Percepcja (spostrzeganie) – proces aktywnej interpretacji (odzwierciedlenia w systemie
poznawczym) danych zmysłowych z wykorzystaniem wskazówek kontekstualnych, nastawienia i
wcześniej zdobytej wiedzy. W wyniku percepcji dochodzi do rozpoznania obiektu. Wymaga
aktywności podmiotu.
Recepcja sensoryczna – polega na odzwierciedleniu bodźców w receptorach, czyli narządach
zmysłów. Stanowi konieczny warunek i pierwszy etap procesu spostrzegania. Jest pasywny i
odpowiada za gromadzenie informacji przez zmysły.
Bodziec dystalny – zewnętrzny, znajdujący się poza systemem poznawczym.
Wskutek bezpośredniego kontaktu z narządem zmysłu powstaje:
Bodziec proksymalny – wewnętrzny i bliski.
Zmysły bliskie (receptory kontaktowe) – zmysł smaku, dotyku i węchu
Zmysły dalekie (telereceptory) – wzrok i słuch
Odebranie bodźca proksymalnego prowadzi do powstania wrażeń. Są to najprostsze procesy
psychiczne, w wyniku których dochodzi do odzwierciedlenia w spostrzegającym umyśle
pojedynczych właściwości rejestrowanych obiektów.
Spostrzeżenie jest całościowym odzwierciedleniem obiektów, składający się z bodźców dystalnych i
wywołanych przez nie wrażeń.
Deprywacja sensoryczna – znaczne obniżenie poziomu stymulacji, prowadzi do wystąpienia
halucynacji (nie odpowiadające rzeczywistości wrażenia) oraz do urojeń (myśli).
Bodźce zdegradowane – bodźce niepełne, niekompletne, pojawiające się w nieoptymalnych
warunkach czasowych lub przestrzennych.
Naiwne koncepcje spostrzegania (metafora aparatu fotograficznego)
Ignorują problem przekładu danych zmysłowych na dane umysłowe. Rejestrator zmysłowy pełni
funkcję przekaźnik informacji na drodze do kory mózgowej, zatem informacja ma charakter
zmysłowy.
Proces identyfikacji obiektów:
- koncepcja modeli – egzemplarz jest porównywany do modelu wzorca, który reprezentuje
nadrzędną kategorię. Modelem może być specyficzny egzemplarz, czyli pierwszy napotkany
przedstawiciele danego wzorca lub prototyp, czyli najczęstszy z dotychczas napotkanych
egzemplarzy.
- koncepcja cech – decyzja o rozpoznaniu wzorca jest wynikiem porównania cech
kategoryzowanego obiektu i cech wzorcowych.
Spostrzeganie jest procesem oddolnym – przebiega w kierunku od rejestracji wrażeń do
identyfikacji obiektów.
Mechanizm orientacyjny selektywnej uwagi – uchwycenie przez receptory wystąpienia bodźca w
polu percepcyjnym
Detektory cech – odbiór i kodowanie wrażeń
Magazyny informacji sensorycznej (pamięć ultrakrótkotrwała) – przechowywanie efektów recepcji
Pamięć trwała – wiedza w niej zgromadzona umożliwia identyfikację poostrzeganych bodźców
Magazyny informacji sensorycznej:
- magazyn ikoniczny – czas przechowywanie – 500 ms, pojemność jest zmienna w czasie, sposób
kodowanie jest ściśle sensoryczny
- magazyn echoiczny - dłuższy czas przechowywania, ale mniejsza pojemność
Percepcja głębi – możliwość spostrzegania absolutnego dystansu, jaki dzieli obserwatora od obiektu
oraz względnego dystansu, dzielącego poszczególne obiekty w polu wzrokowym od siebie.
Warunkuje percepcję przedmiotów, a ona z kolei jest warunkiem procesu kategoryzacji i myślenia
pojęciowego.
Szacowanie odległości odbywa się za pomocą:
- wskazówek okulomotorycznych
- śledzenie zmiany lokalizacji obiektu w polu wzrokowym (akomodacja soczewki)
- określenie siły sygnału przesyłanego drogami nerwowymi z centrum kontroli motorycznej
do mięśni, regulujących kształt soczewki.
- wskazówek wizualnych
- monokularne
- perspektywa liniowa
