Psychologia społeczna - notatki, Notatki z Psychologia społeczna

Pobierz Psychologia społeczna - notatki i więcej Notatki w PDF z Psychologia społeczna tylko na Docsity!

SPOŁECZNA ROZDZ.

1. Czym zajmuje się psychologia społeczna? - psychologia społeczna zajmuje się szeroko pojętym wpływem społecznym a więc tym jak to co czują, myślą i robią jedni ludzie wpływa na to co czują, myślą i robią inni ludzie -wzajemne wywieranie wpływu jednych ludzi na drugich jest istotą życia społecznego - każdy z nas jest praktykiem wpływu społecznego – sprawcą i obiektem licznych wpływów 2. Podstawowe podejścia teoretyczne

• psychologia społeczna nie dysponuje żadną ogólną teorią wyjaśniającą w jednolity sposób wszystkie wpływy społeczne, jakie ludzie nawzajem na siebie wywierają.
• różne teorie wpisują się jednak w odmienne tradycje myślenia o społecznych zac howaniach człowieka. Najważniejsze z tych sposobów to perspektywa:

  poznawcza – zakłada, że to człowiek czuje, myśli i jak się zachowuje, zależy przede wszystkim od procesów przetwarzania odcierających doń informacji – od sposobu, w jaki rozumie bieżącą sytuację i napotykanych w niej ludzi. Sposób interpretacji zależy zaś od posiadanej już wiedzy i tego, jakie treści są w danym momencie aktywne. Podejście poznawcze upatruje przyczyny zachowania w bieżących interpretacjach sytuacji, zakładając, że o ich treści decydują oczekiwania, schematy czy zdroworozsądkowe teorie, przez pryzmat których ludzie patrzą na sytuację. Podejście to poświęca więc wiele uwagi problemowi, w jaki sposób te struktury wiedzy są zorganizowane, jak są wydobywane z pamięci, jak wpływają na rozumienie i zapamiętywanie odbieranych informacji. Ludzie działaj ą nie w świecie obiektywnym ale w świecie przez siebie skonstruowanym. Jest to najczęstsza perspektywa psychologii społecznej. motywacyjna – koncentruje się na pobudkach ludzkiego działania – jakie motywy powodują ludźmi i skłaniają do określonych działań. Zakłada, że ludzie z reguły starają się maksymalizować własne zyski, a minimalizować straty. Istnieją różne podstawowe motywy i najsilniejszym motywem pozafizjologicznym jest autowaloryzacja – dążenie do utrzymania, obrony i podwyższenia dobrego mniemania o sobie. Inne ważne motywy to potrzeba budowania i podtrzymywania więzi społecznych, bezpieczeństwa, swobody wyboru i kontroli nad biegiem wydarzeń, potrzeba statusu i władzy. Podejście motywacyjne skupia się także na ogólnych prawidłowościach rządzących naszymi emocjami i motywacjami. Jedną z nich jest np. transfer pobudzenia emocjonalnego, który polega na tym, że siła pobudzenia emocjonalnego przeżywanego w danej sytuacji zależy nie tylko od bieżących bodźców, ale także od bodźców działających w niedawnych sytuacjach. teorii uczenia się – zakłada, że zachowanie ludzkie jest wyznaczane przyszłymi doświadczeniami – stanowi rezultat uczenia się na podstawie doświadczeń albo własnych, albo cudzych. Podstawowe mechanizmy uczenia się w oparciu o doświadczenia własne – to warunkowanie klasyczne i sprawcze. Warunkowanie klasyczne to uczenie się znaczenia jakiegoś pierwotnie obojętnego bodźca dzięki temu, że systematycznie poprzedza on jakiś bodziec, który znaczenie już ma (psy Pawłowa). Warunkowanie sprawcze to uczenie się znaczenia jakiejś pierwotnie obojętnej reakcji, dzięki temu, że po niej pojawia się jakiś pożądany stan rzeczy, albo unikamy czegoś niepożądanego. społeczno – kulturowa – zakłada, że człowiek jest wytworem socjalizacji w konkretnej grupie społecznej która z kolei zanurzona jest e jakiejś szerszej kulturze. Perspektywa zajmuje się również porównywaniem osób z odmiennych kultur. Trzecim typem badań prowadzonych z perspektywy społeczno – kulturowej są porównania osób pochodzących z tej samej kultury, ale badanych w różnych momentach historycznych.

ewolucjonistyczna – wyjaśnia ludzkie zachowania jako skutek przeszłości, nie jest to jednak przeszłość jednostki i jej własne doświadczenia, lecz przeszłość całego gatunku.

3. Eksperyment i logika badania w psychologii społecznej

• prawidłowości psychologiczne mają charakter jedynie probabilistyczny, tzn nie ma pewności ich pojawienia się, lecz jedynie jakaś na to szansa. Eksperyment (Doliński i Nawrat)
• eksperyment – metoda badawcza, której istotą jest celowe wywołanie jakiegoś zjawiska ( czyli kształtowanie jego natężenia lub częstości) za pośrednictwem manipulowania jego przypuszczalnymi przyczynami w warunkach dobrze kontrolowanych przez badacza
• randomizacja – losowy przydział osób badanych do warunków eksperymentalnych
• replikacja – powtórzenie badania
• błąd próby – każda próba nieco odbiega od populacji, z której pochodzi
• badacze założyli, że choć strach wpływa na człowieka mobilizująco, następstwem nagłego zniknięcia źródła strachu jest demobilizacja. W stanie takiej ulgi po uprzednim strachu (czyli wskutek huśtawki emocjonalnej) człowiek powinien stawać się bardziej podatny na wpływy wywierane przez innych.
• badacze wprawiali w stan huśtawki emocjonalnej przechodniów przekraczających ruchliwą ulicę w nieoznakowanym miejscu – jak przechodzili tam gdzie nie trzeba to ktoś gwizdał i ludziom wydawało się że to policjant a tu zamiast tego pojawiała się studentka, która prosiła ich o wypełnienie kwestionariusza
• pomimo tego że było zimno 59% badanych zgadzało się wypełnić kwestionariusz.
• Nawrat i Doliński zreplikowali swoje badania bo chcieli polepszyć trafność wewnętrzną ich badania, czyli wielkość badanego efektu (różnica między grupą eksperymentalną i kontrolną). Wzrost siły efektu uzyskuje się zwykle albo zwiększając natężenie manipulacji eksperymentalnej, albo oczyszczając ją z jakiś niepożądanych elementów.
• drugi eksperyment Nawrata i Dolińskiego – kierowcy parkowali w niewłaściwym miejscu i badacze umieszczali im za wycieraczką kartkę, która wyglądała jak mandat, kiedy kierowcy podchodzili do auta spostrzegali jednak, że to nie mandat i wtedy podchodziła studentka z prośbą o wypełnienie kwestionariusza – w tych warunkach kwestionariusz zgodziło się wypełnić 62% osób – wzrosła więc różnica między grupą eksperymentalną a kontrolną czyli wzrosła trafność wewnętrzna. Gdy kierowcy znajdowali prawdziwy mandat zgadzali się wypełnić kwestionariusz rzadziej niż osoby z grupy kontrolnej.
• eksperyment naturalny – manipulacja zmienną niezależną i pomiar zmiennej zależnej odbywa się w zwyczajnym, naturalnym otoczeniu osoby badanej, zwykle jest ono lekko zmodyfikowane na potrzeby badania
• eksperyment laboratoryjny – całe badanie odbywa się w sytuacji skonstruowanej przez badaczy w laboratorium
• trafność zewnętrzna – badanie jest trafne zewnętrznie wówczas, gdy jego wyniki można uogólniać na inne osoby i sytuacje niż faktycznie zbadane. Zatem wzrost trafności zewnętrznej osiąga się przez powtarzanie badań na odmiennych rodzajach osób badanych oraz z użyciem odmiennych manipulacji zmiennymi niezależnymi i różnorodnych sposobów pomiaru zmiennych zależnych.
• trafność zastosowanej manipulacji – czy manipulacja trafnie wywołuje zamierzony przez badacza stan lub proces psychiczny

• obserwacja bywa podatna na wykrywanie zależności pozornych, które w rzeczywistości nie istnieją lub występują z innych powodów, niż obserwatorowi się wydaje
• wyniki obserwacji są również czasem podatne na tendencyjność obserwatora
• obserwacja nie wykrywa zależności przyczynowo – skutkowych
• wyniki obserwacji są mało powtarzalne
• obserwatorzy przeszkoleni lub dobrani z uwagi na swe kompetencje stają się sędziami kompetentnymi. Świadectwem trafności ich ocen jest sprawność w posługiwaniu się systemem kodowania zachowań, zaś świadectwem rzetelności – zgodność między ocenami różnych sędziów B. Badania korelacyjne
• ich istotą jest pomiar dwóch lub więcej zmiennych, takich jak dojrzałość społeczna mierzona kwestionariuszem, czy inteligencja mierzona testem inteligencji oraz badanie ich współzmienności, czyli korelacji
• kiedy dysponujemy miarami dwóch lub więcej zmiennych zebranymi od tej same grupy osób badanych, możemy za pomocą różnych metod statystycznych stwierdzić, czy między zmiennymi występuje jakiś związek, czy też nie oraz czy jest to związek dodatni czy ujemny
• jeśli chcemy przeprowadzić badania korelacyjne musimy:

  dotrzeć do próby zróżnicowanej pod względem interesujących nas zmiennych dysponować wiarygodnymi metodami pomiaru interesujących nas zmiennych, którymi są zwykle cechy osobowości, treść wyznawanych opinii albo jakieś zachowania

• jeśli kwestionariusz spełnia warunki wewnętrznej zgodności i stałości wyników w czasie, to mówimy, że jest rzetelny, czyli dobrze mierzy to co mierzy
• kwestionariusz jest trafny jeśli dobrze miedzy to do mierzenia czego jest przeznaczony
• kwestionariusz jest obiektywny jeśli każdy używający go badacz dochodzi do tych samych wyników, badając te same osoby
• skale szacunkowe – skale na których ludzie wyrażają swoje sądy lub oceny
• zaletą badań korelacyjnych jest możliwość taniego (często grupowego) mierzenia licznych zmiennych i ich związków
• ograniczeniem badań korelacyjnych:

  brak ciągłości przyczynowo – skutkowej podatność na stwierdzanie zależności pozornych stwierdzanie zależności przypadkowych, które faktycznie nie istnieją słaba kontrola badacza nad zmiennymi zakłócającymi

• badania o charakterze weryfikacyjnym – są ukierunkowane na weryfikację konkretnych hipotez
• badania o charakterze eksploracyjnym – próbują wstępnie rozpoznać występujące w danej dziedzinie zależności

C. Modele zwierzęce i komputerowe

• istotą modeli zwierzęcych jest obserwacja pewnych prawidłowości rządzących psychiką i zachowaniem zwierząt, co opiera się na przekonaniu, że występują one w postaci prostszej i bardziej dostępnej badaniu z powodu mniejszych ograniczeń technicznych i etycznych
• symulacje komputerowe polegają na odtwarzaniu jakichś procesów za pomocą programu komputerowego. Są one najbardziej użyteczne przy badaniu procesów złożonych, wielokrotnie się powtarzających, jak zmiany opinii społecznej D. Wartość i dopełnianie się różnych metod badawczych
• wpływ na badane zjawisko – to zdolność do badania silnych zmian w zachowaniu czy psychice osób badanych
• obserwacja i badania korelacyjne umożliwiają często badania silnych wpływów przy niedostatkach kontroli, natomiast eksperyment czy modele komputerowe odwrotnie 5. Dysonans poznawczy – Leon Festinger
• teoria dysonansu poznawczego opiera się na założeniu, że ludzie dążą do zgodności między różnymi przekonaniami o tej samej sprawie i spójności między swoim poglądami a postępowaniem
• dysonans jest nieprzyjemnym stanem emocjonalnym o własnościach popędu – przypomina głód czy pragnienie
• sposoby radzenia sobie z dysonansem:

  modyfikacja swojej opinii uzasadnienie zachowania sprzecznego z postawą – np. że to i tak nie ma znaczenia zamrożenie – wzrost subiektywnej atrakcyjności opcji przyjętej, a spadku atrakcyjności opcji odrzuconej

• dysonans częściej powstaje u ludzi o wysokiej samoocenie, gdyż u ludzi o niskiej samoocenie złe wybory nie rodzą dysonansu gdyż myślą „kolejny raz zrobiłem głupotę”
• Aronson jest zwolennikiem poglądu, że dysonans powstaje jedynie wtedy, gdy niezgodność jest ciosem dla samooceny człowieka
• redukcja dysonansu jest w istocie obroną samooceny SPOŁECZNA ROZDZ. 2
• nasze zachowanie bardziej zależy od tego, jak swój świat postrzegamy, niż od tego, jaki ów świat naprawdę jest
• świat społeczny jest światem interpretowanym przez uczestników 1. Wiedza o świecie społecznym A. Struktury wiedzy: schematy, skrypty i teorie

• efekt zgodności – lepiej pamiętane są dane zgodne ze schematem; występuje gdy pamięć rozumiemy jako sumę subiektywnych wspomnień czy wypowiedzi na temat przypominanego obiektu lub zdarzenia
• posługiwanie się schematami może prowadzić do błędów nadużycia schematu – „przypominania” sobie takich danych, z którymi człowiek faktycznie się nie zetknął, które jedynie wywnioskował C. Regulacja zachowania
• aby skrypt został wykonany w naszym zachowaniu spełnione muszą być trzy warunki:

  musimy taki skrypt mieć wykształcony w umyśle, jako trwały element wiedzy o świecie skrypt musi zostać w danej chwili zaktywizowany – aktywizacja jakiejś struktury wiedzy może dochodzić do skutku dwiema drogami. Po pierwsze może mieć charakter percepcyjny czyli „odbodźcowy”, czyli być skutkiem zaobserwowania jakiegoś obiektu związanego z tą strukturą. Po drugie aktywizacja może mieć charakter przedpercepcyjny i oznaczać podwyższoną dostępność pamięciową jakiejś struktury wiedzy już w momencie wejścia człowieka w daną sytuację, więc przed rozpoczęciem przetwarzania danych dochodzących z zewnątrz musimy wejść w skrypt w roli jednego z jego aktorów

• zachowanie zmienia się pod wpływem aktywizacji schematów cech lub schematów osób (np. eksperyment gdzie ludziom aktywizowano historyjką schemat „uprzejmy” lub „nieuprzejmy” i potem sprawdzali czy przerwą rozmowę badaczowi z inną osobą aby poprosić go o kolejne zadania, Ci którzy mieli zaktywizowaną uprzejmość przeszkadzali tylko w 18%, a Ci którzy mieli zaktywizowaną nieuprzejmość aż w 64%
• przedpercepcyjna aktywizacja schematu jest tym bardziej prawdopodobna

  im silniejsze jest subiektywne oczekiwanie pojawienia się w otoczeniu egzemplarzy tego schematu im silniej egzemplarze tego schematu powiązane są z realizacją celów i motywów podmiotu (głodny człowiek zobaczy pomidora tam gdzie najedzony widzi czerwoną plamę) im krótszy czas upłynął od poprzedniego zaktywizowania schematu im częściej dany schemat był aktywizowany w przeszłości

• najważniejszą przyczyną odmienności w interpretowaniu tej samej informacji nie jest chroniczne, lecz chwilowe zróżnicowanie dostępności struktur wiedzy spowodowane niedawnym ich używaniem 2. Stereotypy i uprzedzenia
• stereotyp to schemat reprezentujący grupę lub rodzaj osób wyodrębnionych z uwagi na jakąś łatwo zauważalną cechę określającą ich społeczną tożsamość jak płeć, rada, narodowość, religia
• stereotyp jest zwykle nadmiernie uproszczony, nadogólny, niepodatny na zmiany w wyniku nowych informacji oraz społecznie podzielany
• etnocentryzm – odrzucanie osób należących do grup kulturowo i/lub rasowo odmiennych, a akceptowanie osób kulturowo podobnych
• stereotyp spiskowy = antysemityzm A. Źródła i funkcje

• większość stereotypów, a także uprzedzeń i skłonności do dyskryminacji jest przejmowana przez jednostkę z jej otoczenia społecznego
• międzygrupowa asymetria językowa – wykryta przez Annę Maass, polegająca na abstrakcyjnym opisie zachowań i zdarzeń stawiających w dobrym świetle członków grupy własnej a w złym świetle członków grupy obcej, natomiast w konkretny sposób wyrażane są negatywne informacje na temat grupy własnej oraz pozytywne informacje na temat grupy obcej. Abstrakcyjny jest zwykle opis w kategoriach trwałych cech (np. oni byli agresywni), które są powtarzalne, opis konkretny to np. „oni krzyczeli i wygrażali” , które wcale nie muszą się powtórzyć
• twarzyzm – przedstawianie wizerunku mężczyzny jako zdominowanego przez twarz, zaś wizerunku kobiety jako zdominowanego przez ciało
• na pytanie o to jakie grupy są stereo typizowane odpowiadają dwie koncepcje:

  teoria rzeczywistego konfliktu interesów zakłada, że uprzedzenia powstają wtedy, kiedy różne grupy społeczne współzawodniczą o trudno dostępne lub skąpe dobra i stają się wrogami rozgrywającymi grę o sumie zerowej, tj. taką, gdzie wygrana jednej ze stron oznacza przegraną drugiej strony teoria przeniesienia agresji zakłada, że uprzedzenia powstają wtedy, kiedy ludzie przenoszą na grupy mniejszościowe agresję wywołaną frustracją, której sprawca nie może być zaatakowany, gdyż jest abstrakcyjny, nieznany lub zbyt silny teoria kategoryzacji społecznych wyjaśnia genezę stereotypów zakładając, iż są one ubocznym skutkiem skądinąd normalnego funkcjonowania ludzkiego umysłu – dzielenia napotykanych osób na kategorie i gromadzeniu o nich wiedzy

• brytyjski psycholog Henri Tajfel wykazał, że nałożenie się kategoryzacji obiektów )ich przynależności do różnych jakościowo kategorii) na ich zmienność pod względem jakiejś cechy ciągłej prowadzi do dwóch konsekwencji:

  wzrostu spostrzeganych różnic międzykategorialnych spadku spostrzeganych różnic wewnątrzkategorialnych

• późniejsze badania wykazały, i z spadek różnic wewnątrzkategorialnych, czyli spostrzegana jednorodność przedstawicieli grupy dotyczy w szczególności grup obcych, a tylko w niewielkim stopniu dotyczy grupy własnej – nazywa się to efektem jednorodności grupy obcej
• zjawisko faworyzacji grupy własnej i bliźniacze zjawisko deprecjacji grupy obcej wyjaśnia teoria tożsamości społecznej – zakłada ona, że :

  ludzie mają skłonność do dzielenia napotykanych osób na kategorie w przypadku społecznych kategoryzacji jedna identyfikuje zawsze własną kategorię podmiotu, zaś pozostałe identyfikują grupy obce ważnym źródłem pozytywnej samooceny jest dla ludzi przynależność do cenionych grup społecznych

• teoria tożsamości społecznej pozwala przewidywać, że faworyzacji grupy własnej nasila tożsamość społeczną i podwyższa samoocenę B. Wpływ na przetwarzanie informacji

heurystyka symulacji – to wydawanie sądu w oparciu o umysłową symulację (wyobrażenie) przebiegu zdarzeń. Łatwość symulacji wpływa na treść sądu – np. zdarzenia, które łatwo sobie wyobrazić wydają się bardziej prawdopodobne, co ma wiele interesujących konsekwencji Myślenie kontrfaktyczne – myślenie o tym co mogłoby się zdarzyć ale się nie zdarzyło, to zaś wpływa na nasze oceny i emocje. Negatywne następstwa niezwykłych zdarzeń są oceniane jako bardziej negatywne, gdyż łatwo sobie wyobrazić ich lepszą alternatywę. Natomiast negatywne następstwa zdarzeń, dla których trudno sobie wyobrazić dobrą alternatywę, są oceniane jako mnie negatywne Efekt wyjaśniania – ludzie oceniają jakieś zdarzenie jako bardziej prawdopodobne, jeżeli zaangażowali się w dogłębne przemyślenie jego przyczyn heurystyka reprezentatywności – to ocena przynależności obiektu do kategorii (klasy, rodzaju) na podstawie jego podobieństwa do typowych egzemplarzy tej kategorii

4. Zależność sądów od kontekstu i emocji

• sądy są uzależnione nie tylko os struktur wiedzy, ale także od bieżącego kontekstu, w którym są wydawane A. Wyrazistość
• obiekty wyraziste to takie, które stanowią figurę na tle innych wskutek tego, że są bardziej intensywne (np. kolorowe, hałaśliwe), aktywne (poruszają się), nieoczekiwane (chodzenie na rękach w bibliotece) albo odróżniające się od innych, współobecnych obiektów, w szczególności z powodu statusu solisty
• wyrazistość ma wiele konsekwencji:

  osoby wyraziste przyciągają więcej uwagi, wskutek czego są lepiej pamiętane osoby wyraziste są spostrzegane jako wywierające większy wpływ społeczny i bardziej przyczyniające się do osiąganych przez grupę wyników osoby wyraziste są oceniane w bardziej krańcowy sposób wyrazistość decyduje o kategoryzacji spostrzeganego człowieka, a więc o tym przez pryzmat jakiej struktury wiedzy informacja na temat tego człowieka jest przetwarzana B. Kontrast i asymilacja

• efekt asymilacji – polega na przesunięciu oceny w kierunku informacji kontekstowej, tzn. dodatni kontekst podwyższa ocenę, albo ujemny obniża np. ocena średniego ucznia rośnie jeśli jest on oceniany w tym samym czasie co dobrzy uczniowie i spada gdy jest oceniany w tym samym czasie co źli uczniowie
• efekt kontrastu – polega natomiast na odsunięciu oceny od informacji kontekstowej, tzn. dodatni kontekst obniża ocenę, albo ujemny kontekst podwyższa ocenę. Np. ocena średniego ucznia rośnie na tle współocenianych z nim bardzo złych uczniów, albo spada na tle równocześnie z nim ocenianych bardzo dobrych uczniów
• ta sama informacja kontekstowa może spowodować efekt asymilacji, jeżeli zostanie włączona w reprezentację (umysłowy obraz) ocenianego obiektu lub efekt kontrastu jeśli informacja ta spowoduje wyłączenie części reprezentacji ocenianego obiektu albo staje się kryterium oceny

• najważniejszym wyznacznikiem włączania – wyłączania jest wielkość różnicy między obiektem ocenianym a obiektami stanowiącymi kontekst. Jeżeli różnica między kontekstem a obiektem jest mała to występuje asymilacja, a jeśli różnica między kontekstem a obiektem jest duża to występuje kontrast
• innym wyznacznikiem włączania – wyłączania jest wspólna bądź odmienna kategoryzacja obiektu ocenianego i kontekstowego. Jeżeli obiekt oceniany jest kategoryzowany jako przynależący do tego samego rodzaju co obiekty kontekstowe to pojawia się asymilacja, jeżeli obiekt oceniany i kontekstowy są klasyfikowane do kategorii odmiennych to pojawia się kontrast. Np. jeżeli Adam jest średniej klasy studentem prowincjonalnego uniwersytetu, to może zyskać na ocenie dzięki towarzystwu wybitnego Juliusza z UJ, jeżeli obaj występują na konferencji w Londynie (są zaliczani do tej samej kategorii Polaków). Adam straci jednak na towarzystwie Janusza, jeżeli obaj występują na konferencji w Poznaniu bo w tym przypadku każdy z nich jest zaliczany do innej kategorii i działaś będzie kontrast.
• efekt asymilacji jest w ocenach częstszy niż efekt kontrastu – wynika to z tego, ze asymilacja jest procesem automatycznym i bezwysiłkowym C. Wpływ stanów emocjonalnych na sądy
• dobry nastrój ułatwia przychodzenie na myśl pozytywnych treści i podwyższa wiele ocen
• początkowo to zjawisko było wyjaśniane jako sieć skojarzeniowa, która aktywizuje pozytywne węzły. Teorię tę wspierają dwa zjawiska:

  zgodność pamięci z nastrojem – polega na tym, że w dobrym nastroju łatwiej jest zapamiętać, a także przypomnieć sobie informacje o charakterze dodatnim niż ujemnym, zaś w złym nastroju – odwrotnie zależność pamięci od stanu organizmu – polega na tym, że łatwiej sobie przypomnieć zdarzenia w stanie podobnym do tego, w jakim byliśmy w momencie zapamiętywania tych zdarzeń

• wpływy złego nastroju są słabsze i mniej konsekwentne
• efekty te zanikają jednak gdy nastrój jako źródło sądów zostanie zdyskredytowane – czyli wypowiedziane na głos
• choć emocje bywają z reguły silniejsze od nastrojów to ich wpływ na nasze sądy jest zwykle mniejszy bowiem pozostaje ograniczony jedynie do treści związanych z konkretną emocją
• nastrój jest czynnikiem decydującym o tym czy przetwarzanie informacji ma charakter pobieżny i heurystyczny czy też głęboki, dokładny i przemyślany. Ludzie w dobrym nastroju bardziej pobieżnie przetwarzają informacje – silniej ulegają heurystyce dostępności, łatwiej popadają w skrypty, stereotypy i uprzedzenia, zaś w trakcie perswazji słabo rozróżniają między argumentami słabymi i silnymi. W nastroju negatywnym natomiast ludzie stają się bardziej uważni – mniej ulegają heurystykom i stereotypom, uwzględniając zindywidualizowaną informację na temat spostrzeganych osób, a w trakcie perswazji bardziej ulegają argumentom silnym niż słabym SPOŁECZNA ROZDZ. 3
• najważniejszym źródłem informacji na temat innego człowieka jest jego zachowani 1. Atrybucje: wnioskowanie na podstawie zachowania

• pewność wniosków korespondentnych nie jest jednak 100% gdyż liczne badania przekonują, że ludzie nie doceniają sytuacyjnych ograniczeń działań aktora i formułują wnioski korespondentce z większym stopniem pewności niż to jest uzasadnione = podstawowy błąd atrybucji
• Jones i Davis mówili także, że atrybucje są zniekształcane przez czynniki motywacyjne
• model współzmienności Kelleya zakłada, że potoczne wyjaśnianie powtarzających się zachowań polega na sprawdzaniu, które czynniki współzmieniają się z obserwowanym zachowaniem. Próbując wyjaśnić jakieś zachowanie, obserwator bierze pod uwagę 3 rodzaje informacji:

spójność zachowania – czy Janek zawsze się śmieje podczas występów tego komika wybiórczość zachowania – czy Janek reaguje tak na wszystkich komików czy tylko na tego jednego powszechność zachowania – czy innych ludzi też śmieszy ten komik

• jeżeli zachowanie jest spójne, wybiórcze i powszechne to przyczyna zachowania upatrywana jest w bodźcu (komiku)
• jeżeli zachowanie jest spójne, niewybiórcze i niepowszechne to przyczyna zachowania upatrywana jest w podmiocie (Janku) B. Deformacje procesu atrybucji
• deformacja procesu atrybucji – atrybucje faktycznie często odbiegają od postulatów modelu współzmienności i teorii wniosków korespondentnych
• najważniejszymi błędami atrybucji są:

podstawowy błąd atrybucji – polegający na skłonności do przypisywania cudzych zachowań czynnik wewnętrznym, przy niedocenianiu roli sytuacyjnych czynników zachowań. Wyjaśnienie tego błędu sformułował Heider mówiąc, że zachowanie aktora wypełnia „pole percepcyjne” obserwatora. Podstawowy błąd atrybucji jest jednak zbyt plastyczny aby wyjaśnienie Heidera było dobre. Inne

wyjaśnienia to heurystyka zakotwiczenia – obserwowana osoba pełni rolę kotwicy. Drugie wyjaśnienie to tendencja do pomijania informacji o powszechności zachowania

różnica perspektywy aktor – obserwator – podczas gdy cudze zachowania wyjaśniamy raczej czynnikami wewnętrznymi, zachowania własne wyjaśniamy raczej czynnikami zewnętrznymi. Przyczynami tego błędu są: ukierunkowanie uwagi na sytuację bądź na osobę, odmienność wiedzy aktora i obserwatora oraz zróżnicowany język opisu zachowań własnych i cudzych. egotyzm atrybucyjny – tendencja do wyjaśniania własnych zachowań w pochlebny dla siebie sposób. W szczególności własne sukcesy są wyjaśniane przyczynami wewnętrznymi a porażki przyczynami zewnętrznymi. Powodem tego błędu jest przede wszystkim motyw autowaloryzacji. Innym mechanizmem tego błędu jest zgodność – niezgodność uzyskanego wyniku z naszymi wcześniejszymi oczekiwaniami egocentryzm atrybucyjny – polega na przecenianiu własnego wkładu w jakiś wynik osiągany wspólnie z innymi osobami. Głównym mechanizmem tego błędu jest większa łatwość przypomnienia sobie swoich zachowań niż cudzych

• efekt fałszywej powszechności – skłonność do przeceniania stopnia rozpowszechnienia własnych poglądów i cech
• syndrom wojowniczej mniejszości – osoby o poglądach mniejszościowych najbardziej przeceniają powszechność swoich poglądów i przypisują im najwięcej słuszności i uważają je za moralnie lepsze

C. Procesualne modele atrybucji

• dwuetapowy model atrybucji – zaproponowany przez Yaacova Trope zakłada, że proces atrybucji przebiega w dwóch etapach:

identyfikacja – czyli odpowiedź na pytanie co aktor robi, obserwator identyfikuje sens zachowania aktora na podstawie obserwowalnych działań, sytuacji, w których mają miejsce i wstępnej wiedzy o aktorze. wnioskowanie – czyli odpowiedź na pytanie dlaczego aktor to robi, obserwator wnioskuje o przyczynach zachowani aktora na podstawie jego zidentyfikowanego sensu, sytuacyjnych czynników ułatwiających i utrudniających zachowanie i wszelkiej wstępnej wiedzy obserwatora

• trójetapowy model atrybucji – sformułowany przez Daniela Gilberta, zakłada, że pierwszym etapem procesu atrybucji jest identyfikacja, natomiast na wnioskowanie o cechach składają się dwa kolejne etapy:

automatyczny wniosek o cesze kontrolowana poprawka na sytuację Powodem błędu atrybucji wg niego jest to, że przypisanie cechy na podstawie zachowania jest procesem automatycznym, podczas gdy uwzględnienie poprawki na sytuację jest procesem kontrolowanym i wymagającym zasobów poznawczych w związku z tym łatwo ulega zaburzeniu 2. Asocjacje: wnioskowanie na podstawie wiedzy A. Ukryte teorie osobowości

• ukryta teoria osobowości – UTO sieć powiązań między poszczególnymi cechami, ukryta oznacza tu nieświadoma
• pewne cechy mają centralna znaczenie dla wyciągania wniosków o innym człowieku w przeciwieństwie do innych cech, które stanowią słabą podstawę wnioskowania
• para cech „ciepły – chłodny” wywarła tak silny wpływ w eksperymencie Asha ponieważ, była to jedyna cecha świadcząca o dobrym lub złym funkcjonowaniu społecznym w kontekście pozostałych cech dotyczących jedynie sprawności w działaniu. Późniejsze badania wykazały, że pojedyncza cecha świadcząca o funkcjonowaniu społecznym w kontekście samych cech sprawnościowych stanowi silniejszą podstawę do wnioskowania o dalszych cechach społecznych niż sprawnościowych, a odwrotnie sprawa się ma z pojedynczą cechą sprawnościową w kontekście cech dotyczących funkcjonowania społecznego B. Zachowania, cechy i stereotypy
• w jaki sposób scalamy informacje o osobie w całość?
• najprostsza odpowiedź głosi, że wszystkie te dane są traktowane równorzędnie i kombinowane w całość na mocy pewnej reguły np. uśredniania
• inną odpowiedzią są modele dominacji danych kategorialnych – zakładające, że stereotypowa, czyli kategorialna wiedza o rodzajach osób szybciej i silniej wpływa na proces psostrzegania ludzi, niż informacja o indywidualnych cechach tych osób
• meta analiza badań wykazała jednak, że wpływ informacji zindywidualizowanej na spostrzeżenia wynosi średnio r=0,71 i jest większy niż wpływ informacji kategorialnej, który wynosi średnio tylko 0,

• ilościowe modele integracji danych słabo radzą sobie z pewnymi rzeczami np. z niejednakowym traktowaniem przez ludzi danych pozytywnych i negatywnych co znane jest pod nazwą asymetrii pozytywno – negatywnej. Asymetria ta rozkłada się dwa różne efekty:

inklinacja pozytywna – skłonność do formułowania raczej pozytywnych niż negatywnych ocen innych ludzi, siebie samego, obiektów społecznych i świata w ogólności. Ludzie przeceniają także stopień osobistej kontroli nad biegiem wydarzeń efekt negatywności – polega na silniejszym uzależnieniu ocen globalnych od negatywnej niż pozytywnej informacji, na podstawie których jest ona formułowana. Negatywne zdarzenia i komunikaty niosą więcej informacji i są lepiej przez ludzi różnicowane

• w dziedzinie moralności informacje o zachowaniach pozytywnych są mniej diagnostyczne dla odpowiadających im cech osobowości niż zachowania negatywne
• w dziedzinie sprawności gdzie zachowania negatywne są mało diagnostyczne dla cech jest odwrotnie
• warunki najbardziej sprzyjające efektowi pozytywności to integrowanie sprzecznych informacji dotyczących sprawności i słabo nasyconych wartościowaniem, natomiast efektowi negatywności sprzyja przetwarzanie informacji dotyczących moralności i silnie nasyconych wartościowaniem

odgórne wykorzystywanie schematów – zidentyfikowanie spostrzeganego człowieka jako uosobienia jakiejś kategorii czy schematu prowadzi nie tylko do aktywizacji prototypu lecz także typowej reakcji afektywnej na egzemplarz danego schematu

• reakcja afektywna na spostrzeganą osobę może być skutkiem przeniesienia oceny lub emocji z odpowiedniego prototypu na tę osobę
• ocena globalna danego człowieka może zatem wynikać z jego początkowego (często nieświadomego) sklasyfikowania, a nie z roztrząsania szczegółowych jego własności
• Fiske sformułowała bardzo przejrzysty i potwierdzony licznymi badaniami model teoretyczny precyzujący w jakich warunkach oceny mają charakter schematopodobny, a jakich ich formułowanie przyjmuje postać oddolnej integracji danych. Model ten zakłada, że oceny schematopochodne pojawiają się w dwóch wypadkach: Po pierwsze gdy wśród danych o ocenianym człowieku znajduje się identyfikator kategorii (np. informacja, ze jest on policjantem), a dane o jego szczegółowych cechach albo nie dotyczą zawartości kategorii (np. chadza na ryby), albo są z tą kategorią zgodne (np., wysoki). Po drugie wówczas gdy identyfikator nie jest dany, ale konfiguracja cech jest tak charakterystyczna dla kategorii, że automatycznie wywołuje ją z pamięci
• Fiske udowodniła, że rola schematów w ocenianiu i spostrzeganiu człowieka rośnie wtedy gdy:

dany schemat był niedawno używany do formułowania ocen schemat jest mało skomplikowany wewnętrznie ( zawarte w nim informacje są albo jednoznacznie pozytywne albo negatywne) sąd wydawany jest w pośpiechu losy człowieka oceniającego nie zależą od człowieka ocenianego

tendencyjne sprawdzanie hipotez – formułowanie oceny traktowane jest jako proces. W myśl tego podejścia punktem wyjścia procesu oceniania jest zwykle jakaś mniej lub bardziej nieświadoma hipoteza co do tego, jaka okaże się formułowana ocena. Źródłem takich hipotez mogą być nasze motywacje, dotychczasowa wiedza ogólna czy początkowa wiedza o danej osobie oraz własne stany emocjonalne.

• strategia diagnostyczności – nastawienie na poszukiwanie danych istotnych dla rozstrzygnięcia o prawdziwości hipotezy pozwala szukać tego co ważne a ignorować to co nieważne
• strategia konfirmacji – zakłada się słuszność swojej hipotezy i potem poszukuje tylko potwierdzenia
• zjawisko samospełniającej się przepowiedni – jego istota to postawienie pewnej błędnej hipotezy na temat natury jakiejś sytuacji czy człowieka, która to hipoteza inicjuje sekwencję zdarzeń doprowadzających do pojawienia się rzeczywistych dowodów jej trafności
• reguła pomniejszania – głosi, że obserwator pomniejsza rolę dalej przyczyny zachowania, jeśli w tej samej sytuacji działają jeszcze inne możliwe przyczyny tego samego zachowania (wypadek chłopa w zimie autem)
• reguła powiększania – polega na tym, że obserwator powiększa rolę danej przyczyny zachowania, jeśli w tej samej sytuacji działają czynniki hamujące zaobserwowane zachowania ( Janek uprzejmie odnosi się do szefa i do zwykłych chamskich ludzi też) SPOŁECZNA ROZDZIAŁ 4 - Ja na pewno obejmuje własne ciało, wiedzę o sobie (strukturę ja), tożsamość (która nadaje poczucie ciągłości Ja w czasie), zdolność i skłonność dokonywania wyborów, działań celowych i samoregulacji 1. Ja
• każdy z nas ma ogromną wiedzę na temat własnej osoby, czyli rozbudowaną strukturę ja A. Co zawiera Ja?
• Ja jest bardzo złożoną i bogatą strukturą wiedzy
• każdy ma różnorodne Ja fenomenologiczne, a więc uświadamiane w danej chwili fragmenty, czy wersje Ja
• efekt odniesienia do Ja – polega na lepszym zapamiętywaniu informacji odnoszących się do własnej osoby niż do innych osób
• efekt cocktail – party – polega na tym, że informacje dotyczące nas samych łatwiej do nas docierają nawet w warunkach pochłonięcia uwagi czym innym
• Ja jest luźną strukturą różnych ról i tożsamości społecznych, przekonan na własny temat i samoocen oraz wartości i celów uznawanych za własne
• nie wszystkie obszary Ja są jednakowo dobrze wykształcone
• Markus zaproponowała pojęcia schematu dla opisania obszaru Ja, w zakresie którego człowiek ma dobrze sprecyzowane poglądy i bogatą wiedzę o sobie
• badania Markus wykazały, że osoby posiadające autoschemat w jakiejś dziedzinie w porównaniu z aschematykami:

częściej oceniają nadchodzące informacje z uwagi na ich istotność dla tej dziedziny łatwiej przetwarzają informacje o sobie w tej dziedzinie lepiej zapamiętują informacje o sobie z tej dziedziny przejawiają większy opór wobec informacji z już posiadanymi na własny temat w danej dziedzinie

• nie wszystkie obszary Ja dotyczą rzeczywistych informacji na własny temat, czyli „ja realnego”
• Higgins wykazał, że istnieje:

ja realne – rzeczywiste informacje na własny temat

• jedną z przyczyn załamania czy niedostatków samokontroli jest także wyczerpanie woli – spadek zdolności do samokontroli w następstwie samego jej sprawowania. Ja w sensie woli jest zasobem ograniczonym, który wyczerpuje się wskutek jego używania 2. Samoocena i autowaloryzacja
• samoocena to afektywna reakcja człowieka na samego siebie A. Samoocena jako cecha
• samoocena mierzona kwestionariuszami wiąże się z takimi zmiennymi jak poczucie i pragnienie wewnętrznej kontroli zdarzeń, motywacja osiągnięć, wytrwałość i potrzeba aprobaty społecznej, zadowolenie z życia, skłonność do częstego przeżywania uczuć pozytywnych
• osoby o lepszej samoocenie cechują się też lepszym samopoczuciem psychicznym, lepszym stanem zdrowia somatycznego i wyższym poziomem osiągnięć życiowych
• samoocena działa na zasadzie błędnego koła – w porównaniu z osobami o samoocenie wysokiej, osoby o samoocenie niskiej spostrzegają świat społeczny i swoje w nim szanse w sposób mniej optymistyczny co zniechęca je do podejmowania wysiłków, co obniża uzyskiwane wyniki, co utwierdza je w poczuciu niskiej wartości
• osoby o wysokiej samoocenie dobrze wiedzą, że są dobre natomiast osoby o niskiej samoocenie tak naprawdę nie bardzo wiedzą jakie są B. Motywy związane z ja
• cztery główne motywy związane ze strukturą ja to:

  autowaloryzacja – dążenie by Ja było pozytywne autoweryfikacja – dążenie by ja było wewnętrznie zgodne samopoznanie – dążenie by wiedza zawarta w ja była prawdziwa samo naprawa – dążenie by ja było faktycznie dobre

• autowaloryzacja to dążenie do obrony, podtrzymywania lub nasilenia dobrego mniemania o sobie. Ludzie spostrzegają wybory innych w sposób realistyczny, natomiast własne zachowania widzą w nierealistycznie pochlebny sposób. Nierealistycznego przeceniania siebie dowodzi też efekt bycia lepszym niż przeciętnie polegający na tym, że przeciętny człowiek uważa siebie za lepszego niż przeciętnie pod niemalże każdym względem. Efekt bycia lepszym niż przeciętnie jest silniejszy przy cechach pozytywnych niż negatywnych, moralnych niż sprawnościowych oraz kontrolowanych niż niekontrolowanych. Spada wraz ze spadkiem abstrakcyjności porównań i wraz ze wzrostem natężenia osobistego kontaktu z obiektem porównań. Skłonność do upozytywnienia własnej osoby i własnej przeszłości jest tak wszechobecna i silna, że Greenwald mówi o totalitarnym ego przyrównując ja do totalitarnego reżimu z jego skłonnością do zniekształcania i fabrykowania faktów
• autowaloryzacjia – dążenie do zgodności między już istniejącymi przekonaniami o sobie, a nowo nadchodzącymi informacjami na własny temat. Należy odróżnić poznawcze reakcje na informacje zwrotne (wierzę – nie wierzę) od reakcji emocjonalnych (cieszy mnie – nienawidzę tego). Akceptacja niepochlebnej lecz zgodnej z ja informacji jest bardziej prawdopodobna jeżeli owa akceptacja ma charakter poznawczy. Jeżeli mierzona reakcja ma charakter emocjonalny, bardziej prawdopodobne jest, że zostanie ona podyktowana motywem autowaloryzacji
• samopoznanie – dążenie do pozyskania prawdziwej i dokładnej informacji na temat własnej osoby

• samo naprawa – dążenie do rzeczywistego poprawienia własnych cech, umiejętności, stanu zdrowia, czy dobrostanu
• najsilniejszym motywem jest autowaloryzacja
• zjawisko niewdzięczności społecznej – w Polsce ludzie uważają, że sprawcą tego, że źle im się wiedzie w życiu jest władza a gdy dobrze im się wiedzie, że oni sami C. Mechanizmy autowaloryzacji
• porównania społeczne to porównania siebie z innymi. Autowaloryzacja jest podstawowym motywem rządzącym porównaniami społecznymi – są one dokonywane w taki sposób, by porównujący stosunkowo dobrze wypadał na tle innych, szczególnie w sytuacji zagrożenia samooceny
• Tesser – model utrzymywania samooceny (MUS) zakłada, że jeżeli inna osoba uzyskuje wyniki wyższe od jednostki, jednostka traci na samoocenie. Spadek samooceny w wyniku porównań jest tym większy, im większy jest sukces inne osoby oraz im bliższa jednostce jest owa osoba. Cudze sukcesy mogą też stanowić sposobność do podwyższenia samooceny dzięki pławieniu się w czyjejś chwale czyli świeceniu odbitym blaskiem. MUS zakłada, że czynnikiem decydującym o wystąpieniu jednego bądź drugiego procesu jest osobista istotność dziedziny której sukces dotyczy. Aby podtrzymać samoocenę i osłabić czyhające na nią zagrożenia człowiek może zgodnie z MUSem wykonywać trojakiego rodzaju zabiegi:

  może starać się zmniejszyć bądź zwiększyć różnicę między wynikami własnymi i cudzymi człowiek może nasilić lub osłabić bliskość w stosunku do innej osoby – kiedy przewaga partnera nad badanym rosła w dziedzinie istotnej dla osoby badanej badany widział coraz mniejsze podobieństwa i siadał dalej od partnera. Gdy jednak pytania dotyczyły dziedziny nieistotnej dla badanego, wzrost przewagi wyników partnera powodował wzrost spostrzeganego podobieństwa i skłonności badanego do siadania bliżej partnera zmiany spostrzegania dziedziny jako istotnej lub nieistotnej dla definicji własnego ja

• unikanie i redukowanie może być spektaklem napędzanym motywem autowaloryzacji
• autoafirmacja to potwierdzanie integralności, czyli ogólne wartości własnej osoby jako kogoś „dobrze przystosowanego i moralnego, a więc sprawnego, dobrego, wewnętrznie spójnego, zdolnego do dokonywania wolnych wyborów, sprawowania kontroli nad ważnymi zdarzeniami
• badania Steel’a pokazują, że wykonanie dowolnego aktu autoafirmacji uodparnia ludzi na popadanie w stan dysonansu
• różne mechanizmy autowaloryzacji są równoważne, o czym świadczy ich wzajemna zastępowalność – podbudowanie samooceny za pomocą jednego mechanizmu osłabia tendencję do ujawniania się pozostałych D. Dlaczego chcemy dobrze myśleć o sobie?
• pozytywna samoocena jest dla jednostki pożyteczna, ponieważ przyczynia się do osiągania przez nią różnego rodzaju celów
• pozytywna samoocena jest buforem chroniącym jednostkę przed lekiem, przede wszystkim lękiem przed śmiercią – teoria opanowywania trwogi – której punktem wyjścia jest obserwacja, że wskutek połączenia autorefleksji ze zdolnością do myślenia abstrakcyjnego i przewidywania przyszłych wydarzeń u ludzi powstał specyficzny problem w postaci świadomości, że własna śmierć jest nieuchronna. Świadomość ta jest silnie lękotwórcza i demotywująca aby sobie z tym poradzić, ludzie wytworzyli dwie powszechnie występujące adaptacje:

  światopoglądy dążenie do wysokiej samooceny

• teoria opanowywania trwogi pozwala też na oryginalne przewidywania że:

  wzmocnienie samooceny osłabia lęk wywołany myśleniem o śmierci wzmocnienie samooceny osłabia lęk wywołany innymi zagrożeniami myśli o śmierci nasilają akceptację światopoglądu własnego i pozytywne reakcje na innych współwyznawców myśli o śmierci nasilają odrzucanie alternatywnych światopoglądów i negatywne reakcje na ich współwyznawców

• socjometr – wskaźnik bieżącej akceptacji jednostki przez jej otoczenie społeczne 3. Autoprezentacja: Kształtowanie własnego wizerunku