Przyczyny upadku Rzeczypospolitej
PRZYCZYNY UPADKU RZECZYPOSPOLITEJPo ponad 800 latach bytu
państwowego Polska przestała istnieć. Całkowity rozbiór terytorium nie tylko
państwowego, ale i narodowego był faktem wyjątkowym. Przez rozbiór Polski
naruszone zostały najbardziej elementarne podstawy współżycia
międzynarodowego. Był on aktem bezwzględnej przemocy, nieliczącej się z
wolą mieszkańców, przemocy, której jedynym usprawiedliwieniem miał być
rzekoma racja stanu silniejszego sąsiada. Przyczyny upadku Rzeczypospolitej
część historyków upatruje w czynnikach zewnętrznych, jakie ukształtowały się
wokół granic państwa Polskiego oraz w słabości wewnętrznej Rzeczypospolitej.
1. Czynniki zewnętrzne:Polska XVIII wieczna znalazła się w otoczeniu trzech
najbardziej na kontynencie Europejskim dynamicznych państw: Rosji, Austrii i
Prus, dysponujących w ostatniej ćwierci XVIII wieku armiami o łącznej sile około
800 tysięcy żołnierzy, co oznaczało w dobie pierwszego rozbioru Polski
wielokrotną przewagę militarna. Zespolenie agresywnego działanie przeciw
Polsce tych trzech państw Stanowic musiało dla niej śmiertelne
niebezpieczeństwo. Ideologią polityczną Hohenzollernów było dążenie do
uzyskania terytorialnego połączenia Prus Książęcych z Brandenburgią oraz
możliwość powiększenia swego terytorium w południowo-wschodniej Polsce.
Rosja nie stawiała sobie za cel zagarnięcie części terytorium państwowego
Polski, lecz przede wszystkim chciał poddać nasz kraj swym politycznym
wpływom tak by zabezpieczyć swoje zachodnie granice. Ziemie Polskie
stanowiły dla potrzebujących stale pieniędzy na utrzymanie armii sąsiadów
łakomy kąsek. Znajdowały się one w stadium wzrostu gospodarczego. Kraje
sąsiednie nie miały gospodarki bardziej rozwiniętej niż Polska, zaś wydatki
skarbowe rosnące. Dochody państwowe Prus po pierwszym rozbiorze Polski
wzrosły o około 90%. Feudałowie Rosyjscy na terenie Białorusi wschodniej,
która w pierwszym rozbiorze przeszła w ręce Rosji, uzyskali 117 nadań dóbr
ziemskich. Spośród państw jedynie tylko Turcji, która zrezygnowała już z
aneksyjnych planów w stosunku do Podola i Ukrainy, zależało na silnej Polsce
jak przeciw wadze coraz bardzie zagrażającej jej Rosji. W zależności od
koniunktury politycznej do programu tego przyłączała się również Francja. 2.
Czynniki wewnętrzne:Końcowe lata panowania Augusta III gwałtownie pogłębiły
rozkład Rzeczypospolitej. Przy zupełnie bezwolnym monarsze władzę w swe
ręce ujął zespół kreatur dworskich z zięciem pierwszego ministra Saskiego H.
Bruhla Jerzym Mniszchem, marszałkiem nadwornym, koronnym na czele. Były
to najbardziej ponure momenty czasów saskich: nigdy jeszcze tak wiele nie
zależało od miernot niezdolnych do rzetelnej troski o losy państwa,
nastawionych jedynie na szukanie własnych korzyści. Gdy dzielili między siebie
urzędy i królewszczyzny, rozpadał się zbutwiały okręt Rzeczypospolitej.
Skorumpowana przez cudzoziemców magnateria wdawała się w konszachty z
obcymi dworami, a zdemoralizowana szlachta, jeśli nie popierała dworu,
wiązała się z wpływowymi oligarchami z rodzaju Jana Klemensa Branickiego,
hetmana wielkiego koronnego, którzy zdawali się gwarantować im
nienaruszalność ustroju. Czy można było myśleć na serio o ratowaniu państwa,
skoro nawet ci, którzy niedawno opowiadali się za reformami i pozowali na
obrońców praworządności, Czartoryscy i Poniatowscy, Familia dawali teraz sami
gorszący przykład anarchizowania życia państwowego. W imię walki frakcyjnej
rwały się sejmiki i sejmy, w bezbronnej Rzeczypospolitej bezkarnie rządziły się
obce wojska, zaś chaos gospodarczy potęgowały monetarne manipulacje
Prusaków. Inni historycy za przyczynę upadku Rzeczypospolitej przyjmują fakt
