Republika Francuska i wojna w jej obronie, Publikacje z Historia powszechna

Pobierz Republika Francuska i wojna w jej obronie i więcej Publikacje w PDF z Historia powszechna tylko na Docsity!

Republika Francuska i wojna w jej obronie

Wprowadzenie Przeczytaj Prezentacja mulmedialna Film + Sprawdź się Dla nauczyciela

Bibliografia:

Źródło: Dekret z dnia 20 stycznia 1793 r. skazujący Ludwika XVI na karę śmierci. Cytat za: Wiek XVI-XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, opracowali M Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1999, str. 500. Źródło: Przemówienie Robespierre’a podczas procesu Ludwika XVI. Cytat za: Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 25: Rewolucja francuska 1789-1794, opracował Oon Beiersdorf, Warszawa 1960, str. 47-48.

Wyjaśnisz, w jaki sposób Francja przeszła od monarchii do republiki. Przeanalizujesz wpływ wojny na sytuację wewnętrzną Francji ogarniętej rewolucją.

Przeczytaj

Od Legislatywy do Konwentu Narodowego

W Legislatywie przeważali zwolennicy monarchii konstytucyjnej. Przeciw sobie mieli republikanów, zwanych żyrondystami, oraz radykalnych kordelierów, wśród których rej wodzili Georges Danton i dziennikarz Jean Paul Marat oraz jakobinów, na czele których stał adwokat Maksymilian Robespierre. Ten ostatni wprawdzie nie był deputowanym, ale cieszył się popularnością wśród ludu Paryża. Lud zaś wywierał coraz większy wpływ na wydarzenia, dając posłuch tyleż demagogicznym, co radykalnym mówcom, występującym w najsłynniejszych klubach politycznych – kordelierów i jakobinów.

Wiosną 1792 r. nadający ton obradom Legislatywy żyrondyści doprowadzili do wypowiedzenia wojny Austrii. Chcieli oni przechwycić władzę w kraju, a jednocześnie rozpropagować rewolucję na całym kontynencie. Przekreśliłoby to knowania arystokratycznych emigrantów, którzy w obronie Ludwika XVI odwoływali się do europejskiej solidarności monarchów, licząc na ich pomoc w przywróceniu ancien régime’u. Sam król godził się na konflikt w nadziei, że zdemoralizowana armia rewolucyjna poniesie klęskę.

Tymczasem ogłoszenie wojny wywołało euforię, na fali której powstała Marsylianka – pieśń Armii Renu, a wkrótce hymn narodowy. Zaplanowana ofensywa przybrała jednak niekorzystny dla Francji obrót. Jej żołnierze uciekali z pól bitewnych i mordowali własnych oficerów. Gdy do wojny przystąpiły Prusy, los rewolucji wydawał się przesądzony. Ponoszone przez francuskich ochotników klęski budziły coraz powszechniejsze

Maksymilian de Robespierre (1758–1794), francuski adwokat i polityk, jeden z czołowych przywódców rewolucji francuskiej, przywódca lewicowego klubu jakobinów. Źródło: ok. 1790, olej na tkaninie, 60 × 49 cm, Musée Carnavalet w Paryżu, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Rzeźba z brązu Leopolda Morice'a z 1883 r. przedstawiająca zniesienie monarchii we Francji. Wyjaśnij, gdzie artysta umiejscowił przedstawioną na płaskorzeźbie scenę. Kim są ukazane przez niego postaci? Źródło: Roi Boshi, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Wkrótce jednak ofensywa austriacko‐pruska została zatrzymana w bitwie pod Valmy ( września 1792 r.). Choć po stronie francuskiej walczyli w dużej mierze ochotnicy oraz rekruci niezaprawieni w boju, pokonali armię państw interwencyjnych. Dzięki sprytnemu manewrowi odcięcia wojsk pruskich od dróg zaopatrzenia ta stosunkowo niewielka potyczka skłoniła Prusaków do odłożenia dalszej kampanii na następny rok. Dzień później, 21 września, Konwent zniósł monarchię i ogłosił Francję republiką. Ważną rolę odegrało również zwycięstwo wojsk francuskich nad oddziałami austriackimi pod Jemappes ( listopada 1792 r.), bo zdecydowało ono o jej sukcesie w tym ważnym momencie obrony istnienia młodej republiki.

Herb Wielki I Republiki Francuskiej. Objaśnij jego symbolikę. Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ciekawostka

Parlamentarne roszady

Działające w rewolucyjnej Francji stronnictwa nie były partiami w dzisiejszym tego słowa znaczeniu, lecz raczej grupami interesów, które skupiały ludzi o zbliżonych poglądach na konkretne kwestie. W miarę rozwoju rewolucji postępowała radykalizacja nastrojów społecznych, co znajdowało odbicie w składzie parlamentu.

W 1789 r. w Zgromadzeniu Narodowym prawicę stanowiły arystokracja i wyższy kler. Przeciwne były one ograniczaniu władzy króla przez konstytucję oraz zniesieniu przywilejów stanowych. Centrum tworzyli zwolennicy monarchii konstytucyjnej (tzw. Anglicy) i umiarkowanie republikańscy konstytucjonaliści (tzw. Amerykanie), lewicę natomiast – radykalni republikanie.

W obradującej od 1791 r. Legislatywie zabrakło przedstawicieli szlachty. W konsekwencji na prawicy usytuowali się felianci (nazywani tak od klasztoru cystersów feliantów, w którym się zbierali), opowiadający się za monarchią konstytucyjną. W centrum znaleźli się tzw. niezależni, o niesprecyzowanej orientacji politycznej. Na lewicę zaś składali się radykalni republikanie, zwani też góralami (bo zajmowali górne ławy w parlamencie): kordelierzy (bo spotykali się u franciszkanów kordelierów), mieniący się obrońcami praw człowieka i obywatela, jakobini (obradujący w klasztorze św. Jakuba) oraz wywodzący się z ich klubu, lecz nieco bardziej umiarkowani, żyrondyści (ich przywódcy pochodzili głównie z departamentu Gironde.

J. Baszkiewicz, Stefan Meller, Rewolucja francuska 1789–1794. Społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 1983.

B. Borucki, Valmy 1792, Warszawa 1990.

Prezentacja mulmedialna

Polecenie 1

Zapoznaj się z prezentacją, a następnie wykonaj polecenia.

„Wojna jest konieczna dla Francji z każdego punktu widzenia. Potrzebuje ona jej dla swego honoru, ponieważ byłaby na zawsze zhańbioną, gdyby kilka tysięcy złoczyńców mogło bezkarnie stawiać opór 25 milionom wolnych ludzi. Wojna potrzebna jest Francji dla jej bezpieczeństwa zewnętrznego, gdyż byłoby ono o wiele więcej narażone, gdybyśmy spokojnie czekali w kraju na ogień i płomień, którymi nam się grozi, niż gdy uprzedzając wrogie zamiary chcielibyśmy je [tj. ogień i płomień], nieść sami do jaskiń złoczyńców (…) Wojna jest konieczna dla zapewnienia spokoju wewnętrznego, ponieważ malkontenci opierają się tylko na Koblencji [miasto w Nadrenii], wzywają tylko Koblencję, są tylko dlatego bezczelni, ponieważ istnieje Koblencja. Jest to centrum, do którego zdążają wszystkie wiadomości fanatyków i uprzywilejowanych, więc właśnie do Koblencji trzeba się wedrzeć, jeśli chce się zniszczyć tak szlachtę, jak i fanatyzm (…)”

Trwa

wczytywanie

danych. ..

Maximillien de Robesspierre domena publiczna, wikipedia.org

„(…) Od samego początku rewolucja była (…) tylko odskocznią (…) dla bogatych i chciwych (…) li tylko okazja do zakazanych zysków, monopolów, spekulacji giełdowych, szalbierstw, oszustw i grabieży. Ten zastraszający bandytyzm zrujnował lud i postawił niezliczoną klasę biednych miedzy strachem przed śmiercią głodową a koniecznością sprzedawania się (…) W momencie insurekcji niższe klasy społeczeństwa miażdżą wszystko swą masą, ale bez względu na osiągnięcia koniec końców ponoszą porażkę; nie posiadają one wiedzy, umiejętności, bogactw, broni, przywódców i planów operacyjnych i dlatego są pozbawione środków przeciwko spiskowcom obdarzonym sprytem, przebiegłością i chytrością, przeciwko wiecznym intrygantom, którzy mają do swojej dyspozycji bogactwa, broń, amunicję, wszystkie stanowiska poufne oraz wszystkie środki, które daje wykształcenie, polityka, majątek i władza.

Tak właśnie miała się rzecz z rewolucją francuską, gdyż nie jest prawdą, że cały naród powstał przeciwko despocie, skoro despota jest stale otoczony swymi sługusami, szlachtą, klerem, wyższymi urzędnikami sądownictwa, finansistami, kapitalistami, uczonymi, literatami i ich kreaturami. (…) Rewolucja została dokonana i podtrzymana jedynie przez najniższe klasy społeczeństwa, przez robotników, rzemieślników, drobnych kupców, rolników, przez plebs, przez tych nieszczęśliwców, których bogaci nazywają bezczelnie kanalią. (…) Teraz, gdy lud dał się porwać przez zdradzieckie słowa tylu oszustów, jest on daleki od tego, by uważać za swych najgorszych wrogów swoich zdradzieckich pełnomocników, którzy zwąchali się z dworem (…) zaprzedali najświętsze prawa i najistotniejsze interesy narodu (…).”

Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640-1870. Wybór tekstów źródłowych, pod red. B. Krauzego, Warszawa 1951, str. 250-

„Zgromadzenie Narodowe oświadcza, że naród francuski, wierny zasadom uświęconym przez konstytucję niepodejmowania żadnej wojny w celu podbojów i nieużywania nigdy swych sił zbrojnych przeciwko wolności jakiegokolwiek narodu – chwyta za broń tylko w obronie własnej wolności i niepodległości; że wojna, którą naród jest zmuszony kontynuować, nie jest wojną ludu przeciwko ludowi, lecz słuszna obroną ludu przeciw agresji króla; że Francuzi odróżnią zawsze swoich braci od prawdziwych wrogów, że nie pominą niczego dla umniejszenia grozy wojennej, oszczędzenia lub ocalenia własności, ażeby w ten sposób nieodłączne od wojny nieszczęścia spadły tylko na tych, którzy sprzymierzają się w walce z wolnością; że naród

francuska 1789-1794, opracował Oon Beiersdorf, Warszawa 1960, str. 35

„Liczne oddziały wojsk zbliżają się do naszych granic. Wszyscy, których wolność przejmuje wstrętem, zbroją się przeciwko naszej Konstytucji. Obywatele! Ojczyzna jest w niebezpieczeństwie! Niech ci, którzy dostąpią zaszczytu wyruszenia w pierwszych szeregach, by bronić (najdroższej im sprawy, nigdy nie zapominają, że są wolnymi Francuzami; niech ich współobywatele troszczą się o utrzymanie bezpieczeństwa osób i mienia w ich domostwach; niech sędziowie ludu bacznie czuwają; niech każdy, uzbrojony w spokojną odwagę – cechę prawdziwej siły, czeka na znak damy przez prawo, a ojczyzna będzie uratowana! ”

Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 25: Rewolucja francuska 1789-1794, opracował Oon Beiersdorf, Warszawa 1960, str. 35-

„Primo: Wciągnięte w wojnę obecną przez okoliczności nieprzeparte – oba Dwory sprzymierzone, nie stawiają obie innego celu jak szczęście Francji bez roszczeń do wzbogacenia się przez podboje. Secundo: Nie chcą zgoła mieszać się do wewnętrznych rządów Francji, lecz jedynie oswobodzić króla, królową i rodzinę królewską z niewoli (...) Tero: Miasto Paryż i wszyscy jego mieszkańcy bez różnicy winni natychmiast i bez zwłoki ukorzyć się przed królem, przywrócić temu władcy pełną i całkowitą wolność, jak całej rodzinie królewskiej, zapewnić nietykalność

i szacunek, które według prawa przyrodzonego i międzynarodowego są obowiązkiem poddanych wobec panującego; za wszystko, co się dzieje, Najjaśniejszy cesarz i król czynią odpowiedzialnymi osobiście głową swoją przed sądem wojennym (...) wszystkich członków Zgromadzenia Narodowego, departamentu, okręgu, władz miejskich i gwardii narodowej Paryża (...) oświadczają nadto, wspomniani monarchowie, na wiarę ich i słowo cesarskie i królewskie, że gdyby zaimek Tuileriów zostai siłą wzięty lub napastowany, gdyby wyrządzono najmniejszy gwałt, najmniejszą zniewagę Najjaśniejszemu Królowi, Królowej i rodzinie królewskiej, gdyby bezzwłocznie nie zagwarantowano im bezpieczeństwa, nie obmyślano środków dla zachowania ich życia i ich wolności – wywrą zemstę przykładną i na zawsze pamiętną, wydając miasto Paryż egzekucji wojskowej oraz całkowitemu zniszczeniu, a buntowników winnych tych zamachów należnej karze śmierci (...) Quinto: W przekonaniu, że zdrowa część narodu francuskiego żywi odrazę do przestępstw ujarzmiającej go pari i ż większa część mieszkańców czeka z niecierpliwością przyjścia jej z pomocą, aby mogła otwarcie wystąpić przeciw budzącym wstręt czynom swoich ciemiężców – Najjaśniejszy cesarz i król wzywają ich i zachęcają do niezwłocznego powrotu na drogę rozsądku i sprawiedliwości, porządku i pokoju. ”

Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 25: Rewolucja francuska 1789-1794, opracował Oon Beiersdorf, Warszawa 1960, str. 35-

„Tak skończył się dzień. Francuzi stali nieruchomo, naszych ludzi wycofano z linii ogniowej i zdawało się, jak gdyby nic nie zaszło. Jednak głęboko została wstrząśnięta cała armia

„1. Naród francuski zostaje wezwany do utworzenia Konwencji Narodowej.

2. Głowa władzy wykonawczej zostaje czasowo zawieszony w swych funkcjach aż do chwili, gdy Konwencja Narodowa wypowie się o środkach, które należałoby, według niej, zastosować dla zagwarantowania suwerenności ludu, jako też panowania równości i wolności.
3. Każdy urzędnik publiczny, każdy żołnierz, podoficer lub oficer, bez względu na rangę, nawet generał armii, który opuści swój posterunek w tych dniach niepokoju, zostanie uznany za nikczemnika i zdrajcę ojczyzny. ”

Historia powszechna. Czasy nowożytne 1640-1870. Wybór tekstów źródłowych, pod red. B. Krauzego, Warszawa 1951, str. 261

„Deputowany Gregoire: Obywatele! Po co dyskutować, jeżeli wszyscy zgadzają się, że królowie są w dziedzinie moralnej tym, czym potwory w dziedzinie fizycznej. Dwory są kuźniami zbrodni, ogniskami korupcji i legowiskiem tyranów. Historia królów jest martyrologią narodów. Skoro wszyscy jesteśmy zgodni co do tego, na co potrzebna jest jeszcze dyskusja? Proszę aby mój wniosek poddano pod głosowanie z tą uwagą, aby gco następnie zredagować odpowiednio do znaczenia uchwalonego de-kretu. (…) (…) Wniosek deputowanego Gregoire’a poddano głosowaniu. Został on przyjęty jednogłośnie przy głośnych oklaskach. Konwencja Narodowa uchwala jednogłośnie, że monarchia we Francji zostaje zniesiona.”

Za: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 25: Rewolucja francuska 1789-1794, opracował Oon Beiersdorf, Warszawa 1960, str. 47

„Zgromadzenie Narodowe – zważywszy, ile zależy od korzystania przez Francuzów z możności rozwodu biorącej swe źródło w wolności indywidualnej, dla której związek nierozerwalny byłby zgubny, mając też na uwadze, iż wielu małżonków nie czekało na skorzystanie z konstytucyjnego postanowienia, że małżeństwo jest tylko instytucją prawa cywilnego – postanawia, aby ustawa określiła sposób i skutki rozwodu (...) § 1. Przyczyny rozwodu

1. Małżeństwo rozwiązuje się przez rozwód.
2. Rozwód następuje w wyniku obustronnej zgody małżonków.
3. Jeden z małżonków może żądać orzeczenia rozwodu na podstawie zwykłego zapewnienia o niezgodności usposobienia lub charakteru.
4. Każdy z małżonków może również żądać orzeczenia rozwodu z następujących przyczyn (...): 1) niepoczytalności, szaleństwa lub obłąkania małżonka; 2) skazania małżonka na kary cielesne lub hańbiące; 3) przestępstwa, złego obchodzenia się lub ciężkich krzywd popełnionych przez jednego małżonka wobec drugiego; 4) rozwiązłości obyczajowej; 5) porzucenia (...) trwającego co najmniej dwa lata;

6. nieobecności (...) bez wiadomości w ciągu 5 lat; 7) emigracji, w wypadkach przewidzianych przez ustawy (...)

7. Nie wolno w przyszłości orzekać separacji. Małżonkowie mogą być rozłączeni jedynie przez rozwód. ”

Za: Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, wyboru dokonali M. J. Ptak i M. Kinstler, Wrocław 1996, str. 73