Pobierz Psychologia społeczna - Notatki - Psychologia społeczna - Część 1 i więcej Notatki w PDF z Psychologia społeczna tylko na Docsity! 1 PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA-wykład Wykład 1: 19.02.2007 Psychologia społeczna- nauka badająca procesy psychiczne i zachowania osób znajdujących się w sytuacji społecznej (Mika) Psychologia społeczna- badanie sposobu, w jakim rzeczywista/ wyobrażona obecność innych osób wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie, zachowanie. (Aronson) Psychologia społeczna- zajmuje się wpływem społecznym czyli tym, w jaki sposób to, co robią, myślą, czują pewni ludzie wpływa na to, co robią, myślą i czują inni ludzie. (Wojciszke) „Człowiek jest z natury istotą społeczną”- Arystoteles, nie da się żyć w izolacji i nie można być całkowicie samodzielnym Rodzimy się czy stajemy istotą społeczną? Przykład ludzi, którzy wychowywali się wśród zwierząt każe nam przyjąć, że istota społeczna rozwija się w nas w procesie socjalizacji- ten proces to zamierzone działania podejmowane przez społeczeństwo aby wykształcić w jednostce odpowiednie zachowania. Socjalizacja może być czynna (kiedy sami działamy) i bierna (kiedy ktoś nam narzuca co i jak mamy robić) Historia: 1. Inspiracje: G.LeBon „Tłum” G. Tarde „Prawo naśladownictwa” E. Durkheim „Samobójstwo” M. Weber „Etyka protestancka i duch kapitalizmu” H. Spencer „ Zasady socjologii” 2. Pierwsze badania Triplett: efekt facylitacji (cykliści na wyścigu) Ringlemann: efekt próżniactwa społecznego (kiedy dużo ludzi przeciąga linę, to wielu z ciągnących mniej się przykłada to tego) 3. Pierwsze podręczniki: docsity.com 2 McDougal „An introduction to social psychology” A. Ross, “Social psychology…” F. Allport “Social psychology” 4. Lata 60-90 Eksperymenty (Milgram, Zimbardo) Zróżnicowane obszary działań 5. Ważni badacze: K. Lewin- wykorzystanie psychologii Gestalt (postaci) S. Asch F. Heider- teoria przyczynowości L. Festinger- dysonans poznawczy S. Moscovini Peters- ocenianie ludzi Obszary tematyczne psychologii społecznej: Wiedza o świecie społecznym i percepcji społecznej (organizacja wiedzy, stereotypy) Problematyka postaw (jak wpływać na zachowanie, zgodność postaw i zachowań) Wpływ społeczny (konformizm, techniki wpływu/ manipulacji społecznej) Relacje interpersonalne (agresja, pomoc, altruizm, atrakcyjność) Funkcjonowanie małej grupy społecznej Specyfika psychologii społecznej: Indywidualizm (bada się jednostkę w społeczeństwie) Empiryzm Pragmatyzm (wykorzystanie wiedzy w praktyce) Podejścia teoretyczne w psychologii społecznej: Poznawcze- jak ludzie przetwarzają informacje w sytuacji społecznej Motywacyjne- dlaczego w sytuacji społecznej ludzie zachowują się w określony sposób, motyw: związany z „Ja” lub walidacją społeczną (akceptacją) Teoria uczenia się społecznego- jak powstają określone zachowania: warunkowanie klasyczne (nauka bodźców), warunkowanie instrumentalne (nauka reakcji) Społeczno- kulturowe- jaki jest ich wpływ na zachowanie człowieka (różne kultury, różne zachowania) docsity.com 5 a. Teorie (społecznego uczenia się, rzeczywistego konfliktu interesów, przeniesienia agresji, kategoryzacji społecznej) b. Zmiana 3. Heurystyki w postrzeganiu świata Schemat poznawczy (dawniej struktury poznawcze, pojęcia poznawcze)- wiedza na temat określonych fragmentów rzeczywistości, wiedza uogólniona i wyabstrahowana. Wojciszke Opis rzeczywistości: - konkretne wydarzenie, wycinek rzeczywistości np.: wspomnienie dzisiejszego śniadania - wyabstrahowane pojęcie to będzie pojęcie śniadania ogólnie (różne konteksty) Tak więc schemat poznawczy można określić jako wiedzę posiadaną przez podmiot wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń Schematy poznawcze dają nam informacje o: a. Własnościach obiektywnych (cechach charakterystycznych): jakie coś jest b. Własnościach funkcjonalnych (własne zachowania): co się robi w kontakcie z obiektem c. Własnościach afektywnych (reakcje emocjonalne): jakie reakcje emocjonalne wywołuje obiekt Rodzaje schematów (jakościowe zróżnicowanie treści): 1) Schematy osób; wiedza obiektywna, praktyczna, afektywna o obiektach a) Jednostkowe: konkretna osoba b) Kategorialne: dotyczące grupy osób lub stereotyp 2) Schematy zdarzeń (skrypty, scenariusze), umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań i ciągów zdarzeń a) Sekwencja: scen + aktorzy + rekwizyty + warunek uruchomienia danego scenariusza + ostateczne rezultaty np.: schemat wizyty u lekarza, chrzcin 3) Schematy cech: pewne aspekty przedmiotów, zdarzeń, nie są wyodrębnione w czasie i przestrzeni a) Zagnieżdżone w przedmiocie np.: inteligencja w inteligentnej osobie Budowa schematów: docsity.com 6 1) Zasada prototypowości: prototyp = pierwowzór, typowa wartość np.: kupowanie- prototypem będzie jakaś uśredniona wartość sytuacji które się zdarzyły; mężczyzna- prototypem może być ojciec; są to także typowe reakcje 2) Zasada hierarchiczności: działa na zasadzie: nad schematschemat podschemat schemat pierwotny Np.: część- całość: dłoń palec paznokieć Ogólność- mniej ogólne: schemat jedzenia jedzenie obiadu jedzenie obiadu wielkanocnego Wiedza podawana hierarchicznie kodowana jest na jednym piętrze, w jej skład nie wchodzi wiedza opisująca podschemat np.: twarz i jej części: usta, nos, oczy, to nie wchodzi w podschemat oka czy nadschemat sylwetki ludzkiej- jest to po to żeby nie aktywizować jednocześnie kilku schematów. Przykład: ciemny las i musimy rozpoznać czy przed nami jest człowiek czy zwierzę. Potrzebne nam to tego tylko schemat sylwetki ludzkiej a nie wygląd twarzy Funkcje schematów: Ułatwiają przetwarzanie danych np.: mamy schemat dziennikarza i na przyjęciu poznajemy takiego, nadajemy mu etykietkę dziennikarza i tak go zapamiętujemy Wpływa na rozumienie zdarzeń i formułowanie sądów, interpretacja zdarzeń wieloznacznych Odpowiada za selektywność pamięci: o Efekt zgodności- zapamiętujemy zdarzenia zgodne ze schematem, kiedy pamięć odznacza się subiektywizmem wspomnień o Efekt sprzeczności- zapamiętujemy zdarzenia sprzeczne ze schematem, kiedy pamięć działa na zasadzie reprodukcji danych (odtwarzanie bez upiększeń), większa pewność że coś się zdarzyło Zaspokajają potrzebę walidacji poznawczej (poprawa obrazu rzeczywistości) Bezpośrednio służą do regulacji zachowań ( zachowuję się tak, a nie inaczej, do tego służą głównie skrypty) Trzeba mieć schemat i go aktywizować Rodzaje aktywacji schematów: 1) Aktywizacja percepcyjna (odbodźcowa) – widzimy obiekt związany ze schematem a) Im bardziej typowy egzemplarz np.: biały fartuch- lekarz b) Im większa wyrazistość percepcyjna np.: umundurowany policjant na stacji metra docsity.com 7 2) Aktywizacja przedpercepcyjna- podwyższona dostępność pamięciowa schematu przed rozpoczęciem przetwarzania a) Im silniejsze jest oczekiwanie pojawienia się schematu np.: bojąc się krytyki szefa jego grzeczność uznamy za dezaprobatę b) Im silniej egzemplarz schematu związany jest z realizacją celów np.: głodny zobaczy talerz z jedzeniem tam gdzie książka kucharska c) Im krótszy czas od poprzedniej aktywizacji schematu np.: po wyjściu ze ślubu koleżanki zobaczysz więcej zakochanych par d) Im częściej schemat był aktywizowany w przeszłości np.: psychiatrzy częściej widzą osoby zaburzone a policjanci przestępców Stereotypy: szczególna odmiana schematów poznawczych osób kategorialnego (= twardy odcisk, wzorzec) Wyodrębnienie pewnej grupy osób z powodu zauważalnej cechy, określającej społeczną tożsamość grupy np.: płeć, rasa, kolor skóry Cechy: - nadmiernie ogólne (są wszyscy tacy sami ale jednocześnie niepodobni do innych) - nadmiernie uproszczone np.: Murzyn- leniwy i przesądny - społecznie podzielany (= element kultury danej społeczności) Skąd się biorą stereotypy? - doświadczenia własne - transmisja kulturowa lub pokoleniowa (jacy są i jaki jest typowy przedstawiciel grupy) Uprzedzenie- stosunek emocjonalny (niechętny) Rodzaje uprzedzeń: - motywowane lękiem (awersyjne): demonizowanie obiektu - motywowane ambiwalencją uczuć - motywowane przez poczucie własnej wyższości; obiekty stanowią źródło przykrości Dyskryminacja- wrogie zachowanie wobec danej grupy czy osoby np.: ksenofobia (do cudzoziemców) Przykład: Kobiety: stereotyp to zbiór wiedzy o kobietach, uprzedzenie: niechęć okazywana w ich obecności, dyskryminacja: mobbing w pracy, nierówne płac docsity.com 10 Heurystyki (uproszczone reguły wnioskowania): 1) Dostępności: a) kierujemy się tym, jak szybko możemy przywołać z pamięci informacje b) np.: biuro podróży znane z reklam 2) Reprezentatywności: a) podobieństwo do typowego egzemplarza b) np.: na ile coś jest losowe w totolotku, czy kombinacja 1,2,3,4,5,6 czy 56,32,2,12,34,4 (w obu przypadkach prawdopodobieństwo jest takie same) 3) Zakotwiczenia: a) zaczepienie się jakieś liczby, odniesienie się do niej b) np.: 6% Polaków ma wyższe wykształcenie, stąd odnosimy nasze sądy dotyczące inteligencji; c) posługujemy się nawet wtedy kiedy liczba nie ma związku (przypadek) 4) Symulacyjna: a) co by było gdyby, symulacje tego, co mogłoby się zdarzyć b) myślenie kontrfaktyczne- myślenie o tym, co mogłoby się zdarzyć, ale się nie zdarzyło tzw. mądrość po fakcie, przydatne gdy zdarzyło się coś złego: „wiedziałem, że tak to się skończy”- to daje nam poczucie kontroli nad wydarzeniami choć jej nie mamy c) stajemy się bardziej surowi w formułowaniu ocen np.: ofiary gwałtu oskarżane są o akt agresji bo wracały późno, były wyzywająco ubrane Kiedy stosujemy heurystyki? Przesycenie lub mało informacji Mało czasu na decyzję Błahy problem Kiedy pojawiają się kotwice Teorie atrybucyjne- ocenianie ludzi Atrybucja- sposób w jaki ludzie dociekają przyczyn zdarzeń i zachowań Podejście poznawcze S-O-R, nie sam bodziec- reakcja tylko musi być czynnik pośredniczący „naiwni” naukowcy docsity.com 11 Użyteczność- zrozumienie zachowania, przewidzieć je, podtrzymanie dobrego mniemania o sobie Wyznaczniki Atrybucje Konsekwencje Informacje Spostrzegane przyczyny Zachowania, emocje Przekonania oczekiwane Teorie atrybucji Teorie atrybucyjne Proces poszukiwania przyczyn Konsekwencje atrybucji dla zachowań ludzi (dlaczego?) Arystoteles mówi w starożytności o 4 rodzajach przyczyn: Przyczyna sprawcza (efektu)- czynność wykonana przez rzeźbiarza (wyjaśnienie przyczynowe) Przyczyna celowa- zamiar wykonania rzeźby (wyjaśnienie teleologiczne) Przyczyna materialna- materiał z którego zrobiona jest rzeźba Przyczyna formalna- ostateczny kształt rzeźby- idea w głowie rzeźbiarza Teorie atrybucji: 1) Heider (1958): wewnętrzna i zewnętrzna intencja a) Myślenie o świecie fizycznym- przyczyna- skutek b) Myślenie o świecie społecznym- zamiar- efekt działania c) Działanie = f(siły zewnętrzne + zdolności x motywacja) Zewnętrz Wewnętrzna Stałe Trudność zadania Zdolności (możliwości) Zmienne Los (szczęście) Motywacja (wysiłek) Przyczynowość/ odpowiedzialność (sądy dotyczące winy): im wyższe stadium rozwoju poznawczego tym mniejsza skłonność do wnioskowania o osobistej odpowiedzialności: docsity.com 12 Obciążenie odpowiedzialnością mimo, że brak związku przyczynowo- skutkowego np.: nawzajem gratulujemy sobie zwycięstwa naszej drużyny na IO Odpowiedzialność za skutek (bez względu na intencje) np.: popchnąłem kogoś, złamał rękę Odpowiedzialność za skutek + przewidywanie np.: popchnąć kogoś i przewidzieć, że spadnie ze schodów Efekt działania był zamierzony np.: chciałem żeby ten ktoś spadł ze schodów Działanie swobodne/ pod przymusem np.: zabójstwo w obronie czy zamierzone 2) Jones i Nisbett (lata 70)- perspektywa obserwatora ( zewnętrzna) i aktora (wewnętrzna) 3) Weiner (Freize) atrybucyjne teoria motywacji osiągnięć a) Aktorzy (autoatrybucja) i) Sukces przypisujemy czynnikom wewnętrznym ii) Porażkę przypisujemy czynnikom zewnętrznym b) Obserwatorzy i) Sukces przypisywany czynnikom zewnętrznym ii) Porażka przypisywana czynnikom wewnętrznym 4) Kelley- model współzmienności osoby czas obiekty Czynniki sprawcze: Stałe właściwości osoby Stałe cechy obiektu Dotyczące czasu i okoliczności a) Informacje o współzmienności skutków z czynnikiem czasu- inf. o spójności np.: płakanie na Titanicu- tylko ten jeden film docsity.com