Pobierz Psychologia zachowań społecznych i więcej Egzaminy w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA
1. Definicja psychologii społecznej i podstawowe obszary badawcze Psychologia społeczna –naukowe badanie sposobu w jaki rzeczywista bądź wyobrażona obecności innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie. (Aronson, Wilson, Akert –1997) Zajmuje się:
- dynamiką grupy, zajmującą się strukturą, celami i normami grupowymi, procesami komunikowania się, zjawiskiem konformizmu, problemem przywództwa w grupie i konfliktami wewnątrz i na zewnątrz grupy;
- problematyką postaw, zajmującą się czynnikami kształtującymi postawy, technikami zmiany postaw, związkiem postaw z osobowością;
- socjalizacją – procesem, w którym człowiek staje się istotą społeczną, członkiem określonej społeczności, znającym i przestrzegającym obowiązujące w niej normy i zwyczaje;
- zagadnieniami percepcji interpersonalnej. 2. Psychologia społeczna a socjologia i psychologia osobowości Socjologia Psychologia społeczna Psychologia osobowości Dostarcza ogólnych praw i teorii dotyczących społeczeństw, a nie jednostek. Bada procesy psychologiczne pojawiające się, gdy ludzie przebywają ze sobą, co powoduje, ze stają się podatni na wpływ społeczny. Bada właściwości, które powodują, że jednostki są unikatowe i różnią się od siebie. 3. Człowiek jako istota społeczna Przykład problemów: człowiek jako istota społeczna: Dziewczyna czy chłopiec: psychologiczne aspekty płci Pierworodni, jedynacy, dzieci z rodzin wielodzietnych: rola kolejności urodzenia Specyfika poznawania innych ludzi: nie tylko przedmiot ale i podmiot, wychodzenie poza posiadane informacje Sympatie i antypatie: miłość i nienawiść Wpływ społeczny: czy i jak możemy modyfikować swój obraz oraz uzyskiwać określone zachowania innych Rozwijanie się bez miłości Fizyczne skutki braku miłości Syndrom choroby sierocej
4. Jakie wnioski wynikają z obserwacji przypadków „dzieci wilczych”
- Najmłodsi, których spotkało dorastanie w izolacji, zazwyczaj mają problemy z opanowaniem ludzkiej mowy.
- Zdaniem językoznawcy Erica Lenneberga wynika to z tego, że człowiek, który nie wykorzystał szansy nauki żadnego języka mniej więcej do 12. roku życia, stracił ją bezpowrotnie.
- "Dzikie dzieci", nazywane również "wilczymi dziećmi", naśladują natomiast zachowania stworzeń, wśród jakich dorastały i łatwo nawiązują z nimi więź. 5. Syndrom choroby sierocej Przyczyna: długotrwały brak kontaktu z "matką" (która nie musi być biologiczna, jest to osoba która ma najczęstszy kontakt, również fizyczny z dzieckiem w początkowym okresie życia dziecka Może występować wśród dzieci wychowanych w pełnych lub niepełnych rodzinach, gdzie żadne z rodziców nie nawiązuje kontaktu emocjonalnego (np. rozmowa, uśmiech) i fizycznego (np. przytulanie) z dzieckiem oraz okazuje w stosunku do niego agresję. Powoduje u dzieci zaburzenia przemiany materii i uszkadzać system endokrynologiczny, warunkujący wzrost fizyczny. Mogą występować zaburzenia łaknienia, nietrzymanie moczu, nietrzymanie stolca, zaburzenia nastroju. Dzieci mają zahamowany wzrost i wagę, czasem mimo nadmiernego apetytu lub wręcz żarłoczności, niektóre są ospałe, lękliwe, wycofujące się, smutne i przygnębione. Inne są nadpobudliwe, z zaburzoną koncentracją uwagi, skłonne do agresji i zachowań destrukcyjnych. Choroba sieroca może mieć charakter pełnoobjawowy lub epizodyczny, a jej skutki mogą się ujawniać w różnych etapach życia człowieka, w różnych sferach osobowości. 6. Czy człowiek może rozwijać się bez miłości Zapis hiszpańskiego duchownego: „w domu podrzutków wszystkie dzieci są osowiałe a wiele z nich umiera ze smutku” Lekarz ze szpitala w Baltimore: mimo właściwej opieki medycznej 90 niemowląt przyjętych do sierocińców umiera w pierwszym roku życia badacz z New York University: systematyczna rejestracja skutków długotrwałego pobytu dziecka w szpitalu: apatia, infekcje. Margaret Ribble – badanie nad hospitalizowanymi niemowlętami: zaburzenia fizjologiczne (biegunka, brak apetytu). W Niemczech, Kanadzie i USA: systematyczne obserwacje dzieci porzuconych: niepokój, przygnębienie, opóźnienie fizycznego rozwoju, bezsenność, odrętwienie, patologiczna niedowaga. Fizyczne skutki braku miłości:
• RZEKOMY WYKRYWACZ KŁAMSTWA
• MIARY FIZJOLOGICZNE
9. Cechy nadawcy zwiększające skuteczność przekazu perswazyjnego Nadawcy atrakcyjni dla odbiorcy są dla niego bardziej wiarygodni niż nieatrakcyjni Zwiększanie wiarygodności rośnie, gdy nadawca wypowiada twierdzenia niezgodne z własnym interesem Zwiększenie wiarygodności rośnie, gdy nadawca nie stara się wpłynąć na naszą opinię 10.Cechy komunikatu zwiększające skuteczność przekazu perswazyjnego Kolejność prezentacji a) efekt pierwszeństwa – jeśli odpamiętywanie ma nastąpić w dłuższym czasie po procesie zapamiętywanie (uczenia się) lepiej zapamiętujemy informacje przekazywane jako pierwsze b) efekt świeżości - jeśli odpamiętywanie następuje krótko po procesie uczenia się lepiej zapamiętujemy informacje przekazywane jako ostatnie. Płeć - większa podatność na zmianę kobiet niż mężczyzn 11. Cechy odbiorców a skuteczność przekazu perswazyjnego
- PŁEĆ - większa podatność na zmianę kobiet niż mężczyzn
- SAMOOCENA - większa podatność osób o niskiej samoocenie
- WYKSZTAŁCENIE • Mniej podatne osoby wykształcone niż niewykształcone, Inteligentni - przekaz dwustronny, Przeciętnie inteligentni - przekaz jednostronny
- STAN FIZYCZNY I KONCENTRACJA - Jeśli osoby są odprężone, syte, szczęśliwe -łatwiej nakłonić do zmiany postaw
- WIEK - najłatwiej zmieniamy postawy w przedziale 18 – 25 r.ż. Poza tym okresem stają się bardziej stałe i trudne do zmiany Jeśli audytorim jest rozproszone, nieskoncentrowane w czasie prezentacji komunikatów perswazyjnych - będzie bardziej skłonne podatne na perswazję 12. Centralna strategia perswazji Petty, Cacciopio (1986)
- Zachodzi, gdy odbiorcy skupiają się na faktach i argumentach przekazywanych w komunikatach perswazyjnych. Włącza się, gdy:
- Zachodzi duże znaczenie osobiste poruszanej sprawy dla odbiorców, np.
- Dla emerytów – poruszanie programu nowego systemu emerytalnego
- Dla studentów: nowy system stypendialny czy egzaminacyjny 13. Peryferyczna strategia perswazji
Ludzie mało uwagi zwracają na argumenty, natomiast koncentruja sie na sprawach peryferycznych, np. na atrakcyjności nadawcy. Jeśli sprawa ma małe znaczenie osobiste dla odbiorcy bardziej jest skłonny „dać sie uwieść” atrakcyjnemu nadawcy (autorytetowi czy celebrycie). opiera się na powierzchownym identyfikowaniu jakiegoś sygnału sugerującego pozytywny bądź negatywny stosunek do stanowiska przekazywanego w przekazie – tzw. informacje poza kontekstowe nie wymaga wysiłku poznawczego podstawową przesłanką skuteczności przekazu jest zdolność do wywoływania przychylnych reakcji emocjonalnych zmiana postawy ma charakter powierzchowny i łatwo zanika pod wpływem innych przekazów.
14. Efekt hallo Jest odmianą podstawowego błędu atrybucji. Efekt Halo - (ang. halo effect, nazywany również efektem aureoli) - tendencja do automatycznego przypisywania cech osobowościowych. Tendencja ta może mieć charakter pozytywny(efekt Galatei ) lub negatywny (efekt Golema ). Jest odmianą podstawowego błędu atrybucji. Polega na tym, że przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub negatywnej właściwości wpływa na skłonność do przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości, które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszego przypisanego atrybutu. Istotą efektu halo jest przypisanie komuś ( atrybucja ) ważnej pozytywnej lub negatywnej cechy wewnętrznej. Przypisanie cechy nieważnej nie musi wywołać efektu halo. Najważniejsze atrybuty wywołujące efekt halo to:
- inteligencja / głupota
- atrakcyjność fizyczna / nieatrakcyjność fizyczna
- dobro / zło - wygląd zewnętrzny, np. schludny / brudny. np.: Punktualność jest dla mnie ważną wartością. Spotykam nową osobę i zauważam, że jest ona punktualna, więc będę skłonny myśleć, że jest też inteligentna, przyjazna, uczciwa etc. Spotykam osobę, którą oceniam jako niekulturalną i agresywną. Będę skłonny myśleć o tym człowieku, że jest także np. leniem i ma zaściankowe poglądy. 15. Teoria atrybucji Fritza Heidera Pytanie wyjściowe - Dlaczego człowiek w kontaktach z innymi zmierza do uzyskania odpowiedzi na pytania o przyczyny zachowania kogoś innego? Realizowane są 2 silne motywy:
- bezpośredniości – odległości czasowej i przestrzennej od grupy
- liczby innych osób w grupie Warunki ulegania wpływowi: kiedy grupa liczy trzy albo więcej osób: konformizm znacząco wzrasta tylko do pewnego momentu zwiększania grupy (tj. do 3 osób), potem jest już prawie stały (patrz: eksperyment Asha) kiedy zależy nam na grupie: grupa darząca nas przyjaźnią i szacunkiem wywiera większy wpływ, bo nie chcemy tej przyjaźni i szacunku utracić; dlatego bardzo zwarte grupy mniej dbają o logikę i słuszność podejmowanych decyzji, a bardziej o komfort członków kiedy grupa jest jednomyślna: opieranie się jednomyślności jest łatwiejsze, gdy ma się sprzymierzeńca kiedy wyrastasz w pewnej kulturze • Milgram: przeprowadził eksperyment Asha w Norwegii i we Francji: Norwegowie zachowywali się bardziej konformistycznie; Ash prowadził badanie wśród japońskich studentów – byli mniej konformistyczni niż amerykańscy; konformizm ulega też zmianom w czasie: powtórzenie badań Asha po 30 latach dało mniejszy procent zachowań konformistycznych kiedy jesteś pewnym typem człowieka: z niektórych badań wynika, że typ osobowości wpływa na konformizm – niska samoocena zwiększa konformizm (strach przed odrzuceniem), choć niektórzy się z tym nie zgadzają, twierdząc, że to kwestia kontekstu sytuacyjnego; nie ma większej różnicy ze względu na płeć (zależy to od typu presji – gdy są obserwatorzy, kobiety zachowują się bardziej konformistycznie; także od płci badacza – badacze częściej niż badaczki wyprowadzali wniosek, że mężczyźni są mniej podatni na wpływy).
- Zasada niezmienności 17. Teoria atrybucji Harolda Kelley’a Teoria atrybucji - teoria opisująca metodę, za pomocą której wyjaśniane są przyczyny określonych zachowań ludzkich. Teorie atrybucji zajmują się sposobem, w jaki ludzie dociekają przyczyn zdarzeń, jak odpowiadają na pytanie: dlaczego? Określają one także konsekwencje określonych atrybucji dla różnych dziedzin ludzkiego funkcjonowania (motywacji, zdrowia, bliskich relacji itd. Atrybucja - mechanizm, przy użyciu którego ludzie obserwują zachowanie , a następnie przypisują mu przyczyny. Monitorowane może być zachowanie nasze i innych osób. Atrybucja to tyle, co wniosek człowieka na temat przyczyny jakiegoś zdarzenia. Wyjaśniamy wiele zdarzeń życiowych: Dlaczego oblałem egzamin, chociaż się uczyłem? Czy test był za trudny? Czy przerabiałem właściwy materiał? Czy profesor był niesprawiedliwy? A może jestem po prostu głupi? Każdy wniosek, do którego ostatecznie dojdę, stanowi atrybucje mojej porażki.
Błąd atrybucji oznacza, że weryfikujemy nasze postępowanie według najbardziej komfortowego kryterium. Polega to na przypisywaniu źródła odpowiedniego zachowania bądź osiągnięcia sukcesu swoim umiejętnościom i cechom. Jednakże w przypadku porażki wina doszukiwania jest w czynnikach zewnętrznych. Naukowiec Harold Kelley przyczynił się także do rozwoju teorii atrybucji. Postawił on pytanie – dlaczego ludzie działają w określony sposób? Jego odpowiedzi to wskazywanie na kombinację czynników racjonalnych i mniej racjonalnych, raz upatrujemy przyczyn w sytuacji zewnętrznej, innym razem w cechach wewnętrznych danej osoby -> teoria współzmienności Jeśli obserwator widzi, że zachowanie zmienia się pod wpływem S, wtedy skłonny jest upatrywać przyczyn zmiany we właściwościach S; jeśli różni ludzie zachowują się odmiennie pod wpływem tego samego S, wtedy przyczyny tego tkwią w ich dyspozycjach. Kryteria jakie powinny być spełnione, aby przypisać danej osobie określoną cechę, czyli kiedy jesteśmy skłonni upatrywać przyczyn w cechach wewnętrznych: a) kryterium zróżnicowania Różne osoby powinny wzbudzać różne wrażenia; jeśli dzieje się inaczej, to zmniejsza się prawdopodobieństwo przypisania przyczyn zachowania właściwościom osobowościowym danej osoby. Kryteria jakie powinny być spełnione aby przypisać danej osobie określoną cechę: b) kryterium zgodności opinii interpersonalnych Jeśli opinie różnych obserwatorów nie potwierdzają się, atrybutor nie ufa zbytnio swojej ocenie. Kryteria jakie powinny być spełnione aby przypisać danej osobie określoną cechę: c) kryterium stałości w czasie Wrażenie o pewnej osobie nie powinno podlegać zmianie po jakimś czasie. Kryteria jakie powinny być spełnione aby przypisać danej osobie określoną cechę: d) kryterium stałości modalności Wrażenie o obserwowanej osobie powinno mieć tą samą modalność bez względu na rodzaj informacji docierającej do obserwatora. Zasada zgodności informacji dotyczy tego w jakim stopniu różni ludzie zachowują się wobec tych samych bodźców Przykład: Franek tańczy z Zosią i nieustannie depcze jej po butach. Czy inni mężczyźni tańcząc z Zosią również mylą się i potykają? A jeśli tak to dlaczego? Zasada wybiórczości informacji dotyczy kwestii do jakiego stopnia dana jednostka zachowuje się tak samo w różnych sytuacjach. Przykład: Czy Franek depcze tylko Zosię czy także inne partnerki w tańcu? Zasada spójności informacji dotyczy określania stopnia w jakim zachowanie danej osoby jest takie samo wobec podobnych bodźców mimo zmiany czasu i okoliczności Przykład: Czy Franek myli się za każdym razem, gdy tańczy z Zosią?
21. Rola wyrazistości spostrzeżeniowej Chodzi o informacje (bodźce) skupiające naszą uwagę. Ludzie na ogół przeceniają przyczynowe znaczenie informacji, która jest wyrazista znaczeniowo. Wyrazistość spostrzeżeniowa to informacja, która skupia naszą uwagę; ludzie są skłonni przeceniać przyczynową rolę informacji, która jest wyrazista spostrzeżeniowe 22. Teoria dysonansu poznawczego Leona Festingera Opiera się na założeniu, że ludzie dążą do zgodności między różnymi przekonaniami o tej samej sprawie i spójności między swoimi poglądami, a postępowaniem. Jeżeli wskutek odebrania nowej informacji, myślenia lub własnego postępowania pojawi się psychologiczna sprzeczność, rodzi się dysonans. Dysonans jest stanem napięcia generującym trzy rodzaje zachowań mających na celu jego redukcję: zmianę przekonań, zmniejszenie spostrzeganej ważności niezgodnych przekonań i/lub dodanie dalszych, usprawiedliwiających przekonań. Typowym przykładem dysonansu jest stwierdzenie Palę papierosy i Palenie papierosów szkodzi mojemu zdrowiu. Osoby, posiadające obydwa przekonania, mogą zredukować dysonans na trzy sposoby: zmienić pierwsze stwierdzenie, rzucając palenie lub przekonując się, że rzucili palenie, co jest trudne ze względu na zakorzenienie tego przekonania w zachowaniu; mogą zmienić drugie przekonanie, zaprzeczając, ignorując lub obniżając znaczenie badań łączących palenie z problemami zdrowotnymi, co też jest trudne ze względu na ogrom i rzetelność tych badań; mogą także dać usprawiedliwienie w rodzaju Palę tylko papierosy o małej zawartości substancji smolistych , Bardziej prawdopodobne, że zginę w wypadku samochodowym, aniżeli w wyniku skutków palenia itd. Dysonans poznawczy – stan nieprzyjemnego napięcia, jakie powstaje wskutek wykrycia rozbieżności między różnymi własnymi przekonaniami albo między przekonaniami, a własnym zachowaniem .Na przykład kiedy ludzie zachowują się sprzecznie ze swoimi poglądami, a zachowanie to nie daje się w żaden sposób odwołać, redukują powstały dysonans, zmieniając poglądy w taki sposób, aby je dopasować do zachowania. Choć Leon Festinger uznawał za redukowanie dysonansu za motyw samoistny, wiele późniejszych badań wykazało, że ludzie reagują dysonansem tylko na takie rozbieżności, które w jakiś sposób naruszają ich dobre mniemanie o sobie , redukowanie dysonansu jest zaś bardziej charakterystyczne dla osób o wysokiej samoocenie. teoria dysonansu poznawczego – teoria równowagi poznawczej Założenie wyjściowe - Teoria podtrzymywania poczucia własnej wartości - Ludzie mają silną potrzebę myślenia o sobie pozytywnie, czyli posiadania wysokiej samooceny. Podstawowym założeniem w teorii dysonansu poznawczego jest twierdzenie o pojawianiu się nieprzyjemnego napięcia psychicznego wtedy, gdy u danej osoby występują (lub dotrą do niej) sprzeczne elementy poznawcze (mogą to być twierdzenia, przemyślenia, postawy, informacje, oceny, zachowania itp.). Dysonans poznawczy bywa traktowany jako popęd, bowiem jego wpływ na zachowanie jest taki, jak podstawowych popędów człowieka (np. głodu,
snu, pragnienia): wywołuje ogólną mobilizację organizmu, motywuje do zachowań, których celem jest zmniejszenia napięcia, oraz wywołuje antycypacyjne unikanie (czyli uczenie się reakcji na skojarzone z pojawieniem się dysonansu). Dysonans poznawczy – przykłady: Palę papierosy i dowiaduję się, że wywołują one wiele chorób. W związku z tym np. podważam zasadność twierdzeń o szkodliwości palenia –„Moja babcia ma 90 lat, od 70 lat pije, pali i... żyje”. Dysonans zostaje zredukowany. Odkryto, że prawie wszyscy niepalący zgadzają się z tym, że palenie jest szkodliwe, a wśród osób palących zgadza się z tym tylko połowa badanych. Jestem przekonany o moich zdolnościach intelektualnych, ale bardzo źle wypadam w rozwiązaniu testu inteligencji. „Miałem wyjątkowo zły dzień”, „Jedna pomyłka każdemu może się zdarzyć” itp. Motywacja wzbudzona przez dysonans jest tym silniejsza, im: bardziej wyrazista jest niezgodność między dwoma elementami poznawczymi ważniejsze są dla jednostki te elementy bardziej powiązane są one z innymi przekonaniami czy strukturami poznawczymi danej osoby. Badania pokazały, że DP jest najsilniejszy, gdy dotyczy naszego poczucia wartości. Sposoby redukowania DP: Zmianę naszego zachowania – tak aby było zgodne z przekonaniem dysonansowym. Palacz, który dowiaduje się, że jest to szkodliwe, może rzucić palenie lub odrzucić informację o szkodliwości palenia (albo unikać myślenia o niej). Przez uzasadnienie naszego zachowa nia –zmieniając jeden z elementów poznawczych, tak aby w mniejszym stopniu budził on napięcie dysonansowe. Palacz może twierdzić, że pali, ale tylko papierosy light, co nie jest szkodliwe. Bądź też, że „Życie też jest szkodliwe dla zdrowia, nie tylko papierosy” –właściwie wszystko jest szkodliwe, cukier, sól, brak cukru, nadmiar witamin itp., przez co zmienia znaczenie słowa „szkodliwe”. Przez uzasadnienie naszego zachowania –poprzez dodanie nowego elementu poznawczego, którego zadaniem jest zredukowanie sprzeczności między dotychczasowymi elementami. Palacz może twierdzić, że palenie go uspokaja i rozluźnia (czyli jest zdrowe). Może zacząć uprawiać sport lub twierdzić, że zawsze wchodzi na siódme piętro piechotą, a te jego wysiłki niwelują szkodliwość palenia. Dysonans podecyzyjny - przykład: wahanie przy kupnie nowego TV czy samochodu Po podjęciu decyzji: podkreślamy cechy dodatnie wybranego przedmiotu pomijamy (pomniejszamy) cechy negatywne wybranego przedmiotu podkreślamy cechy negatywne (pomijamy cechy pozytywne) alternatywnego rozwiązania. Dysonans podecyzyjny – racjonalizacje: Przypadek sekty Marion Keech i planety Clarion. Keech ogłosiła, że 21.XII.1956r. świat zostanie zniszczony przez wielką powódź, ale po nią i jej zwolenników o północy przybędą latające statki z planety Clarion. Festinger, Ricken i Schachter przeniknęli do nowej sekty.
Pytanie 23. Sposoby redukowania dysonansu poznawczego
- Przez zmianę naszego zachowania – tak aby było zgodne z przekonaniem dysonansowym. Palacz, który dowiaduje się, że jest to szkodliwe, może rzucić palenie lub odrzucić informację o szkodliwości palenia (albo unikać myślenia o niej).
- Przez uzasadnienie naszego zachowania – zmieniając jeden z elementów poznawczych , tak aby w mniejszym stopniu budził on napięcie dysonasowe. Palacz może twierdzić, że pali, ale tylko papierosy light, co nie jest szkodliwe. Bądź też, że „Życie też jest szkodliwe dla zdrowia, nie tylko papierosy” – właściwie wszystko jest szkodliwe, cukier, sól, brak cukru, nadmiar witamin itp., przez co zmienia znaczenie słowa „szkodliwe”.
- Przez uzasadnienie naszego zachowania – poprzez dodanie nowego elementu poznawczego , którego zadaniem jest zredukowanie sprzeczności między dotychczasowymi elementami. Palacz może twierdzić, że palenie go uspokaja i rozluźnia (czyli jest zdrowe). Może zacząć uprawiać sport lub twierdzić, że zawsze wchodzi na siódme piętro piechotą, a te jego wysiłki niwelują szkodliwość palenia. Pytanie 24. Dysonans podecyzyjny Przykład dysonansu podecyzyjnego: wahanie przy kupnie nowego TV czy samochodu. Po podjęciu decyzji: Podkreślamy cechy dodatnie wybranego przedmiotu Pomijamy (pomniejszamy) cechy negatywne wybranego przedmiotu Podkreślamy cechy negatywne (pomijamy cechy pozytywne) alternatywnego rozwiązania Racjonalizacje Przypadek sekty Marion Keech i planety Clarion. Keech ogłosiła, że 21.XII.1956r. świat zostanie zniszczony przez wielką powódź, ale po nią i jej zwolenników o północy przybędą latające statki z planety Clarion. Festinger, Ricken i Schachter przeniknęli do nowej sekty Eksperyment Badacze prosili gospodynie domowe, aby oceniły różne przedmioty domowego użytku (były to różne roboty kuchenne) na skali od najmniej do najbardziej pożądanego. Następnie dano im możliwość wyboru między 5. i 6. przedmiotem w hierarchii
- mogły zabrać go do domu (były to przedmioty bardzo podobnie oceniane). Po dokonaniu wyboru proszono jeszcze raz (po upływie 20 min) o ocenę robotów kuchennych. Za drugim razem kobiety podnosiły ocenę robota, który wybrały i znacząco obniżały ocenę tego, który odrzuciły. Dysonans podecyzyjny a nieodwołalność decyzji
Jeśli ktoś podjął nieodwołalną decyzję, to pojawia się większa potrzeba redukcji DP. Przykład: obstawiłeś dużą kwotę w zakładach, przeżywasz niepokój o wygraną, musisz dostarczyć sobie mocnego uzasadnienia podjętej decyzji. Szef zwalnia z pracy dobrego, ale nielubianego przez siebie pracownika.... Manipulacje „techniką niskiej piłki” Sprzedawca proponuje klientowi samochód po wyraźnie niższej cenie niż u konkurencji (niska piłka). Klient wystawia czek. Sprzedawca wraca i oznajmia, że niestety się pomylił i cena jest wyższa. Klienci na ogół nie wycofują się z transakcji.... Redukcja dysonansu podecyzyjnego Poprzez uzasadnienia sytuacyjne lub uzasadnienia wewnetrzne. Eksperyment: studentki wykonywały nudną pracę polegająca na manipulacji drewnianą dźwignią. Jedna grupa dostała za godzinę 20 USD, druga po 1 USD. W ocenie atrakcyjności pracy te które dostały po 1 USD oceniały ją wyżej.... Brak uzasadnień zewnętrznych powoduje próby uzasadnień wewnętrznych. Studenci czytali tekst wychwalający Mao TseTunga. Jedni dostawali po 20 USD, inni po 1 USD. Ci co dostali po 1 USD oceniali zadanie jako atrakcyjniejsze i w większym stopniu ich sympatie przechyliły się w stronę chińskiego przywódcy.....
25. Dysonans poznawczy a samoocena Podstawowym założeniem w teorii dysonansu poznawczego jest twierdzenie o pojawianiu się nieprzyjemnego napięcia psychicznego wtedy, gdy u danej osoby występują (lub dotrą do niej) sprzeczne elementy poznawcze (mogą to być twierdzenia, przemyślenia, postawy, informacje, oceny, zachowania itp.). TEORIA PODTRZYMYWANIA POCZUCIA WŁASNEJ WARTOŚCI
- Ludzie mają silną potrzebę myślenia o sobie pozytywnie, czyli posiadania wysokiej samooceny. Przykład Jestem przekonany o moich zdolnościach intelektualnych, ale bardzo źle wypadam w rozwiązaniu testu inteligencji. „Miałem wyjątkowo zły dzień”, „Jedna pomyłka każdemu może się zdarzyć” itp. 26. Przyczyny konformizmu społecznego Konformizm z definicji to zmiana zachowania jednostki w kierunku zgodnym z oczekiwaniami grupy, która następuje wskutek rzeczywistego bądź wyobrażonego wpływu innych ludzi. Termin konformista wywodzi się z łaciny, gdzie „conformo” znaczy nadaję kształt. Przyczyny :
- informacyjny wpływ społeczny (Gdy z zachowań innych ludzi czerpiemy informacje, jak mamy się sami zachować)
założył tzw. hipotezę dyspozycji, która mówiła o tym, że głównym powodem brutalności, przemocy i poniżania w więzieniach są wrodzone i wyuczone cechy, które posiadają zarówno sami więźniowie, jak i strażnicy. Wygląd więzieia Cele więzienne zostały zbudowane w piwnicach Uniwersytetu Stanford, w budynku wydziału psychologii. Łóżko polowe było jedynym meblem znajdującym się w celi. Jako karcer służyła wbudowana w ścianę szafa, o bardzo małej powierzchni i braku oświetlenia. Obok celi znajdowały się kwatery dla strażników, w których mogli odpoczywać i gabinety dyrektora oraz naczelnika więzienia. Całość była przedzielona lustrem weneckim za którym znajdował się sprzęt do nagrań przebiegu eksperymentu. Sztuczne więzienie Jako uczestników eksperymentu wybranych zostało dwudziestu czterech studentów, którzy na podstawie przeprowadzonych badań psychologicznych zostali uznani jako najbardziej stabilni emocjonalnie. Zostali podzielni na połowę - pierwsza stanowiła grupę strażników , druga - więźniów. Mężczyźni, którzy dostali rolę więźniów zostali poinformowani o tym, że ich podstawowe prawa zostaną ograniczone podczas eksperymentu, ale nie będą fizycznie wykorzystywani. Dodatkowo, zapewniono ich o tym, że będą otrzymywać jedzenie, ubranie oraz opiekę medyczną. Celowo nie powiedziano im czego mogą się spodziewać. Strażnicy natomiast nie zostali przeszkoleni w zakresie ich roli, z jednym wyjątkiem - wyraźnie zabroniono im używania kar cielesnych. Ich zadaniem było zachowanie porządku, niezbędnego do prawidłowego funkcjonowania więzienia. Nieplanowany przebieg eksperymentu Przebieg eksperymentu okazał się jednak dość dramatyczny. W mniej niż 36 godzin jeden z więźniów wykazywał oznaki poważnych zaburzeń psychosomatycznych. Kilka godzin później więźniowie zaczęli się buntować. Planowali masową ucieczkę. Zaplanowany na dwa tygodnie eksperyment został zakończony po 6 dniach. Badacze przestali widzieć granicę pomiędzy rzeczywistą tożsamością uczestników a rolą w jaką się wcielali. Jak powiedział sam Zimbardo wartości ludzkie zostały zakwestionowane, a na powierzchnię wyszła najbardziej patologiczna strona ludzkiej natury. Co ciekawe, strażnicy wydawali się rozczarowani przyspieszeniem zakończenia eksperymentu. Wyniki badania Badacze po eksperymencie doszli do wielu wniosków między innymi Środowisko więzienne w jakim znaleźli się uczestnicy eksperymentu miało ogromny wpływ na ich sferę emocjonalną oraz na ich relacje interpersonalne. Byli wyraźnie skłonni do silnie negatywnych uczuć, a więźniowie wyrażali coraz większą chęć wyrządzenia krzywdy innym. Pomimo całkowitej dobrowolności co do formy zachowań, strażnicy bardzo szybko przejęli formę dominującą, a więźniowie bierne zachowanie.
Eksperyment dostarczył informacji o alternatywnych szkoleniach dla strażników więziennych. Dowiódł również, że większość kar więziennych jest za wysoka. Dodatkowo, Zimbardo doszedł do wniosku, że zważając na to, że strażnicy i więźniowie żyją w destrukcyjnym dla obu stron związku, strażników również można uznać za więźniów społeczeństwa. Krótko po ogłoszeniu wyników badania doszło do morderstw, spowodowanych sprzeciwem funkcjonowania więziennictwa. Domagano się reform, dzięki którym przywrócona zostałyby godność i humanitarność strażnikom i więźniom.
30. Omów eksperyment Salomona Ascha Normatywny wpływ społeczny - wpływ innych ludzi który prowadzi nas do konformizmu, ponieważ chcemy być przez nich lubiani i akceptowani. Eksperyment Solomona Ascha (1951) Gdy uczestnicy badania wykonywali zadanie w samotności, udzielali prawidłowych odpowiedzi w ponad 99% prób. Odpowiedzi dramatycznie zmieniały się, gdy badanie przeprowadzane było grupowo. Asch podstawiał 7 osób, które w przekonaniu uczestników badania także były ochotnikami, tymczasem w rzeczywistości byli to współpracujący z badaczem aktorzy. W pierwszych 2 próbach (z różnymi kartami eksperymentalnymi) aktorzy mieli udzielać prawidłowej odpowiedzi. W trzeciej próbie, i większości pozostałych (12 z ogólnej liczby 18 prób) mieli natomiast udzielać zgodnie błędnej odpowiedzi. W takich warunkach uczestnicy udzielali właściwych odpowiedzi tylko w 63,2% prób. Badanie ujawniło znaczne indywidualne zróżnicowanie: ok. 5% osób zawsze dostosowywało się do opinii grupy, a ok. 25% osób za każdym razem trzymało się własnej oceny –pozostali uczestnicy poddawali się konformizmowi przynajmniej w części prób. Innymi słowy, 75% osób popełniło błąd w przynajmniej jednej z 12 kluczowych prób. Z drugiej strony jednak, 95% osób przynajmniej raz nie zgodziło się z grupą. Po badaniu, większość uczestników wyraziła przekonanie, że pozostałe osoby udzielały błędnych odpowiedzi. Wiele relacji z przebiegu eksperymentu obecnych w literaturze zawyża faktyczny poziom i głębokość zaobserwowanego konformizmu. W przeglądzie 20 podręczników, tylko w jednym znaleziono wzmiankę, że większość uczestników udzieliła poprawnej odpowiedzi w ponad połowie prób i była prywatnie przekonana, że grupa udziela złych odpowiedzi. Przejawy normatywnego wpływu społecznego w codziennym życiu moda (lata 60 –spódniczki mini, spodnie „dzwony”, itd.)
Ochotnicy zgłaszali się do laboratorium po przeczytaniu w prasie ogłoszenia. Byli pewni, że biorą udział w badaniu „wpływu kar na pamięć”. Dostawali pieniądze za uczestniczenie w doświadczeniu .Mówiono im wyraźnie, że otrzymują pieniądze za samo przyjście do laboratorium i zatrzymają je bez względu na to, co się dalej stanie. Gdy badany wchodził do laboratorium, widział obecną już w pomieszczeniu inną „osobę badaną”. W rzeczywistości był to pomocnik eksperymentatora –Jego zadaniem było odgrywanie osoby badanej. Następowało sfingowane losowanie ról, w którym prawdziwej osobie badanej przypadała rola „nauczyciela”, a pomocnikowi eksperymentatora rola „ucznia”. Nauczyciel dowiadywał się, że jego zadanie polegać będzie na czytaniu uczniowi listy par słów (np. „miły-dzień”, „niebieska-skrzynka”), a następnie sprawdzaniu, jak wiele z tych par uczeń zapamiętał. Faza sprawdzająca polegać miała na tym, że nauczyciel czyta pierwsze słowo z pary, następnie cztery słowa propozycje, z których uczeń ma wybrać słowo prawidłowe (przyciskając jeden z czterech guzików). Jeśli uczeń odpowie prawidłowo, nauczyciel czyta kolejne słowo, gdy uczeń odpowie źle nauczyciel stosuje karę w postaci wstrząsu elektrycznego. Nauczyciel otrzymywał na początku jeden próbny wstrząs elektryczny o napięciu 45 V, który był odczuwany jako dość bolesny. Następnie ucznia przeprowadzano do sąsiedniego pokoju, oddzielonego od laboratorium szybą. Tam przywiązywany był do krzesła przez eksperymentatora oraz nauczyciela. Przeguby ucznia podłączane były do elektrod, po uprzednim posmarowaniu nadgarstków maścią „w celu uniknięcia poparzeń i pęcherzy”. W trakcie przypinania „nauczyciel” słyszał jak „uczeń” zadaje pytanie „eksperymentatorowi”, czy to może być niebezpieczne, ponieważ ma kłopoty z sercem – „Wstrząsy mogą być bolesne, ale nie powodują uszkodzenia tkanek” – odpowiadał eksperymentator. Następnie nauczyciel wracał do pomieszczenia eksperymentatora i siadał przed aparatem, przy pomocy którego miał stosować elektrowstrząsy („kary”). Czytał listę słów (lista była bardzo długa oraz trudna do zapamiętania) i rozpoczynał „fazę sprawdzającą” (głos ucznia słyszał przez interkom). Jeśli uczeń popełniał błąd, otrzymywał „za karę” wstrząs elektryczny. Reguła była taka, że przy kolejnych błędach zwiększano siłę wstrząsu. Początkową dawką było 15 woltów. Każdy kolejny wstrząs był rzekomo silniejszy o 15 V. Ostatnią dawką miało być 450 V – przed nauczycielem było 30 przełączników. Pod przełącznikami widniały napisy przedstawione w tabeli Eksperymentatora grał zawodowy aktor o bardzo oficjalnym wyglądzie, ubrany w fartuch laboratoryjny. Jeśli w pewnym momencie nauczyciel zwracał się do eksperymentatora z wątpliwościami co do dalszego kontynuowania wstrząsów, eksperymentator odpowiadał: Proszę kontynuować. Eksperyment wymaga, aby to kontynuować.
Proszę kontynuować, to jest absolutnie konieczne. Nie masz innego wyboru, musisz kontynuować. Jeśli pierwszy nakaz nie był skuteczny, stosowano drugi, dopiero potem trzeci i czwarty. Jeśli po czwartym zdaniu badany nie był posłuszny, przerywano eksperyment. Jeśli po którymś ze zdań nauczyciel podporządkowywał się i stosował kolejny szok, to przy następnym zawahaniu lub pytaniu „eksperymentator” miał wypowiadać kolejne zdania od pierwszego do czwartego. Wszystkie osoby badane (nauczyciele) w pewnym momencie zadawały pytanie o to, czy należy aplikować kolejny wstrząs elektryczny. Widać było, że badani męczyli się z powodu cierpień ofiary. Prosili badacza, aby pozwolił im przestać. Gdy odmawiał, kontynuowali, ale trzęsąc się, pocąc, jąkając. Obgryzali paznokcie, niekiedy wybuchali nerwowym śmiechem. Niektórzy oszukiwali, sądząc, że pozostanie to niezauważone, i dawali ofierze mniejsze wstrząsy niż powinni. Kilku badanych poprosiło, aby zwolnić ich z dalszej konieczności stosowania szoków. Chcieli też oddać pieniądze, które dostali za udział w badaniu (mimo że na początku zaznaczano, że pieniądze dostają za samo przyjście do laboratorium, bez względu na to jak przebiegnie eksperyment).
32. Pojęcie manipulacji A.Podgórecki (1976): „Manipulacja to (...) wszelkie sposoby oddziaływania na jednostkę lub grupę, które prowadzą do mylnego przekonania u osoby manipulowanej, że jest ona sprawcą (decydentem) jakiegoś oddziaływania podczas, gdy jest ona narzędziem w rękach rzeczywistego sprawcy”. T.Maruszewski i E.Ścigała (1999) podkreślają czynnik kontrolny: „Mechanizmy, które uruchamiają procesy pozwalające na kontrolowanie twoich myśli, sterowanie emocjami czy działaniami określamy jako manipulacje. Manipulacja jest formą zamierzonego wywierania wpływu na drugą osobę czy grupę w taki sposób, aby podejmowała ona - nie zdając sobie z tego sprawy - działania zaspokajające potrzeby manipulatora”. Zatem w węższym znaczeniu można powiedzieć, że z manipulacją mamy do czynienia wtedy, gdy ktoś mający określone potrzeby i związane z nimi cele realizuje je, instrumentalnie traktując innych. 33. Różnice między perswazją a propagandą PERSWAZJA – forma wywodu lub debaty i dyskusji, a więc rodzaj dyskursu, którego celem jest opowiedzenie się za lub przeciw jakiemuś stanowisku. Jej istotna cechą jest dwukierunkowość, tzn. słuchający i mówiący mogą wymieniać argumenty, spierać się i polemizować.
