem uczestniczenia w czynnościach. 6. Dyrektor szkoły informuje telefonicznie rodziców o podjętych działaniach względem ich dziecka przez Policję. W przypadku braku kontaktu telefonicznego sporządza pisemną informację i przesyła do miejsca ich zamieszkania. 7. W przypadku niemożności uczestnictwa rodziców w przesłuchania nieletniego, dyrektor wyznacza nauczyciela, pedagoga szkolnego do uczestnictwa w czynnościach, które są przeprowadzane w szkole lub w jednostce Policji. 32 8. Po wykonaniu czynności policjant za pisemnym potwierdzeniem odbioru przekazuje nieletniego rodzicom lub opiekunowi prawnemu. W przypadku, gdy czynności wykonywane są w obecności pedagoga szkolnego, po ich zakończeniu Policja odwozi ich do szkoły lub miejsca zamieszkania. 9. W przypadku zaistnienia przesłanek do zatrzymania nieletniego w Policyjnej Izbie Dziecka policjant informuje o tym rodziców, pedagoga szkolnego. Przy realizacji czynności związanych z zatrzymaniem nieletniego – ucznia na terenie szkoły należy zachować dyskrecję nie nagłaśniając sprawy. Do podejmowania działań na terenie szkoły Policję uprawniają niżej wymienione przepisy prawa : a.) u.p.n. art. 4§ 1 i 2 . art., 37 § 1 i 2, art. 40 § 1 – 7, b.) k.p.k. w zakresie zbierania, utrwalania i przeprowadzania dowodów, ze zmianami przewidzianymi w u.p.n. (art. 20), c.) Ustawa o Policji art. 14 ust.1. Złożenie zawiadomienia do organów Policji o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego lub przejawach jego demoralizacji obliguje Policję do podjęcia czynności zgodnych z przepisami Kodeksu postępowania karnego i Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich tj.: a.) sporządzenia protokołu z zawiadomieniem, b.) zebrania i utrwalenia dowodów w wypadkach nie cierpiących zwłoki, na podstawie art. 37 § 1 u.p.n, c.) ujęcia nieletniego, o czym stanowi art. 37 § 1 u.p.n. Przepis Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich w art. 37 § 1 upoważnia Policję do dokonania czynności w wypadkach nie cierpiących zwłoki, a zwłaszcza do: - przesłuchania nieletniego przez Policję, - przesłuchania świadków przez Policję, - ujęcie nieletniego i umieszczenie w Policyjnej Izbie Dziecka. Policja podejmuje działania w sytuacjach nie cierpiących zwłoki tylko wówczas, gdy zachodzi podejrzenie popełnienia przez nieletniego czynu karalnego oraz 35 Do podejmowania działań interwencyjnych przez szkołę w sytuacjach kryzysowych zobowiązuje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2003 r w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniami. § 9 stanowi: ”Szkoła i placówki podejmują działania interwencyjne polegające na powiadamianiu rodziców i Policji w sytuacjach kryzysowych, w szczególności, gdy dzieci i młodzież używają, posiadają lub rozprowadzają środki, o których mowa w § 1 cytowanego rozporządzenia.” § 10 rozporządzenia zobowiązuje szkoły i placówki do opracowania, strategii działań wychowawczych i zapobiegawczych oraz interwencyjnych, wobec dzieci i młodzież zagrożonych uzależnieniem. W sytuacjach szczególnych zagrożeń np. związanych ze środkami odurzającymi, psychotropowymi nauczyciele zobligowani są do procedury postępowania w sytuacjach szczególnych z uwzględnieniem zadań osób podejmujących interwencję. 4.1. Algorytm postępowania pedagoga szkolnego w sytuacji ujawnienia ucznia zagrożonego demoralizacją. Procedura ta dotyczy przypadku, gdy uczeń, który nie ukończył 18 lat używa alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawia nierząd, bądź przejawia inne zachowania świadczące o demoralizacji ( naruszenie zasad współżycia społecznego, popełnianie czynu zabronionego, systematycznego uchylania się od obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki, włóczęgostwo, udział w działalności grup przestępczych) pedagog szkolny powinien podjąć następujące czynności: 1. Poinformować o zaistniałym fakcie dyrekcję szkoły. 2. Pedagog szkolny wzywa do szkoły rodziców, prawnych opiekunów ucznia i informuje ich o problemach wynikających z zachowania ucznia. 3. W obecności ucznia i rodziców pedagog szkolny przeprowadza rozmowę wychowawczą, 36 zobowiązuje ucznia do poprawnego zachowania, a rodziców do szczególnego nadzoru nad dzieckiem. 4. W przypadku braku zainteresowania ze strony rodziców do współpracy ze szkołą na rzecz ich dziecka i brakiem poprawy w zachowaniu ucznia, szkoła pisemnie powiadamia o zaistniałej sytuacji sąd rodzinny lub Policję (specjalistę ds. nieletnich). 4.2. Algorytm postępowania dyrektora, pedagoga szkolnego w przypadku uzyskania informacji o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu na terenie placówki oświatowej. Podstawy prawne. W art.4. § 1. Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich sprecyzowano, że „każdy, kto stwierdzi istnienie okoliczności świadczących o demoralizacji nieletniego, szczególnie naruszenie zasad współżycia społecznego, popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie się od obowiązku szkolnego lub kształcenia zawodowego, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawiania nierządu, włóczęgostwo, udział w grupach przestępczych, ma społeczny obowiązek odpowiedniego przeciwdziałania temu, a przede wszystkim zawiadomienia o tym rodziców lub opiekuna nieletniego, szkoły, sądu rodzinnego, Policji lub innego właściwego organu.” § 2. „ Każdy, dowiedziawszy się o popełnieniu czynu karalnego przez nieletniego, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję”. § 3. „Instytucje państwowe i organizacje społeczne, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przez nieletniego czynu karalnego ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym sąd rodzinny lub Policję oraz przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia czynu.” Z treści art. 4 & 3 u.p.n. wynika, że instytucje państwowe (szkoła) i organizacje społeczne mają nie tylko obowiązek zawiadomić o popełnionym przez nieletniego czynie 37 karalnym ściganym z urzędu, ale mają też obowiązek przedsięwziąć czynności nie cierpiące zwłoki, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów popełnienia przestępstwa czynu, który popełnił nieletni. Czynnościami tymi będzie, więc: - zabezpieczenie miejsca popełnienia czynu, - niedopuszczenie w to miejsce osób postronnych i ewentualne ustalenie świadków zdarzenia, - niezwłoczne zawiadomienia sądu rodzinnego lub Policji (obowiązek ten spoczywa na kierownictwie danej instytucji państwowej czy organizacji). Przez pojecie „ściganie z urzędu” – należy rozumieć sytuację, w której oskarżyciel publiczny lub organ Policji po otrzymaniu wiadomości o popełnieniu przestępstwa wszczyna postępowanie karne z własnej inicjatywy, niezależnie od woli pokrzywdzonego, a nawet wbrew jego woli. Wybrane kategorie przestępstw z Kodeksu karnego ścigane z urzędu. art. 158 § 1 udział w bójce lub pobiciu – bójka to starcie co najmniej trzech osób, z których każda występuje w podwójnej roli: napastnika i napadniętego – ze świadomością, że zajście naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, uszkodzenie czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia. Udział w bójce lub pobiciu to nie tylko bezpośrednie w nich uczestnictwo w postaci zadawania razów, lecz także zachęcanie słowne, czy stwarzanie warunków ułatwiających ich rozwinięcie się np. zgaszenie światła, zamknięcie drzwi pomieszczenia, przetrzymywanie ofiary, podawanie niebezpiecznych przedmiotów. art. 200 kto doprowadza małoletniego poniżej lat 15 do obcowania płciowego lub poddania się innej czynności seksualnej – przestępstwo to ma miejsce gdy dochodzi do kontaktu cielesnego małoletniego z osobą podejmującą z nim czynności seksualne. Zgoda małoletniego nie ma znaczenia dla istoty czynu. Stosunek cielesny dwóch osób w wieku poniżej 15 lat nie stanowi przestępstwa z art. 200. 40 4. W przypadku braku wątpliwości, co do faktu zaistnienia zdarzenia, o ile jest to konieczne i możliwe, zatrzymać do czasu przybycia Policji ofiarę przestępstwa i jego sprawcę (ów). a) konieczność zatrzymania może wynikać z faktu zakończenia przez nich zajęć szkolnych bądź próby ucieczki, ukrycia skradzionych przedmiotów. W przypadku zakończenia zajęć, o fakcie zatrzymania bezwzględnie należy powiadomić rodziców lub opiekunów prawnych. W trakcie prowadzenia zajęć szkolnych z powiadomieniem należy zaczekać do przyjazdu Policji. Nie należy zatrzymywać na „siłę" sprawcy czynu, ale w ramach swojego autorytetu spowodować, by pozostał pod opieką pedagoga szkolnego, w oddzielnym pomieszczeniu do chwili przybycia Policji, b) jeżeli sprawców jest kilku, w miarę możliwości należy umieścić ich w oddzielnych pomieszczeniach, c) ofiarę należy odizolować od sprawców, d) udzielić wsparcia psychologicznego osobom pokrzywdzonym w zdarzeniu, jeśli sytuacja tego wymaga. 5. W przypadku odnalezienia rzeczy pochodzących z przestępstwa lub służących do popełnienia przestępstwa należy je zabezpieczyć: a) pozostawić w miejscu znalezienia, zabezpieczając przed przemieszczeniem, zniszczeniem, nakrywając je czymś i pilnując, b) zapewnić, by przedmioty te nie były dotykane, a gdy istnieje potrzeba ich przemieszczenia, starać się chwytać je w jednym miejscu (jak najmniej typowym) i zapamiętać miejsce uchwycenia. 6. Odnotować personalia uczestników i ewentualnych świadków zdarzenia. 7. Powiadomić o zdarzeniu Policję 8. Wykonać ewentualne czynności zalecone przez przyjmującego zgłoszenie policjanta. Zakazy: - Nie należy „na własną rękę" wyjaśniać przebiegu zdarzenia, a zwłaszcza konfrontować uczestników zdarzenia, dążyć do pojednania, itp. - Bezwzględnie nie należy dokonywać przeszukania teczek, toreb, kieszeni. 41 4.3. Wybrane kategorie przestępstw z Kodeksu karnego ścigane na wniosek pokrzywdzonego. Algorytm postępowania w przypadku ujawnienia przestępstwa ściganego na wniosek pokrzywdzonego na terenie szkoły. Ściganie na wniosek pokrzywdzonego – w tym przypadku wszczęcie postępowania przez Policję uzależnione jest od woli pokrzywdzonego. W przypadku tych kategorii przestępstw pokrzywdzony składa wniosek do protokołu, a po jego złożeniu przestępstwo ścigane jest tak, jak z urzędu. Wycofanie przez pokrzywdzonego wniosku o ściganie jest bezskuteczne. Wybrane kategorie przestępstw ściganych na wniosek pokrzywdzonego. Jeżeli nieletni popełni przestępstwo ścigane na wniosek, a pokrzywdzony odmawia złożenia wniosku o ściganie, to Policja przekazuje zebrane materiały sprawy do Sądu Rodzinnego celem wszczęcia postępowania o demoralizację. W przypadku ucznia – małoletniego wniosek składa przedstawiciel ustawowy tj. rodzic albo osoba, pod której stałą pieczą pokrzywdzony pozostaje (art.51 § 2 k.p.k). Wniosek o ściganie karne może złożyć pokrzywdzony, który musi być pełnoletni, tj. mieć ukończone 18 lat i poczytalny. W przeciwnym razie w jego imieniu wystąpić może przedstawiciel ustawowy. art. 288 § 1 i 2 zniszczenie lub uszkodzenie cudzej rzeczy – przestępstwem jest zniszczenie, uszkodzenie lub uczynienie cudzej rzeczy niezdatną do użytku. art. 190 § 1 groźby karalne – przestępstwo to polega na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę najbliższych w taki sposób, że mogła się ona obawiać urzeczywistnienia zapowiedzi, co krępowało jej swobodę działania. 42 art. 197 zgwałcenie – polega na doprowadzeniu innej osoby – przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem – do obcowania płciowego tj. klasycznego spółkowania, a także stosunku oralnego, analnego, kontaktu homoseksualnego. Algorytm postępowania dyrektora i pedagoga szkolnego. 1. Przyjąć do wiadomości informację o przestępstwie (wykroczeniu) zapewnić dyskrecję przekazującemu informację poprzez wysłuchanie go bez świadków (o ile to możliwe w pomieszczeniu zamkniętym). 2. Odnotować godzinę zgłoszenia oraz zapytać o przyczynę ewentualnej zwłoki w podaniu tej informacji. 3. Zapewnić w miarę potrzeby, niezbędną pomoc lekarską pokrzywdzonym. 4. Bez zbędnej zwłoki sprawdzić w dostępny sposób wiarygodność informacji, w tym: a) jeżeli uczeń podaje świadków, to w rozmowie z jak najmniejszą ilością świadków uwiarygodnić informację, b) sprawdzić, czy zdarzenie zaistniało na terenie szkoły oraz czy miało miejsce w trakcie zajęć szkolnych jego uczestników, c) nie nagłaśniać zdarzenia. 5. Powiadomić rodziców lub opiekunów dziecka pokrzywdzonego, zrelacjonować im zdarzenie i uzgodnić z nimi, czy będą chcieli zgłosić sprawę Policji. 5. W przypadku odmowy złożenia wniosku o ściganie sprawców przez rodziców należy ich poinformować, jakie środki podejmie szkoła w stosunku do sprawców zdarzenia. Środki, jakie należy przedsięwziąć to między innymi: - w ramach uprawnień statutowych szkoła stosuje względem sprawcy zdarzenia środki przewidziane regulaminem szkolnym, - w przypadku, gdy sprawca zdarzenia sprawiał wcześniej problemy i łamał normy społecznego zachowania, a zdarzenie którego się dopuścił nosi cechy postępującej 45 życia lub zdrowia innych osób należy wezwać lekarza w celu stwierdzenia stanu trzeźwości i udzielenia pomocy medycznej. 3. Powiadomić telefonicznie rodziców i zobligować ich do odebrania dziecka ze szkoły. 4. Ustalić źródło pochodzenia alkoholu. 5. Ustalić świadków mających związek ze zdarzeniem. 6. Powiadomić Policję w przypadku, gdy stan zdrowia, zachowanie nieletniego i zaistniała sytuacja dają powody do interwencji Policji. 7. Policjanci mogą dokonać badania stanu trzeźwości nieletniego, w przypadku stwierdzenia w wydychanym powietrzu stężenia alkoholu powyżej 0,25 mg w 1 dm3. Policja może przewieźć nieletniego do izby wytrzeźwień lub w przypadku jej braku, do policyjnego pomieszczenia dla osób zatrzymanych. O fakcie umieszczenia zawiadamia się rodziców. 8. W porozumieniu z policjantem – specjalistą ds. nieletnich uzgodnić sposób załatwienia sprawy. Podstawa prawna. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, art. 14, art. 40. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich. Algorytm postępowania w przypadku ujawnienia na terenie szkoły ucznia, którego zachowanie wskazuje na użycie środka odurzającego. 1. Odizolować ucznia od klasy, pamiętając, aby nie zostawić go samego. 2. Zapewnić w razie potrzeby pomoc lekarską. 3. Powiadomić rodziców i zobligować ich do niezwłocznego odebrania dziecka ze szkoły. 4. Zawiadomić Policję w przypadku niemożności kontaktu z rodzicami lub ze względu na zachowanie i stan zdrowia ucznia. 5. Z zachowaniem bezpieczeństwa zabezpieczyć ewentualne komponenty, narzędzia i miejsce zdarzenia. 6. Ustalić świadków mających związek ze zdarzeniem. 7. W porozumieniu z policjantem – specjalistą ds. nieletnich ustalić sposób załatwienia sprawy. 46 W przypadku ujawnienia na terenie szkoły osób zajmujących się sprzedażą środków narkotycznych należy niezwłocznie powiadomić o tym Policję, bez nagłaśniania tego w środowisku szkolnym. Zgodnie z przepisami Ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997 r. w Polsce karalne jest: - posiadanie każdej ilości środka odurzającego lub substancji psychotropowej, - wprowadzanie do obrotu, - udzielanie innej osobie, ułatwianie lub umożliwianie ich użycia oraz nakłanianie do użycia, - wytwarzanie i przetwarzanie środków odurzających. UWAGA! W przypadku stwierdzenia, że pokrzywdzonym wyniku przestępstwa jest uczeń szkoły przebywający na jej terenie, a sprawcą zdarzenia jest osoba dorosła, należy bezwzględnie i niezwłocznie powiadomić Policję oraz opiekunów prawnych. Wyjaśnienie niektórych pojęć i przykłady podstawowych rodzajów przestępstw i wykroczeń. Wykroczenie przeciwko mieniu - np. kradzież, przywłaszczenie mienia o wartości do 250 zł albo zniszczenie, uszkodzenie, uczynienie niezdatnym do użytku mienia, które spowodowało stratę w kwocie do 250 zł; Przestępstwo przeciwko mieniu - np. kradzież, przywłaszczenie mienia o wartości przekraczającej 250 zł albo zniszczenie, uszkodzenie, uczynienie niezdatnym do użytku mienia, które spowodowało stratę w kwocie przekraczającej 250 zł; Wartość nie jest istotna w przypadku przestępstwa związanego z rozbojem, kradzieżą rozbójniczą, wymuszeniem rozbójniczym, oszustwem. 47 Sposoby rozpoznawania niektórych czynów - objaśnienie nazw. Kradzież - sprawca zabiera czyjąś rzecz, pieniądze z ławki, tornistra, kieszeni. Kradzież rozbójnicza - sprawca kradnie jakąś rzecz, a gdy pokrzywdzony chce mu ją odebrać używa wobec niego przemocy lub grozi mu użyciem przemocy albo doprowadza go do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Istotą jest to, że elementy przemocy lub groźby występują po dokonaniu kradzieży i służą utrzymaniu skradzionej rzeczy w posiadaniu sprawcy. Rozbój - najbardziej rozpowszechnionym jego przykładem jest napad na pokrzywdzonego. Użycie wobec niego przemocy (uderzenie, kopnięcie, popchnięcie), a następnie dokonanie kradzieży posiadanej przez niego rzeczy (np. pieniędzy). Przed dokonaniem kradzieży sprawca, zamiast czynnej napaści może grozić natychmiastowym użyciem przemocy np. „dawaj kasę, bo jak - nie, to dostaniesz.” Sprawca przed dokonaniem kradzieży może również doprowadzić ofiarę do nieprzytomności, np. odurzenie, bądź bezradności, np. upicie, podanie narkotyku z tym, że czynności te wykonywane są z zamiarem późniejszej kradzieży. Przywłaszczenie - np. właściciel użycza innej osobie jakąś rzecz na określony czas, a ta nie oddaje jej w terminie i postępuje z nią jak właściciel (używa ją, użycza dalej, sprzedaje), właściciel daje komuś rzecz, aby przekazał ją w określone miejsce czy określonej osobie, a ten nie spełnia prośby i postępuje z rzeczą jak jej właściciel. Oszustwo. l) sprawca sprzedaje ofierze tombak wprowadzając go w błąd, że złoto to jest; 2) sprzedanie towaru II gatunku jako I gatunek; 3) ktoś ma jakąś rzecz, ale nie orientuje się, ile ta rzecz kosztuje. Sprawca znając faktyczną cenę rzeczy, chce oszukać tę osobę i „zarobić" na niej, celowo podaje zaniżoną wartość rzeczy i kupuje ją w podanej przez siebie cenie. Pobicie - przy pobiciu występują przynajmniej 3 osoby, z czego jedna broni się, a dwie atakują. Bójka - w bójce występują przynajmniej 3 osoby, z czego każda jest zarówno stroną atakującą jak i broniącą się. 50 Literatura Góral R. Kodeks karny z komentarzem, Wydawnictwo Zrzeszenia Prawników Polskich 1998, Korcyl – Wolska M. Postępowania w sprawach nieletnich w Polsce, Zakamycze 2001, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich po nowelizacji z 15 września 2000, Górecki P. Stachowiak S., Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, Wydanie II Zakamycze 2002, Kodeks postępowania cywilnego po nowelizacji Lexis Nexis 2002, Kudrelek J. Przesłuchanie w charakterze świadka osoby niepełnoletniej, WSP w Szczytnie, Górecki P. Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich – po nowelizacji, prokuratura i Prawo 2001, nr 5, Górecki P. Udział policji w postępowaniu nieletnich, Prokuratura i Prawo 1999, nr 3, Hanausek T. Kryminalistyka – zarys wykładu. Wydanie III Zakamycze 2000. MW ADRESÓW I TELEFONÓW KOMEND MOEJSKOCA | POPIAÓWYCA PUJ NOJENÓDZYWA WELEOPOLSKIEGO  52 JEDNOSTKA ADRES UWAGI TELEFON MIEJSKI Komenda Wojewódzka Policji w Poznaniu -------------------------- Wydział Prewencji KWP w Poznaniu Komisariat Kolejowy Policji Poznań- Główny Komisariat Wodny Policji w Poznaniu Komisariat Lotniczy Policji Poznań – Ławica ul. Kochanowskiego 2a, 60-844 Poznań ul. Dworcowa 1 /peron IV/ 61-801 Poznań ul. Serafitek 28 61-144 Poznań ul. Bukowska 285 60-189 Poznań (061) 84-744-11 84-742-99 (061) 84120- 50 (061) 86-651-21 (061) 87-707-37 (061) 86-816-50 Komenda Miejska Policji w Poznaniu -------------------------- Komisariat Policji Poznań- Grunwald Komisariat Policji Poznań – Jeżyce ul. Taborowa 22 66– 790 Poznań ul. Rycerska 2 60 – 346 Poznań ul. Kochanowskiego 16 60-846 Poznań (0-61) 85-722-22 (061) 86-719-72 (061) 84-122-12 55 Komenda Powiatowa Policji Gostyń ul. Wrocławska 44 63 – 800 Gostyń (0-65) 57-204-30 57-204-42 Komenda Powiatowa Policji Grodzisk Wlkp. ul. 27 Stycznia 16 62–065 Grodzisk Wlkp. (0-61) 44-461-01 44-467-77 Komenda Powiatowa Policji Jarocin ul. Tadeusza Kościuszki 29 63–200 Jarocin (0-62) 74-727-03 Komenda Miejska Policji Kalisz -------------------------- Komisariat Policji Kalisz ul. Jasna 1/3 62– 800 Kalisz ul. Kordeckiego 36 62-800 Kalisz (0-62) 75-728-84 (062) 75-360-41 Komenda Powiatowa Policji Kępno ul. Gen. Sikorskiego 8 63–600 Kępno (0-62) 78-228-31 78-228-32/33,34/ Komenda Powiatowa Policji Koło -------------------------- Komisariat Policji - Babiak Komisariat Policji – Dąbie Komisariat Policji – Kłodawa ul. Sienkiewicza 14 62–600 Koło ul. Wiosny Ludów 11 62-620 Babiak ul. Łęczycka 68 62-660 Dąbie Pl. Wolności 16 62-650 Kłodawa (0-63) 27-206-07 27-206-36 (0-63) 27-122-94 w. 3 (0-63) 27-194-90 (0-63) 27-301-51 Komenda Miejska Policji Konin Komisariat Policji – Konin Komisariat Policji – Rychwał Komisariat Policji – Sompolno ul. Przemysłowa 2 62–510 Konin ul. Marii Dąbrowskiej 8 62-500 Konin ul. Sportowa 1 62-570 Rychwal ul. 11 Listopada 14 62-610 Sompolno (0-63) 24-549-97 (0-63) 24-287-35 (0-63) 24-810-07 (0-63) 27-140-82 56 Komisariat Policji – Ślesin ul. Polna 62-561 Ślesin (0-63) 27-040-07 Komenda Powiatowa Policji Kościan ul.ks.Józefa Surzyńskiego31 64–000 Kościan (0-65) 51-270-01 51-270-92 Komenda Powiatowa Policji Krotoszyn Komisariat Policji – Koźmin Wlkp. ul. Zdunowska 38 a 63–700 Krotoszyn ul. Stęszewskiego 1 63-720 Koźmin Wlkp. (0-62) 72-522-63 72-522-64 (062) 72-160-07 Komenda Miejska Policji Leszno ul. ks.Korcza 3 64-100 Leszno (0-65) 52-088-00 Komenda Powiatowa Policji Międzychód -------------------------- Komisariat Policji - Sieraków ul. J. Piłsudskiego 16 64–400 Międzychód ul. 8 Stycznia 16 64-410 Sieraków (0-95) 74-820-51 (061) 29-526-39 Komenda Powiatowa Policji Nowy Tomyśl ------------------------- Komisariat Policji – Lwówek Komisariat Policji – Opalenica Komisariat Policji - Zbąszyń ul. Piłsudskiego 37 64–300 Nowy Tomyśl ul. Kasztanowa 24 64-310 Lwówek ul. Zamkowa 1 a 64-330 Opalenica ul.17 Stycznia 1920r nr 60, 64-360 Zbąszyń (0-61) 44-225-91 (0-61) 44-144-07 (0-61) 44-772-20 (0-61) 38-460-07 Komenda Powiatowa Policji Oborniki -------------------------- Komisariat Policji – Rogoźno ul. Piłsudskiego 54 64–600 Oborniki ul Krzyżaniaka 4 64-610 Rogoźno (0-61) 29-602-55 (067) 26-175-17 57 Komenda Powiatowa Policji Ostrów Wlkp. -------------------------- Komisariat Policji Nowe Skalmierzyce Komisariat Policji – Odolanów Komisariat Policji – Raszków ul. Sienkiewicza 1 63–400 Ostrów Wlkp. ul Kaliska 29 63-460 Nowe Skalmierzyce ul. Sójki 1 63-430 Odolanów ul. Ostrowska 26 63-440 Raszków (0-62) 73-624-81 (062) 76-212-25 (062) 73-312-51 (062) 73-433-97 Komenda Powiatowa Policji Ostrzeszów -------------------------- Komisariat Policji – Grabów n/Prosną ul. Zamkowa 27 63–500 Ostrzeszów ul. Kolejowa 5 d 63-520 Grabów (0-62) 73-020-66 73-025-18 (062) 73-05-007 Komenda Powiatowa Policji Piła -------------------------- Komisariat Policji – Wyrzysku ul. Bydgoska 113 64–920 Piła Al.Wojska Polskiego 21 89-300 Wyrzysk (067) 21-268-38 (067) 28-622-91 28-623-00 Komenda Powiatowa Policji Pleszew ul. Kochanowskiego 6 63–300 Pleszew (0-62) 74-229-12 Komenda Powiatowa Policji Rawicz ul. Sienkiewicza 23 63–900 Rawicz (0-65) 54-612-11 Komenda Powiatowa Policji Słupca ul. Poznańska 13 62–400 Słupca (0-63) 27-529-97