Psychologia i pedagogika, I rok studiów - notatki z wykładów, Notatki z Psychologia edukacji

Pobierz Psychologia i pedagogika, I rok studiów - notatki z wykładów i więcej Notatki w PDF z Psychologia edukacji tylko na Docsity!

Psychologia - (od gr. psyche = dusza i logos = słowo, myśl, rozumowanie) Nauka empiryczna, zajmująca się badaniem mechanizmów i praw rządzących zjawiskami psychicznymi oraz zachowaniami człowieka. Nauka empiryczna - posługuje się doświadczeniem i eksperymentem. Eksperyment - stwarza kontrolowane warunki, które poddają się sprawdzeniu. “Psychologia zajmuje się człowiekiem jako gatunkiem, bada jego zachowania” Psychologia bada również wpływ zjawisk psychicznych na interakcje międzyludzkie oraz interakcję z otoczeniem. Nauka - autonomiczna część kultury służąca wyjaśnieniu funkcjonowania świata, w którym człowiek żyje. Nauka jest badana i rozwijana wyłącznie za pomocą tzw. metody naukowej lub metod naukowych nazywanych też paradygmatami nauki. Poprzez działalność badawczą prowadzą do publikowania wyników naukowych dociekań. Proces publikowania i wielokrotne powtarzanie (replikacja) badań, w celu weryfikacji ich warunków, prowadzi do powstania wiedzy naukowej. Zarówno ta wiedza jak i sposoby jej gromadzenia określane są razem jako nauka. [Grupa ilościowa badawcza powinna zostać wybrana doborem losowym, za pomocą danych statystycznych. min. kilkaset osób.] CELE BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH

1. opis zjawiska
2. wyjaśnienie przyczyn występowania określonych zachowań ludzkich stawianie hipotez, prowadzenie badań, których wyniki służą potwierdzeniu lub obaleniu tych hipotez
3. prognozowanie przewidywanie, że w danych warunkach człowiek lub większość ludzi, zachowa się bardzo podobnie
4. korekta jeśli zachowanie jest negatywne staramy się je zoptymalizować GŁÓWNE KIERUNKI PSYCHOLOGICZNE
5. psychodynamiczny (psychoanalityczny)
6. behawiorystyczny
7. humanistyczny (w szerszej wersji: humanistyczno-egzystencjonalny)
8. biologiczny (neurobiologiczny)
9. poznawczy [Obejmują one założenia i poglądy, które wpływają na to, co będzie badane oraz na sposób, w jaki będzie się to badać - określają więc każdorazowo inny obszar ważny dla psychologii.]

ZYGMUNT FREUD

Zgodnie z opracowanym przez niego podejściem psychodynamicznym zachowanie człowieka motywowane jest przez potężne siły wewnętrzne. Owe założenie jest wspólne dla wszystkich teorii psychodynamicznych. (Freud miał kontynuatorów swojej teorii) -według teorii Freuda rdzeniem osobowości są zdarzenia zachodzące w psychice człowieka (często nieświadomie), które motywują go do działania -każde działanie jest umotywowane, nie wyznacza go przypadek, ani doraźne zachowanie CZTERY PODSTAWOWE POJĘCIA PSYCHODYNAMIKI

1. Determinizm psychiczny -założenie, że wszystkie reakcje umysłowe i zachowania, zdeterminowane są wcześniejszymi zachowaniami człowieka -żadne objawy nie są przypadkowe, lecz połączone z ważnymi wydarzeniami życiowymi
2. Wczesne doświadczenia -pochodzące szczególnie z okresu wczesnego dzieciństwa, czyli początkowych faz rozwoju psychoseksualnego, mają najgłębszy wpływ na ukształtowanie osobowości i zachowań dorosłych
3. Popędy i instynkty
4. Procesy nieświadome -uznawany za główny determinant ludzkich myśli i działań -zachowanie może być motywowane popędami, z których nie zdajemy sobie sprawy -znaczenie objawów nerwicowych, snów, pomyłek w mowie i czynnościach, odnaleźć można w nieświadomości

TŁUMIENIE

 mechanizm podobny do wyparcia, jest jednak procesem częściowo uświadomionej kontroli własnego działania. np. myśli jak życzenie bliskiej osobie czegoś złego, choć mogą przemknąć w głowie są natychmiast tłumione, ulegają odrzuceniu jako niezgodne z normami naszej kultury  nieświadomy kontakt pomiędzy it a superego  powstaje silna złość PROJEKCJA  przypisywanie innym własnych niekorzystnych cech, są one rzutowane na zewnątrz. np. osoba, która jest wybuchowa i opryskliwa, czym zraża do siebie otoczenie, może uważać, że to nie ona, ale inni ludzie mają trudny charakter  konflikt nieświadomy KOMPENSACJA  dążenie do uzyskania sprawności w danej dziedzinie i wyrównanie w ten sposób niepowodzeń na innym polu. np. dziecko nie mogące dorównać rówieśnikom sprawnością fizyczną, próbuje dobrymi wynikami w nauce zdobyć pozycję w klasie. NADKOMPENSACJA  polega na osiągnięciu sukcesu w tej dziedzinie, która dotychczas była źródłem niepowodzeń, doznań lękowych. Jeśli więc dziecko z powyższego przykładu w2 wyniku wytężonych ćwiczeń zdoła dorównać kolegom w sporcie, w tym właśnie obszarze stanie się bardzo dobre (choć było bardzo słabe) to świadczy o mechanizmie nadkompensacji. Te dwa mechanizmy nie są pozytywne, ponieważ używamy ich nie dla siebie, ale po to, by zadowolić innych. Koncepcje psychologiczne przedstawiają człowieka jako osobę niesamodzielną, sterowana przez mechanizmy wewnętrzne. Podstawowe zarzuty jakie stawiano wczesnej koncepcji psychologii dynamicznej, to przede wszystkim:  niereprezentatywna grupa badawcza  nadmierna koncentracja na funkcjonowaniu seksualnym człowieka, co było związane z epoką historyczną w której ta koncepcja powstała  Freud tworzył w epoce wiktoriańskiej, potrzeby seksualne były tematem tabu, dlatego Freud się na tym skupił. Kiedy udaje się, że czegoś nie ma, problemy tylko się nawarstwiają. BEHAWIORYZM Kierunek psychologii XIX, sprawdzamy to co jest dostępne badaniu. Podejście to stoi na stanowisku, że zachowanie - a nie świadomość - powinno być przedmiotem psychologii.

JOHN WATSON

Wierzył, że można zbudować psychologię, w której zamiast terminów “świadomość”, „stany psychiczne”, “psychika”, będzie można posługiwać się określeniami jak “bodziec”, “reakcja”, “tworzenie nawyków” [Podstawowe podejście koncepcji behawiorystycznej] PODSTAWOWY PARADYGMAT BEHAWIORYZMU S(bodziec, stimuluss) => R(reakcja, reaction) [Iwan Pawłow (1849-1936) - Watson zapożyczył od niego niektóre swoje terminy psychologii behawiorystycznej. Twórca fizjologii wyższych czynności nerwowych.] Introspekcja (jest subiektywna) świadoma analiza własnych myśli i uczuć zastąpiona została przez zwolenników behawioryzmu obserwacją zachowania. Watson sądził, że psychologia powinna zajmować się procesem uczenia się obserwowanych reakcji w odpowiedzi na bodźce środowiskowe. Uważał także, że odkrycia w dziedzinie uczenia się stworzą kiedyś ogromne możliwości. Introspekcja - spoglądanie w siebie. [Edward Lee Thorndike - twórca ważnego dla psychologii prawa efektu.] BURRHUS FREDERIC SKINNER Wierzył, że człowiek uczy się takich czy innych reakcji, ponieważ są ona wzmacniana - reakcje te powodują pewne ważne dla organizmu funkcje. uczenie się = procec + dynamika w czasie uczenie się: proces powstania - przez doświadczenie - względnie trwałych zmian w zachowaniu jednostki. Najczęściej o uczeniu się zdecyduje więc podniesienie naszego poziomu wykonania danej czynności, jednak może się zdarzyć, że nauczymy się czegoś co nie do końca zostanie wyrażone w naszym zachowaniu. Do uczenia zalicza się także zmianę potencjału zachowania, które nie zawsze przejawia się w wykonywanych działaniach. KIEDY MÓWIMY O UCZENIU SIĘ  zmiana w zachowaniu musi być względnie trwała  wyuczone zmiany nie muszą trwać wiecznie  zachodzi poprzez doświadczenie (zbieranie, ocenianie, przetwarzanie informacji) oraz wykonywanie reakcji , które oddziałują na otoczenie DWA PODSTAWOWE RODZAJE UCZENIA SIĘ  warunkowanie klasyczne (Pawłowowskie)  warunkowanie instrumentalne (sprawcze, Skinerowskie)

WARUNKOWANIE KLASYCZNE A UZALEŻNIENIA

Badania wskazały na przykład, że ludzie uzależnieni od heroiny odczuwali silny głód narkotykowy na skutek bezpośredniego kontaktu z pieniędzmi. Jednym z doświadczeń związanych z narkotykami jest bowiem ich kupowanie, często tuż przez zażyciem. Bezpośredni kontakt z pieniędzmi staje się więc bodźcem warunkowym. Podobne bodźce środowiskowe mogą powodować chęć zapalenia papierosa czy wypicia alkoholu u osób uzależnionych. (miejsca, osoby, sytuacje, które z paleniem papierosów zostały skojarzone)

WARUNKOWANIE INSTRUMENTALNE

“Jest to proces prowadzący do skojarzenia danego zachowania z jego konsekwencjami” Jeśli konsekwencje zachowania dla podmiotu są pozytywne, jest dość prawdopodobne, że pojawi się ono po raz kolejny, jeśli są negatywne, prawdopodobieństwo jego powtórzenia są małe. Mniej więcej w tym czasie, gdy Pawłow odkrył warunkowanie klasyczne, badając psy, amerykański psycholog Edmund Thorndike badał inny rodzaj uczenia się. Kot znajdujący się w skonstruowanej przez niego skrzynce problemowej mógł otworzyć drzwi jedynie naciskając pedał. Po kilku próbach kot naciskał pedał coraz szybciej. PRAWO EFEKTU THORNDIKE’A Zachowania prowadzące do zadowalającego stanu rzeczy będą z większym prawdopodobieństwem powtarzane. Przez warunkowanie instrumentalne jednostki uczą się, które z zachowań przynoszą korzystne, a które niekorzystne (z ich punktu widzenia) zmiany w środowisku, które reakcje warto powtórzyć, a których lepiej unikać. W wyniku kolejnych prób, w których jednostka doświadcza relacji zachowania i jego konsekwencji następuje stopniowe nabywanie odruchu instrumentalnego. ZASADY WARUNKOWANIA INSTRUMENTALNEGO

1. WZMOCNIENIE “Proces, dzięki któremu konsekwencje danej reakcji prowadzą do zwiększenia prawdopodobieństwa jej ponownego pojawienia się”  pozytywne - zwiększają prawdopodobieństwo przyszłego pojawienia się reakcji, po której występuje. Ich przykładem jest jedzenie czy pochwała.  negatywne - zachodzą wtedy, gdy w następstwie zachowania dochodzi do unikania nieprzyjemnego zdarzenia lub sytuacji. 2. KARY Nieprzyjemne zdarzenia obniżają częstość pojawiania się zachowań, które je poprzedzają. KARA ≠ WZMOCNIENIE NEGATYWNE 3. NAGRODY podnoszą częstotliwość danego zachowania; wielu psychologów uważa, że nagroda i wzmocnienie pozytywne znaczą to samo. Behawioryści - zwracają uwagę na wszechobecność kar w życiu społecznym i uważają, że istnieje znaczna przewaga kar nad nagrodami. (Uważali też, że ta przewaga jest niedobra.)

PSYCHOLOGIA HUMANISTYCZNA

Na przełomie lat 50. i 60. XX w. pojawił się w psychologii nowy nurt - częściowo w odpowiedzi na mechanicystyczne treści psychoanalityczne i behawiorystyczne, zgodnie z którymi zachowaniem ludzi kierują treści ich procesów psychicznych albo zewnętrzne bodźce. PODSTAWOWE POJĘCIA KONCEPCJI HUMANISTYCZNEJ:  Według psychologii humanistycznej człowiek jest wartością samą w sobie, posiada wolną wolę i potencjał twórczy, co pozwala mu wybierać drogi rozwoju osobistego [każdy człowiek jest tak samo wolny niezależnie kim jest i jaki ma status majątkowy. Każdy człowiek jest wyjątkowy ma wolną wolę, może dokonywać wyborów. Potencjał twórczy - możemy zmieniać swoje otoczenie, może zmieniać i ulepszać siebie.]  Wewnętrzna, biologiczna natura człowieka, uważana jest raczej za dobrą lub neutralną, a nie, złą, i dlatego powinno się ją uzewnętrzniać, z nie powściągać. [Człowiek nie rodzi się zły, człowiek może stać się zły przez błędy wychowawcze we wczesnym etapie rozwoju dziecka]  Każda jednostka jest niepodzielną całością i jako taka jest obiektem zainteresowania psychologii, a relacje zachodzące między jej psychiką a organizmem są złożone. Funkcje, relacje człowieka organizuje zasada “figura-tło” ,zgodnie z którą wypełniająca się w danym momencie właściwość, jest emanacją całości - pozostaje częścią tła, mimo iż jest odrębną figurą. [Na człowieka należy patrzeć holistycznie - całościowo.]  Człowiek jest istotą społeczną. Celem jego egzystencji jest tworzenie satysfakcjonujących relacji z innymi ludźmi. Związki interpersonalne grają również rolę w zaspokajaniu podstawowych potrzeb [Jesteśmy dla siebie ważni.]  Świadomość to podstawowy składnik ludzkiego istnienia, człowiek jest świadomy. [Człowiek nie może dać sobą manipulować.]  Człowiek ma możliwość wyboru. Bierze z niej początek potencjalnych umiejętności przekraczania ograniczeń nałożonych na ludzki byt przez przyrodę. Człowiekiem nie rządzą instynkty.  Działania człowieka są intencjonalne. Dzięki wolnej woli i świadomości może zmieniać świat

ABRAHAM MASLOW

(1908-1970 jeden z głównych przedstawicieli koncepcji humanistycznej)  W świetle tej koncepcji człowiek jest z gruntu dobry, niepowtarzalny, rozumny i samookreślający się. To jego cechy decydują o tym, że jest różny od zwierząt. Obecne doświadczenia mają wpływ na przyszłość, kierunek ten bowiem kładzie nacisk na przyszłość. [Behawioryzm zaś na teraźniejszość, a psychoanaliza na przeszłość.] Teoria motywacji wzrostu według Abrahama Maslowa:  W teorii ludzkiej motywacji. Maslow (na Zimbardo, 1999) przeciwstawił motywację braku (za pomocą, której człowiek stara się odzyskać równowagę psychiczną) motywacji wzrostu (kiedy jednostce nie chodzi jedynie o redukcję pewnych efektów, ale poszukuje ona pełnej realizacji swojego potencjału.)  Osoby motywowane wzrostem reagują pozytywnie na niepewność czy wzrost napięcia, jeśli jest to droga do pełniejszej realizacji swojego potencjału. [Człowiek dążący do rozwoju, samorozwoju lepiej znosi niepowodzenia, porażki, nie poddaje się tak szybko.] HIERARCHIA POTRZEB MASLOWA  Zanim zaczną działać potrzeby wyższego rzędu, potrzeby niższego rzędu muszą zostać zaspokojone  Ludzie, którzy są syci, bezpieczni, kochani i kochający, pewni siebie, myślący i twórczy, wzniosą się na ostatni poziom hierarchii potrzeb - poszukują pełniejszego rozwoju swojego potencjału w procesie samorealizacji. Maslow dopuszcza takie możliwości pójścia dalej, do wyższych stanów świadomości i osiągnięcia jedności z siłami ducha. Pragnienie to rozwija się tylko u nielicznych. To Wiktor Frankl dodał potrzeby transcendencji (duchowe) do piramidy [Są to wszystkie duchowe potrzeby człowieka]