PSYCHOSOMATYKA SOMATOPSYCHIKA, Notatki z Psychologia eksperymentalna

Pobierz PSYCHOSOMATYKA SOMATOPSYCHIKA i więcej Notatki w PDF z Psychologia eksperymentalna tylko na Docsity! Zdrowie człowieka Psychosomatyka, somatopsychika- człowiek jako jedność Psychologia zdrowia – co sprzyja zdrowiu a co chorobie? • Psychologia zdrowia – definicja • Narodziny i rozwój • Pojęcie zdrowia • Zachowania zdrowotne Z modelu biomedycznego wynikały następujące konsekwencje dla podejścia do zdrowia i choroby: • Organizm jako maszyna, • Lekarze, wraz z rozwojem medycyny, skupiali się na coraz drobniejszych fragmentach ciała • Lekarz jak wyrocznia • uprzedmiotowienie chorego, • depersonalizacja relacji pacjent–lekarz • Rola pacjenta sprowadzała się jedynie do realizowania zaleceń lekarskich. W psychologii zdrowia przyjmujemy holistyczny paradygmat człowieka, jego zdrowia i choroby. • Zdrowie w ujęciu holistycznym jest pojęciem wielowymiarowym • podmiotowy wymiar zdrowia, a więc aktywną rolę każdego człowieka w odniesieniu do kształtowania własnego zdrowia, realizowania celów zdrowotnych. • podejście interdyscyplinarne Psychologia zdrowia – co to takiego? Dział psychologii badający wpływ zjawisk psychicznych na ogólny stan zdrowia a także wpływ ogólnego stanu zdrowia na samopoczucie psychiczne. Powstała na gruncie medycyny behawioralnej, medycyny psychosomatycznej i psychologii medycznej. (Matarazzo, 1983,1987) Model bio - psycho - społeczny Przyczyny powstania psychologii zdrowia rewolucje zdrowotne, choroby cywilizacyjne Pierwsza rewolucja zdrowotna • średnia życia ludzkiego, nawet w krajach rozwiniętych, była aż do końca XIX wieku krótka, na przykład w USA 46,3 roku dla mężczyzn i 48,3 dla kobiet (Bishop, 2000). • Najczęstszą przyczyną zgonów były wówczas choroby zakaźne o ostrym przebiegu — tyfus, grypa, zapalenie płuc, infekcje przewodu pokarmowego, gruźlica • odkrycie penicyliny oraz szczepień ochronnych • poprawa warunków sanitarno-higienicznych. • wzrost średniej długości życia człowieka • opanowano najgroźniejsze choroby Pierwsza rewolucja zdrowotna (XIX i XX w.)związana była z opanowaniem chorób zakaźnych. Odkrycia naukowe - penicylina oraz szczepienia ochronne. Poprawa warunków higienicznych. Spowodowało to znaczny wzrost średniej długości życia człowieka. Paradygmat biomedyczny, bierny pacjent Początki i rozwój psychologii zdrowia • 1911 – sympozjum APA poświęcone psychologii w medycynie • Lata 40. XX wieku – rozwój psychospołecznych kontekstów choroby, a później także i zdrowia (przemiany w medycynie + dorobek empiryczny psychologii i innych nauk społecznych + zmiany kontekstu społeczno-ekonomicznego) • Znaczenie kontekstu społeczno-ekonomicznego w latach 50. – wzrost medycznych przyczyn zgonów spowodowanych chorobami układu krążenia, chorobami nowotworowymi, udarami. • W latach 60. w Polsce – najczęstszą przyczyną zgonów choroby serca i choroba naczyniowe oraz ich powikłania (Sokołowska, 1986) • Powyższe zmiany implikują wzrost roli psychologii w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych – w chorobach chronicznych mają poważniejszy udział (zarówno etiologia, przebieg jak i leczenia i rehabilitacja) (Heszen-Niejodek, 1998). Nowy etap procesu ochrony zdrowia, określany mianem drugiej rewolucji zdrowotnej. Paradygmat holistyczny, człowiek jest odpowiedzialny za swoje zdrowie Czym jest zdrowie? Zdrowie • Nieobecność choroby, dobre samopoczucie oraz satysfakcjonujące twórcze życie (Sęk, 2003) • Charakteryzuje jednostkę dojrzałą, autonomiczną i twórczą, odpowiedzialną za siebie i swoje życie • Jednostka zdrowa ma świadomość sensu życia, potrafi tworzyć wartości i jest zdolna do dokonywania samodzielnych wyborów Zdrowie • Poddająca się zmianom zdolność człowieka do osiągnięcia pełni własnych fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak również zdolność do reagowania na wyzwania środowiska, w którym żyje (Heszen, Sęk, 2006) • Proces poszukiwania i utrzymywania równowagi w obliczu obciążeń, jakie nieustannie nakłada na organizm otoczenie. – podejście dynamiczne i interakcyjne (Antonowsky, 1979) Wymiary zdrowia • fizyczny (stan somatyczny organizmu) • psychiczny • umysłowy • emocjonalny • społeczny • publiczny • duchowy Wymiary zdrowia (WHO, 1984) fizyczny umysłowy emocjonalny publiczny społeczny duchowy Instytut Medycyny Amerykańskiej Akademii Nauk podaje następujący rozkład procentowego udziału czterech składowych elementów pola zdrowotnego: • styl życia — 53%, • środowisko — 21%, • dziedziczenie — 16%, • opieka zdrowotna — 10%. MODEL POLA ZDROWOTNEGO wg Lalonde’a styl życia 53% środowisko 21% dziedziczenie 16% opieka zdrowotna 10% Pole zdrowotne „Psychologia zdrowia to połączenie i zastosowanie działań naukowych, promocji oraz leczenia z obszaru psychologii do promocji i utrzymywania zdrowia, prewencji i leczenia chorób somatycznych, wykrywania i diagnostyki czynników etiologicznych dla chorób i czynników współwystępujących z chorobami (i związanymi z nimi dysfunkcjami) także analiza tego co poprawia opiekę zdrowotna i wpływa na formowanie polityki zdrowotnej „(Matarazzo, 1982) „Psychologia zdrowia jest działem psychologii zajmującym się poznaniem wpływu czynników psychologicznych na to, że ludzie pozostają zdrowi, określeniem ich znaczenia w powstawaniu chorób oraz ich roli w kształtowaniu zachowania ludzi, kiedy zachorują” (Taylor, 1985)”. W działalności praktycznej psychologia zdrowia może pomóc w: • kształtowaniu zachowań zabezpieczających zdrowie, • radzeniu sobie z problemami życia codziennego i stresem, • przystosowaniu się do problemów zdrowotnych występujących w trakcie życia ludzkiego, • wspieraniu procesu leczenia i zapobieganiu nawrotom choroby. Zachowania zdrowotne dzielą się na: zachowania prozdrowotne (służące zdrowiu) • poprawa stanu zdrowia • unikanie choroby zachowania anty zdrowotne (ryzykowne) • zachowania szkodliwe dla zdrowia • unikanie praktyk zdrowotnych Cele zachowań zdrowotnych: 1. Działania podejmowane przez osobę uważającą się za zdrową w celu niedopuszczania do wystąpienia choroby (health behaviour), 2. Działania osoby uważającej się za chorą w celu ustalenia diagnozy (illness behaviour), 3. Działania podejmowane przez osobę chorą w celu wyleczenia się (sick-role behaviour). Almeda Study: • regularne spożywanie śniadań, • powstrzymywanie się od jedzenia między posiłkami, • 7–8 godzin snu na dobę, • utrzymywanie prawidłowej wagi ciała, • powstrzymywanie się od papierosów, • umiarkowane spożywanie alkoholu, • systematyczna aktywność fizyczna. Model Przekonań Zdrowotnych (Health Belief Model — HBM). Model, opracowany pod koniec lat pięćdziesiątych przez Hochbauma służył pierwotnie do analiz programów profilaktycznych, obecnie próbuje się dzięki niemu rozumieć zachowania związane ze zmianą własnego stylu życia, zachowania chorych, korzystanie z systemu opieki zdrowotnej oraz realizowanie zaleceń lekarskich