Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Amerykański badacz i psycholog Elliot Aronson w 1971 r. Źródło: Vera Aronson, licencja: CC BY-SA 3.0. Page 7 ...
Typologia: Schematy
1 / 28
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Elliot Aronson, Timothy D. Wilson, Robin M. Akert, Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań 1997. Źródło: Richard J. Crisp, Rhiannon N. Turner, Psychologia społeczna, tłum. Maciej Skerdej, Warszawa 2015, s. 112. Źródło: Daniel Kahneman, Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym, tłum. Piotr Szymczak, Poznań 2012, s. 268.
Źródło: Richard J. Crisp, Rhiannon N. Turner, Psychologia społeczna, tłum. Aleksandra Gruszka, Warszawa 2015, s. 56. Źródło: Elliot Aronson, Człowiek – istota społeczna, tłum. Józef Radzicki, Warszawa 1997, s. 361–362. Źródło: Elliot Aronson, Człowiek – istota społeczna, tłum. Józef Radzicki, Warszawa 1997, s.
Źródło: Ida Brożek, Najlepszym narzędziem marke ngowym są ludzkie przekonania. Jak heurystyki i błędy poznawcze wpływają na nasze wybory konsumenckie?, 22.05.2019 r., dostępny w internecie: marke ng-automa on.pl [dostęp 19.02.2021 r.]. Źródło: Ewa Pluta, Myślenie krytyczne – jak się go nauczyć? I właściwie po co?, dostępny w internecie: swps.pl [dostęp 19.02.2021 r.]. Źródło: Słownik Języka Polskiego PWN: manipulacja, dostępny w internecie: sjp.pwn.pl [dostęp 19.02.2021 r.].
Przeanalizujesz podstawowe mechanizmy zachowań społecznych. Scharakteryzujesz rolę krytycznego myślenia przy uświadamianiu sobie schematów poznawczych.
Dla zainteresowanych
Podstawowe pojęcia psychologii społecznej
Intelekt i emocje – jak myśleć o inteligencji?
Temperament – jego istota, źródła i wpływ na społeczne zachowania człowieka
Normy społeczne Koncepcje osobowości Osobowość: indywidualna czy społeczna charakterystyka jednostki?
Psychologiczne koncepcje osobowości
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Zachowania społeczne realizują najczęściej więcej niż jeden z powyższych celów – bliskie związki uczuciowe mogą służyć na przykład zdobyciu partnera życiowego, ale jednocześnie zaspokajają potrzebę więzi społecznych, pomagają zrozumieć siebie i partnera, podnoszą pozycję społeczną. Często cele te kierują nami bez udziału naszej świadomości.
Każdy z nas wnosi do sytuacji społecznej swe jednostkowe cechy, tj. postawy, preferencje, cechy osobowości. Z kolei sytuacja to wydarzenia lub czynniki środowiskowe: wygląd rozmówcy, miejsce spotkania, ale także mniej tymczasowe elementy środowiska społecznego, np. normy moralne społeczeństwa, w którym żyjesz.
Wyróżniamy siedem rodzajów interakcji osób i środowiska:
1. Różne sytuacje aktywizują różne części „ja” np. człowiek, który w miejscu pracy zachowuje się spokojnie, w grupie dobrych znajomych staje się towarzyski i swobodny. 2. Każda sytuacja ma różne aspekty, a motyw społeczny w konkretnej chwili zależy od tego, na który z nich zwracamy uwagę np. na przyjęciu możesz rozmawiać ze znajomymi, wzmacniając więzi społeczne, lub też skoncentrować uwagę na interesujących nieznajomych, kierując się na przykład chęcią znalezienia partnera. 3. Nie wszyscy reagują tak samo na tę samą sytuację np. po niezdanym egzaminie jeden student bierze się ze zdwojoną siłą do pracy, inny zaś całkowicie traci zapał i popada w przygnębienie. 4. Ludzie zmieniają swoją sytuację np. nowy uczeń w klasie wpływa na całą grupę klasową, która staje się inna za sprawą nowej
podstawowe motywy[br]zachowań społecznych budowa więzi[br]społecznych zrozumienie siebie[br]i innych uzyskanie i utrzymanie[br]statusu społecznego obrona siebie i ludzi,[br]których cenimy wejście w relację[br]i utrzymanie jej
osoby w zespole.
5. Ludzie wybierają swoją sytuację np. szukamy takiej pracy, jaka nam odpowiada, znajomych, z którymi dobrze się czujemy, a mając wolny dzień, idziemy do biblioteki lub na dyskotekę – w zależności od upodobań. 6. Sytuacje zmieniają ludzi np. czy po ukończeniu studiów będziesz nadal taką samą osobą jak wcześniej? 7. Sytuacje wybierają ludzi np. zakład pracy prowadzi selekcję pracowników pod kątem predyspozycji, wykształcenia i doświadczenia - zatem są sytuacje, w których mogą uczestniczyć tylko określone osoby.
Powyższy przegląd uświadamia, jak skomplikowane są interakcje społeczne, a zrozumienie, dlaczego postępujemy tak, a nie inaczej, wymaga uwzględnienia wielu czynników.
Rozważania o społecznej naturze człowieka należy zacząć od tego, w jaki sposób nadaje on sens otaczającemu światu. Mimo wyspecjalizowanego systemu nerwowego, ludzie skłonni są wierzyć w rzeczy, które mają niewiele wspólnego z prawdą. To z kolei prowadzi ich do wielu nieracjonalnych zachowań. W istocie bowiem nasze zachowanie zależy bardziej od tego, jak rozumiemy rzeczywistość, niż od tego, jaka ona jest naprawdę. Sposób, w jaki ludzie selekcjonują, interpretują, zapamiętują i wykorzystują informacje płynące z otoczenia w celu podejmowania decyzji i budowania własnej wiedzy o świecie, to poznanie społeczne.
W naszym umyśle wiedza zorganizowana jest w formie schematów poznawczych, które scharakteryzować można jako organizację naszych wcześniejszych doświadczeń z jakimś rodzajem zdarzeń, obiektów lub osób. Są to struktury poznawcze, w których wiedza o świecie zawarta jest według pewnych zagadnień. Przykładowo, wiedza o tym, jak przebiegają zakupy w hipermarkecie (tj. wejście z koszykiem lub wózkiem, dokonanie
W kontakcie z rzeczywistością jesteśmy jak widzowie w teatrze – to wyłącznie od nas zależy, jak interpretujemy znaczenie gry aktorów, scenografii czy rekwizytów. Każda z interpretacji będzie bazować na indywidualnych doświadczeniach jednostki, przez co będzie inna od pozostałych. Źródło: buri, domena publiczna.
Zapoznaj się z fotografią i spróbuj powiedzieć jak najwięcej o widocznym na niej mężczyźnie. Czy pierwsze twoje skojarzenie było bliższe do „miły lekarz, profesjonalista z doświadczeniem”, czy „dojrzały mężczyzna, model na zdjęciu”? Źródło: LinkedIn Sales Navigator, domena publiczna.
Ważne rodzaje schematów to reprezentacje osób oraz schematy cech. Schematy osób przyjmują często postać stereotypów i ról społecznych. Na przykład gdybyśmy mieli dopisać jak najwięcej zakończeń zdania „Kobiety (mężczyźni) są…”, skorzystalibyśmy z pewnością z wielu określeń zawartych w stereotypie osób danej płci.
Schemat roli społecznej to z kolei zbiór oczekiwań co do zachowań właściwych dla osób zajmujących określoną pozycję społeczną (np. schemat roli matki, schemat szefa itp.). Ludzie skłonni są także tworzyć ukryte teorie osobowości, coś w rodzaju sieci powiązań między poszczególnymi cechami. Na przykład gdy mamy do czynienia z osobą wesołą, automatycznie uznajemy, że jest ona także towarzyska i lubiana, mimo że nie zaobserwowaliśmy u niej tych cech. Za pomocą ukrytej teorii osobowości możemy tworzyć wyobrażenia o danej osobie już po krótkim kontakcie. Każdy z nas tworzy także także schemat samego siebie, który obejmuje informacje o nas samych.
Można by zapytać, dlaczego tak upraszczamy rzeczywistość. Czy nie jesteśmy w stanie analizować jej bez kategoryzowania doświadczeń w grupy nie zawsze doskonałych schematów? Przeczytaj i spróbuj zrozumieć poniższy tekst:
Czy rozumiesz powyższy fragment? Jeśli nie, podpowiemy, że dotyczy tego, jak masz zrobić pranie. Teraz wszystko jasne? Tekst poprzedzony schematem informacyjnym staje się zrozumiały. Ten prosty eksperyment uświadamia, jak wielką wagę w interpretacji nowych doświadczeń odgrywa wiedza już posiadana, zorganizowana w schematy. Pomagają nam one odpowiedzieć na pytanie: „co to jest?”, gdy trafiamy na coś nowego.
Jak myślisz, co znajduje się w tym pojemniku? Sól, prawda? A czy mógłby to być cukier? W związku z tym, że najprostsza odpowiedź najczęściej jest prawdziwa, rzadko wątpimy w swój pierwszy osąd
Psychologia społeczna. Serce i umysł Procedura jest zupełnie prosta. Najpierw posortuj rzeczy na różne grupy. Oczywiście jeden stos może wystarczyć, to zależy, ile jest do zrobienia. Jeżeli musisz iść gdzie indziej, bo sam nie masz odpowiednich udogodnień, to jest to następny krok; jeżeli nie, jesteś już dość dobrze przygotowany. Źródło: Elliot Aronson, Timothy D. Wilson, Robin M. Akert, Psychologia społeczna. Serce i umysł, Poznań 1997.
Samospełniające się proroctwa sprawiają, że nasze schematy stają się prawdą przez nieświadomy sposób odnoszenia się do innych ludzi, w wyniku czego reakcje tych osób stanowią dla nas potwierdzenie schematu.
heurystyka
umiejętność wnioskowania, znajdowania związków między faktami na podstawie stawianych hipotez
heurystyka wydawania sądów
tzw. umysłowa droga na skróty, uproszczone wnioskowanie, jakim posługują się ludzie, aby wydawać sądy w szybki i efektowny sposób
psychologia społeczna
nauka będąca częścią psychologii, zajmująca się wpływem społecznym, czyli tym, w jaki sposób to, co myślą, robią i czują jedni ludzie, wpływa na myśli, czyny, uczucia i emocje innych osób
więzi społeczne
relacje łączące jednostkę z grupą, zbiorowością lub inną jednostką, wszelkie styczności, zależności, wzajemne oddziaływania, stosunki społeczne, dzięki którym tworzone są względnie trwałe więzi wyodrębniające daną grupę, zbiorowość czy parę spośród innych
Audiobook
Polecenie 1
Zapoznaj się z audiobookiem i wykonaj ćwiczenia.
Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/PKQmvtbLU
Heurystyki wydawania sądów
Jednym ze sposobów, w jaki nadajemy sens otaczającemu nas światu, są heurystyki wydawania sądów. Są to swego rodzaju umysłowe drogi na skróty – uproszczone wnioskowanie, jakim posługują się ludzie, aby wydawać sądy w szybki i efektowny sposób.
Nie zawsze wnioski wyciągane za pomocą heurystyk są poprawne, często jednak, podobnie jak w przypadku schematów, ich stosowanie jest funkcjonalne i pomaga nam poruszać się w gąszczu informacyjnej rzeczywistości.
Oto najczęściej stosowane heurystyki wydawania sądów:
Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania
Jej podstawą jest uproszczona metoda wnioskowania opartego na zakotwiczeniu na jakiejś informacji, która stanowi punkt wyjścia lub odniesienia. Informacja ta jest następnie modyfikowana (dostosowywana) zależnie od naszej wiedzy oraz kontekstu, aby uzyskać odpowiedź na pytanie lub wydać sąd na jakiś temat.
Stosowanie tej heurystyki powoduje wiele błędów. Mamy bowiem skłonność do zakotwiczania się na pierwszej informacji, którą zdobędziemy lub usłyszymy (efekt pierwszeństwa). Poza tym może pojawić się efekt halo, czyli przypisywania pozytywnych lub negatywnych cech na podstawie pierwszego wrażenia, albo efekt skupienia, czyli tendencja do przywiązania zbyt dużej uwagi do szczegółu, co prowadzi do zaburzonej oceny użyteczności planowanego działania.
Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania często jest wykorzystywana w negocjacjach. Przykładem może być sprzedaż samochodu. Sprzedający zawyża cenę, ponieważ przewiduje, że kupujący będzie się targował w przedziale zasugerowanej ceny. Można też założyć, że im wyższa cena samochodu, tym wyższa będzie ocena jego wartości w
Oprac. na podst. Piotr Piotrowski, Czym są heurystyki? Jak nasz mózg chodzi na skróty?, mala-psychologia.eu [dostęp 20.10.2021]. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Heurystyka dostępności może prowadzić do wielu błędów poznawczych, między innymi do selektywnego wybierania informacji, które potwierdzają wcześniejsze oczekiwania oraz postawione hipotezy, oceniania przeszłych wydarzeń jako bardziej przewidywalnych, niż były w rzeczywistości, lepszego przypominania sobie informacji, które pojawiły się jako ostatnie.
Schematy i heurystyki są ludziom potrzebne do sprawnego poruszania się w rzeczywistości społecznej, ale ich stosowanie obarczone jest ryzykiem błędnego wnioskowania. Naszego społecznego poznania nie można uznać za doskonałe – za cenę oszczędności poznawczej dochodzi w nim czasem do poważnych zniekształceń.
Podaj przykład z życia będący ilustracją dla wybranego przez ciebie typu heurystyki z zaproponowanych w audiobooku.
Zajmij stanowisko: „W jakim stopniu człowiek powinien wywierać wpływ na drugą osobę bez jej zgody?”. Swoje zdanie uzasadnij minimum dwoma argumentami.
Sprawdź się
Pokaż ćwiczenia: (^) 輸 醙 難
Ćwiczenie 1
Dokończ zdanie. Błąd w ocenie wynikający ze zwracania nadmiernej uwagi na jeden aspekt i ignorowania innych to…
efekt skupienia.
efekt pierwszeństwa.
efekt halo.
efekt ślepej plamki.
Ćwiczenie 2
Zaznacz, które z podanych odpowiedzi można zaliczyć do podstawowych motywów zachowań społecznych.
uzyskanie i utrzymanie statusu społecznego
wystawianie się na potencjalne zagrożenia
zrozumienie siebie i innych
budowa więzi społecznych
輸
輸
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Człowiek – istota społeczna
W sytuacjach podobnych do tych, które badał Asch, jednomyślność opinii większości jest jednym z czynników mających decydujący wpływ na prawdopodobieństwo, że badany dostosuje swoją ocenę do tej opinii.
Źródło: Elliot Aronson, Człowiek – istota społeczna, tłum. Józef Radzicki, Warszawa 1997, s. 39.
Podaj nazwę zjawiska, o którym jest mowa w powyższym tekście.
醙
Ćwiczenie 6
Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wykonaj ćwiczenie.
Człowiek – istota społeczna
Posługiwanie się stereotypami nie musi być rozmyślnym aktem zniewagi: często jest ono jedynie sposobem upraszczania naszego obrazu świata i wszyscy czynimy to w pewnym stopniu. Gdy słyszymy słowa: „nowojorski taksówkarz”, „włoski fryzjer” czy „wesołek klasowy”, to większości z nas przywodzą one na myśl jakiś specyficzny obraz. Jeśli stereotyp jest oparty na doświadczeniu i ogólnie biorąc – zgodny z rzeczywistością, to jest on przystosowawczym, uproszczonym sposobem ujmowania świata.
Źródło: Elliot Aronson, Człowiek – istota społeczna, tłum. Józef Radzicki, Warszawa 1997, s. 361–362.
Wyjaśnij, jakie mogą być negatywne skutki posługiwania się stereotypami.
難
