Pobierz Zaburzenia Rozwoju Psychoruchowego: Podstawy Teoretyczne i Praktyczne i więcej Ćwiczenia w PDF z Psychologia rozwojowa tylko na Docsity!
Egzamin testowy 30-60 pytań. Test zamknięty- pytania prawda czy fałsz?
Literatura podstawowa
- Aleksandrowicz J. W (1997)- Zaburzenia nerwicowe, zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych ( według ICD-10)
- Carr.A- Depresja i próby samobójcze młodzieży. Sposoby przeciwdziałania i reagowania.
- Pecyna M.B (1998) Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej. Wydawnictwo Akademickie “ Żak” Warszawa.
- Psychologia. Podręcznik Akademicki tom 3 (2000) Strelau J. (red) Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne s.623-648.
Psychologia Kliniczna, to jeden z najbardziej rozwiniętych działów psychologii
zajmujący się zaburzeniami zachowania albo czynności ludzkich.
Psychologia Kliniczna- silnie nawiązuje do innych działów psychologii, takich
jak: psychologia ogólna, rozwojowa, społeczna, a także do takich dyscyplin
medycznych, jak: psychiatria, neurologia, pediatria i inne.
- Zaburzeniami rozwoju psychoruchowego ze względu na ich charakter zajmuje się głównie psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, która jest działem psychologi klinicznej.
- Dzieci i młodzież znajdują się w fazie intensywnego rozwoju i charakteryzują się dużą dynamiką i możliwościami kompensacyjnymi. Z kolei słabsza dojrzałość systemu nerwowego, labilność emocjonalna, większa wrażliwość, czynią dzieci i młodzież mniej odpornymi psychicznie i podatnymi na przeciążenia.
- Śledząc rozwój psychofizyczny dzieci możemy stwierdzić, że większość z nich rozwija się w taki sposób, że wiek rozwoju równy jest wiekowi życia ( WR=WŻ). Możemy także stwierdzić, że rozwój większości dzieci jest harmonijny tzn. Przebiega równomiernie zarówno w sferze rozwoju fizycznego, jak i w sferze psychiki,
- Istnieją dzieci w których rozwój psychofizyczny przebiega nieharmonijnie. Może on być globalnie ( całościowo) przyspieszony lub opóźniony, bądź parcjalnie ( częściowo) przyspieszony lub opóźniony.
- Opóźnienie parcjalne dotyczy jednej rozległej sfery ( np. Rozwoju mowy), opóźnienie fragmentaryczne obejmuje wąski, ściśle oznaczony zakres opóźnienia ( np. Dotyczy analizy i syntezy wzrokowej).
- Zaburzenia rozwoju, jak pisze H. Spionek (1985) to wszelkie niekorzystne odchylenia zarówno w budowie organizmu, jak w sposobie jego funkcjonowania, niezależnie od stopnia, zakresu oraz przyczyn, które je wywołały.
Wyróżnia się:
- rozległe i głębokie defekty rozwojowe ( kalectwa, upośledzenia), które uniemożliwiają naukę szkolną.
- Mikro defekty rozwojowe, które przeszkadzają w nabywaniu wiadomości i umiejętności szkolnych.
( Film – Dominic, Dany, Pat)
Zachowanie człowieka społecznie przystosowanego powinno spełniać dwie
podstawowe funkcje:
- Zaspokajać jego potrzeby,
- Być zgodne z wymaganiami społecznymi.
- Zaburzenia zachowania występują w tedy gdy nie spełnia ono obu albo jednej z wymienionych funkcji: nie zaspokaja podstawowych potrzeb i nie jest zgodne z przyjętymi normami społecznymi.
- Zaburzenia zachowania mogą być ujmowane przynajmniej dwojako:
- w sensie szerokim 1
- w sensie wąskim 2
Ad.
Wszelkie zachowania odbiegające od przeciętnego obrazu, charakterystycznego dla danego wieku, a więc zaburzenia psychopatologiczne (nerwice, psychozy, upośledzenia) oraz niepsychopatologiczne ( pewne przejawy agresji).
głębokości zaburzeń, społeczno- kliniczne ujęcie przy opisie symptomów zaburzeń, zaś teoretyczne w procesie oddziaływań terapeutycznych.
Klasyfikacja zaburzeń rozwoju:
- Każdy podział w dużej mierze ma charakter umowny, w pewnym sensie względny. Jest jednak ważny tak dla teorii, jak i praktyki, bowiem pozwala na bardziej precyzyjną wymianę myśli i podporządkuje dotychczasową wiedzę.
- Zaburzenia rozwoju można dzielić ze względu na ich rozległość na globalne, parcjalne i fragmentaryczne. Ze względu na ich charakter można wyróżnić: zaburzenia psychopatologiczne (np. Schizofrenia, upośledzenie umysłowe, padaczka) i niepsychopatologiczne ( lęk, agresja, poczucie osamotnienia).
- Ze względu na czas trwania można wyróżnić zaburzenia trwałe i okresowe, zaś ze względu na czas w jakim pojawiły się zaburzenia wyróżniamy: wrodzone i nabyte.
- Ze względu na etiologię można podzielić zaburzenia na organiczne i psychologiczne, zaburzenia organiczne mogą:
- z defektów fizycznych, takich jak wrodzone wady i nabyte defekty mózgu, zaburzenia przemiany materii, zaburzenia hormonalne.
- Z chronicznych chorób somatycznych, takich jak organiczna wada serca, gościel zwyradniający.
- Z wrodzonych lub nabytych kalectw somatycznych i motorycznych, a także wad budowy ciała ( skrzywienie kręgosłupa, garb, bardzo wysoki wzrost, patologiczna otyłość)
- zaburzenia psychologiczne wynikają z sytuacji trudnych i defektów osobowości oraz wpływu stresu i stresorów.
- Ze względu na etiologię można także podzielić zaburzenia rozwoju na genetyczne i egzogenne. Jak łatwo zauważyć istnieje wiele możliwości klasyfikowania zaburzeń rozwoju z uwzględnieniem różnych kryteriów i żadne z nich nie jest w pełni zadowalający.
- Ze względu na rodzaj zaburzonych procesów psychicznych, wyróżnić można:
- zaburzenia motoryczne
- zaburzenia emocjonalne
- zaburzenia rozwoju osobowości.
- Nie wszystkie odchylenia od normy traktujemy jako zaburzenia rozwoju, ponieważ dostrzegać należy indywidualnie tempo i rytm rozwoju. Zdarzają się też pewne zakłócenia przejściowe uwarunkowane somatycznie, bądź środowiskowo. Niewielkie odchylenia od normy należy raczej rozpatrywać w kategorii różnic indywidualnych.
Etiologia zaburzeń rozwoju
- zaburzenia rozwoju psychoruchowego uwarunkowane są wieloczynnikowo, najczęściej są one skutkiem wpływu zarówno przyczyn biologicznych, jak i społecznych. Wyróżnia się czynniki biologiczne i społeczne.
- (^) Czynniki powodujące uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego określane są jako biologiczne, zaś czynniki nie wywołujące takich uszkodzeń określane są jako społeczne.
- Istnieje wiele klasyfikacji przyczyn zaburzeń rozwoju psychoruchowego.
- Ze względu na charakter przyczyny, wyróżnia się czynniki dziedziczne, zakaźne, działania mechaniczne, zatrucia, konflikt serologiczny, zaburzenia wewnątrzwydzielnicze, urazy czaszki i mózgu, niewłaściwe odżywianie, działanie szkodliwych promieni, choroby psychiczne, niewłaściwe postępowanie lekarskie, skrajną nędzę i izolację społeczną.
- Ze względu na stopień spowodowanych zaburzeń wyróżnić można grupy czynników powodujących głębsze zaburzenia, takie jak np. Nieprawidłowości genowe i chromosomowe, infekcje bakteryjne i wirusowe, bloki metaboliczne, zatrucia płodu, mechaniczne uszkodzenia mózgu, choroby zakaźne, niewłaściwe postępowanie lekarskie oraz grupy czynników powodujących lżejsze zaburzenia, takie jak np. Uwarunkowania rodzinne, kulturowe, środowiskowe, lżejsze uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.
- Ze względu na okres działania czynnika szkodliwego wyróżnia się następujące grupy czynników: - czynniki działające na komórki rozrodcze rodziców - czynniki działające na komórki w okresie rozwoju płodowego ( prenatalne) - czynniki działające w czasie porodu, okołoporodowe ( penitalne) - czynniki działające w czasie pierwszych latach po urodzeniu się dziecka ( postnatalne).
Do znanych i dawnych podziałów czynników etiologicznych należy podział na czynniki endogenne ( wewnątrzpochodne) i czynniki egzogenne
( zewnątrzpochodzne).
Można też dzielić przyczyny zaburzeń rozwoju na genetyczne i pozostałe
umownie nazwane egzogennymi.
- Uwarunkowania egzogenne scharakteryzowane zostaną ze względu na okres ich działania. Do czynników działających w okresie rozwoju płodowego zalicza się wirusy, bakterie i pasożyty. Badania wykazały, że szczególnie niebezpieczne dla płodu są pierwsze miesiące ciąży. Okazuje się, że płód we wczesnym stadium rozwoju łatwo ulega infekcji wirusowej, natomiast w drugiej połowie ciąży płód staje się bardziej odporny na infekcje dzięki przeciwciałom wytwarzanym przez matkę w późniejszym etapie ciąży.
- Zaburzenia powstałe w okresie życia wewnątrzmacicznego, bądź tylko w pierwszych trzech miesiącach rozwoju płodowego określa się terminem embriopatia. H. Spionek (1985) posługuje się tym terminem w znaczeniu szerszym i wyróżnia embriopatie wirusowe, embriopatie spowodowane toksoplazmozą, embriopatie aktywiczne (związane z energią promienistą) i toksyczne.
- Embriopatie wirusowe wywołane są infekcjami wirusowym płodu przez takie choroby jak różyczki, odra, grypa, żółtaczka zakaźna, świnka itp.
- Toksoplazmoza wywołana jest przez pierwotniak toxoplasma gondi, który atakuje zarówno zwierzęta, jak i ludzi. Schorzenie to jest szczególnie niebezpieczne we wczesnych okresach rozwoju płodowego, ponieważ toksoplazmoza umiejscawia się często w tkance nerwowej prowadząc w konsekwencji do poważnych zaburzeń w rozwoju.
- Embriopatie aktywiczne spowodowane są naświetleniem płodu promieniami szkodliwymi i prowadzą często do głębszych zaburzeń rozwoju.
- Embriopatie toksyczne- spowodowane są szkodliwymi związkami chemicznymi działającymi na organizm kobiety w ciąży, których działanie związane jest z wykonywaną pracą zawodową, zażywaniem leków, używek, alkoholu, nikotyny itp.
- Zaburzenia rozwojowe płodu mogą być spowodowane niedożywieniem kobiety w okresie ciąży, bądź też zaburzeniami w przyswajaniu różnych składników pokarmowych.
- Zwraca się także uwagę na szkodliwość zatruć pochodzenia wewnątrzmacicznego w wyniku nieprawidłowej przemiany materii w organizmie matki.
- Innym czynnikiem jest niedogodność immunologiczna między organizmem matki i płodu. Konflikt serologiczny dotyczy najczęściej czynnika Rh (+) i Rh (-). W organizmie matki mogą wytwarzać się przeciwciała skierowane przeciw płodowi. U noworodka dochodzi do silnej żółtaczki, a następnie może dojść do poważnych powikłań rozwoju.
- Niekorzystny wpływ na rozwijający się płód wywierają przeżycia psychiczne kobiety w czasie okresu ciąży, takie jak wstrząsy psychiczne, sytuacje konfliktowe, stany lękowe itp., Stwierdzono także patogenny wpływ niedotlenienia w okresie rozwoju płodowego. H. Spionek (1985) wyróżnia 4 rodzaje niedotlenienia w zależności od przyczyny, której je powodują:
- Niedotlenienie wynikające ze słabej zdolności przenoszenia tlenu, co uwarunkowane jest zmniejszoną liczbę krwinek czerwonych lub obniżonym poziomem hemoglobiny we krwi.
- Niedotlenienie spowodowane uszkodzeniem łożyska w wyniku zatruć ciążowych i opóźnionego porodu.
- Niedotlenienie płodu spowodowane zatruciem lekami oraz narkozą.
- Niedotlenienie wynikające z zaburzeń układu krążenia ( matczynego, łożyskowego i płodowego).
- Do wyników działających w czasie porodu zaliczamy urazy czaszki i mózgu oraz zamartwicę, określaną też łącznie jako uraz porodowy. Zwraca się uwagę na kompleksowy charakter urazu porodowego.
- Wśród czynników działających po porodzie znane są takie, jak: choroby infekcyjne, urazy czaszki i mózgu oraz zatrucia. Choroby infekcyjne zagrażające ośrodkowemu układowi nerwowemu można ogólnie podzielić na takie, które atakują tkankę nerwową i takie, które bezpośrednio nie atakują układu nerwowego.
- Do chorób grupy pierwszej zaliczamy: zapalenie mózgu i opon mózgowych pochodzenia bakteryjnego i wirusowego, określane jako pierwotne lub nagminne zapalenie opon lub mózgu. Do drugiej grupy zaliczamy wtórne zapalenie opon lub mózgu spowodowane przez zakażenie dwoinką, zapalenia płuc grypą, wirusem opryszczki itp. Do tzw. Przy zakaźnego lub poza zakaźnego zakażenia mózgu mogą prowadzić powikłania takich chorób typowych dla wieku dziecięcego, jak: odra, świnka, ospa wietrzna, błonica, krztusiec, płonica itp.
- Kolejną grupę przyczyn stanowią urazy czaszki i mózgu. Pod pojęciem uraz czaszkowo-mózgowy rozumiemy uszkodzenie czaszki i mózgu spowodowane nagłym działaniem siły mechanicznej, której wielkość przekracza amortyzujące właściwości czaszki i mózgu.
3 rodzaje urazów czaszki i mózgu:
- Uraz otwarty- z uszkodzeniami powłok skórnych i kostnych czaszki, gdzie dochodzi do rozerwania opon mózgowo- rdzeniowych, a zerwaniem lub zmiażdżeniem tkanki mózgowej jest widoczne.
- Uraz zamknięty- bez pęknięcia i bez złamania lub z pęknięciem i złamaniem kości czaszki, lecz bez wyraźnego naruszenia opon mózgowo- rdzeniowych i wyraźnych obrażeń mózgu.
- Zgniecenie czaszki z cechami zarówno urazu otwartego, jak i zamkniętego.
- Zatrucia spowodowane szkodliwymi związkami np. ołowiu prowadzących niejednokrotnie do nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym oraz o takich niekorzystnych czynnikach, jak choroby psychiczne zwłaszcza we wczesnym dzieciństwie oraz izolacja społeczna.
- Wielu psychologów przypisuje decydujące znaczenie czynnikom społecznym. Niekorzystne wpływy środowiska warunkują lżejsze zaburzenia rozwoju oraz
- Dominacja- uległość Do postaw patogennych należą: postawa odtrącająca, postawa nadmiernie chroniąca, postawa unikająca.
- Zarówno w środowisku rodzinnym, jak i poza rodzinnym na dziecko mogą nie korzystanie oddziaływać sytuacje trudne ( zagrożenia, przeciążenia, zakłócenia, deprywacji, konfliktowe) i związany z nimi stres. Tolerancja ( odporność) na stres zależy od cech układu nerwowego oraz doświadczeń życiowych.
- Warto podkreślić, że zarówno czynniki biologiczne, jak i społeczne występują we wzajemnych powiązaniach, tworząc uwarunkowania wieloczynnikowe zaburzeń rozwoju. Psychologiczne przyczyny zaburzeń
Zachowanie człowieka polega na regulacji stosunków między nim a otoczeniem
społecznym. Regulacja ta może być dwojakiego rodzaju:
- regulacja somatyczna
- regulacja ośrodkowa
- Regulacja somatyczna- sterowana funkcją układu autonomicznego, który jak wiadomo składa się z dwóch części działających antagonistycznie układu sympatycznego działającego pobudzająco na pracę narządów wewnętrznych i układu parasympatycznego- działającego hamująco na pracę narządów wewnętrznych.
- A zatem układ sympatyczny ( współczulny) powoduje przyspieszenie akcji sercem zwężenie naczyń krwionośnych, mobilizuje organizm, natomiast układ parasympatyczny(przywspółczulny) zwalnia akcję serca, rozszerza naczynia krwionośne itd.
- Dzięki takiemu działaniu tych dwu części układu autonomicznego (wegetatywnego) możliwe jest zachowanie równowagi wewnętrznej, ustroju- homeostazy.
- Regulacja ośrodkowa- sterowana jest funkcją ośrodkowego układu nerwowego ( mózgu). Ten rodzaj regulacji opowiada za nasze zachowanie się w środowisku.
Zachowanie człowieka w różnego rodzaju sytuacjach zarówno optymalnych, jak
i trudnych.
- Sytuacja optymalna to taka sytuacja, która z punktu widzenia danej osoby, jak też ze względów obiektywnych zapewnia jej pewien komfort psychiczny.
- Sytuacja trudna rozumiana jest w dwóch znaczeniach:
- W pierwszym znaczeniu rozumie się przez nie trudności w znalezieniu środków do rozwiązania danego problemu sytuacyjnego, co można wiązać z niedostateczną ilością informacji, jakie stoją do dyspozycji osobnika, lub też z ich nadmiarem. W tym znaczeniu mówi się np. O zachowaniach matematycznych łatwych i trudnych.
- W drugim znaczeniu pojęcie to dotyczy raczej trudności natury emocjonalnej. Niektóre sytuacje np. Silny ból fizyczny, prowokujące zachowanie nieżyczliwego nam człowiek itp., wywołują przykre napięcie emocjonalne, w skutek czego sytuacja staje się trudna do zniesienia.
- Te dwa rodzaje sytuacji trudnych często występują łącznie, bowiem problemy trudne do rozwiązania zwykle wywołują też przykre uczucia, a więc stają się trudne do zniesienia. Z drugiej strony trudności “ natury emocjonalnej” nieraz tak zaburzają procesy orientacji, że problem- np. Jak skończyć nieprzyjemną rozmowę- staje się przez to także trudny do rozwiązania.
- Zdarza się jednak, że niektóre osoby lubią sytuacje trudne, poszukują nowych wyrażeń, np. Zwolennicy sportów ekstremalnych. Te trudne sytuacje wcale nie są dla nich trudne.
- W psychologii klinicznej sytuacje trudne rozumiemy jako sytuacje przykre i przez to trudne do zniesienia.
- Sytuacje trudne wiążą się z pojęciem stresu psychicznego. Stres, to termin wieloznaczny, wprowadzony do fizjologii przez H. Selye'go. Utożsamiał on stres z ogólnym zespołem przystosowania ( GAS), tzn. Z całokształtem zmian, którymi ustrój odpowiada na różnego rodzaju czynniki uszkadzające takie jak: zniesienie, zakażenie, nadmierne oziębienie, czy przegrzanie itp.
- Oczywiście stres psychiczny należy odróżnić od stresu fizjologicznego. W psychologii stresu rozumiany bywa w dwojakich znaczeniach:
Stres jako pewna sytuacja, która wywołuje u osobnika wzrost napięcia
emocjonalnego
Stres jako sam stan wzmożonego napięcia, sytuacja zaś, która ten stan wywołała
nosi nazwę stresoru.
W Polsce przyjęło się raczej drugie znaczenie stresu. A zatem definicja stresu
jest następująca:
Stres jest to wywołany przez zewnętrzne i wewnętrzne elementy sytuacji
( stresory) wzrost napięcia, czyli poziom aktywizacji, od spokojnej czujności do
stanu, który można nazwać podnieceniem. Punkt przejścia ze spokojnej czujności w podniecenie stanowi, początek skali stresu psychicznego, którego
( zmęczenie, bóle głowy, złe samopoczucie). Ekstremalną frustrację wywołaną
w ten sposób, że np. U zwierząt stawiano przeszkodę na drodze do przynęty,
dziecku natomiast pozwolono bawić się ładną zabawką i po chwili zabrano mu i
schowano za drucianą siatką.
SYTUACJA BOLESNA I DRAŻNIĄCA - Jest to coś co zadaje nam ból
fizyczny, bądź psychiczny np. Stosowane w eksperymentach elektrowstrząsy lub doznanie bólu.
SYTUACJE KONFLIKTOWE - mają dla osobnika jednocześnie wartość
dodatnią jak i ujemną. Trudność ich polega na tym, że podejmując decyzje w
sytuacjach konfliktowych, człowiek musi liczyć się z pewnymi przykrościami
( doznać ból, wyrzec się czegoś). Decyzje wiążą się z długim i męczącym
wahaniem.
SYTUACJE ZAGROŻENIA - to takie, które same przez się nie pozbawiają
żadnej wartości człowieka, nie frustrują i nie zadają bólu, ale sygnalizują jeden
lub kilka z tych czynników.
SYTUACJE PRZECIĄŻENIA - to sytuacje w których przykre bodźce działają
przez dłuższy okres czasu powodując osłabienie organizmu, wzrost napięcia
nerwowego czyli stres.
SYTUACJE ŻYCIOWE - zawierają często całe zespoły stresorów określane
jako stres kombinowany. Przykładem silnego kombinowanego stresu jest
sytuacja choroby somatycznej. Do bólów i dolegliwości wewnętrznych dołącza się zagrożenie stanu zdrowia, a nawet śmierci. Deprywacja związana z pobytem
w szpitalu, a także sytuacje bolesne i drażniące związane z zabiegami.
Wpływ stresorów na psychikę i zachowanie- przy działaniu stresorów
psychologicznych powstaje napięcie emocjonalne ( stres psychologiczny)
powstaje ono i wzrasta wskutek współdziałania kilku mechanizmów fizjologicznych.
FIZJOLOGICZNE MECHANIZMY STRESORÓW
- układ podkorowy, który aktywizuje korę mózgową
- układ autonomiczny, głównie sympatyczny, który działa mobilizująco na organizm przez pobudzenie pracy serca, lepsze zaopatrzenie krwi w cukier itp.
- Podkorowe ośrodki monadyczne zarządzają wrodzonymi schematami ruchowymi, mimicznymi, pantomiką i instynktownymi ( ucieczka, atak).
- Mechanizm wydzielania wewnętrznego głównie tarczycy i nadnercza.
- MECHANIZM AFRENTACJI ZWROTNEJ- ( Anochin), który poprzez intero- i prioprioreceptory doprowadza pobudzenie mięśni i ścięgien oraz narządów wewnętrznych, a następnie z powrotem do kory mózgowej, podnosząc dodatkowo jej aktywizację.
Wszystkie te mechanizmy pozostają we wzajemnym związku w skutek czego
napięcie emocjonalne ma tendencję do samoczynnego wzrastania im silniej
pobudzony jest mózg, tym silniej wydzielają gruczoły i tym silniej reagują
mięśnie i narządy wewnętrzne, z kolei tym większe pobudzenie powstaje w
mózgu itd.
Stresory podnoszą poziom aktywizacji nie tylko mózgu ale całego organizmy co
przejawia się w:
- zmianach w czynnościach narządów wewnętrznych
- zwiększonym napięciu mięśni, pojawieniu się ruchów mimicznych, pantomimicznych ( zmiana wyrazu twarzy, tonu głosu, gestykulacji).
- przeżyciach uczuciowych ( strach, gniew) przybiera formę ucieczki, agresji.
Czy napięcie emocjonalne pomaga czy przeszkadza człowiekowi w realizacji
celów?
- W tej kwestii różni uczeni wypowiadają się różnie. Również poziom wykonania ale tylko do pewnego momentu. Gdy poziom aktywizacji podnosi się jeszcze bardziej, poziom wykonania zaczyna się stopniowo obniżać, to jest następuje stopniowa dezorganizacja zachowania.
- Watson uważa je za “ reakcje dodatkowe” nie tylko nie potrzebne w życiu- ale wręcz przeszkadzające.
- Regresja ( cofanie się na niższy szczebel)
- (^) Nawrót objawów przebytych chorób
- Lekowe zahamowanie działania przejawia się w trudnościach wykonywania
ruchów przy równoczesnych objawach fizjologicznych to jest drżenie rąk,
załamywanie się głosu, pocenie się. Przy silnym lęku może dojść do przerwania
działania w ogóle. Zjawiska takie występują przy lęku przed niepowodzeniem,
np. U uczniów mających tremę przy odpowiedzi.
- Gniew- wyrażający się działaniem agresywnym jeśli źródłem stresu jest drugi
człowiek, gniew nie raz przechodzi we wrogość a agresja w atak werbalny, lub
fizyczny. Agresja występuje również wobec zwierząt, przedmiotów martwych jeżeli stanowią przeszkodę na drodze do osiągnięcia celu.
Rodzaje agresji: czynna, bierna, autoagresja ( samoagresja).
Regresja to jest zastosowanie prymitywnej techniki rozwiązywania
problemów, typowej dla wcześniejszych stadiów rozwoju człowieka.
Przykładem może być występowanie u dorosłej osoby trudnej sytuacji życiowej,
infantylne dążenie do wzbudzenia u innych współczucia i namawianie ich w ten
sposób do przyjścia z pomocą.
- Fiksacja- uparte powtarzanie pewnej operacji mimo, że jest ona nie celowa i
nie przyczynia się do rozwiązania problemu. Niekiedy fiksację określa się jako
bezmyślny tępy upór.
- Nawrót objawów przebytych chorób- polega na tym, że u osób, które kiedyś
przebyły pewne choroby psychiczne lub nerwowe np. U schizofrenika w stanie
dobrej reemisji występują objawy schizofreniczne, u osoby po wylewie krwi do
mózgu pojawia się powłuczenie nogą, które przedtem w wyniku rehabilitacji było niedostrzegalne.
MECHANIZMY OBRONNE
Oprócz dezorganizacji zachowania, stres psychiczny wywołuje również swoiste reakcje zwane mechanizmami obronnymi, są to pewne odruchowo stosowane sposoby zmniejszania trudnego do zniesienia obciążenia emocjonalnego jednak bez zmiany sytuacji w jakiej znajduje się osobnik.
Trzy grupy mechanizmów obronnych:
- Mechanizmy obronne- obejmują dwie techniki uniwersalne, stosowane przy wszelkiego rodzaju formach stresu.
- Mechanizmy obronne obejmujące techniki zastępczego zaspokojenia potrzeb.
- Mechanizmy obronne obejmujące techniki obronne pozwalające na takie manipulowanie doznaną przykrością, a żeby przestała boleć, jednak bez usuwania jej właściwego źródła.
Mechanizmy obronne I grupy:
- Odreagowanie- polega na rozładowaniu napięcia nerwowego przez emocjonalne zachowanie się w sytuacji, w której nie może to pociągnąć przykrych konsekwencji dla osobnika np. Wygadanie się przed kimś do kogo ma się zaufanie, robi się wówczas człowiekowi lepiej i maleje napięcie emocjonalne.
- Ucieczka w używki- u nas głównie w alkohol, człowiek w takim stanie upojenia przestaje przejmować się troskami, mówimy o “ zalewaniu robaka”. Upijanie się jako mechanizm obronny należy odróżnić od picia nałogowego, które jest związane z sytuacją trudną lecz płynie z potrzeby alkoholu.
Mechanizmy obronne II grupy:
- Identyfikacja- stosowana w tedy, gdy człowiek nie może w pełni zrealizować potrzeby podniesienia własnej wartości np. Uzyskanie lepszej pozycji społecznej, identyfikowanie się z kimś bliskim kto posiada brakujące mu cechy lub szanse ich nabycia np. Ojciec, który nie posiada wyższego wykształcenia dąży, aby dziecko je zdobyło, co mu się nie udało, nie jest to
mechanizm obronny należy odróżnić od normalnej tendencji do wynagradzania innym krzywd, które się im wyrządziło.
Projekcja- polega na przypisywaniu faktycznie innym winy za własne pomyłki, błędy lub też przypisywanie innym własnych wad “ szukanie kozła ofiarnego” np., uczeń obwinia za swoje niepowodzenia w nauce nauczyciela. Projekcja własnych wad przejawia się w namiętnej i przesadnej krytyce innych i obwinianiu ich za dążenie do zdobycia wartości, których sam osobnik na prawdę pragnie ale, które u siebie dezaprobuje.
Racjonalizacja- to takie intelektualne opracowanie trudności, a żeby przestało boleć. Racjonalizacja zniekształca faktyczny stan rzeczy, aby osłabić doznawaną przykrość. Jako szczególnie częste taktyki racjonalizacji wymienia się techniki:
- “ kwaśnych winogron”
- “ słodkiej cytryny” - zachwalanie tego co się ma.
Ad. 1 – Jednostka doznawszy niepowodzenia tłumaczy sobie jak lis, że
właściwie cel do którego dążyła nie ma wielkiej wartości i nie było co się
dobijać.
Ad.2 – Uzupełnienie pierwszej techniki, polega na przekonywaniu siebie o
wysokiej wartości tego co się już posiada.
Wewnętrzna izolacja- izolowanie własnych przekonań z działaniami. W
rezultacie powstaje rozbieżność teorii i praktyki, przy której człowiek spokojnie
wykonuje pewne czynności jakby w izolacji od całokształtu swych przekonań
( mówi coś innego, robi coś innego).
Globalne zaburzenie rozwoju
Globalne ( całościowe) to głębokie, rozległe zakłócenie rozwoju psychicznego, społecznego, somatycznego i fizycznego. Do zaburzeń zalicza się głównie
szczególne przypadki upośledzenia umysłowego, które charakteryzuje się
wczesnymi uszkodzeniami ośrodkowego układu nerwowego określane jako niedorozwój umysłowy ( oligofrenia).
W celu określenia niedorozwoju umysłowego stosuje się zamiennie takie terminy: upośledzenie umysłowe, niedorozwój umysłowy, obniżona sprawność umysłowa. Mimo zaleceń komitetu ekspertów światowej organizacji zdrowia by terminy te potraktować jako synonimy, niektórzy badacze dokonują istotnych rozróżnień traktując upośledzenie jako termin nadrzędny w stosunku do niedorozwoju umysłowego ( oligofrenii) i otępienia ( demencji).
Upośledzenie umysłowe to termin złożony i trudny do zidentyfikowania ze względu na różnorodne przyczyny, obraz kliniczny, dynamikę przebiegu i stan wiedzy naukowej oraz prognozę. Każda definicja jest umowna lecz ważna dla celów badawczych. Istotne jest indywidualne podejście do każdego przypadku. Główną trudność w zdefiniowaniu upośledzenia umysłowego stanowi skomplikowana etiologia tego stanu. Upośledzenie jest przecież wynikiem działania różnych czynników genetycznych, wewnętrznych i egzogennych. Upośledzenie nie jest jednostką chorobową ( nozologiczną), ponieważ nie spełnia kryteriów jednostki chorobowej.
Jednostka nozlogiczna to ściśle określony zespół objawów wywołanych przez konkretną określoną przyczynę ( czynnik etiologiczny).
Definicje upośledzenia umysłowego II grupy:
- medyczne – opiera się na etiologii i patogenezie upośledzenia umysłowego z tendencją wyodrębniania jednostek chorobowych. Przykładem takiego ujęcia jest definicja według której niedorozwój uważany jest za objaw procesu lub stanu chorobowego.
- Behawioralne- określają niedorozwój jako niższą przeciętną ogólną sprawność intelektualną, która powstała w okresie rozwojowym i jest związana z jednym lub więcej zaburzeniami w zakresie dojrzewania, uczenia się i społecznego przystosowania.
Definicja Amerykańskiego Towarzystwa do Badań nad Upośledzeniem
Umysłowym określa je jako istotnie niższy od przeciętnego ogólny poziom
