Pobierz Pytania Postępowanie Karne Egzamin i więcej Egzaminy w PDF z Postępowanie karne tylko na Docsity!
1. Kim jest oskarżyciel posiłkowy subsydiarny i kiedy wnosi się subsydiarny akt oskarżenia; Oskarżyciel posiłkowy subsydiarny to pokrzywdzony, który w określonych sytuacjach przejmuje rolę oskarżyciela publicznego, wnosząc do sądu własny akt oskarżenia w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego. Dzieje się tak, gdy organy ścigania, takie jak prokuratura, dwukrotnie odmawiają wszczęcia postępowania lub je umarzają, mimo że sąd wcześniej uchylił pierwszą decyzję prokuratora. Procedura wniesienia subsydiarnego aktu oskarżenia wygląda następująco: Pierwsza decyzja prokuratora: Prokurator wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub jego umorzeniu.
Zażalenie do sądu: Pokrzywdzony wnosi zażalenie na tę decyzję do sądu, który może ją uchylić i nakazać prokuratorowi ponowne rozpatrzenie sprawy.
Ponowna decyzja prokuratora: Prokurator, po ponownym rozpatrzeniu, ponownie odmawia wszczęcia postępowania lub je umarza.
Zażalenie do prokuratora nadrzędnego: Pokrzywdzony składa zażalenie na tę decyzję do prokuratora nadrzędnego.
Utrzymanie decyzji w mocy: Jeśli prokurator nadrzędny utrzyma w mocy decyzję o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania, pokrzywdzony może wnieść subsydiarny akt oskarżenia. Pokrzywdzony ma na to miesiąc od doręczenia mu zawiadomienia o postanowieniu prokuratora nadrzędnego. Akt oskarżenia musi być sporządzony
i podpisany przez adwokata, radcę prawnego lub radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.
Wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia jest możliwe tylko w odniesieniu do czynu, którego dotyczyły wcześniejsze decyzje prokuratora. Oznacza to, że akt oskarżenia może obejmować zarzut popełnienia czynu tożsamego z tym, który był przedmiotem wcześniejszych postępowań. Wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia to skomplikowany proces wymagający ścisłego przestrzegania procedur i terminów. Dlatego zaleca się skorzystanie z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zapewni prawidłowe przeprowadzenie całego procesu.
2. Kim jest oskarżyciel posiłkowy uboczny; Kim jest oskarżyciel posiłkowy uboczny?
Oskarżyciel posiłkowy uboczny to pokrzywdzony, który przyłącza się do postępowania karnego prowadzonego z urzędu, tj. po wniesieniu aktu oskarżenia przez prokuratora, składając stosowne oświadczenie, że chce działać jako strona w charakterze oskarżyciela posiłkowego (art. 54 § 1 k.p.k.). Może to uczynić aż do momentu rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Nie wymaga to zgody sądu – pokrzywdzony staje się stroną z mocy prawa poprzez samo złożenie oświadczenia . Cechy charakterystyczne oskarżyciela posiłkowego ubocznego: działa obok oskarżyciela publicznego (prokuratora), popierając jego oskarżenie, ale może także kontynuować oskarżenie samodzielnie, gdy prokurator odstąpi od jego popierania (art. 54 § 2 k.p.k.);
- Sąd odwoławczy ma obowiązek uchylić orzeczenie, jeśli zachodzi jedna z tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, np. udział w wydaniu orzeczenia osoby nieuprawnionej, brak obrońcy w sytuacji, gdy był on obowiązkowy, rażące naruszenie prawa procesowego. Te przyczyny są rozpoznawane z urzędu, niezależnie od zakresu i kierunku zaskarżenia . Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia (art. 440 k.p.k.)
- Sąd odwoławczy może uchylić orzeczenie nawet, gdy środek odwoławczy wniesiono wyłącznie na korzyść oskarżonego, jeśli uzna wyrok za rażąco niesprawiedliwy. Przepis ten pozwala sądowi na tzw. kontrolę ponad granicami środka zaskarżenia . Rozpoznanie zarzutów podlegających uwzględnieniu z urzędu (art. 455 k.p.k.)
- Dotyczy to zarzutów niepodniesionych przez strony, ale które sąd dostrzeże samodzielnie i które wymagają interwencji, np. błędy w ustaleniach faktycznych, które mogą mieć wpływ na rozstrzygnięcie . Podsumowanie: Sąd odwoławczy może wyjść poza granice zaskarżenia, gdy: zachodzą bezwzględne przyczyny odwoławcze (art. 439), orzeczenie jest rażąco niesprawiedliwe (art. 440), zachodzi potrzeba uwzględnienia uchybień z urzędu (art. 455). 4. Omów instytucję listu gończego;
Definicja: List gończy to szczególny środek przymusu procesowego w postaci publicznego ogłoszenia o poszukiwaniu osoby podejrzanej lub oskarżonej, która ukrywa się przed organami ścigania lub wymiaru sprawiedliwości . Podstawa prawna: Art. 278–280 Kodeksu postępowania karnego. Warunki wydania listu gończego: Brak wiedzy o miejscu pobytu oskarżonego – podstawą może być też tzw. poszukiwanie zwykłe (czyli ustalenie miejsca pobytu, zatrzymanie, doprowadzenie, przeszukanie – art. 278 k.p.k.). Ukrywanie się oskarżonego lub podejrzanego – list gończy jest środkiem przeznaczonym dla osób świadomie uchylających się od wymiaru sprawiedliwości. Uprzednie wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu (chyba że wcześniej zapadł już wyrok – art. 280 § 1 pkt 3).
Dopuszczalne jest wydanie postanowienia o aresztowaniu nawet bez przesłuchania podejrzanego (art. 279 § 2), ale muszą być spełnione ogólne warunki stosowania tego środka . Treść listu gończego:
Definicja: List żelazny to instytucja prawa karnego procesowego, która umożliwia oskarżonemu przebywającemu za granicą powrót do kraju bez obawy o tymczasowe aresztowanie, pod warunkiem spełnienia określonych zobowiązań. Ma on na celu zachęcenie oskarżonego do stawiennictwa w kraju i poddania się jurysdykcji sądu . Podstawa prawna: Art. 281–284 Kodeksu postępowania karnego. Warunki wydania listu żelaznego: Sąd okręgowy może wydać list żelazny, jeżeli: Oskarżony (obywatel polski lub cudzoziemiec) przebywa za granicą; Złoży oświadczenie, że stawi się w oznaczonym terminie do sądu lub prokuratora pod warunkiem odpowiadania „z wolnej stopy”;
Sąd uzna, że nie ma potrzeby stosowania tymczasowego aresztowania . Skutek wydania listu żelaznego: List żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego zakończenia postępowania, o ile spełnia on warunki: stawia się na każde wezwanie sądu i prokuratora, nie opuszcza obranego miejsca pobytu bez zgody sądu,
nie utrudnia postępowania karnego (np. nie wpływa na świadków).
Odwołanie listu żelaznego: Naruszenie tych warunków skutkuje odwołaniem listu żelaznego przez sąd. W takim przypadku może być zastosowane tymczasowe aresztowanie . Uwagi dodatkowe: Można uzależnić wydanie listu żelaznego od złożenia poręczenia majątkowego (art. 283 k.p.k.);
List żelazny dotyczy tylko konkretnego postępowania, nie chroni przed zatrzymaniem w innych sprawach;
Postanowienie o wydaniu lub odmowie listu żelaznego jest niezaskarżalne (art. 281 k.p.k.)
6. Wymień środki zapobiegawcze i je scharakteryzuj; 🛑 Pojęcie i cel Środki zapobiegawcze to środki przymusu procesowego, które mają na celu: zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania karnego (np. zapobieżenie ucieczce oskarżonego, wywieraniu wpływu na świadków),
wyjątkowo – zapobieżenie popełnieniu przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa (funkcja prewencyjna) .
Zasada subsydiarności aresztu: Tymczasowe aresztowanie tylko wtedy, gdy inne środki byłyby niewystarczające (art. 257 § 1 k.p.k.).
Zasada proporcjonalności: Środek musi być proporcjonalny do wagi czynu i zagrożenia . Wymóg przesłuchania oskarżonego przed zastosowaniem środka (chyba że się ukrywa) . 🛡️ możliwość złożenia zażalenia (art. 252 k.p.k.), Gwarancje procesowe:
środki mają być stosowane minimalnie konieczne (dyrektywa minimalizacji przymusu),
nie stosuje się ich za wykroczenia, dopuszczalne tylko wobec podejrzanego/oskarżonego.
7. Na czym polega reguła ne peius; Definicja: Reguła ne peius (z łac. „nie gorzej”) to zakaz pogorszenia sytuacji oskarżonego w postępowaniu odwoławczym, jeśli środek odwoławczy został wniesiony wyłącznie na jego korzyść. Podstawa prawna: Art. 434 § 1 k.p.k.
„W razie wniesienia środka odwoławczego wyłącznie na korzyść oskarżonego, nie można wydać orzeczenia na jego niekorzyść.”
Zastosowanie: Reguła ta wiąże sąd odwoławczy – nawet jeśli w toku postępowania odwoławczego ujawnione zostaną nowe fakty lub błędy, sąd nie może pogorszyć sytuacji oskarżonego, jeśli nikt nie zaskarżył orzeczenia na jego niekorzyść.
Wyjątki: Kasacja nadzwyczajna – reguła ne peius nie obowiązuje w postępowaniu kasacyjnym przed SN, ale tylko w zakresie podstaw kasacji wynikających z prawa materialnego. Wznowienie postępowania na niekorzyść oskarżonego – może doprowadzić do pogorszenia sytuacji, ale tylko jeśli wznowienie nastąpiło zgodnie z przepisami (np. art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k.). Cel reguły: Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa procesowego i zachęcenie oskarżonego do korzystania ze środków odwoławczych bez obawy przed pogorszeniem swojej sytuacji. 8. Czym jest zakaz reformationis in peius; Definicja: Zakaz reformationis in peius (z łac. „zmiana na gorsze”) to procesowa zasada, zgodnie z którą sąd odwoławczy nie może wydać orzeczenia pogarszającego sytuację oskarżonego, jeżeli środek odwoławczy został wniesiony wyłącznie na jego korzyść.
Podstawa prawna:
uznać winy za cięższy typ przestępstwa, dodać nowej sankcji (np. zakazu prowadzenia pojazdów). Wyjątek: Jeśli choćby jedna strona (np. prokurator) zaskarży wyrok na niekorzyść oskarżonego, zakaz nie obowiązuje – sąd może zmienić orzeczenie na jego niekorzyść. Cel: Chronić oskarżonego przed ryzykiem pogorszenia swojej sytuacji prawnej, gdy korzysta on ze środków odwoławczych.
9. Scharakteryzuj przeszukanie; Definicja: Przeszukanie to wykrywcza czynność dowodowa, która umożliwia legalne wkroczenie w sferę konstytucyjnie chronionych praw, jak np. nietykalność osobista (art. 41 Konstytucji) i nienaruszalność mieszkania (art. 50 Konstytucji). Choć ma charakter przymusowy, uregulowana jest wśród przepisów o dowodach, a nie środkach przymusu . Cele przeszukania (art. 219 § 1 k.p.k.): Wykrycie, zatrzymanie lub przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej. Znalezienie rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie. Znalezienie rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym.
Przedmiot przeszukania (art. 219 § 2 k.p.k.): osoby i ich odzież,
pomieszczenia (np. mieszkania, lokale użytkowe), inne miejsca (np. środki transportu, miejsca otwarte), podręczne przedmioty (np. torby, walizki), systemy informatyczne (w tym dane informatyczne). Warunki legalności przeszukania: Uzasadnione przypuszczenie, że osoba lub rzeczy objęte przeszukaniem znajdują się w danym miejscu.
Przeszukanie może być dokonane na mocy: postanowienia sądu lub prokuratora, nakazu kierownika jednostki (w wypadkach niecierpiących zwłoki), legitymacji służbowej (jeśli brak czasu na uzyskanie nakazu) . Zasady proceduralne:
wskazanie podstawy prawnej (np. postanowienia sądu).
Środki ochrony: Zażalenie przysługuje osobie, której prawa zostały naruszone – również na sposób wykonania czynności (art. 236 k.p.k.) .
10. Wymień sposoby zakończenia postępowania przygotowawczego; 🛑 1. Zamknięcie postępowania i wniesienie aktu oskarżenia (art. 321 § 1 k.p.k.) Następuje, gdy zebrany materiał dowodowy potwierdza popełnienie przestępstwa i uzasadnia skierowanie aktu oskarżenia przeciwko podejrzanemu.
Poprzedzone jest tzw. zaznajomieniem z materiałami postępowania. 🛑 Umorzenie może mieć różne podstawy: 2. Umorzenie postępowania przygotowawczego
Brak znamion czynu zabronionego, Brak interesu społecznego w kontynuacji postępowania (np. znikoma szkodliwość),
Przedawnienie karalności, Śmierć sprawcy,
Brak danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie popełnienia przestępstwa . ⚖️ 3. Warunkowe umorzenie postępowania Jeżeli są podstawy do uznania winy podejrzanego, ale jego wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne – prokurator może złożyć wniosek do sądu o warunkowe umorzenie. Wymaga zgody sądu. 🛑 pkt 9 k.p.k.) 4. Umorzenie z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela (art. 17 § 1 Dotyczy przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego lub na wniosek pokrzywdzonego, gdy taki wniosek/skarga nie został wniesiony.
🕊️ 5. Umorzenie ze względu na ugodę lub pojednanie stron Może mieć miejsce w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego lub w wyniku mediacji.
⏸️ Nie jest zakończeniem w ścisłym sensie – następuje np. w razie długotrwałej 6. Zawieszenie postępowania przygotowawczego przeszkody (brak podejrzanego, choroba itd.), ale postępowanie może być później podjęte
11. Podaj konsensualne tryby zakończenia; Konsensualizm w procesie karnym polega na osiąganiu rozstrzygnięć przy zgodzie stron, co służy przyspieszeniu postępowania oraz odciążeniu sądów.
🛑 Może prowadzić do złagodzenia kary lub nawet umorzenia postępowania, jeśli 4. Ugoda mediacyjna (art. 23a k.p.k.) strony dojdą do porozumienia. Mediacja może być prowadzona na każdym etapie postępowania i wymaga zgody stron.
🛑 5. Postępowanie nakazowe (art. 500 i n. k.p.k.) Sąd orzeka bez rozprawy, jeśli materiał dowodowy pozwala na wydanie wyroku skazującego i karę grzywny lub ograniczenia wolności.
Oskarżony może wnieść sprzeciw – wtedy sprawa toczy się w zwykłym trybie. Podsumowanie: Konsensualne zakończenie postępowania karnego to formy: szybsze, mniej sformalizowane, zorientowane na zgodę stron, redukujące koszt i czas trwania procesu.
12. Scharakteryzuj dobrowolne poddanie się karze; 🛑 Czym jest?
Dobrowolne poddanie się karze to konsensualny tryb zakończenia postępowania karnego przed sądem I instancji, który polega na tym, że oskarżony uznaje swoją winę i wnioskuje o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania pełnego postępowania dowodowego.
⚖️ Podstawa prawna: Art. 387 Kodeksu postępowania karnego 🕒 Kiedy możliwe? Najpóźniej do zakończenia pierwszego przesłuchania oskarżonego na rozprawie głównej,
Jeżeli prokurator i pokrzywdzony (jeśli bierze udział) nie sprzeciwią się. 🛑 Warunki: Oskarżony: przyznaje się do winy (choć formalnie nie jest to konieczne, ale zazwyczaj tak się dzieje),
wnosi o określoną karę lub środek karny, działa dobrowolnie i świadomie. Sąd uznaje, że: okoliczności czynu nie budzą wątpliwości,
