Sprawozdawczość Finansowa: Podstawowe Zasady i Wymagania, Streszczenia z Rachunkowość

Pobierz Sprawozdawczość Finansowa: Podstawowe Zasady i Wymagania i więcej Streszczenia w PDF z Rachunkowość tylko na Docsity!

Rachunek zysków i strat

jako źródło oceny kondycji finansowej przedsiębiorstwa

na podstawie sprawozdań finansowych z lat 2009-

Spis treści

Wstęp ..................................................................................................................................... - 3 - Rozdział 1. CHARAKTERYSTYKA SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH ........................ - 6 - 1.1. Istota i charakterystyka sprawozdań finansowych ..................................................... - 6 - 1.2. Zasady sporządzania sprawozdań finansowych ....................................................... - 13 - 1.3. Rachunek zysków i strat jako źródło informacji ...................................................... - 19 -

Sprawozdawczość finansowa stanowi integralną część składową (podsystem) systemu informacyjnego rachunkowości i systemu zarządzania przedsiębiorstwem. Rachunkowość jest podstawowym narzędziem opracowywania informacji dotyczącej zjawisk i procesów gospodarczych dzięki wykorzystywaniu odpowiednich metod i urządzeń, pozwalających na poznanie istoty tych zjawisk i procesów, ich złożoności, przyczyn i wzajemnego uwarunkowania. W związku z tym umożliwia ona dokonywanie wyboru właściwych wariantów ekonomicznie uzasadnionego działania i warunkuje możliwość doskonalenia kontroli, planowania oraz innych instrumentów zarządzania, a tym samym możliwość zwiększania efektywności działalności gospodarczej przedsiębiorstw i poprawy ich sytuacji finansowej. Spełnia więc funkcję usługową w stosunku do zarządzania. Zakres i skuteczność rachunkowości w zarządzaniu przedsiębiorstwami zależy przede wszystkim od zadań, metod i urządzeń, którymi się w niej posługujemy. Przykładowo: rachunkowość rozpatrywana jako instrument zarządzania w aspekcie funkcji informacyjnej dostarcza różnym szczeblom zarządzania przedsiębiorstwem bieżących i okresowych informacji liczbowych, zarówno syntetycznych, jak i szczegółowych, dotyczących zasobów materialnych, kosztów, wyników, sytuacji finansowej, zużytkowanych do podejmowania świadomych decyzji. Stwarza też podstawy do wycinkowych, jak i całościowych obrazów gospodarki przedsiębiorstwa, informuje o najistotniejszych jego problemach i umożliwia podejmowanie określonych działań. Rachunkowość, realizując funkcję kontrolną, umożliwia finansowo-rachunkową kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną działalności przedsiębiorstw oraz ich sytuacji majątkowej i finansowej. Zabezpiecza wykonanie przepisów prawnych w zakresie ochrony mienia przez stosowanie ewidencji informującej o nadużyciach lub niewłaściwym gospodarowaniu mieniem, służy do bieżącej oceny działalności, dotychczasowego jej przebiegu i stwarza warunki do ustalenia dróg i sposobów natychmiastowych usprawnień działalności oraz do podejmowania bardziej trafnych decyzji na przyszłość. Z kolei, realizując funkcję sprawozdawczo-analityczną, rachunkowość informuje o wynikach działalności przedsiębiorstwa w danym okresie, interpretuje je i stwarza podstawy do właściwej analizy ekonomicznej. Służy też do ustalania motywów decyzji o charakterze programowym, wytycznych do planu oraz określania poszczególnych rodzajów i wielkości przewidywanych efektów ekonomicznych. We współczesnej gospodarce informacja stała się kluczowym czynnikiem sukcesu ekonomicznego przedsiębiorstwa, zasobem, którego racjonalne wykorzystanie może zapewnić przedsiębiorstwu przewagę na wolnokonkurencyjnym rynku. Jednym z najbardziej istotnych źródeł pozyskiwania informacji o stanie i funkcjonowaniu firmy jest rachunek

zysków i strat, który stanowi drugi po bilansie obligatoryjny element sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej. Rachunek zysków i strat jest zestawieniem rachunkowym wyników finansowych osiągniętych przez jednostkę gospodarczą w okresie sprawozdawczym. W zestawieniu tym przedstawia się kwotę wyniku finansowego oraz kwoty wielkości, które wpłynęły na wynik finansowy, tj. przychodów i kosztów. Celem niniejszej pracy jest ukazanie rachunku zysków i strat jako źródła oceny kondycji finansowej. Praca składa się z trzech rozdziałów. Rozdział pierwszy stanowi wstęp do dalszych rozważań – jest to teoretyczna część niniejszej pracy. Z kolei dwa kolejne rozdziały tworzą jej empiryczną część. W rozdziale pierwszym dokonano ogólnej charakterystyki sprawozdań finansowych. W pierwszej części rozdziału przybliżono istotę i charakterystykę sprawozdań finansowych oraz zaprezentowano zasady sporządzania sprawozdań finansowych. Natomiast w dalszej części rozdziału ukazano rachunek zysków i strat jako źródło informacji. W rozdziale drugim…. W rozdziale trzecim… Niniejsza praca przygotowana została na podstawie dostępniej literatury, zarówno książek jaki czasopism, traktującej o podejmowanej to tematyce. Wykorzystano także informację, dostępne na stronach internetowych oraz istotne akty prawne.

b). rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 sierpnia 2008 r., w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych^6. 2). Krajowe Standardy Rachunkowości, które mają charakter nieobligatoryjny: a). Krajowy Standard Rachunkowości 1 „Rachunek przepływów pieniężnych” z dnia 22 lipca 2003, b). Krajowy Standard Rachunkowości 2 „Podatek dochodowy” z dnia 14 września 2004, c). Krajowy Standard Rachunkowości 3 „Niezakończone usługi budowlane” z dnia 18 września 2006, d). Krajowy Standard Rachunkowości 4 „Utrata wartości aktywów” z dnia 26 czerwca 2007, e). Krajowy Standard Rachunkowości 5 „Leasing, najem i dzierżawa” z dnia 11 marca 2008, f). Krajowy Standard Rachunkowości 6 „Rezerwy, bierne rozliczenia międzyokresowe kosztów, zobowiązania warunkowe” z dnia 14 października 2008. Ponadto w sprawach nieuregulowanych przepisami ustawy o rachunkowości, rozporządzeń oraz Krajowych Standardów Rachunkowości każda jednostka może stosować regulacje Międzynarodowych Standardów Rachunkowości - MSR/Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej - MSSF. Można powiedzieć, że sprawozdanie finansowe, sporządzone zgodnie z ustawą o rachunkowości, a konkretnie z warunkami załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości, jest podstawowym i najbardziej wyczerpującym dokumentem charakteryzującym sytuację finansową polskich podmiotów gospodarczych. Do ich sporządzania, w różnym zakresie, zobligowane są przedsiębiorstwa określone w ustawie o rachunkowości^7. Ustawa ta nakazuje sporządzanie sprawozdania finansowego tym jednostkom, które prowadzą księgi rachunkowe (czy to na mocy prawa, np. spółki prawa handlowego, czy z własnego wyboru, np. osoba fizyczna prowadząca działalność na niewielką skalę)^8. Można zatem powiedzieć, że do

(^6) Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 8 sierpnia 2008 r., w sprawie szczegółowych zasad sporządzania przez jednostki inne niż banki i zakłady ubezpieczeń skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup kapitałowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 162, poz. 1004). 7 8 Art. 2 Ustawy z dnia 29 września 1994 r., o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r., Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.) Cebrowska T. (red.), Rachunkowość finansowa i podatkowa, PWN, Warszawa 2010, s. 636.

stosowania tych przepisów, a tym samym do sporządzania sprawozdań finansowych, zobligowanych jest większość polskich przedsiębiorstw^9. Sprawozdanie finansowe obrazuje skutki finansowe transakcji i innych zdarzeń przez grupowanie ich w określone kategorie według kryterium treści ekonomicznej. Poszczególne kategorie grupujące jednorodne pod względem treści ekonomicznej transakcje i zdarzenia stanowią określone składniki (pozycje) sprawozdania finansowego. Sprawozdawczość podmiotów gospodarczych to ogół sporządzanych przez nie sprawozdań, które mają charakter zestawień liczbowych, tworzonych za ustalone okresy sprawozdawcze^10. Zestawienie danych liczbowych prezentowanych w sprawozdaniach charakteryzują posiadane zasoby oraz rezultaty działalności jednostki gospodarczej^11. Ze względu na przedmiot sprawozdania dzielimy na rzeczowe i finansowe. Sprawozdania rzeczowe zawierają dane liczbowe opisujące działalność jednostki gospodarczej wyrażone w jednostkach naturalnych. Źródłem danych dla tych sprawozdań są ewidencja operatywna i statystyka przedsiębiorstwa^12. Sprawozdanie finansowe jest finalnym produktem rachunkowości finansowej. Zawiera ono zaagregowane, przetworzone dane o zdarzeniach gospodarczych i transakcjach wyrażonych w jednostkach wartościujących^13. Celem sprawozdania finansowego jest dostarczenie informacji na temat sytuacji finansowej oraz wyników działania^14. Sprawozdanie finansowe stanowi jedno z najważniejszych źródeł informacji dotyczących podmiotu gospodarczego. Dzięki syntetycznemu ujmowaniu danych oraz ich analizie umożliwia bardziej sprawne komunikowanie się pomiędzy podmiotami w transakcjach międzynarodowych^15. Jest ono tzw. źródłem „języka biznesu” w skali mikro oraz makro^16. Sprawozdawczość finansowa czyni możliwym zarówno podejmowanie decyzji o charakterze ekonomicznym, jak i sprawiedliwy rozrachunek między biorącymi udział w transakcjach^17. Wynika to z umiędzynarodowienia zasad rachunkowości w poszczególnych

(^9) P. Rybicki, Sprawozdanie finansowe źródłem informacji o firmie, Poltext, Warszawa 2004, s. 12. (^10) Buk H. (red.), Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa, AE Katowice 2005, s. 11. (^11) Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, op. cit., s. 11. (^12) Ibidem ,s. 11. (^13) Micherda B., Problemy wiarygodności sprawozdania finansowego, Difin, Warszawa 2006, s. 118-119. (^14) Buk H. (red.), Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa, op. cit., s. 11. (^15) Gos W. (red.), Vademecum samodzielnego księgowego, Polska Akademia Rachunkowości, Warszawa 2010,

16 s. 507-530. Wędzki D., Analiza wskaźnikowa sprawozdania finansowego, Oficyna Wydawnicza Wolters Kluwer, Kraków 2006, s. 31 17 Messner Z. (red.), Standardy rachunkowości wobec wyzwań współczesnej gospodarki. Tom I. Koncepcje rachunkowości, AE w Katowicach, Katowice 2006, s. 201.

Schemat 1. Podstawowe elementy sprawozdania finansowego

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: Krzywda D., Podstawy rachunkowości, Akademia Ekonomiczna, Kraków 2002, s. 185. Jednostkami zobowiązanymi do sporządzania sprawozdania finansowego są podmioty określone w przepisach ustawy o rachunkowości, a mianowicie^21 :  Spółki handlowe, cywilne (z zastrzeżeniem poniżej) oraz inne osoby prawne.  Osoby fizyczne, spółki cywilne osób fizycznych, spółki jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie, o ile ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200.000 EUR lub same podjęły decyzję o prowadzeniu ksiąg rachunkowych i poinformowały o tym właściwy urząd skarbowy.  Fundusze powiernicze, emerytalne, inwestycyjne, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe i emitenci papierów wartościowych.  Zagraniczne osoby fizyczne i prawne lub nie mające osobowości prawnej w odniesieniu do prowadzonej w Polsce działalności.  Jednostki otrzymujące na realizację zadań zleconych, dotacje i subwencje z budżetu państwa lub fundusze celowe.

(^21) Art. 2 Ustawy z dnia 29 września 1994 r., o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r., Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.)

SPRAWOZDANIE FINANSOWE

BILANS (^) ZYSKÓW I STARTRACHUNEK DODATKOWA INFORMACJA

Wprowadzenie do sprawozdania finansowego

informacje i^ Dodatkowe objaśnienia

ZESTAWIENIE ZMIAN W KAPITALE WŁASNYM

PRZEPŁYWÓW^ RACHUNEK PIENIĘŻNYCH

 Jednostki samorządu terytorialnego. Podmioty, których sprawozdania podlegają corocznemu badaniu przez biegłego rewidenta dodatkowo sporządzają:  Zestawienie zmian w kapitale (funduszu) własnym - informacja o zmianach zachodzących w poszczególnych pozycjach kapitałów własnych podmiotu.  Rachunek przepływów pieniężnych - zestawienie zawierające informację o zmianach strumieni pieniężnych, tj. o wpływach i wydatkach środków pieniężnych. Informacje zawarte w sprawozdaniu finansowym przedsiębiorstwa ilustrują efekty jego działalności. Są to dane liczbowe zawarte w zestawieniach, dotyczące pewnego okresu, uszeregowane według zasad służących ocenie realizacji zadań gospodarczych podmiotu. Sprawozdania finansowe oparte są na regulacjach normatywnych takich jak Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej oraz Ustawa o rachunkowości danego kraju. Ich ukierunkowanie głównie na użytkowników zewnętrznych tj. akcjonariuszy, kredytodawców, władz podatkowych nakazuje przyjęcie jednolitych zasad budowy sprawozdań finansowych. Informacje o pozycji finansowej i majątkowej oraz osiąganych wynikach finansowych i przepływach pieniężnych służą użytkownikom zewnętrznym do oceny przedsiębiorstwa, jego wartości rynkowej w celu podejmowania decyzji o zakupie lub sprzedaży akcji, udzielaniu pożyczek itp. Sprawozdania finansowe mogą być wykorzystywane też wewnątrz przedsiębiorstwa przez różne szczeble kierownicze, a także przez operacyjne zespoły pracownicze^22. Sprawozdawczość finansowa zatem to system informacji o dokonaniach jednostki gospodarczej nastawiony na zaspokojenie potrzeb grona odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych. Dane obligatoryjnego rocznego sprawozdania finansowego prezentowane są w określonej formie obejmującej, tak jak wspomniano powyżej - bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową. Ponadto w przypadku przedsiębiorstw objętych obowiązkiem badania ksiąg rachunkowych przez biegłego rewidenta sprawozdanie obejmuje także zestawienie zmian w kapitale własnym oraz sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych^23. Sprawozdania finansowe prezentują dane liczbowe ujęte w wyrażeniu pieniężnym. Ich źródłem jest ewidencja księgowa zawarta w księgach rachunkowych. Dane te są najpierw

(^22) Jaruga A., Nowak W., Szychta A., Rachunkowość zarządcza - Koncepcje i zastosowania, Wyd. Społecznej Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi, wyd. II, Łódź 2001, s. 25. 23 Karmańska A., Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2006, s. 501.

1.2. Zasady sporządzania sprawozdań finansowych

Zarówno w praktyce, jak i teorii rachunkowości prezentuje się zasady, zgodnie z którymi sporządza się sprawozdania finansowe. Wielu autorów porządkuje te zasady zgodnie z własną koncepcją postrzegania prezentowanej problematyki. I tak, dla przykładu - w literaturze spotykamy podział zasad na^26 :  zasadę mierzalności w jednostkach pieniężnych,  zasadę podmiotowości rachunkowości,  zasadę okresu rachunkowego,  zasadę kontynuacji działania,  zasadę historycznego kosztu nabycia,  zasadę dualizmu,  zasadę realizacji,  zasadę współmierności,  zasadę konserwatyzmu (ostrożnej wyceny),  zasadę zgodności,  zasadę istotności ujawniania prawdy materialnej. Zdecydowanie inaczej systematyzuje zasady dotyczące sprawozdania finansowego Z. Messner - dzieląc je na^27 :  uniwersalne (zasada dwustronnego zapisu każdej operacji gospodarczej, zasadę periodyzacji - okresowych sprawozdań finansowych),  podstawowe - nadrzędne (kontynuacji i ciągłości działania, memoriałowa - współmierności i kasowa, ostrożności, przewagi treści nad formą, prawdziwego i rzetelnego obrazu),  szczegółowe - podrzędne. Podział prezentowanych zasad został sporządzony zgodnie z koncepcją E. Nowaka^28. Zasady te zostały opracowane na podstawie metodologii i tradycji rachunkowości oraz Międzynarodowych Standardów Rachunkowości^29.

(^26) Micherda B., Problemy wiarygodności sprawozdania finansowego, op. cit., s. 33. (^27) Messner Z. , Podstawy rachunkowości, AE w Katowicach, Katowice 2001, s. 31 - 37. (^28) Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, op. cit., s. 16. (^29) Ibidem, s. 16-18.

Zasada prawdziwego i rzetelnego obrazu to wytyczne, zgodnie z którymi jednostka powinna zapewnić rzetelne i klarowne przedstawienie sytuacji majątkowej i finansowej przedsiębiorstwa. Zasada ta jest ściśle związana z warunkiem wiarygodności prezentowanego dokumentu. Forma sprawozdania powinna być dostosowana do specyfiki jednostki, której dotyczy (formy prawne, wielkości, struktury, rodzaju prowadzonej działalności) jednocześnie treść tych sprawozdań musi mieć cechy kompletności, rzetelności i prawidłowości. Zasada kontynuacji działania dotyczy założenia, że dany podmiot gospodarczy będzie prowadzić swoją działalność w dającej się przewidzieć przyszłości, którą określa się na czas co najmniej jednego roku obrotowego. Zgodnie z MSR 1 sporządzenie sprawozdania finansowego wymaga od kierownictwa jednostki dokonania oceny zdolności kontynuowania działalności. Należy podkreślić, że^30 :  jeżeli w trakcie dokonania oceny kierownictwo świadome jest występowania istotnej niepewności dotyczącej zdarzeń lub okoliczności, które nasuwają poważne wątpliwości, co do zdolności jednostki do kontynuowania działalności, kierownictwo zobowiązane jest ujawnić istnienie takiej niepewności.  jeżeli sprawozdanie finansowe nie zostało sporządzone przy założeniu sytuacji kontynuacji działalności, fakt ten należy ujawnić, poddając jednocześnie zasadę, na której opierało się sporządzając sprawozdanie finansowe oraz powód, dla którego założenie o kontynuacji działalności przez jednostkę nie uznano za zasadne. Stąd też, oceniając że założenie kontynuacji działania jest właściwe kierownictwo powinno przestrzegać następujących zasad MSR^31 : Należy wziąć pod uwagę wszystkie dostępne informacje dotyczące co najmniej przyszłego roku. Zakres analizy zależy od okoliczności, które w danym czasie mają miejsce w zakresie funkcjonowania podmiotów. Przykładowo, jeżeli dotychczas jednostka była rentowna i nie miała problemów z płynnością finansową, to przyjęcie założenia kontynuacji jest zasadne, czyli nie wymaga przeprowadzenia szczegółowej analizy, w innych przypadkach należy przeanalizować wiele czynników określających bieżącą i oczekiwaną rentowność, harmonogram spłat zobowiązań i potencjalne źródła alternatywnego finansowania.

(^30) Winiarska K., MSR 1. Prezentacja sprawozdań finansowych, Difin, Warszawa 2007, s. 32. (^31) Ibidem, s. 31.

przychodami tego okresu. Ponadto, powstałe w danym okresie przychody przyszłych okresów są zaliczane do pasywów tego okresu. Zasada ciągłości pozwala na porównywalność danych prezentowanych w sprawozdaniach finansowych, które sporządzane są i prezentowane zgodnie z wytycznymi prawa bilansowego. Zasada ta dotyczy konieczności przedstawiania zgodności wykazanych w bilansie zamknięcia danych z danymi bilansu otwarcia kolejnego roku obrotowego. Odstępstwo od tej zasady jest możliwe jedynie z ważnych przyczyn, np. znaczącej zmiany charakteru działalności, zmiany przepisów lub zmiany struktury organizacyjnej. Zmiany w stosowanej polityce rachunkowości muszą być wprowadzone ze skutkiem od pierwszego dnia obrotowego, bez względu na faktyczną datę podjęcia decyzji i powinny mieć merytoryczne uzasadnienie w postaci zwiększenia wartości poznawczej uzyskanych informacji. Jeżeli taka zmiana zaistnieje jednostka jest zobowiązana do zamieszczenia w informacji dodatkowej wyjaśnienia skutków ekonomicznych wprowadzonych zmian zasad rachunkowości oraz ich wpływu na funkcjonowanie podmiotu^35. Zasada zakazu kompensat oznacza, że wartości poszczególnych składników majątkowych przedsiębiorstwa oraz ich źródeł finansowania, przychodów i związanych z nimi kosztów oraz zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Zgodnie z tą zasadą nie można łączyć wartości różnych co do aktywów i pasywów, przychodów i kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych^36. Zasada istotności związana jest ze szczegółowością przedstawiania informacji w sprawozdaniu finansowym oraz z zastosowaniem ewentualnych uproszczeń rachunkowości. Każdą istotną pozycję należy prezentować w sprawozdaniu oddzielnie. Chodzi o to, aby w sprawozdaniu finansowym były wykazywane wszystkie informacje, które mają istotne znaczenie dla oceny sytuacji jednostki i zdarzeń oraz dla podejmowania decyzji gospodarczych^37. Zasada istotności wymaga zastosowania następujących rozwiązań^38 :  odrębnego określenia wartości poszczególnych składników bilansowych (aktywów i pasywów) oraz wynikowych (przychodów i kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych)  bez możliwości kompensowania wartości różnych rodzajowo pozycji bilansu i odmiennych elementów wyniku finansowego,

(^35) Buk H. (red.), Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa, op. cit., s. 28. (^36) Sojak S., Stankiewicz J. (red,.), Podstawy rachunkowości, TNOiK, Toruń 2002, s. 26. (^37) Nowak E., Analiza sprawozdań finansowych, op. cit., s. 17. (^38) Kata R., Rogowski J. (red.), Wybrane problemy rachunkowości finansowej, op. cit., s. 14.

 wydzielania danych, które mają istotne znaczenie dla określenia sytuacji majątkowej i finansowej firmy, jej wyniku finansowego i rentowności. Zasada ta pozwala także na stosowanie uproszczeń przy sporządzaniu sprawozdań finansowych poprzez łączne wykazywanie składników majątkowych o podobnym charakterze. Zakres wprowadzanych uproszczeń uwarunkowany jest - z jednej strony - warunkiem rzetelności i prawidłowości sprawozdań finansowych, z drugiej - zmniejszeniem pracochłonności, kosztów prowadzenia rachunkowości i opracowania sprawozdań^39. Zasada przewagi treści nad formą dotyczy ujmowania danych w księgach i sprawozdaniach finansowych zgodnie z treścią ekonomiczną i rzeczywistością, a nie tylko prawną. Stosowanie tej zasady pozwala na zaprezentowanie informacji w sprawozdaniach finansowych w sposób rzetelny i odzwierciedlający sytuację podmiotu gospodarczego. Przyjęte przez jednostkę gospodarczą zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych okresach jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny majątku i kapitałów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych. Zmiana tych zasad wymaga wykazania skutków w odpowiednim sprawozdaniu finansowym. Tak więc nadrzędne zasady rachunkowości wpływają, choć w różnym stopniu, na zagadnienie wyceny w rachunkowości. Prowadzi to w konsekwencji do tego, że obraz rzeczywistości tworzony w rachunkowości jest w pewnym sensie „subiektywny”^40. Warto podkreślić, że zgodnie z zasadą istotności jednostka jest ponadto zobowiązana do przedstawienia wszelkich innych dodatkowych informacji, które mogą w istotny sposób wpłynąć na ocenę sytuacji majątkowej, finansowej oraz wynik finansowy jednostki. Pojemność informacyjna informacji dodatkowej jest bardzo duża. Zawiera ona bowiem wiele istotnych informacji i objaśnień o charakterze uzupełniającym i wyjaśniającym w stosunku do pozostałych elementów sprawozdania finansowego, tj. bilansu, rachunku zysków i strat, zestawienia zmian w kapitale (funduszu) własnym oraz rachunku przepływów pieniężnych. Informacje te ułatwiają interpretację różnych pozycji wspomnianych elementów sprawozdania finansowego jednostki. Wraz z rocznym sprawozdaniem finansowym niektóre jednostki muszą sporządzać także sprawozdanie z działalności jednostki w roku obrotowym. Obowiązkiem tym są objęte: spółki kapitałowe, czyli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne,

(^39) Buk H. (red.), Sprawozdawczość i analiza finansowa przedsiębiorstwa, op. cit., s. 31. (^40) Skoczylas W. (red.), Analiza sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa, Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 2009, s. 33.

1.3. Rachunek zysków i strat jako źródło informacji

Rachunek zysków i strat stanowi drugi podstawowy dokument sprawozdania finansowego jednostki. Jest zestawieniem dynamicznym, co oznacza, ze prezentuje wielkości strumieniowe, tj., osiągnięte w okresie sprawozdawczym przychody i odpowiadające im koszty. Pozwala to ustalić strukturę wyniku finansowego. Wynik finansowy stanowi syntetyczną miarę efektów finansowych wygenerowanych przez przedsiębiorstwo w toku prowadzonej działalności. Celem rachunku zysków i strat jest pomiar wyniku ekonomicznego podmiotu gospodarczego. Podstawową kategorię rachunku zysków i strat stanowi wynik finansowy. Wynik finansowy (zysk / strata) = Przychody - Koszty Wynik finansowy powstaje jako różnica przychodów i kosztów^44. Jeżeli wartość przychodów przewyższa sumę kosztów, przedsiębiorstwo osiąga zysk, w odwrotnej sytuacji przedsiębiorstwo generuje stratę. Należy podkreślić, że ustawa o rachunkowości^45 definiuje przychody i zyski jako uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób, niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli. Przez koszty i straty rozumie się uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie spra- wozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów, albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli. Rachunek zysków i strat zawiera wielkości strumieniowe, określające wszystkie przychody przedsiębiorstwa oraz wszystkie towarzyszące im koszty. Istotą tego dokumentu finansowego jest usystematyzowanie przychodów i kosztów pozwalające na ustalenie cząstkowych wyników finansowych z poszczególnych rodzajów działalności^46. Rachunek zysków i strat jest powiązany z podstawowym elementem sprawozdania finansowego, tj. z bilansem. Wynik finansowy netto, stanowiący ostateczny rezultat

(^44) Art. 3. Ustawy z dnia 29 września 1994 r., o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r., Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.). (^45) Ibidem. (^46) Podstawka M., Podstawy finansów. Teoria i praktyka, Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2005, s. 293.

działalności gospodarczej, jest bowiem jednocześnie składnikiem kapitałów własnych jednostki. Osiągnięty zysk netto zwiększa kapitał własny, natomiast poniesiona strata netto powoduje jego zmniejszenie^47. Ogólny schemat rachunku zysków i strat prezentuje tabela 1.

Tabela 1. Ogólny schemat rachunku zysków i strat

PRZYCHODY PODSTAWOWEJ DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ KOSZTY PODSTAWOWEJ DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ ZYSK (STRATA) ZE SPRZEDAŻY (A-B) POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (C+D-E) PRZYCHODY FINANSOWE KOSZTY FINANSOWE ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODRACZEJ (F+G-H) WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNYCH ZYSK (STRATA) BRUTTO (1+/- J) PODATFK DOCHODOWY 1 INNE OBCIĄŻENIA ZYSKU ZYSK/ STRATA NETTO (K-L)

Źródło: Opracowano na podstawie załącznika nr 1 ustawy z dnia 29 września 1994 r., o rachunkowości (Dz. U. z 2009 r., Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.) Rachunek zysków i strat - określany też rachunkiem wyników - jest sporządzany we wszystkich przedsiębiorstwach bez względu na formę organizacyjno-prawną. Jest on zestawieniem osiągniętych w danym roku obrotowym przychodów ustalonych zgodnie z zasadą memoriałową i wszystkich kosztów poniesionych w danym roku obrotowym, współmiernych do ustalonych przychodów^48.

(^47) Czubakowska K., Gabrusewicz W., Nowak E., Przychody, koszty, wynik finansowy przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2009, s. 243. 48 Dreliszak E., Kania D., Rachunek zysków i strat, ODDK, Gdańsk 2009, s. 8.