Pobierz Regulamin pracy jako źródło prawa pracy i więcej Prace dyplomowe w PDF z Bezpieczeństwo i higiena pracy tylko na Docsity! Wyższa Szkoła Kształcenia Zawodowego Artur Maciąg Regulamin pracy jako źródło prawa pracy Praca dyplomowa 1 Spis treści Wstęp.....................................................................................................................................................2 Rozdział I.................................................................................................................................................4 Podstawy prawne w dziedzinie BHP.......................................................................................................4 1.1 Przepisy powszechnie obowiązujące............................................................................................4 1.2 Układowe przepisy pracy..............................................................................................................8 1.3 Zasady BHP.................................................................................................................................10 Rozdział II..............................................................................................................................................10 System organizacyjny ochrony pracy w Polsce.....................................................................................10 2.1 Podział systemu organizacyjnego pracy w Polsce.......................................................................10 2.2 System organizacyjny ogólnokrajowy.........................................................................................11 2.3 System organizacyjny zakładowy................................................................................................13 2.4 Uregulowania międzynarodowe w zakresie BHP........................................................................13 Rozdział III.............................................................................................................................................14 Regulamin pracy jako wewnątrzzakładowe źródło prawa pracy..........................................................14 3.1. Ustalanie regulaminu pracy.......................................................................................................14 3.2. Wejście w życie regulaminu pracy i jego zmiana.......................................................................15 3.3 Treść regulaminu pracy...............................................................................................................16 Podsumowanie.....................................................................................................................................19 Bibliografia...........................................................................................................................................20 Wstęp 2 Ustawą określającą prawa i obowiązki i prawa obywateli w tym zakresie jest Kodeks pracy (Tabela 2). Kodeks pracy DZIAŁ DZIESIĄTY Bezpieczeństwo i higiena pracy Art. 207. Rozdział I. Podstawowe obowiązki pracodawcy §1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy. §2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: 1. Organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. 2. Zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń. 3. Zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy. 4. Zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. Tabela 2. Dział 10 Kodeksu pracy Kodeks pracy jest podstawowym aktem prawnym regulującym zagadnienia związane z kwestiami pracowniczymi. W Kodeksie pracy znajdują się uregulowania takich kwestii jak m. in. nawiązanie i ustanie stosunku pracy, wynagrodzenie za pracę, obowiązki pracodawcy i pracownika, czas pracy, udzielanie urlopów wypoczynkowych i związanych z rodzicielstwem, BHP, układy zbiorowe pracy. 5 Najbardziej podstawowe uregulowania kodeksowe w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy znajdują się w dziale X kodeksu bhp, w dziale VII który dotyczy ochrony pracy kobiet oraz w dziale IX dotyczącym ochrony pracy młodocianych. Artykuł 9 Kodeksu pracy wskazuje na inne źródła prawa pracy a w szczególności na porozumienia normatywne zwierane pomiędzy partnerami socjalnymi, czyli układy zbiorowe i inne porozumienia zbiorowe takie jak akty wewnątrzzakładowe mające formę statutów i regulaminów. Zatem pośród źródeł prawa dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy wyróżnia się akty prawne powszechnie obowiązujące, ustanawiane przez upoważnione do tego organy jak również porozumienia zawierane pomiędzy partnerami społecznymi, które obowiązują grupy zawierające takie porozumienia. Oprócz tego jako źródło praw i obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, zostały wprowadzone zasady bhp (Tabela 3). ZASADY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ZASADY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY – pozaprawne (nie określone w prawie) reguły bezpiecznego postępowania, wymagane przy wykonywaniu określonej pracy (czynności), wynikające z doświadczenia oraz przesłanek naukowych i technicznych. Tabela 3 Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy Przepisy powszechnie obowiązujące, oprócz wymienionego już Kodeksu pracy, to również akty wykonawcze bezpośrednio rozwijające postanowienia działu X Kodeksu pracy. Takimi aktami wykonawczymi są na przykład: a) rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 grudnia 2015 r. w sprawie wniosków dotyczących uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem oraz dokumentów dołączanych do takich wniosków (Dz. U. poz. 2243), 6 b) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz. U. Nr 2, poz. 14, ze zm.), c) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. z 2017 r. poz. 927), d) rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz. U. z 2014 r. poz. 1632), e) rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 grudnia 2016 r. w sprawie świadectwa pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1862). Niektóre zagadnienia z zakresu stosunków pracy regulują inne ustawy jak np.: ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. z 2018 r. poz. 1969), ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1563). Przepisy powszechnie obowiązujące to również przepisy ogólne dotyczące określonych gałęzi pracy albo rodzajów prac, wydane na podstawie delegacji zawartej w art. 23715 Kodeksu pracy. W skład przepisów powszechnie obowiązujących wchodzą również przepisy które zalicza się do przepisów prawa pracy, takie jak ustawy ustanawiające nadzór i kontrolę nad warunkami pracy oraz przepisy odnoszące się do innych dziedzin prawa, które jednak regulują sprawy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Dotyczy to takich przepisów jak prawo budowlane, prawo atomowe oraz prawo górnicze i geologiczne. Prawa i obowiązki poszczególnych grup zawodowych regulują również inne ustawy niż Kodeks pracy. Ustawy te to tak zwane pragmatyki służbowe. Co ciekawe mają one pierwszeństwo przed przepisami Kodeksu pracy. Przepisy Kodeksu pracy stosuje się w tym 7 dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, związanym z wykonywaną pracą. 1.3 Zasady BHP Zasady BHP to reguły pozaprawne na wzór klauzul generalnych. W praktyce sprowadza się to do tego, że nie są one określone w przepisach ani w żaden sposób zdefiniowane prawnie, jednakże (zgodnie z obowiązującymi przepisami) zarówno sam pracodawca, jak i osoba będąca na stanowisku kierowniczym a także i sam pracownik, są zobowiązani je przestrzegać. Ich naruszenie, czy też nieprzestrzeganie może skutkować sankcjami przewidzianymi w Kodeksie pracy. Rozdział II System organizacyjny ochrony pracy w Polsce 2.1 Podział systemu organizacyjnego pracy w Polsce System organizacyjny ochrony pracy w Polsce kieruje naszą uwagę na organy i organizacje, które uczestniczą w kształtowaniu i realizowaniu zadań w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy. W ramach systemu organizacyjnego ochrony pracy można wyodrębnić dwa systemy: ogólnokrajowy i zakładowy. Oczywiście można dokonywać też dalszych podziałów – na podsystemy, ale spowodowało by to zamazanie obrazu całości i prowadziło do braku przejrzystości. Jak jest zorganizowany i w jaki sposób działa taki system w uproszczeniu przedstawia rysunek nr 2: 10 2.2 System organizacyjny ogólnokrajowy Do systemu organizacyjnego krajowego zalicza się: a) Parlament b) Rząd c) Resorty i inne urzędy państwowe d) Państwowe organy nadzoru i kontroli, które mają zróżnicowane zadania. Parlament sprawuje przede wszystkim funkcje ustawodawcze, tworząc prawo ustalające podstawowe zasady funkcjonowania systemu. Rząd i resorty oraz urzędy państwowe, a w sposób szczególny Minister ds. Pracy i Minister ds. Zdrowia, ustalają zasadnicze wytyczne w kształtowaniu polityki państwa w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz na podstawie ustaw, wydają przepisy wykonawcze w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Organy nadzoru i kontroli, w skład których wchodzą przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Urząd Dozoru Technicznego oraz sądy i prokuratura, jak również pozostałe organy nadzoru i kontroli w zakresie swojego działania w 11 każdym przypadku, jeżeli dotyczy ono zapewnienia bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Organy te powołane zostały do nadzoru i kontroli (w imieniu państwa) realizacji przez pracodawców obowiązków, które nakłada na nich prawo (Tabela 4). Kodeks pracy DZIAŁ PIERWSZY Art. 18 Rozdział II a. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy § 1. Nadzór i kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy. § 2. Nadzór i kontrolę przestrzegania zasad, przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy sprawuje Inspekcja Sanitarna. § 3. Organizację i zakres działania inspekcji, o których mowa w § 1 i 2, określają odrębne przepisy. Tabela 4 Dział 1 Kodeksu pracy Bardzo ważną rolę w systemie organizacyjnym bezpieczeństwa i higieny pracy na szczeblu państwa pełni Rada Ochrony Pracy. W skład tej Rady wchodzą przedstawiciele rządu, pracodawców i pracowników, posłowie i senatorowie, jak również wybitni specjaliści z dziedziny bezpieczeństwa i higieny pracy. Organ ten usytuowany przy Sejmie RP, zgodnie z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy ma prawo sprawować nadzór nad jej funkcjonowaniem. Doniosłe znaczenie w tym systemie mają również instytuty naukowo-badawcze, powołane do prowadzenia prac naukowo-badawczych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony zdrowia. 12 3.2. Wejście w życie regulaminu pracy i jego zmiana Pracodawca ma obowiązek zapoznać z treścią regulaminu swoich pracowników. Postanowienia regulaminu pracy wchodzą w życie po upływie 2 tygodni od podania go do wiadomości pracowników. Może to być dowolny sposób przyjęty u danego pracodawcy, np. ogłoszenie na tablicy ogłoszeń albo za pośrednictwem poczty elektronicznej. Nowo przyjmowani pracownicy powinni być zaznajamiani z treścią regulaminu indywidualnie. Przed dopuszczeniem do pracy są oni zobowiązani do pisemnego potwierdzenia zapoznania się z jego treścią. Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu, ma obowiązek o sprawach porządkowo-organizacyjnych poinformować pracowników na piśmie w terminie 7 dni od dnia podpisania umowy. Tryb zmiany regulaminu pracy jest taki sam jak jego wprowadzenia. W sytuacji gdy w firmie działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca powinien z nią uzgodnić treść zmiany regulaminu pracy. Status zakładowej organizacji związkowej ma ta organizacja, która zrzesza co najmniej 10 członków. Jeżeli więc w zakładzie pracy działają organizacje związkowe, które zrzeszają poniżej 10 pracowników, wówczas pracodawca nie ma obowiązku uzgadniać z nimi zmian w regulaminie pracy. Podobnie nie musi uzgadniać zmian w regulaminie pracy z tymi organizacjami związkowymi, które nie mają statusu zakładowej organizacji związkowej. Natomiast jeżeli w zakładzie działa kilka zakładowych organizacji związkowych, to pracodawca powinien przekazać każdej z nich projekt zmian regulaminu pracy. Organizacje związkowe powinny w takim przypadku w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu zmian regulaminu pracy przedstawić swoje wspólne stanowisko w sprawie zmian. Jeżeli nie przedstawią wspólnego stanowiska, pracodawca może sam, bez udziału związków zawodowych wprowadzić zmiany w regulaminie pracy. Pracodawca może także dokonać zmian w regulaminie pracy jednostronnie, jeśli nie osiągnie porozumienia ze związkami zawodowymi w sprawie wprowadzenia zmian do regulaminu pracy. Pracodawca wprowadza zmiany do regulaminu pracy jednostronnie również wówczas, gdy w zakładzie nie działają żadne zakładowe organizacje związkowe. Zmiany do regulaminu pracy wchodzą w życie po upływie 2 tygodni od dnia podania ich do wiadomości pracowników. Poinformowanie pracowników o wprowadzonych zmianach powinno nastąpić w sposób przyjęty w zakładzie pracy, podobnie jak w sytuacji wprowadzania regulaminu pracy. 15 Jeżeli zmiany wprowadzone do regulaminu pracy pozbawiają pracowników dodatkowych uprawnień, które im przysługiwały na jego podstawie, np. dodatkowego urlopu wypoczynkowego lub w inny sposób pogarszają warunki pracy, pracodawca musi wypowiedzieć pracownikom warunki pracy i płacy. Pracodawca uchroni się wówczas przed ewentualnymi roszczeniami pracowników, którzy będą kwestionować sposób pogorszenia warunków zatrudnienia. 3.3 Treść regulaminu pracy Treść regulaminu pracy określa art. 1041 Kodeksu pracy. Mówi on, że w regulaminie pracy, który określa prawa i obowiązki pracodawcy i pracowników związane z porządkiem w zakładzie pracy, powinny zostać ustalone: a) organizacja pracy, a także warunki przebywania pracowników na terenie zakładu pracy w czasie pracy oraz po jej zakończeniu - można na przykład wprowadzić zakaz przebywania pracownika na terenie zakładu pracy po zakończonej pracy, bez pisemnej zgody przełożonego; b) wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały, a także w odzież i obuwie robocze oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej - w tym przypadku chodzi o wskazanie grup pracowników, którym takie świadczenia przysługują; w przypadku odzieży i obuwia roboczego należy również określić normy przydziału oraz przewidywane okresy ich użytkowania; c) systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy - systemy i rozkłady czasu pracy mogą być zróżnicowane w stosunku do poszczególnych grup pracowniczych - np. można ustalić, że pracownicy administracyjno-biurowi będą wykonywali pracę od poniedziałku do piątku w godzinach od 8.00 do 16.00, w jednomiesięcznym okresie rozliczeniowym, natomiast pracownicy produkcyjni będą świadczyli pracę w systemie pracy 3-zmianowej, w 4- miesięcznym okresie rozliczeniowym; ustalając regulamin pracy, nie można zapomnieć o wyznaczeniu dni wolnych dla zachowania przeciętnie 5-dniowego 16 tygodnia pracy; także w tym przypadku poszczególne grupy pracowników zatrudnionych u jednego pracodawcy mogą mieć ustalone różne dni; d) pora nocna - pora nocna to 8 godzin z przedziału czasowego między 21.00 a 5.00 rano; można zatem ustalić, iż pora nocna obejmuje godziny od 21.00 do 5.00 lub od 22.00 do 6.00 rano lub od 23.00 do 7.00; e) termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłaty wynagrodzenia - wynagrodzenie za pracę wypłacane jest, co do zasady, z dołu, co najmniej raz w miesiącu; najpóźniej musi być ono wypłacone do 10. dnia następnego miesiąca kalendarzowego; f) wykazy prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom - wykazy te powinny obejmować stanowiska pracy występujące u danego pracodawcy, na których wykonywane są prace wymienione w rozporządzeniu z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz.U. Nr 114, poz. 545 z późn.zm.) oraz w rozporządzeniu z 24 sierpnia 2004 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z prac (Dz.U. Nr 200, poz. 2047 z późn.zm.); g) rodzaje prac i wykaz stanowisk pracy dozwolonych pracownikom młodocianym w celu odbywania przygotowania zawodowego; h) wykaz lekkich prac dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w innym celu niż przygotowanie zawodowe; i) obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej, w tym także sposób informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą; j) przyjęty u danego pracodawcy sposób potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy - w tym zakresie należy skonkretyzować uprawnienia i obowiązki wynikające z rozporządzenia z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (Dz.U. Nr 60, poz. 281 z późn.zm.). Należy zatem wskazać m.in., kogo pracownik zawiadamia o swojej nieobecności (np. przełożonego lub pracownika działu kadr), komu przedstawia zwolnienie lekarskie. 17