Pobierz Pytania na egzamin dyplomowy - Notatki - Ekonomia i więcej Notatki w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
Pytania na egzamin dyplomowy
1. Środki działalności gospodarczej – zasoby gos podarcze, kapitał Zasoby gospodarcze to suma wartości materialnych i ludzkich potrzebna do funkcjonowania i rozwoju gospodarki narodowej. Możemy wyróżnić trzy podstawowe grupy zasobów:
- zasoby ludzkie (ludzie wraz z ich umiejętnościami, doświadczeniami),
- zasoby naturalne (dobra dane przez naturę, nie wytworzone przez człowieka, np. ziemia, surowce mineralne i roślinne, woda),
- zasoby kapitałowe (rzeczowe składniki procesów wytwórczych będące wytworem pracy człowieka; do rzeczowych zasobów kapitałowych należą środki pracy, np. maszyny, narzędzia, instalacje, urządzenia; oraz przedmioty pracy czyli surowce i półfabrykaty, które służą do wyprodukowania danego dobra. Do zasobów kapitałowych zalicza się również kapitał finansowy, czyli środki pieniężne występujące w różnych postaciach (gotówka, kredyt, papiery wartościowe). Forma zasobów gospodarczych, która służy do osiągania dochodu, zysku i (lub) akumulacji, nosi nazwę kapitału. Nie wszystkie zatem zasoby gospodarcze są kapitałem. 2. Prawo popytu i podaży. Cena. Prawo popytu i podaży jest podstawowym prawem funkcjonowania rynku w krótkim okresie czasu. Wynika z niego, że przy określonych dochodach oraz przy danej wielkości zainstalowanych w gospodarce mocy wytwórczych, ceny poszczególnych dóbr oscylują wokół poziomu )zapewniającego równowagę popytu i podaży. Cena jest to siła wymienna towaru w danym miejscu i czasie; suma pieniędzy rzeczywiście zapłacona za towar. W modelu doskonale konkurencyjnym bezpośrednimi czynnikami określającymi poziom danych cen są popyt i podaż danego towaru. Układ tych czynników każdorazowo ma charakter chwilowy i przypadkowy. Gdyby przyjąć, że podaż jest określona, to cena stanowi rosnącą funkcję popytu na dany towar (por. Rys. 1). Postać analityczna badanej funkcji w warunkach zależności liniowej byłaby więc następująca:
Zależność między ceną a popytem na dane dobro jest dodatnia to znaczy wraz ze wzrostem popytu wzrasta też cena, natomiast zależność: między ceną a podażą - ujemna, to znaczy wraz ze wzrostem podaży cena maleje. Ceteris paribus, cena jest więc malejącą funkcją podaży (por. Rys. 1), czyli w warunkach zależności liniowej: p=- a x S + b gdzie: S - podaż określonego towaru, a, b - stałe parametry funkcji. Prawo popytu i podaży wyraża rynkową tendencję do kształtowania się cen poszczególnych towarów na poziomie równowagi (Rys. 1). Działa ono wówczas, gdy ceny wszystkich bez wyjątku towarów kształtują się żywiołowo na rynku pod wpływem reakcji popytu i podaży. Innymi słowy, zasadniczą cechą cen towarów na tym modelowo działający rynku jest ich zmienność w czasie i w przestrzeni. W czasie, ponieważ relacje między popytem i podażą w skali globalnej oraz na poszczególnych rynkach ciągłe ulegają zmianom (zmiany poziomu i struktury dochodów oraz gustów konsumentów, zmiany poziomu mocy wytwórczych oraz intensywności i wydajności pracy), oraz w przestrzeni, ponieważ relacja między popytem i podażą w poszczególnych punktach geograficznych rynku jest zwykle bardzo różna (różne relacje między czynnikami produkcji, co przez koszty i ceny określa siłę popytu i podaży, różne warunki naturalne produkcji i zróżnicowana odległość od rynków zbytu).
3. Elastyczność cenowa oraz dochodowa popytu i podaży Jednym z głównych parametrów funkcji popytu i podaży jest wskaźnik elastyczności. Jeśli założymy, że D = -ape^ + b oraz S= ape^ — b to wskaźnik elastyczności popytu/podaży stanowi stała E, czyli wykładnik potęgowy przy zmiennej niezależnej (p). Wskaźnik ten stanowi miarę
Wskaźniki elastyczności popytu i podaży mogą być równe jedności, bąd ź też mniejsze lub większe od jedności (por. Rys. 2 i 3) Ep= -1 - elastyczność jednostkowa (popyt i podaż zmieniają proporcjonalnie do zmiany czynnika), Ep>1 - elastyczność wysoka (popyt i podaż zmieniają się bardziej niż proporcjonalnie do zmiany czynnika) Ep <1 - elastyczność niska (popyt i podaż zmieniają się mniej niż proporcjonalnie do zmiany czynnika).
4. Podmioty gospodarki rynkowe j Podstawowe podmioty gospodarcze: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe działają w gospodarce rynkowej samodzielnie i kierują się zasadą samofinansowania, występują na rynku w roli sprzedawców jak i nabywców, dobrowolne umowy są zawierane między nimi przy użyciu pieniądza według cen kształtujących się na ogół swobodnie na rynku. Ceny dóbr konsumpcyjnych oraz ceny czynników produkcji ustala się zwykle na poziomie równoważącym popyt z podażą. Zalety gospodarki rynkowej: - tendencje do racjonalnego wykorzystania zasobów gospodarczych, - efektywny system motywacji, - duża innowacyjność gospodarki, - dyscyplina finansowa przedsiębiorstw, - tendencja do samodzielnego ustalania się ceny rynkowej, - duża elastyczność gospodarki, - dobre zaopatrzenie sklepów. Porównując gospodarkę planową i rynkową przedstawię główne założenia tych dwóch systemów gospodarczych na przykładzie Polski. Gospodarka planowa, to model zarządzania gospodarką, w którym jedynym lub dominującym regulatorem produkcji i podziału jest system wzajemnie powiązanych planów gospodarczych (rocznych, wieloletnich i perspektywicznych), zawierających podejmowane na szczeb lu centralnym bieżące i przyszłościowe decyzje gospodarcze.Eliminuje oddziaływanie rynku na procesy gospodarcze, dokonuje się na nim obrót tylko dobrami konsumpcyjnymi (produkcyjne podlegają centralnemu rozdzielnictwu), a i w tym zakresie jest sterowany pr zez państwo,
które decyduje o podaży, cenach, a w pewnym stopniu także i popycie (regulacja dochodów gospodarstw domowych). GOSPODARKA RYNKOWA To gospodarka w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek.
5. Podstawowe kategorie produkcji i dochodu Działalność gospodarcza jest efektywna wówczas, gdy podmioty osiągają z zaangażowanego kapitału nadwyżkę ekonomiczną. Nadwyżka ta w zależności od rodzaju kapitału może przebierać różne formy. Może ona występować pod postacią przychodów (utarg, produkcja, sprzedaż) wyznaczanych jako iloczyn ilości sprzedaży i ceny pojedynczego dobra. Przychody pomniejszone o koszty materialne to dochód uzyskiwany z działalności gospodarczej. Ten zaś, pomniejszony o koszty osobowe (płace) daje zysk. Nadwyżką wypracowaną przez kapitał pożyczkowy jest procent. Jest to wynagrodzenie, jakie otrzymuje wierzyciel od dłużnika za odstąpienie na określony czas prawa dysponowania określoną sumą pieniężną. Dochodem z kapitału udziałowego jest dywide nda, czyli należność akcjonariusza spółki akcyjnej z tytułu posiadania akcji, wypłacana z zysku spółki. Jeśli kapitałem zaangażowanym w działalność gospodarczą są nieruchomości wówczas dochodem z tego tytułu jest czynsz dzierżawny, jaki otrzymuje ich właśc iciel. Jeśli natomiast kapitałem tym jest ziemia to nadwyżkę ekonomiczną, jaką uzyskuje jej właściciel, określa się mianem renty (w sensie formalno-prawnym jest opłatą za ziemię, w sensie ekonomicznym jest to ta część wartości produktu, jaką przedsiębiorca musi wygospodarować na pokrycie kosztów dzierżawy ziemi). Nadwyżka ekonomiczna powstaje również w wyniku zaangażowania w działalność gospodarczą kapitału ludzkiego. Jest nią w tym przypadku płaca, czyli wynagrodzenie, jakie otrzymuje pracownik za swoją pracę. W skali całej gospodarki wynikiem, który odpowiada bieżącym wysiłkom gospodarczym jest produkt społeczny, obejmujący produkt krajowy i wartość dodaną. Produkt społeczny oznacza sumę wartości wytworzonych przez wszystkich wytwórców w ciągu roku. Wartość dodaną uzyskuje się po odjęciu od produktu społecznego tak zwanego zużycia pośredniego (wartość środków wytworzonych w poprzednich okresach produkcyjnych i wykorzystanych w danym okresie).
Zjawisko bezrobocia jest niewątpliwie powszechnie oceniane negatywnie. Jednak zauważyć trzeba że negatywne skutki wywołane są przez bezrobocie średnio i długookresowe. W bezrobociu krótkotrwałym można zauważyć wiele pozytywnych skutków. Zwłaszcza w fikcyjnym, które sprzyja mobilności zawodowej i przestrzennej, wyzwala konkurencje między poszukującymi pracy, podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy. Negatywne skutki bezrobocia odczuwać może nie tylko zainteresowana jednostka ale również całe społeczeństwo. Mam tu na myśli koszty ekonomiczne na które składają się wydatki państwa oraz straty jakie rodzą się z tytułu pozostawania części ludności w wieku produkcyjnym. Owe wydatki ponoszone przez państwo to wypłacane zasiłki, opłaty szkoleń, pożyczki dla bezrobotnych. Skutki be zrobocia: 1.Pozytywne:
- sprzyja mobilności zawodowej i przestrzennej,
- wyzwala konkurencje pomiędzy poszukującymi pracy,
- obniża nadmierną fluktuację zatrudnionych,
- podnosi poszanowanie i dyscyplinę pracy,
- przyczynia się do zmniejszenia bezrobocia ukrytego umożliwiając racjonalizację struktury zatrudnienia,
- osłabia presję na wzrost płac.
- Negatywne
- marnotrawstwo istniejących w gospodarce zasobów pracy,
- obniżenie dochodu społeczeństwa,
- obciążenie budżetu państwa spowodowane wypłata zasiłków dla bezrobotnych, wydatkami na ich szkolenie, pożyczkami dla bezrobotnych, pracami interwencyjnymi, robotami publicznymi, wydatkami z pomocy społecznej oraz utrzymaniem instytucji obsługujących osoby bezrobotne,
- skutki psychospołeczne (np. wzrost konfliktów w rodzinie, osłabienie więzi społecznych, stresy związane z degradacją pozycji społecznej, negatywne zmiany w sferze psychicznej, utrata tożsamości apatia, frustracja),
- Skutki zdrowotne (np. większa podatność na choroby, wyższa umieralność),
- Narastanie zjawisk patologii społecznej,
- Wzrost napięć politycznych i konfliktów społecznych,
- Emigracja osób nie mogących znaleźć zatrudnienia w kraju.
Do skutków społecznych należy zaliczyć utratę dochodów, skutki psychospołeczne, zdrowotne, narastanie zjawisk patologii społecznej, wzrost napięć politycznych, emigrację. Bezpośrednią konsekwencją bezrobocia jest rozszerzanie się zjawisk patologii społecznej, pogłębianie się niepewności społecznej i wzrost poczucia zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego jednostki, rodziny.
8. Mechanizm konkurencji między i we wnątrzgałęziowe j Rynek jest to ogół relacji pomiędzy niezależnymi podmiotami gospodarczymi. W układzie dynamicznym relacje te tworzą tak zwany mechanizm rynkowy. Modele konkurencji między- i wewnątrzgałęziowej są oparte o założenia konkurencji doskonałej. Konkurencja we wnątrzgałęziowa to rywalizacja o zysk możliwy do osiągnięcia w tej samej gałęzi produkcji. W praktyce jest to więc dążenie do osiągnięcia zysku nadzwyczajnego, przewyższającego zysk przeciętny charakterystyczny dla danej branży. Możliwe jest to dzięki wyższej sprawności danej firmy i postępowi technicznemu w całej gałęzi. W wyniku rywalizacji poziom zysku przeciętnego w branży podnosi się. Firmy najsłabsze, które nie są w stanie sprostać konkurencji wypierane są z rynku. W wyniku konkurencji wewnątrzgałęziowej dochodzi do koncentracji kapitału. Konkurencja międzygałęziowa ma miejsce między podmiotami z różnych branż. Jej istotą jest walka o zysk przeciętny. Następuje przemieszczanie (alokacja) kapitału z gałęzi mniej rentownych do gałęzi dających większą stopę zysku. Przedsiębiorstwa zmieniają profil działalności bądź rozszerzają swoją działalność o produkcję dóbr z innych bardziej zyskownych branż. W wyniku przepływu kapitału do branż o wysokich stopach zysku przeciętnego zaostrza się w tych branżach konkurencja wewnątrzgałęziowa. Rywalizacja staje się natomiast mniejsza w dziedzinach, z których kapitał odpływa. Zatem pod wpływem konkurencji międzygałęziowej, przy założeniu całkowitej swobody przepływu kapitału i pracy, stopy zysku wyrównują się tworząc ogólną stopę zysku. 9. Inflacja i je j skutki, deflacja pieniądza, de waluacja Inflacja jest to spadek siły nabywczej pieniądza wynikający ze wzrostu cen. Zjawiskiem odwrotnym do inflacji jest deflacja, czyli wzrost siły nabywczej pieniądza związany ze spadkiem cen. Inflacji towarzyszą nadwyżka popytu nad podażą towarów, spadek wartości waluty krajowej w stosunku do innych walut (deprecjacja pieniądza krajowego).
Do uzasadnienia swojej teorii D. Ricardo posłużył się przykładem Anglii i Portugalii. Oba te kraje wytwarzają dwa towary sukno i wino, przy czym w Portugalii oba dobra wytwarzane są taniej. Teoria kosztów komparatywnych stała się punktem wyjścia dla współczesnych teorii handlu międzynarodowego. Jedną z nich jest teoria obfitości zasobów, według której każdy kraj powinien specjalizować się w produkcji dóbr, których wytworzenie wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji relatywnie obfitego, a więc tańszego; importować natomiast powinien dobra, których produkcja krajowa wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji rzadszego.
11. Postęp techniczny i jego rodzaje Postęp techniczny jest to taka zmiana techniki, która prowadzi do wzrostu efektywności, bądź przynajmniej do wzrostu wydajności pracy. Można wyróżnić następujące rodzaje postępu technicznego: według kryterium źródła postępu:
- postęp techniczny substytucyjny - oznacza taką zmianę wytwarzania, która prowadzi do wzrostu wydajności pracy, przy stałym poziomie efektywności. Źródłem postępu substytucyjnego jest proces zastępowania pracy żywej kapitałem,
- postęp techniczny niezależny - jest to taka zmiana wytwarzania, która prowadzi do wzrostu efektywności. Źródła postępu niezależnego znajdują się poza procesem substytucji, ze względu na poziom kapitałochłonności produkcji:
- kapitałochłonny gdy w wyniku postępu technicznego wzrasta kapitałochłonność,
- neutralny - udział kapitałochłonności nie zmienia się,
- kapitałooszczędny - udział kapitałochłonności zmniejsza się, ze względu na poziom pracochłonności:
- pracochłonny - gdy w wyniku postępu zwiększa się poziom pracochłonności,
- neutralny - udział pracochłonności nie zmienia się,
- pracooszczędny - udział pracochłonności zmniejsza się; ze względu na przedmiot zmian:
- produktowy - polega na zmianie wytwarzanych produktów: wprowadzaniu nowych produktów na rynek lub modernizowaniu starych,
- procesowy - oznacza zmianę metod wytwórczych, według kryterium głównej siły sprawczej:
- postęp techniczny indukowany - wymuszony przez zmiany cen relatywnych,
- postęp techniczny autonomiczny - jest niezależny od zmian cen, wynika np. z rewolucji przemysłowej, patentów. wynalazków, ze względu na stopień określoności przedmiotu zmian:
- postęp techniczny ucieleśniony - gdy możliwe jest wskazanie przedmiotu i formy postępu technicznego,
- postęp techniczny nieucieleśniony - gdy nie jest możliwe wskazanie konkretnego przedmiotu i formy postępu technicznego. 12. Równowaga przedsiębiorstwa Przez stan równowagi przedsiębiorstwa należy rozumieć taki stan, w którym przedsiębiorstwo osiągnęło maksymalny, przy danym horyzoncie czasowym działań i w danych warunkach zewnętrznych, poziom realizowanej funkcji celu. W sytuacji gdy właścicielem przedsiębiorstwa jest państwo lub prywatny przedsiębiorca celem tym będącym jednocześnie kryterium efektywności, jest w krótkim okresie zysk, a w długim kresie stopa zysku: Z =U-K oraz z =Z/C+O gdzie: Z suma zysku z danego przedsięwzięcia w określonym czasie, U - wartość utargu w analizowanym czasie, C - zaangażowany, w dane przedsięwzięcie, kapitał trwały (fundusz środków trwałych), K - koszty produkcji w analizowanym okresie (obejmujące fundusz płac), O - fundusz środków obrotowych, z - stopa zysku. Formalnie biorąc, podejmowanie prawidłowych decyzji na szczeblu przedsiębiorstwa zależne jest od analizy utargów i kosztów, a te z kolei są w danym przedsiębiorstwie funkcją cen i rozmiarów produkcji. Jeśli założyć, że przedsiębiorstwo działa w warunkach konkurencji doskonałej, to koszt krańcowy (Kk) wytworzenia określonej jednostki produktu jest ilorazem całkowitego przyrostu kosztów oraz przyrostu rozmiarów produkcji, czyli: Kk= ΔKc / Δ Q gdzie: Δ Kc - przyrost kosztów całkowitych, ΔQ - nieskończenie mały przyrost produkcji. 13. Cechy przedsiębiorstwa jako systemu Przedsiębiorstwo jest organem składających się z wewnętrznie uporządkowanych i powiązanych ze sobą części, które tworzą wyodrębnione z otoczenia całości i służą do powodzenia całego przedsiębiorstwa. Sposób uporządkowania i powiązania tych części
naturalną koniecznością ale wytworem nie zawsze udanym innych ludzi. Mogą więc być one zmieniane. Gra w przedsiębiorstwie nie toczy się w ramach istniejących struktur i reguł ale również o ich kształt i charakter w przyszłości, w wyniku tych gier kształtują się i utrwalają nie tylko formalne struktury i normy działania ale różne nieformalne reguły i zasady współdziałania ludzi. Oceny zjawisk style kierowani i podporządkowania modele karier i awansów, oceny zjawisk. Wszystko to składa się na kulturę danego przedsiębiorstwa jest tym co czyni z jednostek i grup społeczność o określonym charakterze czyli społeczny podsystem przedsiębiorstwa. Podsystem ten może być analizowany na trzech poziomach.
- jednostkowy – dotyczy analizy osobowości ludzi tworzących społeczność przedsiębiorstwa
- grupowy – dotyczy powstania i funkcjonowania grup społecznych w przedsiębiorstwie. 3. kulturowy – dotyczy ogólnego klimatu społecznego (stosunków międzyludzkich w przedsiębiorstwie). 14. Przedsiębiorstwo – prze dsiębiorca – przedsiębiorczość Przedsiębiorstwo to zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie dochód narodowy. Cechami charakteryzującymi przedsiębiorstwa są odrębności: ekonomiczna, organizacyjna, prawna oraz techniczno- produkcyjna, jak również racjonalność ekonomiczna oraz przedsiębiorczość. W polskiej praktyce gospodarczej przedsiębiorstwa funkcjonują w różnych formach organizacyjno- prawnych, którymi są: spółki prawa cywilnego i handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz jednoosobowe formy prowadzenia działalności gospodarczej. Przedsiębiorca , ktoś, kto bierze na siebie odpowiedzialność i ryzyko prowadzenia przedsiębiorstwa (działalności gospodarczej) spodziewając się uzyskania z tego dochodu (zysku). Przedsiębiorca podejmuje decyzje o tym, co będzie wytwarzanym produktem (może to być przedmiot, mogą to być usługi), kupuje urządzenia. Przedsiębiorca umiejętnie łączy siłę roboczą (pracę), kapitał (środki finansowe) i materiały potrzebne do wytworzenia produktu. Jeśli przedsięwzięcie się uda, przedsiębiorca jest nagradzany dochodem, jeśli nie ponosi straty.
Inaczej mówiąc przedsiębiorca musi umiejętnie połączyć różne czynniki by przedsiębiorstwo dobrze funkcjonowało. Zgromadzić odpowiedni kapitał, zebrać odpowiedni zespół ludzi, umiejętnie kierować swoim przedsiębiorstwem. Przede wszystkim jednak przedsiębiorcy ponoszą ryzyko utraty zainwestowanego kapitału, jeśli przedsięwzięcie się nie uda. Przedsiębiorczość – zespół określonych cech osobowościowych człowieka które uzewnętrzniają się w działaniu człowieka zwykle w warunkach niepewności i ryzyka. Przedsiębiorczość to postawa wobec otoczenia, osoby prowadzącej działalność gospodarczą, ukierunkowana na ekspansję i wzrost efektywności. Przedsiębiorczość oznacza więc postępowanie zwiększające skuteczność działań gospodarczych. Przedsiębiorczość jest kategorią mikroekonomiczną - dotyczy indywidualnych działań gospodarczych. Określają ją kwalifikacje oraz system norm postępowania. Przedsiębiorczość pośrednio zależy także od poziomu konkurencyjności gospodarki (poziomu ryzyka i niepewności przedsięwzięć gospodarczych), poziomu organizacji, stanu koniunktury gospodarczej.
15. Typy produkcji. Charakterystyka cyklu produkcyjnego Istota procesu produkcji w przedsiębiorstwie. Proces produkcji – następuje w nim zespolenie trzech czynników : pracy ludzkiej; przedmiotów pracy i środków pracy. Proces ten obejmuje wszystkie działania, w wyniku których w zakładzie i środków pracy. Proces ten obejmuje wszystkie działania, w wyniku których w zakładzie z materiału lub materiałów powstaje nowy produkt o określonym przeznaczeniu. Efektem procesu produkcyjnego mogą być:
- wyroby zdolne zaspakajające określone potrzeby ( konsumpcyjne)
- środki pracy: maszyny, urządzenia produkcyjne ( produkcyjne wyroby finalne)
- produkty stanowiące materiały wyjściowe lub półfabrykaty do dalszej produkcji w innych zakładach
- elementy składowe wyrobów ( konsumpcyjne lub produkcyjnych ) montowanych w innych zakładach ( produkcji kooperacyjna) W każdym przedsiębiorstwie występują dwa rodzaje procesów produkcyjnych
- podstawowe – związane bezpośrednio z wytwarzaniem wyrobów
- pomocnicze – wytwarzane są produkty nie wchodzące w skład wyrobów gotowych lub usług
- gwarancje zatrudnienia
- wyrównanie szans awansu
- dostęp do dóbr kultury i oświaty zapewnienie ochrony zdrowia
- zabezpieczenia społeczne
- Cele ekologiczne ochrona i rekultywacja środowiska
- cele obronno- militarne 17. Pojęcie, cele i podmioty polityki społeczne j Polityka społeczna to celowe działanie instytucji publicznych i organizacji pozarządowych zmierzające do poprawy warunków życia ludności, usuwania nierówności społecznych i podnoszenia poziomu życia. Polityka społeczna to działalność państwa, samorządów i organizacji pozarządowych, której celem jest poprawa położenia materialnego, asekuracja przed ryzykami życiowymi i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych. Podmioty polityki społecznej wyróżnia się pod względem: obszaru działania (międzynarodowe, krajowe, regionalne, lokalne); charakteru podmiotów krajowych (organizacje publiczne, organizacje pozarządowe); rodzajów działania (ustawodawcze, wykonawcze, kontrolne, sądownicze, inspirujące). Cele polityki społecznej: wyrównywanie warunków życia i pracy poprzez zaspokajanie potrzeb grup ludności; zapewnienie równości w korzystaniu z praw obywatelskich; usuwanie nierówności społecznych; kształtowanie stosunków społecznych; zabezpieczenie przed ryzykami życiowymi. 18. Formy i narzędzia interwe ncjonizmu państwowego Interwencjonizmem państwowym, w znaczeniu ogólnym, jest wszelka ingerencja państwa w przebieg procesów gospodarczych. W znaczeniu węższym interwencjonizm państwowy jest jedną z funkcji gospodarczych państwa, polegającą na regulowaniu działania mechanizmu rynkowego. Aktywna interwencja państwa oznacza pod jęcie przez nie określonych działań w kilku podstawowych płaszczyznach i generalnie sprowadza się do:
- interwencji na rynku dóbr (ustawodawstwo antymonopolowe, ustawodawstwo związane z ochroną środowiska, subsydiowanie odpowiednich form działalności),
- interwencji na rynku pieniężno-kredytowym (zmiany w podaży pieniądza i stopy procentowej),
- polityki budżetowej (polityka fiskalna, programy wydatkowania dochodów budżetowych),
- polityki dochodowej (progresywne opodatkowanie dochodu i bogactwa, systemy po mocy społecznej),
- rozwijania sektora państwowego (głównie w strategicznych dla państwa obszarach działalności),
- aktywnego wpływu na poziom i zmiany cen (ustalanie cen minimalnych i maksymalnych),
- polityki zatrudnienia i racjonalizacji rynku pracy (programy walki z bezrobociem, inwestowanie w edukację),
- stymulowanie wzrostu gospodarczego (podnoszenie stopy oszczędności, redukowanie deficytu budżetowego). Interwencjonizm państwowy, w zależności od skali ingerencji państwa w gospodarkę, może przybierać różne formy. Podstawowe z nich to:
- interwencjonizm klasyczny - ma miejsce wówczas gdy interwencja państwa jest ograniczona, ma charakter doraźny, nie podważa reguł rynku,
- interwencjonizm rozwinięty (bezpośredni) - przejawia się rozbudowanym systemem politycznym, tzw. etatyzmem, dużym udziałem sektora państwowego,
- interwencjonizm pełny - ma miejsce głównie w państwach socjalistycznych, gdzie następuje eliminacja mechanizmu rynkowego, wyznacznikiem działania staje się plan gospodarczy. 19. Polityka rynku pracy Rynek pracy jest kategorią ekonomiczną, zetknięcie się podaży i popytu na pracę, a jego podstawowa funkcja polega na dążeniu do równoważenia obu tych elementów. Może się on charakteryzować brakiem równowagi pomiędzy podażą a popytem na pracę w postaci bezrobocia (nadwyżki siły roboczej) lub niedoboru rąk do pracy. Kiedy wszystkie założenia polityki oświatowej zostaną spełnione, nie powinniśmy się martwić o rynek pracy i bezrobocie (choć wiadomym jest, że bezrobocie nadal będzie istnieć). Jednak powinniśmy zatroszczyć się o wygląd naszego rynku pracy, który za kilka lat powiększy unijny rynek pracy. Sprawy dotyczące zatrudniania cudzoziemców powinny być przekazane do kompetencji wojewodów ( obecnie zajmują się tym starości). Jest to bardzo ważne, ponieważ występuje tu problem odpowiedniej kontroli legalności zatrudnienia.
poszczególnych krajach są zróżnicowane, ale największe znaczenie ma zazwyczaj stabilizowanie siły nabywczej pieniądza krajowego, co wiąże się z prowadzoną przez banki centralne polityką pieniężną oraz zapewnienie bezpieczeństwa i płynności systemu bankowego. Można rozróżnić trzy podstawowe funkcje, które współcześnie pełni Bank Centralny:
- funkcja emisyjna - związana jest z monopolem emisji pieniądza gotówkowego;
- funkcja banku banków- w jej ramach Bank Centralny pełni:
- rolę usługową w stosunku do banków komercyjnych:
- jest kredytodawcą ostatniej instancji;
- jest instytucją rozliczeniową między bankami komercyjnymi;
- funkcje nadzorcze nad bankami komercyjnymi:
- wpływa na rozmiary kredytów udzielanych przez banki posługując się następującymi instrumentami: wysokością stopy redyskontowej lub też stopy oprocentowania kredytu refinansowego i lombardowego, wysokością stopy minimalnych rezerw obowiązkowych banków handlowych, operacjami otwartego rynku;
- prowadzi nadzór bankowy;
- funkcja banku państwa w jej ramach Bank Centralny:
- prowadzi rachunki rządowe,
- przeprowadza w imieniu państwa operacje finansowe w kraju i za granicą,
- skupuje i sprzedaje państwowe papiery wartościowe,
- udziela pożyczek na pokrycie deficytu budżetowego,
- dysponuje rezerwami złota i dewiz,
- kontroluje kurs własnej waluty do walut obcych,
- kontroluje przebieg operacji kredytowych z zagranicą. 22. Struktura dochodów budżetu państwa Dochody budżetu państwa. Podatki. Źródłami dochodów budżetowych państwa są podatki, cła, dochody ze sprzedaży prywatyzowanych przedsiębiorstw, opłaty skarbowe, sądowe, notarialne i inne. Podstawą dochodów budżetowych są podatki. Pozostałe źródła odgrywają w praktyce niewielką rolę. Podatki są to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa w celu uzyskania dochodów na pokrycie wydatków państwowych. Płatnikami podatków mogą być osoby fizyczne i prawne. Podatki uzasadniane są głównie koniecznością:
- zdobycia pieniędzy na finansowanie wydatków sektora publicznego,
- dokonywania redystrybucji dochodów między różne sektory gospodarki i grupy ludności dysponujące różnymi dochodami,
- ograniczania konsumpcji niektórych produktów (np. alkoholu, papierosów), wykorzystania ich jako narzędzia polityki antycyklicznej i antyinflacyjnej. Dochodami budżetu państwa są przede wszystkim podatki, a ponadto: Dywidendy z tytułu udziałów Skarbu Państwa w spółkach, wpłaty z zysków NBP, przedsiębiorstw państwowych i spółek Skarbu Państwa, Opłaty pobierane przez różne organy państwowe, z których najważniejsze to: opłaty celne, opłaty skarbowe oraz grzywny, kary i mandaty Wpływy za usługi świadczone przez podmioty objęte budżetem Państwa (tzw. Jednostki budżetowe) Wpływy pochodzące ze źródeł zagranicznych, nie podlegające zwrotowi, Np. z funduszy europejskich 23. Pojęcie i klasyfikacja kredytów bankowych Kredyt jest to zawierzenie przez bank iż kredytobiorca zwróci zaciągnięte zobowiązanie w ustalonym terminie. Klasyfikacja kredytów:
- ze względu na termin krótkoterminowe – na okres do 1 roku, średnioterminowe – zaciągane na okres powyżej jednego roku do 4 lub 5 lat, długoterminowe – powyżej 5 lat (inwestycyjny, hipoteczny),
- z punktu widzenia rodzajów środków stawianych do dyspozycji klienta gotówkowe – pożyczkowe, kredyt – postawienie przez bank do dyspozycji klienta własnej wiarygodności kredytowej
- z punktu widzenia sposobu postawienia środków do dyspozycji klienta pożyczka, kredyt w rachunku bieżącym, kredyt dyskontowy – bank zobowiązuje się wykupić weksle w określonej granicy środków,
- z punktu widzenia zabezpieczenia kredyt in blanco – nie zabezpieczony,
