Psychologiczne zasoby radzenia sobie, zdrowia i szczęścia ..., Publikacje z Psychoanaliza

Pobierz Psychologiczne zasoby radzenia sobie, zdrowia i szczęścia ... i więcej Publikacje w PDF z Psychoanaliza tylko na Docsity!

PsychologiaPsychologia radzeniaradzenia sobie ze stresemsobie ze stresem

cz.II

Wykład prowadzi Ryszard PoprawaRyszard Poprawa Instytut Psychologii Uniwersytetu Wrocławskiego

K i l k a p r z y k ł a d ó w z ż y c i a

Czy śmierć bliskiej osoby lub własna, przewlekła i nieuleczalna choroba

są zawsze i dla każdego tak samo ważnymi i krytycznymi wydarzeniami życiowymi?

Czy stresujące wydarzenia życiowe są dla

wszystkich tak samo stresujące?

Od czego zależy doświadczenie stresu?

Eksperymenty, które zamieniły rozumienie stresu

Czy „te same stresory” powodują u wszystkich takie same doświadczenia stresu?

W kierunku do poznawczo-fenomenologicznej teorii stresu

Jak Lazarus zbudował swoją teorię?

Rola oceny poznawczej w stresie

Transakcyjno - fenomenologiczna

teoria stresu i radzenia sobie

Stres to poznawczo konstruowana,

niezrównoważona, wzajemna relacja

(transakcja) wymagań i zasobów radzenia

sobie (możliwości sprostania im przez

podmiot) (Lazarus, 1999)

poznawczo konstruowana

ocena poznawcza (cognitive appraisal)

„Transakcyjna równoważnia stresowa” wg R.S.Lazasusa (1999)

WYMAGANIA ZASOBY

Złe zrównoważenie wymagań w stosunku do zasobów – silny stres (stres przestymulowania)

Złe zrównoważenie wymagań w stosunku do zasobów – niski stres – może powodować nudę (stres niedostymulowania)

Optymalne zrównoważenie wymagań w stosunku do zasobów (dobre dopasowanie – goodness of fit )

Transakcyjno - fenomenologiczna

teoria stresu i radzenia sobie

Główne założenia

 Jest dynamicznym, zmieniającym się w czasie procesem, ściśle powiązanym z dynamicznymi procesami radzenia sobie.

 Ma charakter relacyjny (transakcyjny). W dynamicznej transakcji konfrontowane są poznawczo oceniane wymagania z poznawczo ocenianymi zasobami.

 Doświadczany jest na poziomie psychologicznym, fizjologicznym i społecznym.

 Istnieją różnice indywidualne w reagowaniu ludzi na te same sytuacje stresowe (Lazarus, Folkman, 1984; Lazarus, 1999; por. Heszen-Niejodek, 2000; 2013; Makowska, Poprawa, 1996; 2001).

Znaczenie różnic indywidualnychZnaczenie różnic indywidualnych

Ekstrawertyk Introwertyk

Zależność sprawności funkcjonowania i stanu zdrowia od poziomu pobudzenia i stresu

• znaczenie różnic indywidualnych

NEUROTYCZNI INTROWERTYCY

ZRÓWNOWAŻENI EMOCJONALNIE pozytywna^ wysoka / EKSTRAWERTYCY

niska / negatywna

Sprawność funkcjonowania

/ zdrowie

niska^ siła pobudzenia/stresu (deprywacja)

wysoka (przeciążenie)

EUSTRES DYSTRES

Znaczenie różnic indywidualnych

Temperament a stres

podstawowe pojęcia

Temperamentem nazywamy podstawowe, względnie stałe, biologicznie uwarunkowane, cech osobowości odnoszące się przede wszystkim do formalnych charakterystyk (energetycznych i czasowych) reakcji i zachowań (Strelau, 2001, s.184).

prof. Jan Strelau

Cechy temperamentu

wg Regulacyjnej Teorii Temperamentu

Jana Strelaua (1996; 2001; 2006)

żwawość (ŻW) – tendencja do szybkiego reagowania, do utrzymywania wysokiego tempa aktywności i do łatwej zmiany jednego zachowania (reakcji) na inne, odpowiednio do zmiany w otoczeniu;

perseweratywność (PE) – tendencja do kontynuowania lub powtarzania zachowań i doświadczania stanów emocjonalnych po zaprzestaniu działania bodźca (sytuacji), który te zachowania (stany) wywołał;

wrażliwość sensoryczna (WS) – zdolność reagowania na bodźce zmysłowe o małej wartości stymulacyjnej;

reaktywność emocjonalna (RE) – tendencja do intensywnego reagowania na bodźce wywołujące emocje, wyrażająca się w dużej wrażliwości i niskiej odporności emocjonalnej;

wytrzymałość (WT) – zdolność do adekwatnego reagowania w sytuacjach wymagających długotrwałej lub wysoko stymulującej aktywności lub w warunkach silnej stymulacji zewnętrznej;

aktywność (AK) – tendencja do podejmowania zachowań o dużej wartości stymulacyjnej lub do zachowań dostarczających silnej stymulacji zewnętrznej (Strelau, 2006, s.15-126).

Typy temperamentalne

w reakcjach na sytuację trudną (stres)

CHOLERYK / neurotyczny ekstrawertyk

FLEGMATYK / zrównoważony emocjonalnie introwertyk

MELANCHOLIK / neurotyczny introwertyk

SANGWINIK / zrównoważony emocjonalnie ekstrawertyk

Temperament a stres

Związek między intensywnością stresorów a stanem stresu

wg. Eysensck`a w ujęciu Strelaua (1996, s.101)