Pobierz Przykłady wykorzystywania roślin - Notatki - Ekologiczna ochrona roślin - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Socjologia tylko na Docsity!
1
EKOLOGICZNA OCHRONA ROŚLIN
Ćwiczenia 1. Ochrona roślin w gospodarstwie ekologicznym
Podział rolnictwa :
I - Konwencjonalne II – Ekologiczne
Ekstensywne – tradycyjne Biologiczne
Intensywne – uprzemysłowione Organiczno- biologiczne Proekologiczne Biodynamiczne Integrowane (rolnictwo organiczno – chemiczne ) Alternatywne
W definicji Komisji Kodeksu żywnościowego Światowej Organizacji ds. Rolnictwa i Żywności (FAO) określa się, że rolnictwo ekologiczne to całościowy system gospodarowania wspierający różnorodność biologiczną cykle ekologiczne oraz biologiczną aktywność gleby. System ten gwarantuje, że w produkcji nie używano substancji chemicznych, nie może jednak zapewnić całkowitego braku pozostałości środków chemicznych, ze względu na globalne zanieczyszczenie środowiska. [http://ecoportal.com.pl/content/view/93/89/] Według IFOAM (Międzynarodowej Federacji Rolnictwa Ekologicznego), rolnictwo ekologiczne to zbiór różnych, szczegółowych koncepcji gospodarowania, zgodnych z wymaganiami gleby, roślin i zwierząt, a jego nadrzędnym celem jest produkcja żywności wysokiej jakości, przy równoczesnym zachowaniu równowagi biologicznej w środowisku przyrodniczym. [http://www.ho.haslo.pl/article.php?id=2410]
Najbardziej rozpowszechnione metody rolnictwa ekologicznego to:
1. Metoda organiczno - biologiczna
Metodę organiczno - biologiczną zainicjował Hans Muller - działacz społeczny w latach 30 -tych w Szwajcarii. Agrotechnika według tej metody ma na celu uzyskiwanie optymalnych plonów, o wysokiej jakości, bez zastosowania nawozów syntetycznych i chemicznych środków ochrony
2
roślin. Jego zasady sprowadzają się do całościowego traktowania podstawowych procesów biologicznych. Zwraca się w nim uwagę, że optymalny przebieg procesów życiowych osiąga się tylko w zamkniętym cyklu krążenia substancji biologicznej, a więc: gleba - roślina - zwierzę - człowiek. Wszelkie substancje obce muszą być z tego cyklu wyłączone, ponieważ zakłócają oddziaływanie wpływu naturalnego środowiska i uniemożliwiają wypełnianie zadań każdego z jego elementów. Cel ten jest możliwy do osiągnięcia pod warunkiem otrzymania maksymalnej żyzności gleby. W gospodarstwie należy stosować właściwe następstwo roślin przy maksymalnie wydłużonym płodozmianie. Powinno się uprawiać rośliny na zielony nawóz z uwzględnieniem motylkowych w plonie głównym oraz jako wsiewkę. Należy w pełni wykorzystać nawozy organiczne wytwarzane w gospodarstwie w tym gnojówkę i gnojowicę oraz właściwie uprawiać glebę ograniczając orkę na rzecz spulchnienia gleby. W metodzie tej dopuszczalne jest stosowanie naturalnych minerałów. Glebę przed erozją chroni się poprzez ściółkowanie. Szkodniki i choroby zwalcza się stosując środki biologiczne, chwasty zwalcza się mechanicznie.
2. Metoda biodynamiczna
Autorem metody jest Rudolf Steiner ( 1861 - 1925 ) austryjacki filozof i przyrodnik. Rolnictwo biodynamiczne najszerzej znane jest w krajach zachodniej, środkowej i północnej Europy. Jego podstawowym założeniem jest osiągnięcie harmonijnej współpracy między ziemią a człowiekiem. W gospodarstwach biodynamicznych nie stosuje się nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin. Zaleca się natomiast preparaty, które po pewnym czasie doprowadzają glebę do takiej kondycji, że nawozy stają się niepotrzebne. Podstawą nawożenia ziemi jest kompleksowy obornik pochodzący z własnego gospodarstwa. Za optymalną obsadę inwentarza żywego uważa się 1 sztukę bydła na 1 ha ziemi. Do obornika przed jego kompostowaniem dodaje się różnego rodzaju odpadki organiczne i specjalne preparaty biodynamiczne, które mogą również służyć do ochrony roślin. Sporządza się je we własnym gospodarstwie. W rolnictwie biodynamicznym obowiązuje odpowiedni uporządkowany płodozmian, ze szczególnym uwzględnieniem roślin motylkowych, jako głównego źródła azotu, a także określone międzyplony. Gleba nie powinna nigdy pozostawać w czarnym ugorze.
Przy terminach siewu, sadzenia, uprawie gleby, pielęgnacji roślin oraz przy zbiorach uwzględnia się rytmy kosmiczne (tzw. kalendarz księżycowy). Dzięki temu uzyskuje się nie tylko wyższe plony, ale także większą trwałość przechowywanych ziemiopłodów. Biodynamiczna koncepcja przyrody akcentuje ścisłą zależność Ziemia - Człowiek -
4
zachowanie dobrostanu zwierząt poprzez m.in. odpowiednią powierzchnię pomieszczeń, zapewniony dostęp do wybiegów i chowu pastwiskowego żywienie zwierząt oparte jest na wykorzystaniu pasz wytworzonych metodami ekologicznymi zabronione jest profilaktyczne stosowanie weterynaryjnych produktów rolniczych i antybiotyków.
Uprawy ekologiczne w Polsce
W 2004 r. w Polsce było około 76 250 ha upraw ekologicznych z certyfikatem i będących w trakcie przestawiania (tab. 1, wykresy). Najwięcej było ich w województwach: małopolskim (231 z certyfikatem i 466 w okresie przestawiania), świętokrzyskim (odpowiednio 302 i 245), podkarpackim (193 i 247), najmniej w opolskim (10 i 16) i śląskim (27 i 20). Największa powierzchnia upraw ekologicznych przypadała natomiast na województwa zachodniopomorskie, warmińsko-mazurskie i podkarpackie. W dwóch pierwszych znajdowały się również największe polskie gospodarstwa ekologiczne.
Tabela 1. Powierzchnia gospodarstw ekologicznych z certyfikatem i w trakcie przestawiania w 2004 r. w Polsce
Produkcja ekologicznych warzyw i owoców w Polsce w 2004 r.
5
Certyfikacja gospodarstw ekologicznych
Wiarygodność producentów i produktów rolnictwa ekologicznego zapewnia kontrola, prowadzona przez upoważnioną jednostkę certyfikującą. Wprowadzony w Polsce system kontroli i certyfikacji tworzą:
- Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, jako organ upoważniający prywatne jednostki certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów;
- Główny Inspektorat Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych, spełniający rolę urzędu nadzoru nad jednostkami certyfikującymi rolnictwo prowadzone metodami ekologicznymi i prowadzący rejestr producentów, którym przyznano certyfikaty zgodności;
- jednostki certyfikujące rolnictwo ekologiczne.
7
- AGRO BIO TEST sp. z o.o. , 02-787 Warszawa, ul. Nowoursynowska 166 www.agrobiotest.pl, [email protected]. Zakres upoważnienia: Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie:
- produkcji rolnej oraz pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części,
- przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego, - wprowadzania do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z zagranicy.
- COBICO Sp. z o. o , 31-559 Kraków, ul. Grzegórzecka 77, www.cobico.pl, [email protected], tel.: (012) 632-35- fax: (012) 416-36- Zakres upoważnienia: Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie:
- produkcji rolnej (bez pszczelarstwa).
- EKOGWARANCJA PTRE Sp. z o.o. , 20-834 Lublin, ul. Irysowa 12/2, tel. (081) 742 68 64, (081) 742 83 15, fax. (081) 742 83 14, www.ekogwarancja.pl, [email protected] Zakres upoważnienia:
Przeprowadzanie kontroli, wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie:
- produkcji rolnej oraz pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części,
- przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego,
- wprowadzania do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego pochodzących z zagranicy. 7. BIOCERT MAŁOPOLSKA Sp. z o.o ., 31-503 Kraków, ul. Lubicz 25A, tel./fax 12 430- 36 - 06, e-mail: [email protected], www.biocert.pl Zakres upoważnienia:
- certyfikacja ekologicznych gospodarstw rolnych
8
- certyfikacja prztwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego Pełna kontrola w gospodarstwach i przetwórniach odbywa się corocznie, oprócz tego mogą mieć miejsce inspekcje dodatkowe. Kontroli podlegają wszystkie obiekty gospodarstwa (uprawy, budynki inwentarskie i magazynowe, wybiegi dla zwierząt, maszyny i urządzenia, przechowalnie), a także dokumenty (księgi rachunkowe, dowody zakupów środków do produkcji oraz surowców, księga gospodarstwa, księgi hodowlane, etykiety i materiały reklamowe, wykaz sprzedanych produktów, bilans zbiorów i zakupionych surowców). Na podstawie protokołu z kontroli sporządzonego przez inspektora jednostki certyfikującej ocenia się, czy gospodarstwo lub przetwórnia spełnia wymagane kryteria i na podstawie tej oceny wystawia się certyfikat zgodności, który upoważnia do obrotu produktami rolnictwa ekologicznego. Przyjęło się, że kontrola obejmuje sposób produkcji, ponieważ to w jakich warunkach i w jaki sposób się produkuje, decyduje o jakości żywności; produkty bada się tylko w przypadku uzasadnionych wątpliwości lub podejrzeń. Wszyscy rolnicy, którzy chcą zgłosić swoje gospodarstwo do kontroli w okresie przestawiania na ekologiczne metody produkcji, powinni przygotować wymagane dokumenty: mapę ewidencji gruntów gospodarstwa, zaświadczenie z urzędu gminy o wielkości gospodarstwa z nakazem płatniczym podatku rolnego, oczywiście gospodarstwo powinno spełniać wymienione w ustawie podstawowe wymogi. Okres przestawiania gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji trwa 2 lata, w wyjątkowych przypadkach okres ten może być skrócony do 1 roku, po tym okresie może zostać przyznany certyfikat. W okresie przestawiania gospodarstwo musi być pod kontrolą akredytowanej jednostki kontrolnej, która sprawdza zgodność działań rolniczych z wymaganiami zawartymi w ustawie o rolnictwie ekologicznym. Z chwilą uzyskania certyfikatu gospodarstwo można nazwać – ekologicznym.
Proces przestawiania gospodarstwa konwencjonalnego na ekologiczne trwa co najmniej dwa lata (w gospodarstwach sadowniczych). W rolnictwie, ogrodnictwie certyfikat można otrzymać dopiero w trzecim roku przestawiania gospodarstwa na ekologiczne. Certyfikat wydawany jest na rok.
1. rok:
Zgromadzenie wystarczającej ilości informacji o rolnictwie ekologicznym. Podstawowych porad można szukać w ośrodkach
10
dokumentacji. Stan gospodarstwa zapisywany jest w protokole, podpisywanym przez inspektora oraz rolnika. Rolnik musi przejść 3 kontrole — w 1. i 2. roku przestawiania oraz przed nadaniem certyfikatu. Kontrole są płatne, ale istnieje możliwość otrzymania rekompensaty. Gospodarstwo może być kontrolowane częściej niż raz w roku, a za dodatkową kontrolę rolnik nie płaci.
2. rok:
Dokonanie koniecznych zmian w dotychczasowym gospodarowaniu dotyczących: gleby i nawożenia, ukształtowania pól i rozłogu gospodarstwa, doboru roślin i wypracowania docelowego płodozmianu, parku maszynowego i narzędzi, warunków żywienia i utrzymania zwierząt.
Po wprowadzeniu gospodarstwa na listę gospodarstw przestawiających się rolnik nabywa prawo do ubiegania się o dotacje. Te na koszty kontroli wypłacane są przez stację chemiczno-rolniczą (tab. 2).
3. rok:
Jeżeli gospodarstwo spełnia wszystkie wymagania nadawany jest mu certyfikat, ważny przez rok i przedłużany po corocznej ocenie. Wraz z certyfikatem gospodarstwo otrzymuje dotacje.
Proces przestawiania trwa co najmniej dwa lata. Gdy weźmie się pod uwagę, iż wcześniej trzeba się zastanowić, czy zmienić metody upraw oraz zdobyć odpowiednią wiedzę, należy liczyć, że od podjęcia decyzji do uzyskania pierwszych ekologicznych plonów mijają 3 lata. Podczas okresu przestawiania należy dokonywać badań gleb i materiału roślinnego w celu stwierdzenia stopnia zanieczyszczenia środowiska. Na tej podstawie ocenia się, czy stan środowiska pozwala na produkcję ekologiczną. Zaniechanie kontroli skutkuje zerwaniem ciągłości i koniecznością powtórki całego okresu przestawiania. Gospodarstwo ekologiczne musi być przyjazne dla środowiska, a więc powinno posiadać własne szambo lub oczyszczalnię ścieków, zbiorniki na gnojówkę. Ewentualny chów zwierząt i przetwórstwo także muszą być prowadzone metodami ekologicznymi.
11
Wykaz środków ochrony roślin zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym
L.p. Nazwa handlowa Producent środka
1 ANTIFUNG 20 SL HOST International sp. z o.o.
2 BIOCHIKOL 020 PC Gumitex Poli - Farm sp. z o.o.
3 BIOCHIKOL-K AL Gumitex Poli - Farm sp. z o.o.
4 BIOCHIKOL-W AL Gumitex Poli - Farm sp. z o.o.
5 BIOCHRON AL PPH "EKODARPOL"
6 BIOCZOS BR P.P.H. "HIMAL"
7 BIOSEPT 33 SL Cintamani Poland Majewscy i Koć sp.j.
8 CARPOVIRUSINE SUPER SC
Natural Plant Protection
9 CONTANS Prophyta Biologischer Pflanzenschutz GmbH
10 CUPROFLOW 375 SC ISAGRO
11 CUPROXAT 345 SC Nufarm GmbH & Co KG
12 GREVIT 200 SL Avis Naturall Polska Sp. z o.o.
13 MADEX SC Andermatt Biocontrol AG
14 MIEDZIAN 50 WG Zakłady Chemiczne "Organika - Azot" s.a.
15 MIEDZIAN 50 WP Zakłady Chemiczne "Organika - Azot" s.a.
16 MIEDZIAN EXTRA Zakłady Chemiczne "Organika - Azot" s.a.
17 PARA SOMMER 75 EC STAHLER.international GmbH & CoKG
18 PAROIL 95 EC Avenarius Agro GmbH
19 POLYVERSUM BIOPREPARATY sp. z o.o.
20 PREV-AM 060 SL Citrus Oil Products
21 PROMANAL 60 EC Neudorff GmbH KG
22 SAVONIL - SUPER AL BIOPON s.c. Wytwórnia Nawozów
23 SIARKOL EXTRA 80 WP Zakłady Chemiczne "Organika - Sarzyna"
13
Ćwiczenia 2.
Preparaty wykonywane samemu w gospodarstwie:
1) Zbiór i suszenie roślin
Rośliny zbieramy w czasie suchej, słonecznej pogody, po obeschnięciu rosy w fazie rozwojowej określonej dla każdej z roślin. Suszenie przeprowadza się tuż po zbiorze, w miejscu zacienionym i przewiewnym, najlepiej pod zadaszeniem. Rozkładamy rośliny cienkimi warstwami, by się nie zaparzyły i nie ściemniały. Można je także rozwiesić na sznurkach.
14
Grube łodygi czy korzenie musimy pokroić, aby wyschły szybciej, dzięki temu zachowają więcej substancji czynnych. Wysuszone rośliny przechowujemy w suchych i przewiewnych pomieszczeniach w woreczkach z płótna lub papieru oznaczonych czytelnymi etykietami.
2)Przygotowanie preparatu:
Preparaty roślinne przyrządzamy z ziela świeżego lub suszone w określonej proporcji. Ziele należy rozdrobnić a powstały preparat dodatkowo przecedzić przez podwójną warstwę gazy lub płótno lniane wyciskając dokładnie płyn znajdujący się w napęczniałym surowcu.
3) Stosowanie preparatu:
Opryskiwanie lub podlewanie preparatem należy powtarzać kilkakrotnie w okresie zagrożenia lub wystąpienia patogenów roślin. Pod wpływem promieniowania słonecznego preparaty szybciej tracą właściwości toksyczne, dlatego zabiegi dobrze jest wykonywać po południu (co nie dotyczy preparatu ze skrzypu polnego). Dodanie do preparatu szarego mydła (bez dodatków!) w ilości około 100g na 10 litrów wody zwiększy jego przyczepność.
Rodzaje preparatów:
1) Gnojówka roślinna- 1 kilogram świeżego ziela zalewamy 10 litrami zimnej wody, najlepiej deszczowej. Naczynie może być drewniane, kamionkowe lub plastikowe, nie wolno jednak używać naczyń metalowych. Fermentacja ziela powinna odbywać się w warunkach tlenowych, z tego względu gnojówkę musimy przynajmniej raz dziennie dokładnie wymieszać. Naczynie z preparatem przykryć należy siatką, zapobiegającą topieniu się owadów lub nawet małych ssaków, ale taką, która zapewnia swobodny przepływ powietrza. Podczas fermentacji wydzielać się będzie nieprzyjemny zapach, który można złagodzić dodając 200-400g mączki skalnej. Cały proces fermentacji trwa w zależności od pogody około 2 do 4 tygodni (w wyższej temperaturze przebiega szybciej) a jego zakończenie można rozpoznać po klarowności preparatu, który przestaje się pienić.
Gnojówki z takich roślin jak pokrzywa, skrzyp polny, żywokost, mają największe znaczenie w nawożeniu roślin oraz zwalczaniu niektórych ich patogenów.
2) Wyciąg roślinny (nastój)- Świeże lub suszone ziele zalewa się zimną wodą i zostawia na około 12-24 godziny, aż do wytworzenia lekkiej pianki.
16
Gnojówka fermentująca 1:50 (4-5 dniowa)
mszyce, tarczniki, miseczniki, przędziorki
opryskiwać zwłaszcza drzewa owocowe trzykrotnie w ciągu 10 dni przed tworzeniem się pąków i kwiatów.
Wyciąg nierozcieńczony (1kg świeżych lub 200g suchych roślin na 10l wody)
mszyce, przędziorki
opryskiwać rośliny zapobiegawczo i w czasie pojawu szkodników
Wywar 1:5 (proporcje jak dla wyciągu)
chowacze łodygowe, chowacz szczypiorak
opryskiwać rośliny wczesną wiosną
Napar 1:3 (proporcje jak dla wyciągu)
przy zmieszaniu w 1/3 z bylicą piołunem lub wrotyczem chroni przed pachówką strąkóweczką
opryskiwać rośliny co dwa tygodnie przez trzy dni podczas pojawienia sie owadów
Skrzyp polny
Zbiór : przez cały okres wegetacji, najlepiej czerwiec-lipiec, nadziemne części rośliny bez korzeni, można użyć 200g ziela suszonego.
Preparat/rozcieńczenie Działanie Stosowanie
Gnojówka 1:
mączniak prawdziwy, choroby wywoływane przez grzyby glebowe
opryskiwać rośliny i glebę przez cały okres wegetacji co trzy tygodnie przez trzy dni, w czasie słonecznych dni przed południem
Gnojówka 1: wzmacnia rośliny, uzdrawia glebę
podlewać rośliny i glebę kilkakrotnie w okresie wegetacji
