Przyczyny zamieszkiwania Polaków poza granicami Polski (w ..., Streszczenia z Wiedza o społeczeństwie

Pobierz Przyczyny zamieszkiwania Polaków poza granicami Polski (w ... i więcej Streszczenia w PDF z Wiedza o społeczeństwie tylko na Docsity!

Przyczyny zamieszkiwania Polaków poza granicami

Polski (w ujęciu historycznym)

Wprowadzenie Przeczytaj Schemat Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Atlas polskiej obecności za granicą, dostępny w internecie: msz.gov.pl [dostęp 19.02.2020 r.]. Źródło: Kancelaria Senatu, Opieka nad Polonią i Polakami za granicą w 2019 r., dostępny w internecie: magazynpolonia.com [dostęp 19.02.2020 r.]. Źródło: Ewa Malcher, Nowa strategia promocji Polski za granicą, 22.12.2019 r., dostępny w internecie: dziennikzwiazkowy.com [dostęp 19.02.2020 r.].

Źródło: Paweł Olbrycht, Migracje zarobkowe Polaków – przeszłość i teraźniejszość, „Zeszyty Naukowe Ruchu Studenckiego” 2014, nr 2, s. 21. Źródło: Paweł Olbrycht, Migracje zarobkowe Polaków – przeszłość i teraźniejszość, „Zeszyty Naukowe Ruchu Studenckiego” 2014, s. 28. Źródło: Marian Zagórniak, Polska w czasach walk o niepodległość (1815–1864), Kraków 2001, s. 143. Źródło: Gabiela Sieczkowska, "Chciałbym, żeby Polacy byli w Polsce". Emigracja nadal rośnie, ale wolniej, 3.09.2019 r., dostępny w internecie: konkret24.tvn24.pl [dostęp 8.07.2020 r.].

Przeczytaj

Polonia – Polacy poza granicami kraju

Obecnie na świecie żyje około 20 milionów osób podających się za Polaków lub posiadających polskie pochodzenie. Stowarzyszenie Wspólnota Polska podaje nawet liczbę 21 milionów Polaków i osób z polskim pochodzeniem. Są oni rozsiani po całym świecie, tworząc swoistą polską diasporę, ale są też bardzo duże skupiska Polonii w wybranych państwach, np. Stanach Zjednoczonych, Argentynie, Brazylii, Federacji Rosyjskiej, Niemczech. Pytanie, jakie się nasuwa, to „skąd oni się tam wzięli?”.

Szacunkowa liczba osób [w mln] pochodzenia polskiego w wybranych krajach świata (statystyka nie uwzględnia emigracji zarobkowej od 2004 r.)

Oprac. na podst. Wspólnota Polska, Polonia na świecie, polishnews.com. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Historia polskiej emigracji. Emigracja czasów upadku I Rzeczypospolitej

Klęska konfederacji barskiej w 1772 roku spowodowała wzmożone represje ze strony carskiej Rosji – na zsyłkę na Syberię (Sybir) wysłano ponad 14 tysięcy konfederatów. Przetarli oni szlak dla kolejnych ofiar represyjnego systemu carskiego, byli emigrantami przymusowymi, zesłanymi za postawę patriotyczną. Konsekwencją pierwszego rozbioru Polski były próby reform, które doprowadziły do Sejmu Wielkiego i uchwalenia Konstytucji 3 maja. Niestety, konfederacja targowicka doprowadziła do drugiego rozbioru Polski. Nowe represje spowodowały pierwszą masową ucieczkę Polaków z kraju z powodów politycznych. Wśród emigrantów byli czołowi działacze Sejmu Czteroletniego oraz twórcy Konstytucji 3 maja: Hugo Kołłątaj, Ignacy Potocki, Tadeusz Kościuszko. Głównymi kierunkami emigracji były Saksonia i Francja, gdzie Polacy zostali dobrze przyjęci. Pozwoliło to na szybkie zebranie sił, by wziąć czynny udział w powstaniu kościuszkowskim. Klęska powstania doprowadziła do trzeciego rozbioru Polski. Państwo zostało wymazane z map świata. Wielu obywateli postanowiło wyjechać z ojczyzny, udając się na emigrację. Głównymi kierunkami emigracji stały się: imperium osmańskie, Francja i Włochy. Dzięki temu w 1797 roku w Mediolanie generał Henryk Dąbrowski utworzył Legiony Polskie liczące około 7 tysięcy polskich żołnierzy. Do dzisiaj wydarzenie to wspominamy przy każdym odśpiewaniu hymnu „Marsz, marsz, Dąbrowski z ziemi włoskiej do Polski”. Autorem słów był też emigrant – Józef Wybicki.

Wielka Emigracja

XIX-wieczna grafika przedstawiająca scenę powitania polskich emigrantów w Belgii. Źródło: domena publiczna.

Zastanów się, dlaczego w Belgii emigranci byli witani serdecznie.

Kolejny etap polskiej emigracji to okres po powstaniu listopadowym w 1831 roku, kiedy doszło do Wielkiej Emigracji. Na uchodźstwo udało się ok. 10 tysięcy osób, głównie uczestników powstania i osób związanych z jego organizacją. Nazwa Wielka Emigracja nie jest konsekwencją jej wielkości, lecz jakości. Na emigrację udała się elita intelektualna kraju, m.in. Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Józef Bem, książę Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Fryderyk Chopin, Ernest Malinowski. Udali się oni do Francji, Rzeszy Niemieckiej, Belgii, Stanów Zjednoczonych, Turcji czy Anglii. Tam przyczynili się do rozwoju polskiego życia kulturalnego i politycznego. Na emigracji powstały takie organizacje polityczne, jak: Komitet Narodowy Polski, Towarzystwo Demokratyczne Polskie czy Hotel Lambert, które prowadziły działalność dążącą do odzyskania niepodległości kraju. Efektem działalności kulturalnej na uchodźstwie jest na przykład Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, który zawiera wiele wątków emigracyjnych.

Emigracja po powstaniu styczniowym

Ostatni etap polskiej emigracji politycznej w XIX wieku związany był z klęską powstania styczniowego z lat 1863–1864. Z Polski uciekło około 10 tysięcy osób, które próbowały uniknąć rosyjskich represji. Ponad połowa emigrantów udała się do Francji, pozostali do Szwajcarii i imperium osmańskiego. Mniejsze grupy znalazły się na ziemiach niemieckich,

Emigranci europejscy przybywający do Argentyny. Źródło: Unknown, licencja: CC BY 2.5.

Emigracja w okresie międzywojennym

Mimo odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 roku proces emigracji zarobkowej trwał. Z kraju w okresie II Rzeczypospolitej wyjechały blisko dwa miliony mieszkańców. Głównymi kierunkami emigracji zarobkowej były Stany Zjednoczone, Brazylia i Argentyna. Wyjazd do USA był często podyktowany obecnością tam sąsiadów i znajomych. W Stanach Zjednoczonych mieszkało już blisko półtora miliona Polaków. Wywołało to zaniepokojenie amerykańskiej opinii publicznej, w której zaczęły panować coraz bardziej antyimigracyjne nastroje. Wpływała na to katolickość polskich przybyszów – obawiano się, że zagrożą oni protestanckiej większości. Prowadziło to do aktów przemocy wobec przybyszów, które były inspirowane przez Ku Klux Klan.

Polski statek pasażerski MS Chrobry – polski transatlantyk zwodowany w 1939 roku. 29 lipca 1939 roku udał się w dziewiczy rejs do Ameryki Północnej. Na jego pokładzie podróżował m.in. Witold Gombrowicz. Wybuch wojny uniemożliwił powrót MS Chrobrego do Polski. Został on przebudowany na statek transportowy, wykorzystywany w konwojach. Zatonął 15 maja 1940 roku po ostrzelaniu przez niemieckie samoloty. Źródło: domena publiczna.

Emigracja polityczna po klęsce wrześniowej 1939 roku

Wydarzenia II wojny światowej spowodowały nowe fale uchodźstwa politycznego oraz przymusowych wywózek Polaków. Zmianie uległy granice państwa polskiego i liczba jego mieszkańców. W latach 1939–1945 liczba mieszkańców Polski spadła o 11 milionów. W tej sumie są ofiary wojny, Holocaustu, zsyłek i wywózek oraz emigranci. W wyniku klęski kampanii wrześniowej 1939 roku około 200 tysięcy Polaków znalazło się w Rumunii i na Węgrzech. Do Rumunii udały się też najwyższe władze państwa polskiego, gdzie zostały internowane. Dzięki zapisom Konstytucji kwietniowej z 1935 roku internowany Prezydent RP Ignacy Mościcki wyznaczył swojego następcę w osobie Władysława Raczkiewicza, który przebywał we Francji. Tym samym powstała możliwość powołania rządu na emigracji. Nowy prezydent mianował na stanowisko premiera generała Władysława Sikorskiego, który utworzył rząd na uchodźstwie – rezydujący w Paryżu, następnie w Angers, a po klęsce Francji – w Londynie.

tysięcy Polaków. Wydarzenia w kraju spowodowały, że część z nich zdecydowała się nie wracać, uzasadniając to motywami politycznymi. Zniesienie stanu wojennego spowodowało, że władze przymykały oko na emigrację zarobkową. W latach 1986– z Polski wyemigrowało ponad 128 tysięcy osób. Wśród emigrantów zaczynały przeważać kobiety, które zatrudniały się jako opiekunki do dzieci lub osób starszych.

Emigracja po 1989 roku

W następstwie zmian ustrojowych po 1989 roku wiele państw zniosło obowiązki wizowe wobec Polaków. Nie spowodowało to jednak zwiększenia salda migracji zewnętrznej, wielu emigrantów powróciło bowiem do wolnego kraju. W kolejnych latach emigracja z Polski na pobyt stały ustabilizowała się w granicach 20–25 tysięcy osób rocznie. Głównymi kierunkami emigracji były Niemcy, USA i Kanada. Ogółem w latach 1944–1995 bilans migracji zagranicznych mieszkańców Polski wykazuje nadwyżkę emigracji nad reemigracją w wysokości prawie 1,2 mln. Dopiero po 1990 roku zanikła praktycznie emigracja polityczna, ustępując miejsca zarobkowej.

Emigracja czasów Unii Europejskiej

Wejście Polski do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku pozwoliło Polakom podejmować pracę i swobodnie podróżować po większej części Europy. Najwięcej Polaków legalnie podjęło pracę w Irlandii, Wielkiej Brytanii, Niemczech (głównie pracownicy sezonowi), Włoszech, Holandii, Norwegii i Hiszpanii. Jest to ostatnia fala emigracji, tym razem wyłącznie o charakterze zarobkowym. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2016 roku poza granicami Polski przebywało ponad 2,5 miliona obywateli Polski.

Tożsamość Polaków za granicami kraju

Polacy zamieszkujący poza granicami kraju mają problem z typową tożsamością narodową. Jest ona bowiem osłabiana przez różnego rodzaju czynniki, np. czas pobytu za granicą. Kolejne pokolenia Polaków mają mniejsze poczucie związku z ojczyzną, co wpływa na ich świadomość narodową. Ma ona często charakter sentymentalny – nazywamy ją sentymentalną polską tożsamością, charakteryzującą się świadomością polskiego pochodzenia, ale bez aspiracji przynależności do polskiego narodu. W podtrzymywaniu polskości aktywnie uczestniczą środowiska polonijne. Tworzą one liczne organizacje, które starają się integrować mieszkających za granicą Polaków i ich potomków. Największymi organizacjami polonijnymi są:

Kongres Polonii Amerykańskiej; Fundacja Edukacyjna Pułaskiego; Fundacja Kościuszkowska; Stowarzyszenie Wspólnota Polska;

Zrzeszenie Organizacji Polonijnych w Szwecji; Polskie Stowarzyszenie Kulturalne im. gen. J. Bema; Kulturalno‐Oświatowe Centrum im. Kornela Makuszyńskiego w Stryju.

Mimo tych działań polska świadomość jest zagrożona, co prowadzi do zagrożenia polskiej tożsamości osób mieszkających za granicami kraju. Jest to szczególnie istotne wśród polskich mieszkańców byłych republik sowieckich. Dlatego uchwalona została Ustawa z dnia 7 września 2000 r. o Karcie Polaka. Drugim rozwiązaniem prawnym stała się Ustawa z dnia 9 listopada 2000 r. o repatriacji. Wzięły one pod opiekę Polaków i ich potomków mieszkających na obszarze byłego ZSRS. Ustawa o repatriacji pozwala osobom uprawnionym uzyskać polskie obywatelstwo po przekroczeniu granic III RP. Dzięki ustawie o Karcie Polaka osoby uprawnione do jej otrzymania, niemające polskiego obywatelstwa, otrzymują potwierdzenie przynależności do narodu polskiego. Właściciel Karty Polaka:

jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę w Polsce; może podejmować naukę i studia w Polsce; może korzystać z świadczeń opieki zdrowotnej; ma bezpłatny wstęp do muzeów państwowych; ma prawo do ulgi 37% w przejazdach środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego.

Za opiekę nad Polonią odpowiada Senat Rzeczypospolitej Polskiej.

Słownik

diaspora

(z gr. diaspeirō – rozmieszczać) rozproszenie członków danego narodu bądź grupy etnicznej wśród innych narodów lub też wyznawców danej religii wśród wyznawców innej; diaspora nadawana jest grupom przez naukowców lub też w wyniku autodefiniowania; nazywa się tak również społeczność rozproszonych osób oraz geograficzną przestrzeń zamieszkiwaną przez taką społeczność

emigracja

(z łac. emigratio – wyprowadzenie się) wychodźstwo, ruch wędrówkowy (odpływ) ludności poza granice określonego terytorium; także zbiorowość ludzi objęta tym ruchem; potocznie przez emigrację rozumie się opuszczenie kraju na stałe; za emigrację uważa się też opuszczenie swego miejsca bytowania na czas określony, gdy celem przybycia do innego miejsca jest praca zarobkowa

emigracja zarobkowa

stała lub czasowa zmiana miejsca pobytu podyktowana względami ekonomicznymi

Schemat

Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą i wykonaj polecenie. Poszukaj aktualnych danych i porównaj je z tymi, jakie zamieszczono na mapie.

Liczba osób, które wyemigrowały na pobyt stały z Polski

Oprac. na podst. Główne kierunki emigracji i imigracji na pobyt stały w latach 1966–2018, stat.gov.pl. Źródło: Englishsquarepl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Ćwiczenie 1

Ćwiczenie 2

Ćwiczenie 3

Przedstaw główne przyczyny emigracji Polaków poza granice kraju.

Podaj przyczyny pobytu Polaków w Kazachstanie.

Wymień kraje emigracji zarobkowej Polaków.

Sprawdź się

Pokaż ćwiczenia: 輸 醙 難

Ćwiczenie 1 Dokończ zdanie. Wielką Emigracją nazywamy emigrację spowodowaną...

klęską konfederacji barskiej.

upadkiem powstania kościuszkowskiego.

klęską w powstaniu listopadowym.

klęską w powstaniu styczniowym.

Ćwiczenie 2

Uzupełnij.

Do pierwszej emigracji politycznej z ziem polskich doszło w roku.

Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z materiałem źródłowym i wykonaj polecenie.

Źródło I

Źródło II

Paweł Olbrycht

Migracje zarobkowe Polaków – przeszłość i

teraźniejszość

(…) W historii Polski procesy migracyjne były związane najczęściej

z sytuacją polityczną lub ekonomiczną. Dominującą formą mobilności

Polaków już od XIX wieku były migracje zarobkowe, związane

z podejmowaniem zatrudnienia za granicą. Do dużych ruchów

emigracyjnych doszło w latach 70. i 80. XIX wieku. Celem wyjazdów

były przede wszystkim Stany Zjednoczone i Brazylia. Emigrowali ubodzy

mieszkańcy wsi zaboru rosyjskiego i Galicji. Wielu z nich było

analfabetami i robotnikami niewykwalifikowanymi. W kraju trudnili się

rolnictwem lub pracą przynoszącą bardzo niskie dochody. Były to

wyjazdy „za chlebem”. Z założenia miały mieć charakter sezonowy.

Emigranci chcieli zarobić pieniądze na zakup ziemi w ojczyźnie, aby

w ten sposób podnieść swój status społeczny. Jednak po osiedleniu się

w Stanach Zjednoczonych większość aklimatyzowała się, zostawała na

stałe, ściągała rodziny i znajomych (tzw. emigracja łańcuchowa).

Źródło: Paweł Olbrycht, Migracje zarobkowe Polaków – przeszłość i teraźniejszość, „Zeszyty Naukowe Ruchu Studenckiego” 2014, nr 2, s. 21.

Paweł Olbrycht

Migracje zarobkowe Polaków – przeszłość i

teraźniejszość

(…) Dominującą formą poakcesyjnej mobilności Polaków są czasowe

migracje zarobkowe. Zdecydowana większość wyjeżdżających

przebywa za granicą krócej niż 12 miesięcy. Tendencja ta uległa

odwróceniu w latach 2006-2007, kiedy to migranci długoterminowi

stanowili większość, co świadczy o tym, że migracja sezonowa może się

przekształcić w migrację osiedleńczą (stałą). (…)

Źródło: Paweł Olbrycht, Migracje zarobkowe Polaków – przeszłość i teraźniejszość, „Zeszyty Naukowe Ruchu Studenckiego” 2014, s. 28.

Porównaj XIX-wieczną emigrację zarobkową z jej współczesnym odpowiednikiem.

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Atlas polskiej obecności za granicą

Emigracja Polaków (…) nabrała dynamiki już w drugiej połowie XIX

wieku. (…) Posługując się danymi z sondażu (…) z 2012 r., w którym

badani mogli zadeklarować polskie pochodzenie, (…) obecnie mieszka

[tam] 9 659 207 osób polskiego pochodzenia.

Źródło: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Atlas polskiej obecności za granicą, dostępny w internecie: msz.gov.pl [dostęp 19.02.2020 r.].

Wyjaśnij, gdzie zamieszkuje opisana w tekście Polonia.

• dla ofert z kierunków media polonijne oraz pomoc charytatywna

i socjalna – 9 listopada 2018 r.,

• dla ofert z kierunku wzmacnianie pozycji środowisk polskich

i polonijnych w krajach zamieszkania – 16 listopada 2018 r.,

• dla ofert z kierunku edukacja i infrastruktura polonijna – 23 listopada

2018 r.,

• dla ofert z kierunku kultura i promocja Polski oraz ochrona polskiego

dziedzictwa kulturowego i historycznego – 30 listopada 2018 r.

Celem jest wsparcie środowisk polonijnych i polskich za granicą. Oferty

mogą składać wyłącznie organizacje zarejestrowane w Polsce, które

mają doświadczenie w pracy na rzecz tych środowisk.

Źródło: Kancelaria Senatu, Opieka nad Polonią i Polakami za granicą w 2019 r., dostępny w internecie: magazynpolonia.com [dostęp 19.02.2020 r.].

Podaj, jaka instytucja odpowiada za organizację Dnia Polonii i Polaków za Granicą oraz opiekę

nad Polonią i Polakami za granicą.

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z tekstem i wykonaj polecenie.

Ewa Malcher

Nowa strategia promocji Polski za granicą

Polonia jako potencjał promocyjny

Zgodnie z koncepcją marki narodowej wykreowanej przez Simona

Anholta, obywatele zamieszkujący inne państwo stają się najlepszym

źródłem narodowej komunikacji. To przez aktywność Polonii Polska jest

w stanie w najefektywniejszy sposób kształtować swój wizerunek za

granicą. Każdy nasz rodak mieszkający poza ojczyzną to jeden honorowy

ambasador naszego kraju. Biorąc pod uwagę, że za granicą jest nas,

według różnych szacunków, łącznie ponad 20 mln, to do dyspozycji

władz polskich pozostaje gotowy do działania nieformalny

wielomilionowy korpus dyplomatyczny. Najlepszą formą wsparcia

środowisk polonijnych jest w naszej ocenie zwiększenie dotacji na ich

bieżącą działalność, która powinna odbywać się w ścisłej współpracy

z polskimi placówkami dyplomatycznymi. Współpraca opierałaby się na

zasadach komunikowania bieżących kierunków polskiej promocji.

Potencjał Polonii nie jest jednak ograniczony wyłącznie do funkcji czysto

markengowych. Przedstawiciele środowisk polonijnych mają również

potencjał ekonomiczny i kulturalno-edukacyjny. Rodacy, wzbogacając

się za granicą, zwiększają swoją siłę nabywczą w Polsce, robią zakupy,

inwestują lub po prostu przesyłają środki finansowe najbliższym. Polscy

emigranci, co więcej, nie tylko podtrzymują tradycję i kulturę, ale

również przekazują tę wiedzę i zwyczaje kolejnym pokoleniom, np.

poprzez naukę języka, polskie szkoły, a nawet poprzez tradycyjne

obchodzenie polskich świąt i obrządków. Dzięki podtrzymaniu tych

zwyczajów i tradycji na rynek pracy wchodzi nowe pokolenie Polonii,