ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE ZAGRANICZNEJ W ..., Egzaminy z Historia

Pobierz ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE ZAGRANICZNEJ W ... i więcej Egzaminy w PDF z Historia tylko na Docsity!

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE ZAGRANICZNEJ

W XXI WIEKU

Broń nuklearna w XXI wieku, podobnie jak podczas zimnej wojny, odgrywa podwójną i paradoksalną rolę. Z jednej strony, dzięki swej nieporównywalnej z in- nymi rodzajami broni sile zniszczenia, traktowana jest przez państwa jako źródło własnego i światowego bezpieczeństwa. Świadczy o tym zarówno znaczenie, jakie nadają jej państwa-posiadacze, jak i dążenie do wejścia w jej posiadanie innych państw. Z drugiej strony broń nuklearna, mogąca w skrajnym przypadku doprowa- dzić do zagłady całych narodów, a nawet całej ludzkości, stanowi źródło ogromnego zagrożenia. Jej istnienie nieustannie związane jest z groźbą przypadkowego użycia, nuklearnych wojen czy nuklearnego terroryzmu.

ZNACZENIE BRONI NUKLEARNEJ DLA PAŃSTW-POSIADACZY

O wadze, jaką państwa przywiązują do posiadanego arsenału nuklearnego, świad- czą przede wszystkim ich doktryny nuklearne, wielkość posiadanego arsenału, jego charakterystyki oraz kierunek rozwoju. W doktrynach nuklearnych państwa definiu- ją sytuacje, w jakich broń zostanie użyta, zamieniając jej potencjalną siłę zniszcze- nia w instrument psychologicznego i politycznego oddziaływania. Wielkość arsena- łu, jego celność, sposób rozmieszczenia, odporność na zniszczenie potwierdzają, że doktryny nie są jedynie suchymi dokumentami, ale pociągają za sobą wiarygodną groźbę nuklearnego ataku. Z kolei programy modernizacji i budowy nowych ro- dzajów broni nuklearnej świadczą o tym, że państwa zamierzają dostosować swój arsenał do zmieniających się warunków, nadać mu nowe zadania, a niewątpliwie po- legać na nim w przyszłości. Choć powyższe czynniki w każdym z państw-posiada- czy wyglądają zasadniczo inaczej, ich analiza wykazuje, że broń nuklearna w XXI wieku pełni istotną funkcję w kalkulacjach obronnych każdego z nich. Zarówno posiadające na mocy układu NPT traktatowo uznany status państw nuklearnych (Stany Zjednoczone, Rosja, Wielka Brytania, Francja, Chiny), jak i państwa pozo- stające poza tym reżimem (Izrael, Indie, Pakistan) utrzymują wielkość arsenału na postrzeganym przez nie jako niezbędny poziomie; dostosowują doktrynę nuklearną do własnej percepcji zagrożeń środowiska międzynarodowego oraz prowadzą pro- gram modernizacji lub planują budowę nowych systemów broni.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 347

Stany Zjednoczone

Stany Zjednoczone posiadają największy, najbardziej zróżnicowany i zaawan- sowany arsenał nuklearny składający się zarówno ze strategicznej, jak i taktycznej broni atomowej. Posiadają także duże zapasy nadającego się do produkcji broni materiału nuklearnego. W styczniu 2006 roku amerykański arsenał strategiczny składał się z 942 rozmieszczonych środków przenoszenia wraz z 5021 głowicami nuklearnymi. Uzupełniało go 500 operacyjnych głowic taktycznych, ponad 4200 głowic znajdujących się w rezerwie i 215 w nieaktywnych zapasach. W sumie arse- nał tworzyło ok. 10 tys. głowic nuklearnych^1 Nową strategiczną wizję rozwoju amerykańskich sił nuklearnych w XXI wieku wskazał Przegląd Zdolności Nuklearnych ( The Nuclear Posture Review ). NPR przy- pisał broni atomowej „kluczową rolę w zdolnościach obronnych USA, ich sojuszni- ków i przyjaciół”. Według jego autorów, po upadku ZSRR możliwość zmasowanej wymiany nuklearnej między Stanami Zjednoczonymi a innym państwem została zastąpiona wieloma „bezpośrednimi”, „potencjalnymi” lub „nieprzewidywalnymi” zagrożeniami. Należą do nich zagrożenia ze strony: „upadłych” państw hultajskich dysponujących bronią nuklearną, chemiczną i biologiczną oraz środkami jej przeno- szenia; organizacji terrorystycznych wspieranych przez te reżimy; modernizujących swe siły konwencjonalne i nuklearne Chin oraz budzącej obawy co do swojego przyszłego kursu Rosji^2. Na treść NPR wpłynęła również obawa amerykańskich planistów, że użycie ogromnych ładunków nuklearnych, pierwotnie przeznaczonych do niszczenia celów w ZSRR, przestało być wiarygodne w nowym środowisku bez- pieczeństwa^3 W celu zwiększenia wiarygodności użycia sił nuklearnych NPR wprowadził da- leko idące i długofalowe zmiany. Zmieniony został sposób planowania nuklearne- go. Zimnowojenny model wyodrębnionych zagrożeń zastąpił model wyodrębnio- nych zdolności. Struktura sił nuklearnych oraz stawiane jej wymagania przestały być planowane, jak gdyby Rosja była mniejszą wersją zagrożenia ze strony ZSRR. Podkreślono potrzebę większej elastyczności w celu stawienia czoła szerokiej gamie zagrożeń i środków, których przeciwnicy mogą użyć przeciwko Stanom Zjednoczonym 4. W konsekwencji zimnowojenny Single Integrated Operational Plan (SIOP) zastąpił OPLAN ( Operations Plan ) 8044, zestaw mniejszych, bardziej elastycznych planów^5 NPR, wzorując się na Quadrennial Defense Review ( Czteroletnim Przeglądzie Obronnym ) z 2001 roku, wprowadził także istotne zmiany w strukturze sił strate-

(^1) World nuclear forces , „SIPRI Yearbook 2006: Armaments, Disarmament and International Security”, Oxford University Press, Oxford 2006, tabela 13A.2, s. 644. 2 Nuclear Posture Review Report [excerpts] , http://www.globalsecurity.org/wmd/library/policy/dod/npr. htm. (^3) Strategic Policy Issues: Transforming US Nuclear Strategy , „Strategic Survey 2003/4”, IISS, Oxford University Press, New York–Oxford 2004. (^4) Zob. szerzej: United States Department of Defense Briefing Slides , 9 stycznia 2002 r., http://www. defenselink.mil/news/Jan2002/g020109-D-6570C.html. 5 World nuclear forces , op. cit., s. 641.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 349

z osiągania określonych zdolności militarnych i wpływać na ich przyszłe wybory dotyczące struktury sił wojskowych 12. Do „zniechęcania” przed podejmowaniem zagrażających bezpieczeństwu USA inwestycji służyć ma „rozwój i rozmieszczenie szerokiego wachlarza zdolności, redukujących impulsy innych do rywalizacji i czy- niące taką rywalizację daremną” 13. Utrzymanie przez USA setki razy większego od Chin arsenału rakiet międzykontynentalnych ma spowodować, że poprzestaną one na swoich niewielkich siłach atomowych. W przeciwnym razie Chiny mogą uwierzyć, że rywalizacja jest możliwa, i odpowiedzą na amerykańską redukcję roz- budową własnego arsenału^14 NPR podkreśla fundamentalną rolę odstraszania w amerykańskiej polityce obron- nej. Po zakończeniu zimnej wojny celem amerykańskiego odstraszania przestała być wyłącznie ochrona przed atakiem nuklearnym lub atakiem mającego ogromną przewagę sił konwencjonalnych przeciwnika. Dodatkowymi obiektami takich dzia- łań stały się „państwa hultajskie” i organizacje terrorystyczne wyposażone w broń masowego rażenia, których „wartości, kalkulacja ryzyka oraz rachunek zysków i strat mogą być zupełnie odmienne i trudniejsze do przewidzenia niż ZSRR” 15 Chociaż amerykański arsenał strategiczny nie jest wymierzony w Rosję i nie sta- nowi ona obecnie bezpośredniego zagrożenia, niektórzy badacze twierdzą, że jego rozmieszczenie, zasięg i liczba sugerują, iż jest kształtowany przez rosyjskie siły nuklearne^16 Ostatnim deklarowanym celem polityki obronnej jest pokonywanie wrogów i obrona na wypadek, gdyby odstraszanie zawiodło. Dla broni atomowej zarezer- wowane jest niszczenie celów zdolnych do przetrwania ataku konwencjonalnego^17 Służyć temu mają nuklearne systemy głęboko penetrujące o małej mocy, które mia- łyby zagrażać wzmocnionym i zakopanym głęboko w ziemi składom broni ma- sowego rażenia, bazom pocisków balistycznych, siedzibom władz oraz systemów dowodzenia. Wrogie Stanom Zjednoczonym reżimy nie będą dzięki temu mogły uciec przed zasięgiem amerykańskiego ataku odwetowego i wykorzystywać luki w amerykańskim odstraszaniu^18 Stany Zjednoczone nie zrezygnowały z prawa do użycia broni nuklearnej jako pierwsze (tzw. first-use ). W czasie zimnej wojny zabezpieczało ono NATO przed atakiem mającego przewagę sił konwencjonalnych Układu Warszawskiego. W no- wym środowisku bezpieczeństwa Stany Zjednoczone deklarują nuklearny atak wy-

(^12) Quadrennial Defense Review Report , U.S. Department of Defense, 30 września 2001 r., http://www. defenselink.mil/pubs/qdr2001.pdf. (^13) Secretary of Defense Donald Rumsfeld, Testimony before the Senate Armed Service Committee , 21 czerwca 2001 r., http://www.defenselink.mil/speeches/2001/s20010621-secdef2.html. (^14) I. Oelrich, op. cit. (^15) Nuclear Posture Review (^16) Zob. szerzej: J. Deutch, A nuclear posture for today , „Foreign Affairs”, styczeń–luty 2005; M. Hal- perin, Parsing the Nuclear Posture Review , An Arms Control Association Panel Discussion , marzec 2002, http://www.armscontrol.org/act/2002_03/panelmarch02.asp. (^17) Nuclear Posture Review (^18) K.P. Payne, The Nuclear Posture Review: Setting the record straight , „The Washington Quarterly”, lato 2005, http://www.twq.com/05summer/docs/05summer_payne.pdf.

350 ROCZNIK STRATEGICZNY 2006/^2007

przedzający także w celu wyeliminowania broni masowego rażenia. Może on na- stąpić, zanim broń masowego rażenia zostanie użyta, zanim nastąpi bezpośrednia groźba jej użycia, a nawet by zapobiec wejściu w jej posiadanie. Doktryna ta bazuje na założeniu, że „państwa hultajskie oraz grupy terrorystyczne nie traktują broni atomowej jako broni ostatniej szansy, ale jako broń wyboru” 19. Wprowadziła ją Strategia Bezpieczeństwa Narodowego z września 2002 roku, a rozbudowały na- stępujące po niej dokumenty^20. Wojskowym wyrazem tej doktryny jest zawierający nuklearną opcję CONPLAN 8022 „zapewniający Prezydentowi natychmiastowy potencjał globalnego uderzenia”, również wyprzedzającego, na cele w dowolnym miejscu na świecie. CONPLAN 8022 został wprowadzony w życie w drugiej po- łowie 2004 roku. W rezultacie polityka ataku wyprzedzającego może zostać zre- alizowana przez użycie wybranych bombowców, międzykontynentalnych rakiet balistycznych (ICBM), nuklearnych okrętów podwodnych (SSBN) i jednostek pro- wadzenia wojny informacyjnej^21 Według NPR oraz układu SORT Stany Zjednoczone do 2012 roku zredukują licz- bę rozmieszczonych operacyjnych głowic strategicznych do 1700–2200. Niemniej jednak tylko niektóre głowice usunięte ze środków przenoszenia zostaną rozbro- jone. Pozostałe będą utrzymywane w aktywnych zapasach w celu potencjalnego, ponownego (w ciągu tygodni lub miesięcy) umieszczenia w środkach przenoszenia. Całkowity arsenał nuklearny Stanów Zjednoczonych w 2012 roku ma stanowić ok. 6 tys. głowic^22. Jednocześnie Stany Zjednoczone kontynuują programy modernizacji i dostosowania środków przenoszenia do wypełniania nowych misji, m.in.: program poprawy celności, niezawodności i przedłużenia życia ICBM Minuteman ; program dostosowania 4 SSBN Trident do przenoszenia nowych SLBM Trident II (D-5). Rozpoczęły także prace projektowe nad nowym bombowcem strategicznym^23

Rosja

Arsenał strategiczny Rosji w styczniu 2006 roku według szacunków składał się z 782 rozmieszczonych środków przenoszenia wraz z 3352 towarzyszącymi głowi- cami. Oprócz tego Rosja posiadała 2330 głowic w siłach taktycznych i obronnych. Dawało to razem 5682 gotowe do użycia głowice w rosyjskim arsenale. W sumie,

(^19) The National Security Strategy of the United States of America , wrzesień 2002, s. 15. (^20) Zob. szerzej: B. Zellen, Rethinking the unthinkable: nuclear weapons and the war on terror , „Strategic Insights”, t. III, nr 1 (styczeń 2004), http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2004/jan/zellenJan04.asp; W.L. Huntley, Unthinking the unthinkable: U.S. nuclear policy and asymmetric threats , „Strategic Insights”, t. III, nr 2 (luty 2004), http://www.ccc.nps.navy.mil/si/2004/feb/huntleyFeb04.asp; R. Speed, M. May, Dangerous doctrine , „Bulletin of the Atomic Scientists”, t. 61, nr 2, marzec–kwiecień 2005, http://www.thebulletin.org/article. php?art_ofn=ma05speed. 21 H.M. Kristensen, Global Strike: A Chronology of the Pentagon’s New Offensive Strike Plan , Federa- tion of American Scientists, marzec 2006, http://www.fas.org/ssp/docs/GlobalStrikeReport.pdf. (^22) J. Cirincione, J.B. Wolfsthal, M. Rajkumar, Deadly Arsenals: Nuclear, Biological, and Chemical Threats, Second Edition Revised and Expanded , Carnegie Endowment for International Peace, Washington D.C. 2005, s. 205. 23 A.F. Woolf, U.S. Strategic Nuclear Forces: Background, Developments, and Issues , CRS Report RL33640, 17 października 2006 r., http://www.fas.org/sgp/crs/nuke/RL33640.pdf.

352 ROCZNIK STRATEGICZNY 2006/^2007

Ustanowiła ona zadania „ograniczonego (selektywnego) użycia w walce pojedyn- czych komponentów strategicznych sił odstraszania”^31 Z ograniczoną wojną nuklearną wiąże się koncepcja „deeskalacji operacji wojsko- wych”. Koncepcja ta zakłada, że ograniczone użycie broni nuklearnej przez Rosję spowoduje, iż agresor dojdzie do wniosku, że najlepszym rozwiązaniem dla niego będzie zaprzestanie wszelkich operacji wojskowych 32. Według wypowiedzi z listo- pada 1999 roku ówczesnego pierwszego zastępcy ministra obrony, gen. Nikołaja Michajłowa, strategia deeskalacji „zakłada zagrożenie użyciem broni nuklearnej przeciwko każdemu agresorowi w skali zapewniającej szkody nie do zaakcepto- wania dla tego agresora. Wielkość zniszczeń powinna być taka, by nie sprowoko- wać agresora do eskalacji użycia broni nuklearnej bez usprawiedliwionego powodu. Innymi słowy, jej sednem jest ograniczone użycie broni nuklearnej, adekwatne do zagrożenia”^33 W przeciwieństwie do oficjalnej polityki ZSRR ustanowionej w 1970 i potwier- dzonej w 1982 roku, Federacja Rosyjska deklaruje prawo do pierwszego użycia broni atomowej^34. Rosyjskie siły nuklearne mają być zdolne „do wyrządzenia z góry zaprogramowanych zniszczeń jakiemukolwiek agresorowi – państwu lub koalicji państw – bez względu na okoliczności”^35. Upodabnia to rosyjską strategię nuklear- ną do strategii Stanów Zjednoczonych, Francji i Wielkiej Brytanii. W swojej wy- powiedzi z 8 września 2004 roku gen. płk Jurij Bałujewskij, obecny szef Sztabu Generalnego, pozostawił otwartą furtkę dla wyprzedzającego użycia broni atomo- wej przeciwko terrorystom^36 Rosyjska broń nuklearna nie jest obecnie wymierzona przeciwko jakiemukol- wiek państwu^37. Według gen. Michajłowa „aby strategia nuklearnego odstraszania była efektywna jako środek zapewniania rosyjskiego bezpieczeństwa narodowego, każde z pozostałych państw nuklearnych powinno być podatne na rosyjskie siły nuklearne w każdym scenariuszu konfliktu” 38. Na strategię nuklearną i kierunek rozwoju rosyjskich sił nuklearnych wpływają przede wszystkim obawy przed za- grożeniem ze strony Stanów Zjednoczonych i NATO. Świadczą o tym m.in. zada- nia broni nuklearnej w bitwie: „Siły powinny być w dyspozycji do odparcia ataku przeciwnika z powietrza i kosmosu oraz po pełnej strategicznej mobilizacji, w celu osiągnięcia swoich misji w dwóch wojnach lokalnych jednocześnie” 39. Odparcie ataku z powietrza i kosmosu w najbliższym czasie może oznaczać jedynie wojnę ze

(^31) A. Arbatov, V. Dworkin, Nuclear Deterrence and Non-Proliferation , Carnegie Moscow Center, Mo- scow 2006, http://www.carnegie.ru/en/pubs/books/9735arbatov_eng_blok.pdf. (^32) M. Schneider, The Nuclear Forces and Doctrine of the Russian Federation , National Institute Press, 2006, http://www.nipp.org/Adobe/Russian%20nuclear%20doctrine%20–-%20NSF%20for%20print.pdf. (^33) Ibidem. (^34) N. Sokov, Russia’s Nuclear Doctrine , Center for Nonproliferation Studies, sierpień 2004, http://www. nti.org/e_research/e3_55a.html, dostęp: 9 maja 2005. (^35) Russia’s National Security Concept (^36) M. Schneider, op. cit. (^37) Ibidem. (^38) Ibidem. (^39) A. Arbatov, V. Dworkin, op. cit.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 353

Stanami Zjednoczonymi, NATO oraz Japonią^40. W ostatnich latach Rosja utrzymuje pokojowe, przyjacielskie i coraz bliższe stosunki z Chinami. Mimo to, w sytuacji, w której ogólna równowaga sił przechyla się na korzyść Chin, nuklearne odstra- szanie pozostaje jedyną twardą gwarancją rosyjskiego bezpieczeństwa 41. Rosyjski „parasol nuklearny” ochrania kraje Wspólnoty Niepodległych Państw. Według do- wódcy Rosyjskich Strategicznych Sił Rakietowych gen. płk. Nikołaja Sołowcowa, „włącznie z Ukrainą”^42 Mimo roli ostatecznego gwaranta bezpieczeństwa rosyjskie siły nuklearne zna- cząco się kurczą. Według układu SORT, liczba rosyjskich, podobnie jak amery- kańskich rozmieszczonych głowic strategicznych zmniejszy się do ok. 1700– w 2012 roku. Nie ma jednak pewności, czy Rosja będzie posiadała niezbędne dla tych głowic środki przenoszenia. Związane jest to ze zbliżaniem się okresu wyco- fania większości broni strategicznej oraz brakiem funduszy na utrzymywanie pozo- stałych 43. Podobnie, ze względów finansowych, głowice usuwane ze środków prze- noszenia nie będą jak głowice amerykańskie magazynowane, lecz likwidowane 44 W konsekwencji tych niekorzystnych trendów niektórzy badacze twierdzą, że ro- syjskie siły nuklearne mogą być podatne na rozbrajające pierwsze uderzenie. Rosja będzie zmuszona do polegania w coraz większym stopniu na koncepcji pierwszego użycia oraz nuklearnym ataku w momencie otrzymania zweryfikowanej informacji o wystrzeleniu pocisków skierowanych w jej kierunku ( launch-on-warning ) 45 W związku z tym Rosja ogłasza plany modernizacji swojego arsenału i budowy nowych systemów broni, m.in. trwa rozmieszczanie ICBM SS-27, które mają być zdolne do przedarcia się przez każdy system obrony przeciwrakietowej 46. Rosja pra- cuje także nad nowym ICBM napędzanym paliwem ciekłym, który będzie zdolny do przenoszenia 10 głowic. Ponadto co najmniej rozważa budowę i rozmieszczenie nowych typów broni taktycznej: m.in. precyzyjnej broni nuklearnej o małej mocy oraz broni nuklearnej penetrującej ziemię^47

Wielka Brytania

Brytyjski arsenał nuklearny stanowią obecnie 4 atomowe okręty podwodne (SSBN) klasy Vanguard. Każdy z nich uzbrojony jest w maksymalnie 16 rakiet balistycznych (SLBM) – Trident II D5. Każda z tych rakiet zdolna jest do przeno- szenia 12 głowic. Zgodnie z Przeglądem Strategii Obronnej z 1998 roku, liczba

(^40) Ibidem. (^41) D. Trenin, Russia’s nuclear policy in the 21st century environment , „Proliferation Papers”, nr 13, Institut français des relations internationales, Paris, jesień 2005, http://www.ifri.org/files/Securite_defense/ prolif_paper_Trenin.pdf. 42 R.S. Norris, H.M. Kristensen, Russian nuclear forces, 2006 , „Bulletin of the Atomic Scientists”, ma- rzec–kwiecień 2006, s. 64–67 (t. 62, nr 02), http://www.thebulletin.org/article_nn.php?art_ofn=ma06norris. (^43) J. Cirincione et al., op. cit., s. 124. (^44) M. Schneider, op. cit. (^45) A. Arbatov, V. Dworkin, op. cit. (^46) R.S. Norris, H.M. Kristensen, Russian nuclear forces , 2006 , op. cit. (^47) M. Schneider, op. cit.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 355

co rola taktyczna. Rakiety Trident nie mają spełniać funkcji broni taktycznej na polu walki^57 W każdym momencie na morzu znajduje się jeden z czterech SSBN jako patrol odstraszający. Ma to zapobiec wysyłaniu błędnych lub mylących sygnałów przeciw- nikowi w momencie kryzysu. Patrolująca łódź pozostaje w zredukowanym stanie gotowości. Oznacza to, że jej zdolność do wystrzelenia rakiet (tzw. notice to fire ) wynosi kilka dni oraz że rakiety nie są wymierzone w cele z góry założone. SDR podkreśla, że w każdej chwili, jeśli będzie to konieczne, może być przywrócony wyższy stopień gotowości^58 W Białej Księdze Obrony z grudnia 2006 roku zostały przedstawione plany umoż- liwiające „utrzymanie efektywnego i operacyjnie niezależnego potencjału odstrasza- nia do 2040 roku, kiedy z użytku wycofane zostaną rakiety Trident II (D5)”. Biała Księga ogłosiła oficjalnie decyzję o zastąpieniu łodzi podwodnych klasy Vanguard , po zakończeniu ich okresu służby, nową klasą SSBN. Decyzja o liczbie nowych ło- dzi i szczegółowym projekcie zostanie podjęta w przyszłości, podobnie jak decyzje dotyczące przedłużenia życia lub zastąpienia głowic i rakiet Trident Biała Księga zapowiedziała także redukcję liczby głowic o 20%. Zmniejszy to zapas operacyjnie dostępnych głowic poniżej 160^59

Francja

Arsenał nuklearny Francji stanowiło w styczniu 2006 roku 348 głowic umiesz- czonych na 84 bombowcach i 4 okrętach podwodnych 60. Francja polega na podwój- nym systemie nuklearnym od 1996 roku, kiedy zdemontowała wystrzeliwane z lądu rakiety balistyczne^61 Francuska doktryna nuklearna opiera się na koncepcjach odstraszania i wystar- czalności. Jej rewizję po zakończeniu zimnej wojny rozpoczęła Biała Księga w spra- wie Obrony z 1994 roku. Elementy doktryny nuklearnej zostały przedstawione przez prezydenta Jacques’a Chiraca w przemówieniu z 8 czerwca 2001 r. w Instytucie Wyższych Studiów Obrony w Paryżu 62 oraz 19 stycznia 2006 r. podczas wizyty w jednostce Morskich i Powietrznych Sił Strategicznych w L’Ile Longue^63 Nuklearne odstraszanie w „obliczu istniejących zagrożeń i niepewnej przyszłości pozostaje fundamentalną gwarancją francuskiego bezpieczeństwa”^64. Ma ono służyć

(^57) House of Commons Defence Committee Report , op. cit., par. 42. (^58) Ibidem, par. 40. (^59) The Future of the United Kingdom’s Nuclear Deterrent: Defence White Paper 2006 (Cm 6994) , Mi- nistry of Defence, 4 grudnia 2006 r., http://www.mod.uk/DefenceInternet/AboutDefence/CorporatePublica- tions/PolicyStrategyandPlanning/DefenceWhitePaper2006Cm6994.htm. (^60) World nuclear forces , op. cit., s. 656. (^61) B. Tertais, Nuclear policy: France stands alone , „Bulletin of the Atomic Scientists”, lipiec–sierpień 2004, s. 48–55 (t. 60, nr 04), http://www.thebulletin.org/article.php?art_ofn=ja04tertrais#2. (^62) Ibidem. (^63) Speech by Jacques Chirac, President of the French Republic, during his visit to The Stategic Air and Maritime Forces at Landivisiau / L’Ile Longue , 19 stycznia 2006 r., http://www.globalsecurity.org/wmd/lib- rary/news/france/france-060119-elysee01.htm. 64 Ibidem.

356 ROCZNIK STRATEGICZNY 2006/^2007

ochronie francuskich „żywotnych interesów”. Ich zakres pozostaje niejasny i zmie- nia się wraz ze zmianami w środowisku międzynarodowym. Biała Księga do rdze- nia „żywotnych interesów” zalicza „integralność terytorialną, swobodę korzystania z własnej suwerenności oraz bezpieczeństwo ludności”^65. W przemówieniu w L’Ile Longue prezydent Chirac rozszerzył to pojęcie o „zasoby strategiczne” i „ochronę sojuszników”. Minister obrony Michèle Alliot-Marie, przemawiając 1 lutego 2006 r. w Senacie, uściśliła, że w przyszłości do „strategicznych zasobów” mogą należeć także zasoby energetyczne^66 Od września 1997 roku Francja deklaruje, że jej broń nuklearna nie jest wy- mierzona w odgórnie założone cele 67. Ma ona w razie zagrożenia „żywotnych in- teresów” „wyrządzać szkody każdego rodzaju” zarówno „głównemu mocarstwu”, jak i „mocarstwu regionalnemu”. Szczególnie podkreślono możliwość użycia broni nuklearnej przeciwko państwom, które wspierają terroryzm lub rozważają użycie broni masowego rażenia 68. By zwiększyć wiarygodność odstraszania wobec tych państw, celem francuskich sił nuklearnych przestało być jedynie niszczenie miast. Zostały one przystosowane do niszczenia „centrów władzy i ich zdolności do działa- nia”^69. Francja nie zrezygnowała z prawa pierwszego użycia broni nuklearnej, które niezmiennie pozostaje częścią jej doktryny^70 Oryginalną cechą francuskiej doktryny nuklearnej pozostaje koncepcja „ostat- niego ostrzeżenia” mającego pokazać francuską determinację w obronie swoich „żywotnych interesów”. Pozwala ona uniknąć dylematu wyboru między „nuklear- ną apokalipsą” a zaniechaniem działania. Na jej wykształcenie wpłynęła również niechęć Francji do koncepcji elastycznego reagowania 71. Według „Libération” z 9 lutego 2006 r., „ostatnie ostrzeżenie” może przybrać dwie formy. Pierwsza ma pole- gać na detonacji głowicy o relatywnie małej mocy na pustyni lub z dala od centrów władzy i terenów zamieszkanych. Druga, bardziej radykalna, na detonacji nuklear- nej głowicy na dużej wysokości, by wywołać krótki, ale silny impuls elektromagne- tyczny, który zniszczy systemy elektroniczne na terytorium wroga^72 Inną unikatową dla francuskiej doktryny ideą jest postrzeganie wszystkich swo- ich sił nuklearnych jako strategicznych. Wynika ona z założenia, że każde użycie broni nuklearnej radykalnie zmienia naturę konfliktu i dlatego będzie miało cha- rakter strategiczny 73. Francja podkreśla, że nie użyje broni nuklearnej jako środka osiągania taktycznych celów wojskowych w czasie konfliktu^74

(^65) B. Tertais, op. cit. (^66) N. Butler, Chirac reasserts French nuclear weapons policy , „Disarmament Diplomacy”, wiosna 2006, nr 82, http://www.acronym.org.uk/dd/dd82/82chirac.htm# (^67) B. Tertais, op. cit. (^68) Speech by Jacques Chirac …, op. cit. (^69) Ibidem. (^70) B. Tertais, op. cit. (^71) Ibidem. (^72) N. Butler, op. cit. (^73) B. Tertais, op. cit. (^74) Speech by Jacques Chirac …, op. cit.

358 ROCZNIK STRATEGICZNY 2006/^2007

Chińskie odstraszanie ograniczone jest do państw posiadających broń atomową. ChRL ma 20 międzykontynentalnych rakiet balistycznych Dong Feng-5 zdolnych do zniszczenia celów na terenie Stanów Zjednoczonych. Średnio- i długodystansowe chińskie rakiety balistyczne mogą zagrozić celom w Rosji, Indiach i amerykańskim bazom w Japonii i na wyspie Guam 82. Między wrześniem 1994 a majem 2005 roku ChRL zawarła z wszystkimi państwami nuklearnymi porozumienia o wzajemnym niewymierzaniu w siebie arsenałów^83 Chiny kontynuują jakościowe i ilościowe wzmacnianie swoich strategicznych sił nuklearnych. Kształtują je dwie główne obawy o wiarygodność własnego odstrasza- nia. Pierwsza z nich związana jest z możliwością użycia przez Stany Zjednoczone broni nuklearnej w przypadku chińskiego ataku na Tajwan (sformułowania takie za- wierał Nuclear Posture Review ). Amerykański atak mógłby w całości rozbroić chiń- skie siły nuklearne i pozbawić je możliwości nuklearnego odwetu 84. Druga wynika z potencjalnego rozmieszczenia przez Stany Zjednoczone i Japonię systemów obro- ny przeciwrakietowej oraz włączenia do tych systemów Tajwanu. Systemy obrony przeciwrakietowej mogłyby całkowicie zneutralizować chińskie odstraszanie^85 Wielu chińskich analityków twierdzi, że aby wyrównać miażdżącą amerykańską przewagę wojskową, Chiny powinny zwiększyć swoje strategiczne pole manewru przez odrzucenie polityki no-first-use. Szczególny oddźwięk wzbudziło wyrażenie takiej opinii przez gen. mjr. Zhu Chenghu w wypowiedzi z 14 lipca 2005 r. Władze Chin wielokrotnie się od niej dystansowały i podkreślały, że no-first-use pozostaje fundamentem chińskiej polityki nuklearnej^86. Toczy się również debata, czy chińska polityka nuklearna reprezentuje minimalne czy ograniczone odstraszanie (w któ- rym broń nuklearna ma odstraszać nie tylko przed atakiem nuklearnym, lecz także konwencjonalnym oraz służyć do kontroli eskalacji)^87. Według szacunków, do 2010 roku wiarygodność chińskich sił nuklearnych poprawi się dzięki unowocześnieniu obecnych i wprowadzeniu nowych systemów broni, przede wszystkim: mobilnych, ICBM-DF31 i DF31A na paliwo stałe oraz SLBM-JL2 rozmieszczonych na SSBN klasy JIN (typ 094)^88

(^82) R.S. Norris, H.M. Kristensen, Chinese nuclear forces, 2006 , op. cit. (^83) China’s Endeavors for Arms Control …, op. cit. (^84) Tian Jingmei, The Bush Administration’s Nuclear Strategy and Its Implications for China’s Security , „CISAC Working Paper”, Stanford, marzec 2003, http://iis-db.stanford.edu/pubs/20188/tian.pdf. (^85) Kori Urayama, China debates missile defence , „Survival”, nr 2, lato 2004, s. 123–142. (^86) Zob. szerzej: Opening the debate on U.S.–China nuclear relations , „China Security”, jesień 2005, nr 1, World Security Institute China Program, http://www.wsichina.org/; S. Lieggi, Going beyond the stir: the stra- tegic realities of China’s no-first-use policy , „NTI Issue Brief”, http://www.nti.org/e_research/e3_70.html; Military Power of the People’s Republic of China 2006, Annual Report to Congress , Office of the Secretary of Defense, s. 28, http://www.defenselink.mil/pubs/pdfs/China%20Report%202006.pdf. (^87) S. Pande, Chinese nuclear doctrine, „Strategic Analysis: A Monthly Journal of the IDSA”, marzec 2000 (t. XXIII, nr 12), http://www.ciaonet.org/olj/sa/sa_00pas01.html. 88 Military Power of the People’s Republic of China 2006... , op. cit., s. 27.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 359

Izrael

Arsenał nuklearny Izraela według szacunków składa się ze 100–200 głowic, z których tylko część jest aktualnie rozmieszczona w środkach przenoszenia^89 Według izraelskich przywódców istnieją „związki między utrzymywaniem nu- klearnego potencjału a trwającymi w dalszym ciągu zagrożeniami dla przetrwania narodu, które wynikają z wojskowych, geograficznych i demograficznych asymetrii w regionie” 90. Izrael będzie utrzymywał opcję nuklearnego odstraszania dopóty, do- póki regionalni przeciwnicy będą odmawiać mu prawa do istnienia i posiadać po- tencjał do przeprowadzenia ataku militarnego na dużą skalę lub zagrażać izraelskim miastom atakiem bronią masowego rażenia^91 Izraelska polityka nuklearna opiera się na doktrynie nuklearnej dwuznaczności (mętności), której źródła sięgają początku programu nuklearnego tego państwa 92 Izrael nigdy oficjalnie nie ogłosił, że posiada broń atomową, i nie przeprowadził otwartego testu nuklearnego. Równocześnie, poprzez serię przecieków, zawoa- lowanych oświadczeń i innych politycznych działań sygnalizuje jej posiadanie 93 Wyrazem tej doktryny jest niejednoznaczna formuła wypowiedziana po raz pierw- szy przez Szymona Peresa w 1963 roku, zgodnie z którą „Izrael nie będzie pierw- szym państwem, które wprowadzi broń nuklearną na Bliski Wschód”^94 ; powtarzana przez wielu izraelskich polityków. Doktryna ta, według jej zwolenników, umożliwia Izraelowi korzystanie z potencjału odstraszania przy jednoczesnym zminimalizowa- niu politycznych, wojskowych i dyplomatycznych kosztów związanych z jawnym posiadaniem broni atomowej^95 Izrael zaprzecza, że jego polityka nuklearna uległa zmianie po wypowiedzi no- wego sekretarza obrony USA Roberta Gatesa (5 grudnia 2006 r. podczas przesłu- chania w Senacie)^96 oraz problematycznym przejęzyczeniu premiera Ehuda Olmerta (11 grudnia 2006 r. w wywiadzie dla niemieckiej stacji telewizyjnej Sat1) 97 , którzy wymienili Izrael jako nuklearne mocarstwo. Według analityków istnieje duże praw- dopodobieństwo, że Izrael zrezygnuje z nuklearnej dwuznaczności, gdy w posiada- nie broni atomowej wejdzie Iran^98 Izraelska broń może być przenoszona przez samoloty bojowe, rakiety balistycz- ne wystrzeliwane z lądu oraz prawdopodobnie wystrzeliwane z łodzi podwodnych rakiety Cruise. Izrael może również posiadać nuklearne pociski artyleryjskie i ato-

(^89) World nuclear forces , op. cit., s. 668. (^90) J. Cirincione et al., op. cit., s. 269. (^91) Ibidem. (^92) A. Cohen, Israel’s nuclear opacity: A political genealogy , w: S.L. Spiegel, J.D. Kibbe, E.B. Matthews (red.), The Dynamics of Middle East Nuclear Proliferation , „Symposium Series” 2001, t. 66, The Edwin Mellen Press, http://www.geocities.com/alabasters_archive/nuclear_opacity.html. 93 M. Zeev, The mixed blessing of Israel’s nuclear policy , „International Security” 2003, t. 28, nr 2, s. 47. (^94) J. Cirincione et al., op. cit., s. 265. (^95) M. Zeev, op. cit., s. 47. (^96) Israel holds firm on nuclear ambiguity , „The Jerusalem Post” z 7 grudnia 2006 r. (^97) PMO denies that Olmert disclosed Israel’s nuclear hand , „The Jerusalem Post” z 11 grudnia 2006 r. (^98) Israel holds firm on nuclear ambiguity... , op. cit.; J. Cirincione et al., op. cit., s. 269.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 361

Uważa się, że Indie zwiększają rozmiar swojego arsenału, choć ze względu na niewielką liczbę dostępnych informacji nieznane jest tempo i kierunek tej ekspan- sji 107. Według krytyków indyjsko-amerykańskiej cywilnej współpracy nuklearnej, import nuklearnego paliwa pozwoli Indiom na wykorzystanie własnych zasobów uranu do celów wojskowych 108 Indie nie przyznały, jak dużego arsenału wymaga „minimalne wiarygodne odstraszanie”. Zapewniać je ma triada powietrznych, lądo- wych i morskich sił nuklearnych. Podstawę nuklearnego potencjału Indii stanowią obecnie samoloty bojowe. Indie pracują nad rakietami balistycznymi średniego za- sięgu (max. 3500 tys. km) Agni III oraz własnym ICBM. Trwa również rozwój mor- skiego komponentu triady. Indie m.in. testują własną SLBM oraz kontynuują bardzo opóźnione, zapoczątkowane w 1983 roku prace nad nuklearną łodzią podwodną^109

Pakistan

Według ostrożnych kalkulacji, bazujących m.in. na szacowanych wojskowych za- pasach materiału rozszczepialnego, Pakistan posiada ok. 60 ładunków nuklearnych. Trwają prace nad zwiększeniem liczby i różnorodności jego arsenału^110. Pakistańska broń, podobnie jak indyjska, jest trzymana w „zdemontowanym stanie”, choć jej zmontowanie może nastąpić w szybkim czasie^111 Pakistan nie ogłosił oficjalnie swojej doktryny nuklearnej. Wskazówki co do jej kształtu zawierają oświadczenia pakistańskiego rządu oraz wypowiedzi przywód- ców politycznych i wojskowych. Nuklearna polityka Pakistanu jest zorientowana wyłącznie na Indie 112. Według wypowiedzi premiera Shaukata Aziza ze stycznia 2006 roku, pakistańska broń nuklearna ma zapewniać „minimalne wiarygodne od- straszanie” 113. Z kolei prezydent Pervez Musharraf od pewnego czasu używa ter- minu „minimalne obronne odstraszanie” ( minimum defensive deterrence ). Nie wia- domo, czy oznacza ono to samo co minimalne wiarygodne odstraszanie, czy też wskazuje na pewne subtelne różnice^114. Pakistan konsekwentnie odrzuca rezygnację z prawa pierwszego użycia broni atomowej. Broń atomowa ma równoważyć mające ogromną przewagę indyjskie siły konwencjonalne. Gen. Khalid Kidwai, dyrektor Wydziału Planowania Strategicznego pakistańskiej armii, przedstawił nieoficjal- ne progi użycia przez Pakistan broni nuklearnej, mianowicie nastąpi to, gdy: Indie zaatakują Pakistan i podbiją dużą część jego terytorium; zniszczą dużą część sił lądowych lub powietrznych Pakistanu; przystąpią do ekonomicznego blokowania (^107) „SIPRI Yearbook 2006”, op. cit., s. 660. (^108) N-deal will help India build weapons: Rice , „India Times” z 19 grudnia 2006 r. (^109) World nuclear forces , op. cit., s. 666. (^110) Ibidem. (^111) P. Cotta-Ramusino, M. Martellini, Nuclear safety, nuclear stability and nuclear strategy in Pakistan A concise report of a visit by LNCV 112 , http://www.mi.infn.it/~landnet/Doc/pakistan.pdf. Ibidem. (^113) „SIPRI Yearbook 2006”, op. cit., s. 664. (^114) N. Salik, Minimum Deterrence and India–Pakistan Nuclear Dialogue: Case Study on Pakistan , LNCV South Asia Security Project, Case Study 1/2006, marzec 2006, http://www.centrovolta.it/landau/ South%20Asia%20Security%20Program_file%5CDocumenti%5CCase%20Studies%5CSalik%20–%20S. A.%20Case%20Study%202006.pdf.

362 ROCZNIK STRATEGICZNY 2006/^2007

Pakistanu lub spowodują jego wewnętrzną destabilizację^115. Pakistan, podobnie jak Indie, w doborze celów swojego ataku stosuje strategię counter-value , a przywódcy kraju powtarzają ponadto, że podstawową zasadą ich doktryny nuklearnej jest zma- sowany odwet^116 Pakistan rozmieścił trzy typy rakiet balistycznych o maksymalnym zasięgu od 290 do 1200 km, które mogłyby przenosić ładunki nuklearne, oraz kontynuuje prace nad ich bardziej zaawansowanymi wersjami. W najbliższych latach pakistańskie programy budowy nowych rakiet pozostaną uzależnione od zewnętrznej pomocy technicznej (Chin i Korei Północnej). W nuklearne pociski prawdopodobnie mogą być uzbrojone samoloty bojowe F 16A/B^117

PROLIFERACJA BRONI NUKLEARNEJ W XXI WIEKU

Oprócz znaczenia broni nuklearnej w kalkulacjach obronnych państw-posiada- czy, jej użyteczność w XXI wieku dostrzegają także inne państwa. Na ich decyzję o potrzebie posiadania broni nuklearnej wpływają: żądza zastraszania i wywierania nacisku na rywali; poszukiwania poprawy własnego bezpieczeństwa wobec regio- nalnych i globalnych rywali; status i prestiż związany z opanowaniem technologii nuklearnych oraz umocnienie pozycji na krajowej arenie politycznej^118. Potwierdzają to aktywne programy budowy własnej broni nuklearnej prowadzone przez Koreę Północną i Iran. Według wielu badaczy, nuklearna próba Korei Północnej i poten- cjalna budowa takiegoż arsenału przez Iran mogą spowodować rewizję nuklearnych opcji przez kolejne państwa. Muhammad al-Barada’i szacuje, że „możliwości bu- dowy broni jądrowej w bardzo krótkim przedziale czasowym” ma obecnie od 20 do 30 państw 119. Według dyrektora Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, ich nienuklearny status wynika przede wszystkim z „dobrych intencji – intencji, które bazują na ich poczuciu bezpieczeństwa lub zagrożenia i mogą być podatne na szybkie zmiany”^120

Korea Północna

Nuklearne aspiracje Korei Północnej zaczęły ponownie wzbudzać obawy na skutek kryzysu z 2002 roku, w wyniku którego załamały się „Uzgodnione Ramy” z 1994 roku. W styczniu 2003 roku państwo to ogłosiło wystąpienie z układu NPT, a w lutym 2005 – że posiada broń jądrową. Przeprowadzając 9 października 2006 r.

(^115) P. Cotta-Ramusino, M. Martellini, op. cit. (^116) Chakma Bhumitra, Pakistan’s nuclear doctrine and command and control system: Dilemmas of small nuclear forces in the second atomic age , „Security Challenges” 2006, t. 2, nr 2, Kokoda Foundation, http:// www.kokodafoundation.org/journal/SC%20Vol%202%20No%202/vol%202%20no%202%20Chakma.pdf. 117 „SIPRI Yearbook 2006”, op. cit., s. 665–667. (^118) K.M. Campbell, R.J. Einhorn, M.B. Reiss, The Nuclear Tipping Point. Why States Reconsider Their Nuclear Choices , Brookings Institution Press, Washington 2006, s. 12. (^119) IAEA predicts more nuclear states , BBC News, 16 października 2006 r. (^120) Restraints fray and risks grow as Nuclear Club gains members , „NY Times” z 15 października 2006 r.

364 ROCZNIK STRATEGICZNY 2006/^2007

stycznym scenariuszu zgodnie z przypuszczeniami Izraela może to nastąpić już pod koniec 2007 roku^126 Dążenie Iranu do posiadania broni nuklearnej wynika z oczekiwanych korzyści, jakie ma ona przynieść. Broń nuklearna jest jedynym środkiem odstraszania przed Stanami Zjednoczonymi. Przykład Korei Północnej pokazał Iranowi, że zapobiega ona podzieleniu losu Saddama Husajna. Wskazał również, że taktyka balansowania na krawędzi w grze o wysoką stawkę jest bardzo opłacalna 127. Iran postrzega tę broń także jako sposób zwiększenia swojej siły i prestiżu w regionie. Wpływ na jego kalkulacje nuklearne wywierają ponadto: zaawansowane programy nuklearne Izraela, Indii i Pakistanu, zacieśnianie się stosunków Izraela z Turcją i Indiami oraz chęć zrównoważenia przewagi konwencjonalnej innych państw regionu. Dążenie do wejścia w posiadanie broni nuklearnej postrzegane jest też przez wszystkie siły polityczne jako źródło dumy narodowej^128

Państwa progowe

Percepcja zagrożenia ze strony Korei Północnej może skłonić do budowy włas- nych sił nuklearnych Japonię oraz Koreę Południową. Po północnokoreańskiej pró- bie premier Shinzo Abe wielokrotnie powtarzał, że Japonia pozostanie państwem nienuklearnym, trzymając się swoich „Trzech Nuklearnych Zasad” – nieproduko- wania, nieposiadania i niezezwalania na umieszczanie broni nuklearnej na jej tery- torium. Jego gabinet był jednak bardzo podzielony w kwestii wznowienia debaty dotyczącej posiadania własnego systemu nuklearnego odstraszania^129. Nawołujący do tej debaty minister spraw zagranicznych Taro Aso potwierdził, że Japonia po- siada zdolności budowy broni nuklearnej. Przywoływał także oficjalne stanowiska rządu, zgodnie z którymi pacyfistyczna konstytucja, zezwalająca na samoobronę, nie zabrania posiadania broni nuklearnej dla celów obronnych^130 Próba nuklearna Korei Północnej wywołała debatę nuklearną także w Korei Południowej. Według byłego przewodniczącego partii konserwatywnej, Lee Hoi-changa, Korea Południowa będzie rozważać opcję nuklearną, jeżeli sytuacja w Korei Północnej się pogorszy. Kluczowa będzie jednak postawa Japonii. Rządowi urzędnicy przyznają, że Korea Południowa będzie się czuła zmuszona do zrówno- ważenia jej nuklearnego arsenału^131 Nuklearny Iran naruszy istniejącą regionalną równowagę sił, wpływając na kal- kulacje obronne pozostałych państw. Obawy pogłębiło zainteresowanie rozwojem energii jądrowej Egiptu, Arabii Saudyjskiej, Algierii, Syrii, Tunezji i Maroka. Choć deklarowanymi przyczynami tego zainteresowania były potrzeba odsalania wody oraz dywersyfikacja źródeł energii, zbudowanie nuklearnej infrastruktury oraz zdo- (^126) M. Fitzpatrick, Assesing Iran’s nuclear programme , „Survival” 2006, t. 48, nr 3, s. 5–26. (^127) Idem, Iran and North Korea: The proliferation nexus , „Survival” 2006, t. 48, nr 1, s. 67. (^128) J. Cirincione et al., op. cit., s. 296–297. (^129) Japanese nukes: Voicing the unthinkable , Asia Times Online, 16 listopada 2006 r. (^130) Briefly: Japan says it has skill to make atomic weapon , „IHT” z 30 listopada 2006 r. (^131) North Korea’s nuclear test: The fallout, „Asia Briefing” nr 56, International Crisis Group, Seoul–Brus- sels, 13 listopada 2006 r., s. 8–9, http://www.crisisgroup.org/home/index.cfm?l=1&id=4502.

ROLA BRONI ATOMOWEJ W POLITYCE... 365

bycie wykwalifikowanego personelu może jednocześnie posłużyć tym państwom jako część przyszłej strategii „nuklearnego hedgingu”^132. Największe obawy spośród tych państw wzbudzają widzące w szyickim Iranie swojego politycznego i ideo- logicznego rywala sunnickie Arabia Saudyjska i Egipt. Prezydent Egiptu Hosni Mubarak 4 stycznia 2007 r. w rozmowie z premierem Izraela Ehudem Olmertem w Szarm asz-Szajch stwierdził, że choć Egipt „nie chce broni nuklearnej, odkąd staje się ona coraz bardziej obecna w regionie, musi się bronić” 133 W wywiadzie dla izraelskiej gazety „Yediot Ahronot” zagroził, że „albo broń masowego rażenia zniknie z regionu, albo będzie się w nim rozprzestrzeniać” 134. W przeciwieństwie do Egiptu Arabia Saudyjska nie zmieniła swojego oficjalnego stanowiska dotyczą- cego posiadania broni nuklearnej. Na chęć jej posiadania wskazywać mogą m.in.: bliskość Iranu, obawy przed szyickim transnacjonalizmem, finansowanie programu nuklearnego Pakistanu oraz przeszłe związki z handlującym technologiami nuklear- nymi A.Q. Khanem i innymi pakistańskimi naukowcami zajmującymi się produkcją broni nuklearnej^135. Irańska bomba atomowa może skłonić do wejścia w jej posia- danie także Turcję^136

NUKLEARNE ZAGROŻENIA XXI WIEKU

Z istnieniem broni atomowej nierozerwalnie związane jest ryzyko jej użycia. Według konkluzji raportów Komisji z Canberry ds. eliminacji broni jądrowej z 1996 roku i Komisji Carnegie ds. zapobiegania konfliktom zbrojnym z 1997 roku „twierdzenie, że duże ilości broni jądrowej mogą być nieustannie utrzymywane i nigdy nie użyte – pomyłkowo lub w wyniku decyzji – jest niewiarygodne ( defies credibility )” 137. W opinii Kofiego Annana z kwietnia 2000 roku na początku XXI wieku nuklearna wojna pozostaje „realną i przerażającą możliwością”^138. Niepokój budzi ponad 12 tys. operacyjnych głowic nuklearnych, w tym kilka tysięcy goto- wych do natychmiastowego odpalenia w ciągu kilku minut (w przypadku Stanów Zjednoczonych i Rosji), które w styczniu 2006 roku znajdowały się w arsenałach państw-posiadaczy 139. Wśród nuklearnych konfliktów mogących wystąpić w XXI wieku wymienia się m.in.: konflikty między „starymi nuklearnymi mocarstwami”, szczególnie Rosją i USA, a także w ramach rosyjsko-amerykańsko-chińskiego „trój- kąta”, wojnę między nowymi państwami nuklearnymi – Indiami i Pakistanem, kon-

(^132) Nuclear energy expansion in the Middle East. Reactions to Iran? , „IISS Strategic Comments” 2006, t. 12, nr 9. 133 Mubarak hints: We’ll develop nukes , Ynetnews, 5 stycznia 2007 r. (^134) Egypt warns Iran over its nuclear weapons program , „The Daily Star Egypt” z 5 stycznia 2007 r. (^135) Nuclear energy expansion in the Middle East. Reactions to Iran? ..., op. cit. (^136) M. Kibaroglu, Iran’s Nuclear Program May Trigger the Young Turks to Think Nuclear, „Pro- liferation Analysis”, 20 grudnia 2004 r., http://www.carnegieendowment.org/npp/publications/index. cfm?fa=view&id=16284. (^137) R.S. McNamara, Reflecting on war in the twenty-first century: The context of nuclear abolition , w: J. Baylis, R. O’Neill, Alternative Nuclear Futures: The Role of Nuclear Weapons in the Post-Cold War World 138 , Oxford University Press 2000, s. 236, przypis 11.

139 Annan says nuclear war remains a ‘terrifying possibility’ , CNN.com, 24 kwietnia 2000 r. „SIPRI Yearbook 2006”, op. cit., s. 639–640.