Pobierz Wymagania edukacyjne z historii dla klasy 5 szkoły podstawowej - Pierwsze cywilizacje i więcej Schematy w PDF z Filozofia tylko na Docsity!
Wymagania edukacyjne na oceny śródroczne (semestralne) i roczne
z historii dla klasy 5 szkoły podstawowej
Przewidywane treści do realizacji w pierwszym semestrze.
Temat lekcji Zagadnienia Wymagania na poszczególne oceny dopuszczająca dostateczna dobra bardzo dobra celująca Rozdział 1. Pierwsze cywilizacje
- Życie pierwszych ludzi pochodzenie człowieka różnice między koczowniczym a osiadłym trybem życia życie człowieka pierwotnego epoka kamienia, epoka brązu, epoka żelaza początki rolnictwa i udomowienie zwierząt dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza terminy: pięściak , hodowla , koczowniczy tryb życia , osiadły tryb życia , rewolucja neolityczna , epoka kamienia , epoka brązu , epoka żelaza - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: koczowniczy i osiadły tryb życia , pięściak - opisuje różnice między człowiekiem pierwotnym a współczesnym - potrafi wyjaśnić, jakie korzyści daje człowiekowi umiejętność uprawy ziemi i hodowli zwierząt - wyjaśnia, dlaczego narzędzia metalowe są lepsze od kamiennych - poprawnie posługuje się terminami: pięściak , hodowla , koczowniczy tryb życia , osiadły tryb życia , rewolucja neolityczna , epoka kamienia , epoka brązu , epoka żelaza - przedstawia, skąd wywodzą się praludzie - opisuje życie ludzi pierwotnych - charakteryzuje epoki kamienia, brązu i żelaza - wyjaśnia znaczenie nabycia umiejętności wskrzeszania ognia przez człowieka - porównuje koczowniczy tryb życia z osiadłym - wyjaśnia, na czym polegała rewolucja neolityczna - przedstawia dawne i współczesne sposoby wytapiania żelaza - wskazuje umiejętności, których nabycie umożliwiło ludziom przejście na osiadły tryb życia - wyjaśnia skutki rewolucji neolitycznej - wskazuje szlaki, którymi ludność zasiedliła różne kontynenty - wyjaśnia pojęcie ewolucji - charakteryzuje kierunki ewolucji człowieka - porównuje poziom cywilizacyjny ludzi w różnych epokach
- Miasta- państwa Mezopotamii Mezopotamia jako kolebka cywilizacji znaczenie wielkich rzek dla rozwoju najstarszych cywilizacji osiągnięcia cywilizacyjne mieszkańców - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: cywilizacja , kanał nawadniający , kodeks - wyjaśnia, jaką funkcję mogą pełnić rzeki w życiu człowieka - poprawnie posługuje się terminami: cywilizacja , Mezopotamia , Bliski Wschód , Babilonia , Sumerowie , kanał nawadniający , kodeks , pismo klinowe , zikkurat , podatki - opisuje rolę wielkich rzek w rozwoju rolnictwa, handlu i komunikacji - charakteryzuje i podaje przykłady państw-miast z terenu Mezopotamii - objaśnia różnicę między prawem zwyczajowym a skodyfikowanym - tłumaczy, w jaki sposób powstawały pierwsze państwa - przedstawia kraje leżące obecnie na obszarze dawnej Mezopotamii - wymienia współczesne przedmioty, których powstanie było
Mezopotamii powstanie pierwszych państw zajęcia różnych grup społecznych Kodeks Hammurabiego terminy: cywilizacja , Mezopotamia , Bliski Wschód , Babilonia , Sumerowie , kanał nawadniający , kodeks , pismo klinowe , zikkurat , podatki
- wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii
- wyjaśnia zasadę oko za oko, ząb za ząb
- samodzielnie wskazuje na mapie: obszar Mezopotamii, Tygrys, Eufrat, Ur, Babilon
- wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacyjne ludów starożytnej Mezopotamii
- wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa w życiu społecznym możliwe dzięki osiągnięciom ludów Mezopotamii
- W Egipcie faraonów Egipt jako przykład starożytnej cywilizacji Egipt darem Nilu osiągnięcia cywilizacji egipskiej struktura społeczna wierzenia Egipcjan jako przykład religii politeistycznej terminy: faraon , politeizm , piramidy , hieroglify , mumifikacja , sarkofag
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: piramida , faraon
- wskazuje na mapie: Egipt oraz Nil
- opisuje wygląd piramid
- porównuje wygląd hieroglifów i pisma współczesnego
- poprawnie posługuje się terminami: faraon , politeizm , piramidy , hieroglify , mumifikacja , sarkofag
- wymienia najważniejsze osiągnięcia cywilizacji egipskiej
- opisuje zakres władzy faraona
- wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej
- przedstawia strukturę społeczną Egiptu
- podaje przykłady bogów i charakteryzuje wierzenia Egipcjan
- wyjaśnia powiązania między wierzeniami Egipcjan a ich osiągnięciami w dziedzinie budownictwa i medycyny
- opisuje, w jaki sposób wznoszono piramidy
- opisuje etapy pochówku faraonów
- charakteryzuje najbardziej znane przykłady sztuki egipskiej (Sfinks, Dolina Królów, grobowiec Tutenchamona, popiersie Neferetiti), piramidy w Gizie, świątynia Abu Simbel
- W starożytnym Izraelu judaizm jako przykład religii monoteistycznej biblijne dzieje Izraelitów Dekalog i Tora postaci biblijne: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon terminy: judaizm , Tora , Jahwe , Dekalog , Mesjasz , synagoga , Mesjasz , Ziemia Obiecana , Arka Przymierza , monoteizm , plemię , Palestyna ,
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: Tora , Żydzi , Dekalog
- wyjaśnia, o czym opowiada Biblia
- wymienia najważniejsze postaci biblijne związane z dziejami Żydów
- poprawnie posługuje się terminami: judaizm , Tora , Jahwe , Dekalog , Mesjasz , synagoga , Mesjasz , Ziemia Obiecana , Arka Przymierza , monoteizm , plemię , Palestyna , prorok, Świątynia Jerozolimska
- wskazuje na mapie: Palestynę, Jerozolimę - wyjaśnia różnicę pomiędzy politeizmem a monoteizmem
- opisuje główne etapy historii Izraelitów
- charakteryzuje judaizm
- porównuje wierzenia Egiptu oraz Izraela
- charakteryzuje dokonania najważniejszych przywódców religijnych i politycznych Izraela (Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon)
- wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem
- wyjaśnia terminy: synagoga , rabin
- podaje przykład synagogi we współczesnej Polsce
- Tajemnice sprzed wieków – Jak odczytano pismo Egipcjan? wyprawa Napoleona do Egiptu hieroglify – litery czy słowa? postaci: Jean F. Champollion terminy: Kamień z Rosetty
- przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego po wielu stuleciach ludzie nie potrafili odczytać hieroglifów
- wyjaśnia, na czym polegały trudności w odczytaniu hieroglifów
- charakteryzuje i przedstawia znaczenie Kamienia z Rosetty
- wyjaśnia, jak udało się odczytać hieroglify
- przedstawia postać oraz dokonania Jeana F. Champolliona
- wyjaśnia, jaki był wpływ wyprawy Napoleona do Egiptu oraz odczytania hieroglifów na pojawienie się egiptologii Rozdział 2. Starożytna Grecja
Demokratyczne Ateny warunki naturalne Grecji życie w greckiej polis cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej Perykles – najwybitniejszy przywódca demokratycznych Aten terminy: Hellada , Hellenowie , polis , demokracja , zgromadzenie ludowe , akropol , agora postaci historyczne: Perykles
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: demokracja , zgromadzenie ludowe
- przy pomocy nauczyciela opisuje wygląd greckiego polis i życie w nim na przykładzie Aten
- poprawnie posługuje się terminami: Hellada , Hellenowie , polis , demokracja , zgromadzenie ludowe , akropol , agora
- wskazuje na mapie: Grecję, Ateny
- wyjaśnia znaczenie terminu demokracja i charakteryzuje demokrację ateńską
- wyjaśnia wpływ warunków naturalnych Grecji na zajęcia ludności oraz sytuację polityczną (podział na polis)
- wyjaśnia, kim był Perykles
- opisuje, kto posiadał prawa polityczne w Atenach
- wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a współczesną demokracją parlamentarną
- wyjaśnia, w jaki sposób kultura grecka rozprzestrzeniła się w basenie Morza Śródziemnego *2. Sparta i wojny z Persami ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty cechy i etapy wychowania spartańskiego powstanie i rozwój imperium perskiego wojny grecko-perskie terminy: Persowie , danina , sojusz , hoplita , falanga wydarzenia: bitwa pod Maratonem, bitwa pod
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: danina , sojusz
- przy pomocy nauczyciela przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego
- poprawnie posługuje się terminami: danina , sojusz , hoplita , falanga
- przedstawia cele i charakter wychowania spartańskiego
- wyjaśnia, dlaczego Spartan uważano za najlepszych wojowników greckich
- wskazuje na mapie: Spartę, Persję
- wyjaśnia, kim byli Dariusz, Kserkses
- charakteryzuje ustrój i społeczeństwo starożytnej Sparty
- posługuje się wyrażeniami: spartańskie warunki , mówić lakonicznie
- wyjaśnia przyczyny i opisuje przebieg wojen grecko-perskich
- wskazuje na mapie: Maraton, Termopile, Salaminę
- zaznacza na osi czasu daty: 490 r. p.n.e.,
- opisuje, w jaki sposób walczyli starożytni Grecy
- wyjaśnia genezę biegów maratońskich
- tłumaczy znaczenie zwrotu: wrócić z tarczą lub na tarczy
- porównuje ustroje Aten i Sparty
- opisuje przebieg bitwy pod Termopilami i ocenia postać króla Leonidasa
Termopilami, bitwa pod Salaminą postaci historyczne: Dariusz, Kserkses, Leonidas i Leonidas 480 r. p.n.e.
- Bogowie i mity (^) wierzenia starożytnych Greków mity greckie najważniejsi greccy bogowie: Zeus, Hera, Posejdon, Afrodyta, Atena, Hades, Hefajstos, Ares, Apollo, Hermes Homer i jego dzieła – Iliada i Odyseja terminy: Olimp , mity , heros , Partenon , Herakles , Achilles , Odyseusz , wojna trojańska , koń trojański postać historyczna: Homer - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: mity , heros - przy pomocy nauczyciela charakteryzuje najważniejszych bogów greckich - poprawnie posługuje się terminami: Olimp , mity , heros , Partenon , Herakles , Achilles , Odyseusz , koń trojański - przedstawia wierzenia starożytnych Greków - wskazuje na mapie: górę Olimp, Troję - wyjaśnia, kim był Homer - charakteryzuje najważniejszych bogów greckich: opisuje ich atrybuty i dziedziny życia, którym patronowali - omawia różne mity greckie - przedstawia treść Iliady i Odysei - wyjaśnia współczesne rozumienie wyrażenia: koń trojański - opisuje wybrane miejsca kultu starożytnych Greków - omawia znaczenie wyroczni w życiu starożytnych Greków - wyjaśnia nawiązujące do mitologii związki frazeologiczne (frazeologizmy mitologiczne): objęcia Morfeusza , stajnia Augiasza , syzyfowa praca , męki Tantala , nić Ariadny - opisuje archeologiczne poszukiwania mitycznej Troi
- Kultura starożytnej Grecji wspólne elementy w kulturze greckich polis najważniejsze dokonania sztuki greckiej narodziny teatru greckiego znaczenie filozofii w starożytnej Grecji i najwybitniejsi filozofowie grecka matematyka i medycyna rola sportu w życiu starożytnych Greków terminy: Wielkie - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: amfiteatr , igrzyska , olimpiada , stadion - opisuje rolę sportu w codziennym życiu - przy pomocy nauczyciela opisuje, jak narodził się teatr grecki i jakie było jego znaczenie dla Hellenów - poprawnie posługuje się terminami: Wielkie Dionizje , amfiteatr , tragedia , komedia , filozofia , igrzyska, olimpiada , Olimpia , stadion , pięciobój olimpijski - wskazuje różne dziedziny kultury i sztuki rozwijane w starożytnej Grecji - opisuje charakter antycznych igrzysk sportowych - opisuje charakter i cele antycznego teatru - przedstawia dokonania nauki greckiej - objaśnia, czym jest filozofia, i przedstawia jej najwybitniejszych przedstawicieli - wyjaśnia, kim byli: Fidiasz, Myron, Sofokles, Pitagoras, Tales z Miletu, Sokrates, Platon, Arystoteles - zaznacza na osi czasu datę: 776 r. p.n.e. - przedstawia współczesną tradycję igrzysk olimpijskich - porównuje igrzyska antyczne ze współczesnymi - charakteryzuje rolę kultury w życiu społecznym - przybliża postać i dokonania Archimedesa - podaje przykłady wpływu dokonań starożytnych Greków na współczesną kulturę i naukę
społeczeństwo starożytnego Rzymu dokonania Gajusza Juliusza Cezara upadek republiki powstanie cesarstwa rzymskiego terminy: Italia , monarchia , republika , senat , patrycjusze , plebejusze , konsulowie , pretorzy , kwestorzy , trybun ludowy , dyktator , cesarz postaci legendarne i historyczne: Romulus i Remus, Gajusz Juliusz Cezar, Oktawian August
- wskazuje na mapie: Rzym
- przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego symbolem Rzymu została wilczyca plebejusze , konsulowie , pretorzy , kwestorzy , trybun ludowy , dyktator , cesarz
- przedstawia legendarne początki Rzymu
- wskazuje na mapie: Półwysep Apeniński
- omawia dokonania Gajusza Juliusza Cezara i Oktawiana Augusta najważniejszych urzędów republikańskich
- opisuje konflikt społeczny między patrycjuszami a plebejuszami
- zaznacza na osi czasu daty: 753 r. p.n.e., 44 r. p.n.e.
- porównuje ustroje demokracji ateńskiej i republiki rzymskiej
- przedstawia funkcje pełnione przez senat w ustroju współczesnej Polski
- Imperium Rzymskie podboje rzymskie Imperium Rzymskie i jego prowincje organizacja armii rzymskiej podział cesarstwa upadek cesarstwa zachodniorzymskiego
terminy: Kartagina ,
prowincja , limes , legiony , legioniści , Imperium Rzymskie , pax Romana , romanizacja , barbarzyńcy , Germanie , Konstantynopol , Hunowie , wielka wędrówka ludów
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prowincja , legiony , plemiona barbarzyńskie , wielka wędrówka ludów
- przedstawia wygląd i uzbrojenie rzymskiego legionisty
- poprawnie posługuje się terminami: prowincja , legiony , romanizacja , plemiona barbarzyńskie , Germanie , Hunowie , wielka wędrówka ludów
- wymienia główne prowincje Imperium Rzymskiego
- wskazuje na mapie: Kartaginę, granice Imperium Rzymskiego w II w. n.e., Konstantynopol
- omawia etapy powstawania Imperium Rzymskiego
- opisuje przyczyny podziału cesarstwa na wschodnie i zachodnie
- opisuje okoliczności upadku cesarstwa zachodniego
- zaznacza na osi czasu daty: 395 r. n.e., 476 r. n.e.
- zna postać cesarza Konstantyna Wielkiego
- wymienia korzyści oraz zagrożenia funkcjonowania państwa o rozległym terytorium
- wyjaśnia wpływ kultury rzymskiej na podbite ludy
- przedstawia postać Hannibala i wojny punickie
- pokazuje przykłady romanizacji we współczesnej Europie
- przybliża postaci wodzów barbarzyńskich Attyli oraz Odoakera
- Życie w Wiecznym Mieście Rzym jako stolica imperium i Wieczne Miasto życie codzienne i rozrywki w Rzymie podział społeczeństwa
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: amfiteatr , gladiatorzy , niewolnicy
- przy pomocy nauczyciela przedstawia
- poprawnie posługuje się terminami: bazylika , Forum Romanum , termy , amfiteatr , gladiatorzy , patrycjusze , plebs , niewolnicy ,
- wyjaśnia, dlaczego Rzym był nazywany Wiecznym Miastem
- opisuje, jakie funkcje pełniło Forum Romanum
- wymienia greckie
- wyjaśnia, dlaczego cesarze rzymscy starali się kierować zawołaniem ludu: chleba i igrzysk!
- przedstawia pozostałości Pompejów i Herkulanum jako źródła wiedzy o życiu codziennym w starożytności
rzymskiego wierzenia religijne Rzymian i najważniejsze bóstwa terminy: bazylika , Forum Romanum , termy , amfiteatr , gladiatorzy , patrycjusze , plebs , niewolnicy , westalki warunki życia oraz rozrywki dawnych mieszkańców Rzymu
- omawia wierzenia Rzymian i wpływ, jaki wywarła na nie religia Greków westalki
- wymienia najważniejsze bóstwa czczone przez Rzymian i określa, jakimi dziedzinami życia się opiekowały
- charakteryzuje różne grupy społeczeństwa rzymskiego odpowiedniki najważniejszych rzymskich bóstw
- Dokonania starożytnych Rzymian Rzymianie jako wielcy budowniczowie kultura i sztuka starożytnego Rzymu jako kontynuacja dokonań antycznych Greków prawo rzymskie i jego znaczenie dla funkcjonowania państwa najważniejsze budowle w starożytnym Rzymie terminy: kopuła , akwedukt , łuk triumfalny , Circus Maximus , Koloseum , Panteon , kodeks , Prawo XII tablic , Kodeks Justyniana postaci historyczne: Wergiliusz, Horacy
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: łuk triumfalny , Circus Maximus , Koloseum , kodeks
- poprawnie posługuje się terminami: kopuła , akwedukt , łuk triumfalny , Circus Maximus , Koloseum , Panteon , kodeks , Prawo XII tablic , Kodeks Justyniana
- wyjaśnia powiedzenie: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu
- uzasadnia i ocenia twierdzenie, że Rzymianie potrafili czerpać z dorobku kulturowego podbitych ludów
- omawia najwybitniejsze dzieła sztuki i architektury rzymskiej
- wyjaśnia rolę praw i przepisów w funkcjonowaniu państwa na przykładzie Rzymu
- omawia dokonania Wergiliusza i Horacego
- wyjaśnia, dlaczego dobra sieć drogowa jest ważna dla funkcjonowania każdego państwa
- opisuje wpływ prawa rzymskiego na współczesne prawo europejskie
- ocenia, które z dokonań Rzymian uważa za najwybitniejsze, i uzasadnia swoją odpowiedź
- Początki chrześcijaństwa Jezus z Nazaretu jako twórca nowej religii monoteistycznej przyczyny prześladowania chrześcijan w starożytnym Rzymie rola świętych Pawła i Piotra w rozwoju chrześcijaństwa Edykt mediolański
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: apostołowie , Jezus z Nazaretu , biskupi , papież , Biblia − Stary i Nowy Testament
- poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz , chrześcijaństwo , apostołowie , biskupi , papież , Biblia − Stary i Nowy Testament , Edykt mediolański
- charakteryzuje działalność apostołów po ukrzyżowaniu Jezusa
- wskazuje na mapie:
- wyjaśnia, czym różni się chrześcijaństwo od judaizmu
- wyjaśnia, dlaczego władze rzymskie odnosiły się wrogo do chrześcijaństwa
- wyjaśnia znaczenie Edyktu mediolańskiego dla rozwoju chrześcijaństwa
- zaznacza na osi czasu
- opisuje najstarsze symbole chrześcijańskie
- wyjaśnia związki między judaizmem a chrześcijaństwem
- przedstawia dzieje wybranego świętego (na przykład swojego patrona)
Konstantynopola, jego przyczyny i skutki terminy: Bizancjum , Hagia Sofia , ikona , freski , mozaika postaci historyczne: Justynian I Wielki określać Nowym Rzymem
- wyjaśnia znaczenie wyrażenia bizantyjski przepych Konstantynopola – 1453 r.
- zna postać Justyniana I Wielkiego
- omawia dokonania Justyniana I Wielkiego ma kodyfikacja praw
- Arabowie i początki islamu
pochodzenie Arabów
działalność Mahometa
i narodziny islamu
religia muzułmańska
i jej zasady
dżihad i podboje
Arabów
kultura i nauka arabska
terminy: oaza , Czarny
Kamień , Mekka , Medyna , islam , Allach , Koran , meczet , minaret , mihrab , minbar , dżihad , kalifowie , cyfry arabskie , stal damasceńska , arabeski postaci historyczne: Mahomet
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: oaza , islam , Allach , Koran , meczet
- przy pomocy nauczyciela wskazuje podstawowe różnice między chrześcijaństwem a islamem
- poprawnie posługuje się terminami: oaza , Czarny Kamień , Mekka , Medyna , islam , Allach , Koran , meczet , minaret , mihrab , minbar , dżihad , kalifowie , cyfry arabskie , stal damasceńska , arabeski
- omawia najważniejsze zasady wiary muzułmanów
- wskazuje na mapie: Półwysep Arabski, Mekkę, Medynę oraz imperium arabskie w okresie świetności
- przedstawia postać i działalność Mahometa
- omawia osiągnięcia Arabów w dziedzinie kultury i nauki w średniowieczu
- charakteryzuje i ocenia stosunek Arabów do ludów podbitych w średniowieczu
- zaznacza na osi czasu datę: 622 r.
- wskazuje na podobieństwa i różnice pomiędzy chrześcijaństwem a islamem
- podaje przykłady wpływu kultury, nauki i języka arabskiego na Europejczyków
- wyjaśnia, jak zmieniało się nastawienie części muzułmanów do innych kultur w średniowieczu i współcześnie
- ocenia potrzebę tolerancji religijnej
- wskazuje na podobieństwa i różnice w sposobie postrzegania dziejów i odmierzania czasu między chrześcijaństwem a islamem
- Nowe państwa w Europie powstanie państwa Franków cesarstwo Karola Wielkiego rozwój kultury i nauki w państwie Karola Wielkiego traktat w Verdun i jego skutki – nowe państwa w Europie Rzesza Niemiecka terminy: Frankowie , dynastia , majordom , Karolingowie , układ w Verdun , cesarstwo , margrabia , marchia ,
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: dynastia , cesarstwo , możnowładca
- przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego Karol otrzymał przydomek „Wielki”
- poprawnie posługuje się terminami: Frankowie , dynastia , majordom , Karolingowie , układ w Verdun , cesarstwo , margrabia , marchia , możnowładca , Rzesza Niemiecka
- wskazuje na mapie: zasięg terytorialny państwa Franków w czasach Karola Wielkiego, Akwizgran i Rzym
- wyjaśnia, w jaki sposób władzę w państwie Franków przejęła dynastia Karolingów
- charakteryzuje rozwój kultury i nauki w czasach Karola Wielkiego
- przedstawia postanowienia traktatu w Verdun oraz jego skutki
- zaznacza na osi czasu daty: 800 r., 843 r., 962 r.
- omawia dokonania: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Małego, Karola Wielkiego i Ottona I
- wyjaśnia, w jaki sposób doszło do utworzenia Rzeszy Niemieckiej
- tłumaczy, dlaczego Karol Wielki jest jednym z patronów zjednoczonej Europy
- wyjaśnia skąd pochodzi polskie słowo „król”
możnowładca , Rzesza Niemiecka postaci historyczne: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Mały, Karol Wielki, Otton I
- Konflikt papiestwa z cesarstwem wielka schizma wschodnia i jej skutki spór o inwestyturę między cesarzem a papieżem w XI w. Canossa jako miejsce pokuty cesarza Henryka IV konkordat wormacki i jego postanowienia terminy: dogmaty , schizma , patriarcha , prawosławie , ekskomunika , inwestytura , synod , konkordat
postaci historyczne:
papież Grzegorz VII, cesarz Henryk IV
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: prawosławie , ekskomunika
- poprawnie posługuje się terminami: dogmaty , schizma , patriarcha , prawosławie , ekskomunika , inwestytura , synod , konkordat
- wyjaśnia konsekwencje ekskomuniki cesarza i opisuje ukorzenie się cesarza Henryka IV w Canossie
- przedstawia postaci: papieża Grzegorza VI, cesarza Henryka IV
- wyjaśnia przyczyny i skutki wielkiej schizmy wschodniej
- wyjaśnia, czym są religie, a czym wyznania religijne
- przedstawia przebieg sporu pomiędzy cesarzem a papieżem w XI w.
- przedstawia postanowienia konkordatu w Wormacji
- zaznacza na osi czasu daty: 1054 r., 1077 r., 1122 r.
- wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę
- omawia przykładowe różnice pomiędzy Kościołem katolickim a prawosławnym
- przedstawia okoliczności utworzenia Państwa Kościelnego
- Wyprawy krzyżowe zajęcie Ziemi Świętej przez Turków synod w Clermont krucjaty utworzenie Królestwa Jerozolimskiego powstanie zakonów rycerskich: templariuszy, joannitów i Krzyżaków upadek twierdzy Akka skutki wypraw krzyżowych terminy: Ziemia Święta , synod , krucjaty , krzyżowcy , zakony
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: krucjaty , krzyżowcy , zakony rycerskie
- opisuje wygląd rycerzy zakonnych
- poprawnie posługuje się terminami: Ziemia Święta , synod , krucjaty , krzyżowcy , zakony rycerskie
- wyjaśnia przyczyny ogłoszenia krucjat
- wskazuje na mapie: Ziemię Świętą i trasy wybranych krucjat
- omawia skutki pierwszej krucjaty
- przedstawia zakony templariuszy, joannitów i Krzyżaków oraz ich zadania
- opisuje skutki wypraw krzyżowych
- przedstawia postać: Urbana II
- zaznacza na osi czasu daty: 1096 r., 1291 r.
- omawia okoliczności zlikwidowania zakonu templariuszy
- przedstawia informacje, które z zakonów rycerskich funkcjonują współcześnie i jaka obecnie jest ich rola
- ocenia rolę krucjat w kształtowaniu się relacji między chrześcijanami a muzułmanami
herb , kopia , ostrogi
- Tajemnice sprzed wieków – Dlaczego rycerze brali udział w turniejach? rola turniejów rycerskich przebieg turniejów konsekwencje zwycięstwa i porażki w turnieju obyczajowość turniejowa
- przy pomocy nauczyciela omawia, z jakimi konsekwencjami wiązała się porażka w turnieju
- przedstawia, w jaki sposób byli nagradzani zwycięzcy turniejów
- wyjaśnia, dlaczego rycerze byli skłonni uczestniczyć w turniejach
- opisuje przebieg turniejów rycerskich
- wyjaśnia, dlaczego współczesna młodzież organizuje się w bractwa rycerskie i kultywuje tradycję rycerską; podaje przykład takiego bractwa
Średniowieczne miasto i wieś powstanie osad rzemieślniczych i kupieckich lokacje miast i wsi samorząd miejski i jego organy społeczeństwo miejskie organa samorządu wiejskiego wygląd sredn. miasta zajęcia ludności wiejskiej terminy: gród , osada targowa , lokacja , zasadźca , kupcy , rzemieślnicy , rynek , targi , wójt , burmistrz , rada miejska , ława miejska , ratusz , cech , sołtys , ława wiejska , trójpolówka , pług , radło , brona
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: kupcy , rzemieślnicy , rynek , targi , ratusz , pług , radło , brona
- porównuje życie codzienne mieszkańców średniowiecznych miast i wsi
- poprawnie posługuje się terminami: gród , osada targowa , lokacja , zasadźca , kupcy , rzemieślnicy , rynek , targi , wójt , burmistrz , rada miejska , ława miejska , ratusz , cech , sołtys , ława wiejska , trójpolówka , pług , radło , brona
- opisuje, gdzie i w jaki sposób tworzyły się miasta
- charakteryzuje główne zajęcia mieszkańców miast
- opisuje życie i obowiązki ludności wiejskiej
- wyjaśnia, na czym polegały lokacje miast i wsi
- przedstawia organy samorządu miejskiego
- charakteryzuje różne grupy społeczne mieszczan
- wyjaśnia, na czym polegała trójpolówka
- opisuje wybrany średniowieczny zabytek mieszczański w Polsce
- znajduje i przedstawia informacje o założeniu własnej miejscowości
- przedstawia historie i okoliczności założenia najstarszych miast w regionie
- Kościół w średniowieczu duchowni w średniowieczu, ich przywileje i obowiązki religijność doby średniowiecza średniowieczne zakony: benedyktyni, cystersi, franciszkanie, dominikanie życie w średniowiecznym
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: zakon , klasztor , uniwersytet
- przy pomocy nauczyciela omawia życie w średniowiecznym klasztorze i jego organizację
- wyjaśnia, czym zajmowali się kopiści
- poprawnie posługuje się terminami: zakon , klasztor , opat , reguła zakonna , benedyktyni , cystersi , skryptoria , kopiści , franciszkanie , dominikanie , asceza , benedyktyńska praca , uniwersytet
- charakteryzuje stan duchowny w średnio
- opisuje różne role,
- przedstawia najważniejsze zakony średniowieczne
- wyjaśnia określenie benedyktyńska praca
- charakteryzuje średniowieczne szkolnictwo
- porównuje szkolnictwo średniowieczne i współczesne
- przedstawia dokonania świętego Franciszka
- porównuje zakony kontemplacyjne i zakony żebracze
- wyjaśnia, jaką funkcję w klasztorze spełniają: refektarz, wirydarz, dormitorium i kapitularz
- znajduje i przedstawia informacje o najstarszych polskich kronikarzach: Gallu Anonimie i Wincentym Kadłubku
- opisuje jeden z klasztorów działających w Polsce, wyjaśnia, jakiego zgromadzenia jest siedzibą, i przedstawia
klasztorze średniowieczne szkolnictwo terminy: zakon , klasztor , opat , reguła zakonna , benedyktyni , cystersi , skryptoria , kopiści , franciszkanie , dominikanie , asceza , benedyktyńska praca , uniwersytet postać historyczna: święty Franciszek z Asyżu jakie odgrywali duchowni w społeczeństwie średniowiecznym z Asyżu w skrócie dzieje tego zgromadzenia
- Sztuka średniowiecza rola sztuki w średniowieczu znaczenie biblii pauperum styl romański i jego cechy styl gotycki i jego charakterystyczne elementy rzeźba i malarstwo sredniow. pismo i miniatury w rękopisach zabytki średniowi. w Polsce terminy: biblia pauperum , styl romański , styl gotycki , katedra , portal , sklepienie , witraże , łuki oporowe , apsyda , rozeta , przypory , miniatura , inicjał - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami : katedra , witraże , miniatura - przy pomocy nauczyciela omawia zabytki sztuki średniowiecznej w Polsce - wymienia różne dziedziny sztuki średniowiecznej - poprawnie posługuje się terminami: biblia pauperum , katedra , styl romański , styl gotycki , portal , sklepienie , witraże , łuki oporowe , apsyda , rozeta , przypory , miniatura , inicjał - wyjaśnia, czym była i jakie zadania spełniała biblia pauperum - charakteryzuje styl romański - omawia cechy stylu gotyckiego - porównuje styl gotycki i romański - przedstawia przykłady rzeźby i malarstwa średniowiecznego - znajduje i przedstawia informacje o średniowiecznych świątyniach w swoim regionie oraz elementach ich wystroju Rozdział VI. Polska pierwszych Piastów l. Zanim powstała Polska najstarsze osadnictwo na ziemiach polskich w świetle wykopalisk archeologicznych gród w Biskupinie Słowianie w Europie - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wielka wędrówka ludów , plemię - przy pomocy nauczyciela opisuje - poprawnie posługuje się terminami: kurhan , kamienne kręgi , Biskupin , wielka wędrówka ludów , Słowianie , Swaróg , - przedstawia najstarsze państwa słowiańskie - wymienia państwa słowiańskie, które przyjęły chrześcijaństwo w obrządku łacińskim, oraz te, które - podaje przykłady tradycji pogańskich zachowanych do czasów współczesnych - wyjaśnia, w jaki sposób powstał alfabet - wymienia pozostałości bytowania ludów przedsłowiańskich na ziemiach polskich - przedstawia współczesne
powstanie niezależnej organizacji na ziemiach polskich stosunki Bolesława Chrobrego z sąsiadami koronacja Bolesława Chrobrego na króla Polski i jej znaczenie terminy: relikwie , zjazd gnieźnieński , arcybiskupstwo , Milsko , Łużyce , Grody Czerwieńskie , koronacja
postaci historyczne:
Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III koronacja
- przy pomocy nauczyciela wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego Łużyce , Grody Czerwieńskie , koronacja - opisuje misję świętego Wojciecha do pogańskich Prusów
- wskazuje na mapie: granice państwa Bolesława Chrobrego na początku jego panowania oraz ziemie przez niego podbite
- omawia rolę, jaką w dziejach Polski odegrali: Bolesław Chrobry, biskup Wojciech, cesarz Otton III – zaznacza na osi czasu daty: 1000r 1025 r. prowadzone przez Chrobrego z sąsiadami - opisuje Drzwi Gnieźnieńskie jako przykład źródła ikonograficznego z najstarszych dziejów Polski Chrobrego
- Kryzys i odbudowa państwa polskiego
kryzys państwa
polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego
panowanie Mieszka II
reformy Kazimierza Odnowiciela Kraków stolicą państwa polityka zagraniczna Bolesława Śmiałego koronacja Bolesława Śmiałego konflikt króla biskupem Stanisławem i jego skutki terminy: insygnia królewskie
postaci historyczne:
Mieszko II, Kazimierz Odnowiciel, Bolesław Śmiały, biskup Stanisław
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: insygnia królewskie
- przy pomocy nauczyciela wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”
- poprawnie posługuje się terminem: insygnia królewskie
- wyjaśnia, dlaczego księcia Kazimierza nazwano „Odnowicielem”
- wskazuje na mapie: ziemie polskie pod panowaniem Kazimierza Odnowiciela
- omawia działalność: Mieszka II, Bezpryma, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława Śmiałego i biskupa Stanisława
- zaznacza na osi czasu datę: 1076 r.
- opisuje sytuację państwa polskiego po śmierci Bolesława Chrobrego
- ocenia postawę Bezpryma
- przedstawia skutki kryzysu państwa polskiego
- charakteryzuje rządy Bolesława Śmiałego
- opisuje sytuację międzynarodową w okresie rządów Bolesława Śmiałego
- wyjaśnia przyczyny i skutki sporu króla z biskupem Stanisławem
- wyjaśnia przyczyny kryzysu państwa wczesnopiastowskiego
- ocenia dokonania Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego
- Rządy Bolesława Krzywoustego rządy Władysława Hermana i Sieciecha podział władzy między synów Władysława
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: senior i juniorzy , zasada
- poprawnie posługuje się terminami: palatyn (wojewoda) , testament , zasada
- opisuje rządy Władysława Hermana i rolę Sieciecha w jego państwie
- przedstawia przebieg
- ocenia postawę Bolesława wobec brata
- wyjaśnia zasadę senioratu
- przedstawia postać Galla Anonima
- wyjaśnia znaczenie dostępu państwa do
Hermana bratobójcza wojna między Bolesławem i Zbigniewem najazd niemiecki na ziemie polskie i obrona Głogowa podbój Pomorza przez Bolesława Krzywoustego testament Krzywoustego i jego założenia terminy: palatyn (wojewoda) , testament , zasada senioratu , senior i juniorzy postaci historyczne: Władysław Herman, Sieciech, Zbigniew, Bolesław Krzywousty senioratu senioratu , senior i juniorzy
- wskazuje na mapie: państwo Bolesława Krzywoustego
- opisuje postaci: Władysława Hermana, Sieciecha, Bolesława Krzywoustego i Zbigniewa
- zaznacza na osi czasu daty: 1109 r. i 1138 r. konfliktu między Bolesławem a Zbigniewem
- opisuje niemiecki najazd w 1109 r. i obronę Głogowa
- przedstawia sukcesy Krzywoustego w walkach z Pomorzanami
- omawia przyczyny ogłoszenia testamentu Krzywoustego
- wyjaśnia, jakie skutki dla państwa mogą mieć wewnętrzne spory o tron morza
- ocenia szanse i zagrożenia wynikające z wprowadzenia zasady senioratu
- Społeczeństwo w czasach pierwszych Piastów grody i ich funkcje życie w grodzie i na podgrodziu sposoby uprawy roli na ziemiach polskich podział społeczeństwa w państwie pierwszych Piastów zakres władzy panującego powinności poddanych wobec władcy powstanie rycerstwa w Polsce terminy: metoda żarowa , gród , podgrodzie , prawo książęce , danina , posługi , osada służebna , wojowie , drużyna książęca
- posługuje się terminami: gród , podgrodzie , danina , posługi
- przedstawia wygląd i budowę średniowiecznego grodu
- opisuje sposoby pozyskiwania ziemi uprawnej i jej uprawiania
- poprawnie posługuje się terminami: gród , podgrodzie , prawo książęce , danina , posługi , osada służebna
- charakteryzuje grupy ludności w państwie wczesnopiastowskim
- omawia zakres władzy panującego w państwie pierwszych Piastów
- przedstawia charakter drużyny książęcej
- wyjaśnia powinności ludności względem władcy
- wyjaśnia, czym się różnił wojownik drużyny od rycerza
- wskazuje przykłady nazw miejscowości, które mogły w średniowieczu pełnić funkcję osad służebnych
- Zjednoczenie Polski koronacja i śmierć Przemysła II panowanie Wacława II rola arcybiskupów gnieźnieńskich i jednolitej organizacji kościelnej w zjednoc. dzielnic polskich przejęcie władzy przez Wład. Łokietka i jego koronacja rządy Władysława Łokietka konflikt Łokietka z Krzyżakami i bitwa pod Płowcami terminy: starosta , Szczerbiec postaci historyczne: Przemysł II, arcybiskup Jakub Świnka, Wacław II, Władysław Łokietek - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: starosta , Szczerbiec - poprawnie posługuje się terminami: starosta , Szczerbiec - wskazuje na mapie: granice państwa polskiego za panowania Władysława Łokietka, ziemie utracone na rzecz Krzyżaków - omawia postaci: Przemysła II, arcybiskupa Jakuba Świnki, Wacława II, Władysława Łokietka - zaznacza na osi czasu daty: 1295 r., 1309 r., 1320 r., 1331 r. - przedstawia próby zjednoczenia Polski przez książąt śląskich oraz Przemysła II - opisuje, w jakich okolicznościach Władysław Łokietek utracił Pomorze Gdańskie - przedstawia działania Władysława Łokietka na rzecz zjednoczenia kraju - opisuje przebieg konfliktu Władysława Łokietka z Krzyżakami - wyjaśnia, jaką rolę w zjednoczeniu kraju odegrał Kościół katolicki - przedstawia wyobrażenie na temat świętego Stanisława jako patrona zjednoczenia kraju
- Czasy Kazimierza Wielkiego polityka dyplomacji Kazimierza Wielkiego pokój z zakonem krzyżackim w Kaliszu przyłączenie nowych ziem do państwa polskiego reformy Kazimierza Wielkiego umocnienie granic polskiego państwa utworzenie Akademii Krakowskiej i skutki tej decyzji zjazd monarchów w Krakowie uczta u Wierzynka terminy: uniwersytet , Orle Gniazda , Akademia Krakowska postać historyczna: Kazimierz Wielki - przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami : uniwersytet, Orle Gniazda, Akademia Krakowska - przy pomocy nauczyciela tłumaczy, co zdecydowało o przyznaniu Kazimierzowi przydomka „Wielki” – wyjaśnia znaczenie słów, że Kazimierz Wielki: zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną - poprawnie posługuje się terminami: uniwersytet , Orle Gniazda , Akademia Krakowska - wskazuje na mapie: granice monarchii Kazimierza Wielkiego i ziemie włączone do Polski przez tego władcę - zaznacza na osi czasu daty: 1333 r., 1343 r., 1364 r. - przedstawia i ocenia postanowienia pokoju w Kaliszu - charakteryzuje reformy Kazimierza Wielkiego - wyjaśnia, w jaki sposób Kazimierz dbał o obronność państwa - wyjaśnia, dlaczego Kazimierz Wielki za najważniejsze uznał reformy wewnętrzne państwa - tłumaczy, jakie znaczenie miało założenie Akademii Krakowskiej - wyjaśnia znaczenie uczty u Wierzynka - przedstawia cele oraz konsekwencje układu dynastycznego zawartego przez Kazimierza Wielkiego z Węgrami - wyjaśnia, dlaczego sól należała niegdyś do najdroższych towarów - przedstawia wybrany zamek wzniesiony w czasach Kazimierza Wielkiego
- Unia polsko- litewska koniec dynastii Piastów na polskim tronie rządy Andegawenów w Polsce unia polsko-litewska w Krewie wielka wojna z zakonem krzyżackim i bitwa pod Grunwaldem I pokój w Toruniu unia w Horodle
terminy:
Andegawenowie , unia personalna , sobór , Wielkie Księstwo Litewskie , Jagiellonowie
postaci historyczne:
Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, wielki książę Witold, Paweł Włodkowic, Ulrich von Jungingen
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminem: unia personalna
- przedstawia dynastię zapoczątkowaną przez Władysława Jagiełłę
- przy pomocy nauczyciela opisuje przyczyny i przebieg wielkiej wojny z zakonem krzyżackim
- poprawnie posługuje się terminami: Andegawenowie , unia personalna , sobór , Wielkie Księstwo Litewskie , Jagiellonowie
- wyjaśnia przyczyny zawarcia unii polsko- litewskiej – opisuje przebieg bitwy pod Grunwaldem
- wskazuje na mapie: granice Wielkiego Księstwa Litewskiego, Krewo, Horodło, Grunwald, Toruń
- opisuje postaci: Ludwika Węgierskiego, Jadwigi, Władysława Jagiełły, wielkiego księcia Witolda, Pawła Włodkowica, Ulricha von Jungingena
- zaznacza na osi czasu daty: 1385, 1409 – 1411, 1410 r., 1413 r.
- przedstawia okoliczności objęcia tronu polskiego przez Jadwigę
- wymienia postanowienia unii w Krewie
- przedstawia postanowienia pokoju w Toruniu
- wyjaśnia zasady współpracy między Polską a Litwą ustalone w zapisach unii w Horodle
- charakteryzuje stanowisko polskiej delegacji na soborze w Konstancji
- wyjaśnia, dlaczego Akademia Krakowska została przemianowana na Uniwersytet Jagielloński
- uzasadnia twierdzenie, że poglądy Pawła Włodkowica na temat wojen religijnych są aktualne także dzisiaj
- Tajemnice sprzed wieków – Jaką bitwę namalował Jan Matejko? okoliczności powstania obrazu Bitwa pod Grunwaldem Jan Matejko jako malarz dziejów Polski obrazy jako źródło wiedzy historycznej znaczenie Bitwy pod Grunwaldem
- przedstawia, kim był Jan Matejko
- wyjaśnia, w jaki sposób Jan Matejko przygotowywał się do namalowania obrazu
- wyjaśnia, dlaczego podczas II wojny światowej Niemcom zależało na zniszczeniu dzieła
- wymienia cele namalowania obrazu Bitwa pod Grunwaldem
- omawia nieścisłości w przekazie historycznym obrazu Bitwa pod Grunwaldem
- wyjaśnia, jakie warunki powinno spełniać dzieło sztuki, aby można je było traktować jako źródło historyczne
- omawia inne dzieło Jana Matejki
- Czasy świetności dynastii Jagiellonów okoliczności zawarcia unii polsko-węgierskiej bitwa pod Warną panowanie Kazimierza Jagiellończyka wojna trzynastoletnia II pokój toruński i jego postanowienia
- przy pomocy nauczyciela posługuje się terminami: wojska zaciężne , żołd
- przy pomocy nauczyciela opisuje okoliczności śmierci Władysława
- poprawnie posługuje się terminami: Związek Pruski , wojna trzynastoletnia , Prusy Królewskie , Prusy Zakonne , wojska zaciężne , żołd
- wskazuje na mapie:
- przedstawia okoliczności zawarcia unii polsko- węgierskiej
- charakteryzuje rządy Kazimierza Jagiellończyka
- opisuje przebieg wojny trzynastoletniej
- przedstawia
- wyjaśnia, dlaczego doszło do zawiązania Związku Pruskiego
- porównuje postanowienia I i II pokoju toruńskiego
- uzasadnia twierdzenie, że odzyskanie dostępu
- przedstawia Jana Długosza jako historyka i wychowawcę przyszłych królów Polski
- wyjaśnia, dlaczego wojska zaciężne pod koniec średniowiecza
