Przyczyny I wojny światowej. Zamach w Sarajewie i wybuch ..., Ćwiczenia z Historia powszechna

Pobierz Przyczyny I wojny światowej. Zamach w Sarajewie i wybuch ... i więcej Ćwiczenia w PDF z Historia powszechna tylko na Docsity!

Przyczyny I wojny światowej. Zamach w Sarajewie

i wybuch wojny

Wprowadzenie Przeczytaj Mapa interaktywna Prezentacja + Sprawdź się Dla nauczyciela

Od połowy XIX w. Turcja traciła wpływy na Półwyspie Bałkańskim. Do głosu dochodziły coraz liczniejsze słowiańskie ruchy narodowowyzwoleńcze. Ponadto słabość imperium osmańskiego spowodowała, że do walki o wpływy na Bałkanach stanęły Austro‐Węgry i Rosja. Sytuacja stawała się coraz bardziej napięta, a w bałkańskim kotle powoli zaczynało wrzeć.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Twoje cele

Opiszesz najważniejsze konflikty polityczne i militarne poprzedzające I wojnę światową. Wyjaśnisz, jak doszło do wybuchu I wojny światowej.

Niemieccy żołnierze na granicy z Belgią. Źródło: Underwood & Underwood, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Przyczyny I wojny światowej. Zamach w Sarajewie

i wybuch wojny

Przeczytaj

Wojny bałkańskie

W 1908 r. monarchia habsburska dokonała aneksji Bośni i Hercegowiny, dając tym samym znak, że nie zamierza patrzeć bezczynnie na wzrost siły Serbii i popieranych przez nią ruchów słowiańskich. Ich protektorem była też Rosja

• na razie zbyt osłabiona rewolucją 1905 r., by energiczniej wesprzeć południowosłowiańskich sojuszników.

Okazją do wzmocnienia wpływów rosyjskich na Bałkanach okazał się narastający kryzys Turcji: w 1912 r. przy poparciu Rosji zawarty został antyturecki sojusz bułgarsko- serbsko‐grecko‐czarnogórski. Rozpoczęła się I wojna bałkańska. Kolejne klęski zmusiły rząd turecki do podpisania pokoju w Londynie w 1913 roku. Wkrótce jednak na Bałkanach wybuchła kolejna wojna. Niezadowolona z podziału zdobyczy Bułgaria zaatakowała Serbię i Grecję. Przeliczyła się jednak z siłami: do zaatakowanych przyłączyła się Rumunia, Turcja zaś wykorzystała okazję do odzyskania części strat (Adrianopol). Bułgaria musiała się zgodzić na niekorzystne warunki pokoju w Bukareszcie po miesiącu walk. Najważniejszym skutkiem wojen bałkańskich było wzmocnienie Serbii, która wyrosła na lidera antyhabsburskiego niepodległościowego ruchu słowiańskiego. Wspierana przez Rosję stanowiła poważne zagrożenie dla Austro‐Węgier.

Przyczyny I wojny światowej

Wskaż na mapie zmiany terytorialne, jakie zaszły wskutek wojen bałkańskich. Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Stentor, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zdjęcie przedstawia grecką artylerię podczas I wojny bałkańskiej w 1912 roku. Jakie zadania wykonują poszczególne osoby? Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Wybuch I wojny światowej był wypadkową wielu przyczyn. W Europie i na świecie istniały liczne punkty zapalne. Konflikt spowodowało nawarstwienie się antagonizmów pomiędzy mocarstwami. Przedmiotem zatargu niemiecko- francuskiego były Alzacja i Lotaryngia. Austria i Rosja rywalizowały o wpływy na Bałkanach i Bliskim Wschodzie. Włączenie się Niemiec – nieco spóźnione – do współzawodnictwa kolonialnego wywołało niepokój Anglii oraz Rosji o posiadłości zamorskie. Całości dopełniały zatargi państwa habsburskiego z Włochami i Serbią. Rywalizowali ze sobą także przyszli sojusznicy: Anglia w Afryce Północnej z Francją, a w Azji z Rosją. Bezpośrednim powodem wybuchu I wojny światowej stał się konflikt w Bośni i Hercegowinie, w 1908 r. anektowanej po 30 latach okupacji przez Austro‐Węgry.

Wskaż najważniejsze obszary sporne i podaj, które mocarstwa były nimi zainteresowane. Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Stentor, licencja: CC BY-SA 3.0.

Zamach w Sarajewie

W dniu 28 czerwca 1914 r. w Sarajewie bośniacki Serb Gavrilo Princip zastrzelił następcę tronu Austro‐Węgier arcyksięcia Franciszka Ferdynanda i jego małżonkę Zofię, przebywających z wizytą w stolicy Bośni.

Niemiec Theobald von Bethmann Hollweg skwitował to w ten sposób: „tylko dla słówka «neutralność» – tylekroć lekceważonego w czasie wojny – po prostu dla świstka papieru Brytania chce przystąpić do wojny przeciw pokrewnemu narodowi, który pragnie z nią żyć w przyjaźni”. Już 5 sierpnia Austro‐Węgry wypowiedziały wojnę Rosji, a 7 sierpnia po stronie Serbii opowiedziała się Czarnogóra. Pod koniec tego miesiąca przeciw Niemcom wystąpiła Japonia. W październiku do wojny po stronie Niemiec dołączyło imperium osmańskie.

Reszta państw (w tym Włochy, formalnie będące członkiem trójprzymierza) zachowała neutralność. Odtąd Niemcy, Austro‐Węgry oraz ich sojuszników nazywano państwami centralnymi. Ich przeciwników nazywano nadal ententą, od początkowego porozumienia francusko‐brytyjskiego.

Ciekawostka

Plan Schlieffena

W 1905 r. szef niemieckiego sztabu generalnego Alfred von Schlieffen opracował plan strategiczny na wypadek wojny na dwa fronty. Słusznie zakładając wolniejsze tempo mobilizacji armii rosyjskiej, uznał za konieczne skierowanie 7/8 sił niemieckich przeciw armii francuskiej. Według tego planu wojska niemieckie miały obejść ufortyfikowaną granicę francusko‐niemiecką przez terytorium neutralnej Belgii, oskrzydlając wojska francuskie, a następnie je otoczyć i rozbić. Po szybkim zwycięstwie na zachodzie żołnierze niemieccy mieli zostać przetransportowani na wschód, by stawić czoła armii rosyjskiej, która − jak szacowali pruscy sztabowcy − właśnie wtedy zakończyłaby mobilizację.

Alfred von Schlieffen (1833–1913), hrabia, feldmarszałek niemiecki, szef sztabu armii pruskiej w latach 1891–1905; twórca niemieckich planów strategicznych przed I wojną światową. Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DWLHIjfZC

Nagranie filmowe lekcji pod tytułem Wybuch pierwszej wojny światowej.

Słownik

aneksja

(z łac. annexio – przyłączenie) przyłączenie przez jedno państwo całości lub części terytorium drugiego państwa; aneksja Austrii zwana jest z niemieckiego Anschluss

antagonizm

wzajemna niechęć lub wrogość, wynikające ze sprzeczności interesów lub różnicy poglądów (definicja na podstawie słownika PWN)

ententa

(fr. entente - porozumienia) sojusz między Wielką Brytanią a Francją (1904 r.) oraz Rosją (1907 r.) , który określał strony biorące udział w I wojnie światowej

Młoda Bośnia

serb. Mlada Bosna, tajna rewolucyjna organizacja młodzieży bośniackiej działająca przed I wojną światową; (definicja na podstawie słownika PWN)

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‐2019.

A. Jevakhoff, Kemal Atatürk. Droga do nowoczesności, tłum. K. Pachniak, Warszawa 2016.

J. Prokopczuk, Historia powszechna 1871–1939, Warszawa 1984.

J. Tyszkiewicz, E. Czapiewski, Historia powszechna. Wiek XX*, Warszawa 2010. Wielka Historia Świata, t. 11, Wielkie wojny XX wieku (1914–1945), pod red. nauk. M. Zgórniaka, Warszawa 2006.

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z mapami i wykonaj kolejne polecenia.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2

Wyjaśnij, jakie znaczenie miały zmiany terytorialne, jakie zaszły wskutek wojen bałkańskich, dla sytuacji mocarstw europejskich.

Polecenie 3

Wymień i wskaż na mapie państwa należące do obu sojuszy: trójprzymierza i trójporozumienia.

Hasło na pocztówce: Pierwszy kontakt Domena publiczna, galica.fr

„Rozwój naszej floty wojennej nie odpowiada tym zadaniom, jakich Niemcy od swej siły zbrojnej na morzu domagać się są zmuszeni. Nie wystarcza on, w razie powikłań wojennych, do ochrony i obrony rodzimych portów i wybrzeży przed blokadą i dalej sięgającymi przedsięwzięciami wroga. Nie dotrzymał on również kroku żywemu rozrostowi naszych interesów zamorskich. Podczas bowiem kiedy handel niemiecki w zwiększającym się stopniu bierze udział we wszechświatowej wymianie towarów, liczba naszych okrętów wojennych nie wystarcza, aby zapewnić naszym za granicą czynnym ziomkom odpowiedniej ochrony, a tym samym odpowiedniego poparcia, jakie zapewnić może tylko rozwinięcie siły. I aczkolwiek zadaniem naszym nie może być dorównanie pierwszorzędnym potęgom morskim, to przecież muszą być Niemcy postawione w możności, również przez swe zbrojenia na morzu, utrzymania swego znaczenia pomiędzy ludami globu ziemskiego.”

cyt. za: Wiek XIX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii,

studentów i uczniów, red. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1998, s. 360–

„Nie mieliśmy i nie mamy agresywnych zamiarów i nie podejrzewamy, by inne mocarstwa miały takie zamiary względem Wielkiej Brytanii. Jest jednak różnica między brytyjską potęgą morską a potęgą morską jednego zaprzyjaźnionego mocarstwa (…), które — ufam — pozostanie wielkie i pozostanie na długo naszym przyjacielem: Niemiec. Brytyjska flota jest dla nas koniecznością, niemiecka flota zaś jest dla nich luksusem. Nasza potęga morska (…) jest warunkiem naszej egzystencji. (…) To flota czyni z Wielkiej Brytanii mocarstwo. Niemcy zaś były wielkim i poważanym na świecie mocarstwem, zanim weszły w posiadanie choćby jednego statku.”

cyt. za: Europa. Nasza historia. Klasa 7. Część 1: Od kongresu wiedeńskiego do I wojny światowej, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 2019, s. 211

„Jeżeli mówię, że musimy stale dążyć, by być przygotowanymi na wszystkie ewentualności, tym samym roszczę sobie prawo do tego, że musimy czynić jeszcze większe wysiłki od innych mocarstw, a to z powodu naszego położenia geograficznego. Znajdujemy się pośrodku Europy. Mamy co najmniej trzy fronty, na których możemy być napadnięci. Francja ma tylko swą wschodnią granicę; Rosja tylko swą zachodnią granicę, która może być zaatakowana. Poza tym, bardziej niż każdy inny naród, jesteśmy wystawieni na niebezpieczeństwo koalicji [przeciwko Niemcom], a to z powodu zarówno naszego położenia geograficznego, słabego dotychczas

Ćwiczenie 1

Zapoznaj się z zamieszczoną poniżej ilustracją z końca XIX w. przedstawiającą francuskie dzieci w czasie lekcji w szkole, a następnie wskaż element, który świadczy o prowojennych nastrojach w społeczeństwie francuskim tego okresu. Swój wybór uzasadnij.

M. Baudry podnosi się i podchodzi prosto do czarnej tablicy. Napis na tablicy: Będziesz żołnierzem. Źródło: galica.fr, domena publiczna.

Twoja odpowiedź

Ćwiczenie 2

Wskaż, z jakiego roku może pochodzić przedstawiona poniżej mapa. Uzasadnij swój wybór.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Department of History, United States Military Academy, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Mapa przedstawia granice państw europejskich z roku:

Uzasadnienie:

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z fotografią i wykonaj polecenie.

Żołnierze niemieccy w drodze na front w sierpniu 1914 roku. Na ścianach wagonów hasła: „Na śniadanie do Paryża! Za każdym uderzeniem bagnetu jeden Francuz!”. Podobne optymistyczne napisy o rychłym zakończeniu wojny zdobiły pociągi francuskie. Źródło: Stentor, tylko do użytku edukacyjnego.

Wyjaśnij, z czego wynikał optymizm żołnierzy i ich dowódców. Dlaczego uważano, że wojna skończy się w ciągu kilku tygodni?

Dla nauczyciela

Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Przyczyny I wojny światowej. Zamach w Sarajewie i wybuch wojny

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe Zakres podstawowy XXXVII. I wojna światowa. Uczeń:

1. wyjaśnia pośrednie i bezpośrednie przyczyny wybuchu wojny, z uwzględnieniem procesu powstawania dwóch przeciwstawnych systemów sojuszy;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji; kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wskazuje najważniejsze konflikty polityczne i militarne poprzedzające I wojnę światową; wyjaśnia, jak doszło do wybuchu I wojny światowej; weryfikuje swoją wiedzę na temat przyczyn I wojny światowej, wykonując zestaw ćwiczeń.

Strategie nauczania:

konstruktywizm; konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;