Pobierz Rola kapitałów własnych i obcych w finansowaniu operacji banków spółdzielczych w Polsce i więcej Publikacje w PDF z Banking and Finance tylko na Docsity!
A N N A L E S
U N I V E R S I TAT I S M A R I A E C U R I E - S K à O D O W S K A LUBLIN – POLONIA VOL. XLVI, 4 SECTIO H 2012 Uniwersytet Marii Curie-Skáodowskiej w Lublinie, Katedra BankowoĞci
TAMARA ANNA GALBARCZYK
Rola kapitaáów wáasnych i obcych w finansowaniu...
aktywnych operacji banków spóádzielczych w Polsce
The role of external and equity capital in funding the operations of active cooperative banks in Poland
Sáowa kluczowe: banki spóádzielcze, kapitaáy wáasne i obce, operacje aktywne, finansowanie
Key words: cooperative banks, external and equity capital, active operations, funding
WstĊp
Istota dziaáania banków spóádzielczych nie odbiega od banków komercyjnych, przy czym ze wzglĊdu na mniejsze wymagania odnoĞnie do wyposaĪenia kapitaáowego ich zakres dziaáania terytorialny przedmiotowy zostaá ustawowo ograniczony. Obecnie, w wyniku kolejnych nowelizacji przepisów, mogą one wykonywaü niemalĪe wszystkie czynnoĞci wskazane w ustawie Prawo bankowe^1. NajpóĨniej rozszerzono zakres ich dziaáania o prawo emitowania papierów wartoĞciowych 2. DziĊki temu czĊĞü banków skorzystaáa z moĪliwoĞci zwiĊkszenia funduszy wáasnych w drodze emisji obligacji spóádzielczych, ale koniecznoĞü dalszego ich wzrostu pozostaje nadal najwiĊkszym wyzwaniem – tym bardziej Īe banki spóádzielcze nie są zainteresowane dodatkowymi moĪliwoĞciami zwiĊkszania gáównego Ĩródáa finansowania, jakim są kapitaáy obce,
(^1) Por. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. 2002, nr 72, poz. 665 ze zm., art. 5 i 6, ust. 1 oraz Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających, Dz. U., nr 119 poz. 1252 ze zm., art. 6 i 7. (^2) Ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrze- szaniu siĊ i bankach zrzeszających, Dz. U., nr 127 poz. 1050, art. 1, pkt 1 i 2.
168 TAMARA ANNA GALBARCZYK
w sytuacji gdy niski poziom kapitaáów wáasnych jest barierą dla angaĪowania siĊ w operacje aktywne, a szczególnie w dziaáalnoĞü kredytową. W związku z tym celem autorki staáo siĊ okreĞlenie roli kapitaáów wáasnych i obcych – z uwzglĊdnieniem wykorzystania nowych moĪliwoĞci ich wzrostu – w finansowaniu operacji aktywnych banków spóádzielczych, a zwáaszcza ich dziaáalnoĞci kredytowej.
1. ħródáa finansowania dziaáalnoĞci banków spóádzielczych
W ujĊciu klasycznym, opierającym siĊ na wyróĪnieniu w bilansie strony aktywnej i pasywnej, operacje bankowe są dzielone na aktywne, pasywne i poĞredniczące 3. Operacje pasywne polegają na gromadzeniu przez banki Ğrodków róĪnych klientów, aby áącznie z wáasnymi zasobami lokowaü je w operacjach aktywnych. Stanowią wiĊc Ĩródáo finansowania majątku i dziaáalnoĞci (w szczególnoĞci kredytowej) banku. Obejmują kapitaáy wáasne i obce.
1.1. Kapitaáy (fundusze) wáasne
Kapitaá wáasny peáni funkcjĊ zaáoĪycielską i przesądza o skali prowadzonej dzia- áalnoĞci. Odpowiednie kapitaáy powinny byü zgromadzone jako jeden z warunków utworzenia banku, a w trakcie prowadzenia dziaáalnoĞci naleĪy je utrzymywaü na wymaganym poziomie 4. Elementy funduszy wáasnych ujĊto w tabeli 1. Jak wynika z tabeli, zarówno w funduszach podstawowych, jak i uzupeániają- cych mogą byü uwzglĊdniane inne pozycje okreĞlone przez KNF. Zgodnie z uchwaáą takimi pozycjami zaliczanymi do funduszy podstawowych banku spóádzielczego, za zgodą KNF, mogáy byü obligacje dáugoterminowe, których wartoĞü w ostatnich 10 latach przed wykupem miaáa byü pomniejszana na koniec kaĪdego roku o 10% kwoty zaliczonej do funduszy podstawowych. Mogáy one zostaü zaliczone do fun- duszy podstawowych do wysokoĞci 35% tych funduszy – po speánieniu warunków okreĞlonych w uchwale 5. CzĊĞü banków, korzystając z istniejących moĪliwoĞci, wyemitowaáa obligacje spóádzielcze. 31 grudnia 2011 r. 24 serie obligacji 19 banków spóádzielczych i BPS SA o wartoĞci nominalnej 381,3 mln zá byáy przedmiotem notowaĔ na rynku Catalyst 6.
(^3) M. Iwanicz-Drozdowska, W.L. Jaworski, Z. Zawadzka, BankowoĞü. Zagadnienia podstawowe , Poltext, Warszawa 2006, s. 116. (^4) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, art. 32, ust. 1 i 2 oraz art. 128, ust. 1 i 2. (^5) Uchwaáa nr 314/2009 KNF z dnia 14 paĨdziernika 2009 r. w sprawie innych pozycji bilansu banku zaliczanych do funduszy podstawowych banku, ich wysokoĞci, zakresu i warunków ich zaliczania do funduszy podstawowych banku, Dz. Urz. KNF nr 1, poz. 8, par. 2, ust. 1 i 3 oraz par. 3 i 4. (^6) www.gpwcatalyst.pl (3.01.2012).
170 TAMARA ANNA GALBARCZYK
- po speánieniu okreĞlonych warunków i za zgodą KNF – mogą byü zaliczone do funduszy uzupeániających albo do kapitaáów obcych.
1.2. Kapitaáy obce
Kapitaáy obce znajdują odbicie w pasywach bilansu (jako zobowiązania), czyli bank staje siĊ dáuĪnikiem klientów. Powierzone Ğrodki podlegają zwrotowi i generują koszty pozyskania kapitaáu. Przykáadem takich operacji moĪe byü przyjmowanie depozytów i lokat, emisja papierów wartoĞciowych czy zaciąganie kredytu refinansowego w NBP. PoniewaĪ jednak warunkiem uzyskania kredytu lombardowego i technicznego jest posiadanie rachunku bieĪącego w DSP w NBP, a banki spóádzielcze mają rachunki bieĪące w bankach zrzeszających, nie mogą korzystaü z tego rodzaju kredytów^8. Mogą jedynie redyskontowaü w NBP zdyskontowane weksle 9. Banki spóádzielcze mogą przyjmowaü wkáady pieniĊĪne páatne na Īądanie lub z nadejĞciem oznaczonego terminu oraz prowadziü rachunki tych wkáadów. Obowią- zuje tu jednak wymóg, Īe bank moĪe prowadziü dziaáalnoĞü na terenie województwa, w którym znajduje siĊ jego siedziba, oraz na terenie powiatów, w których znajdują siĊ jego placówki wykonujące czynnoĞci bankowe. Poza tym, za zgodą banku zrzesza- jącego, moĪe dziaáaü takĪe na terenie powiatów sąsiadujących. Wyjątkiem jest bank, którego fundusze wáasne stanowią równowartoĞü co najmniej 5 mln euro – moĪe on prowadziü dziaáalnoĞü na terenie caáego kraju^10 i wykonywaü wszystkie czynnoĞci przewidziane w ustawie Prawo bankowe. SpoĞród – dziaáających na koniec 2010 r. – 576 banków spóádzielczych tylko jeden (Krakowski Bank Spóádzielczy) speániaá te wymogi i dziaáaá samodzielnie^11. 28 sierpnia 2009 r. rozszerzono zakres dziaáania banków spóádzielczych o moĪ- liwoĞü emisji bankowych papierów wartoĞciowych i zaciągania zobowiązaĔ z tytuáu emisji papierów wartoĞciowych za zgodą banku zrzeszającego^12. PowiĊkszanie kapitaáów obcych jest moĪliwe w drodze emisji obligacji, bankowych papierów wartoĞciowych i certyfikatów depozytowych. Emitent obligacji potwierdza zaciągniĊcie okreĞlonej kwoty poĪyczki i zobowią- zuje siĊ do jej zwrotu wáaĞcicielowi obligacji w ustalonym terminie oraz do zapáaty
(^8) Uchwaáa nr 7/2010 Zarządu NBP z dnia 4 marca 2010 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu refi- nansowania banków kredytem lombardowym oraz kredytem w ciągu dnia operacyjnego przez NBP, Dz. Urz. NBP nr 4, poz. 4 ze zm., par. 3, ust. 1, pkt 1 oraz Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających, Dz. U., nr 119, poz. 1252 ze zm., art. 19, ust. 2, pkt 1. (^9) Uchwaáa nr 2/98 Zarządu NBP z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie rodzajów weksli przyjmowanych przez NBP do redyskonta oraz zasad i trybu ich redyskonta, Dz. Urz. NBP nr 3, poz. 5 ze zm., par. 3, pkt 3 i 4. (^10) Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających, Dz. U., nr 119, poz. 1252 ze zm., art. 5. (^11) Raport o sytuacji banków w 2010 r ., Urząd KNF, Warszawa 2011, s. 13. (^12) Ustawa z dnia 1 lipca 2009 r. o zmianie ustawy o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrze- szaniu siĊ i bankach zrzeszających, Dz. U. nr 119, poz. 1252 ze zm., art. 1, pkt 1 i 2.
ROLA KAPITAàÓW WàASNYCH I OBCYCH W FINANSOWANIU... 171
odsetek. Jest to instrument umoĪliwiający zaciąganie poĪyczki jednoczeĞnie u wielu wierzycieli, czĊsto na bardzo dáugi okres^13. Bank, który wyemitowaá obligacje, odpo- wiada caáym majątkiem za zobowiązania z nich wynikające. ĝrodków pochodzących z emisji nie moĪe przeznaczyü na inne cele niĪ okreĞlone w warunkach emisji (o ile je okreĞlono). W warunkach emisji moĪe wprowadziü zakaz lub ograniczenie zbywania obligacji imiennych 14. W celu gromadzenia Ğrodków w záotych lub w walutach obcych banki mogą emitowaü takĪe bankowe papiery wartoĞciowe, które zawierają w treĞci elementy okreĞlone w ustawie, mogą byü zdematerializowane, a bank nie moĪe udzielaü kre- dytów ani poĪyczek na zakup papierów emitowanych przez siebie. Nie podlegają wykupowi przed terminem, o ile ich treĞü nie stanowi inaczej. O zamierzonej emisji, jej warunkach i wartoĞci informowany jest NBP^15. Certyfikaty depozytowe to papiery emitowane przez banki, które potwierdzają záoĪenie depozytu o okreĞlonej wielkoĞci i na oznaczony czas. Certyfikat jest zwy- kle papierem procentowym, ale mogą byü takĪe emitowane certyfikaty dyskontowe, sprzedawane z dyskontem i podlegające wykupowi w terminie zapadalnoĞci wedáug wartoĞci nominalnej^16. Posiadacz certyfikatu nie musi zrywaü lokaty terminowej, co wiąĪe siĊ z obniĪeniem lub utratą odsetek, lecz moĪe sprzedaü certyfikat na rynku wtórnym 17. Dla banku emisja certyfikatów jest formą atrakcyjniejszą niĪ lokata miĊ- dzybankowa, ze wzglĊdu na moĪliwoĞü obrotu na rynku wtórnym^18. Sens emisji polega na tym, Īe są to papiery na okaziciela, podlegające swobodnemu obrotowi na rynku wtórnym. Tymczasem osoby uprawnione do korzystania z gwarancji BFG muszą byü stroną umowy imiennego rachunku bankowego lub mieü wierzytelnoĞü potwierdzoną wystawionym przez bank dokumentem imiennym 19. Ogranicza to zainteresowanie emisją tych walorów w warunkach polskich, a przynajmniej adresowaniem tej emisji do podmiotów, których wierzytelnoĞci podlegają gwarancjom BFG. Rozszerzenie zakresu dziaáania umoĪliwiáo bankom spóádzielczym powiĊkszanie Ĩródeá finansowania dziaáalnoĞci w postaci emisji papierów wartoĞciowych. Jak do tej pory nie byáy one jednak zbyt zainteresowane powiĊkszaniem kapitaáów obcych w tej formie. Problemem w ich przypadku jest niedostatek kapitaáów wáasnych, któ- rych wysokoĞü ogranicza moĪliwoĞci zaangaĪowania w operacje aktywne w wyniku obowiązujących ustawowych limitów koncentracji zaangaĪowania oraz koniecznoĞci zapewnienia adekwatnoĞci kapitaáowej stosownie do podejmowanego ryzyka.
(^13) W. DĊbski, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki , PWN, Warszawa 2003, s. 213. (^14) Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o obligacjach, Dz. U. 2001, nr 120, poz. 1300 ze zm., art. 8, ust. 1, art. 20, 22 i 28, ust. 2. (^15) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U., nr 119, poz. 1252 ze zm., art. 89, ust. 2, art. 90, ust. 1 i 4 i art. 91. (^16) W. DĊbski, op. cit. ; Dz. U., nr 119 poz. 1252 ze zm., s. 51. (^17) System finansowy w Polsce , B. Pietrzak, Z. PolaĔski, B. WoĨniak (red.), PWN, Warszawa 2004, s. 253. (^18) G. Biaáek: Podstawy zarządzania pieniądzem w banku komercyjnym , Twigger, Warszawa 1994, s. 102. (^19) Por. definicjĊ deponenta i Ğrodków gwarantowanych w ustawie z dnia 14 grudnia 1994 r. o BFG, Dz. U. 1995, nr 4, poz. 18 ze zm., art. 2
ROLA KAPITAàÓW WàASNYCH I OBCYCH W FINANSOWANIU... 173
Oprócz depozytów sektora niefinansowego, które stanowiáy okoáo 75% pasywów, banki spóádzielcze pozyskiwaáy takĪe Ğrodki od sektora budĪetowego i finansowego (w tym lokaty miĊdzybankowe bierne). Mają one stosunkowo niewielki udziaá w fi- nansowaniu dziaáalnoĞci, ale ich wielkoĞü w latach 2008–2010 sukcesywnie rosáa. Wyjątek stanowią depozyty sektora budĪetowego, które w roku 2010 zmniejszyáy siĊ o 248 mln zá. W latach 2008–2009 zobowiązania z tytuáu wáasnej emisji w bankach spóádziel- czych nie wystĊpowaáy. Na koniec 2010 r. ich wartoĞü wyniosáa 144 mln zá (0,2% pasywów), co potwierdza niskie zainteresowanie tą formą powiĊkszania kapitaáów obcych.
2. Aktywne operacje banków spóádzielczych
Operacje aktywne są ewidencjonowane w aktywach bilansu banku, realizowane na rachunek i ryzyko banku i polegają na lokowaniu Ğrodków pieniĊĪnych w celu osiągania przychodów. Ich przykáadem jest udzielanie kredytów, lokowanie Ğrodków w papiery wartoĞciowe i udziaáy oraz na rynku miĊdzybankowym (lokaty miĊdzy- bankowe czynne).
2.1. DziaáalnoĞü kredytowa
Banki spóádzielcze mogą udzielaü kredytów i poĪyczek, przy czym czynnoĞci te mogą byü wykonywane z osobami fizycznymi zamieszkującymi lub prowadzącymi przedsiĊbiorstwo na terenie dziaáania banku bądĨ z osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowoĞci prawnej, ale posiadającymi zdolnoĞü prawną, mającymi siedzibĊ lub jednostki organizacyjne na terenie dziaáania banku 20. Udzielając kredytów, banki muszą przestrzegaü obowiązujących limitów. Zgodnie z ustawą zaangaĪowanie finansowe banku w pojedynczym podmiocie lub grupie pod- miotów powiązanych nie mogáo przekroczyü 20% lub 25% funduszy wáasnych banku. ZaangaĪowanie osiągające lub przekraczające 10% funduszy wáasnych traktowano jako duĪe, a áączna suma takich zaangaĪowaĔ nie mogáa byü wyĪsza niĪ 800% tych funduszy^21. PoniewaĪ zrzeszone banki spóádzielcze mają mniejsze fundusze wáasne niĪ pozostaáe banki, co determinuje niĪsze maksymalne kwoty zaangaĪowania, ich klientami są zwykle osoby fizyczne, jednostki samorządu terytorialnego i maáe przedsiĊbiorstwa w niewielkim stopniu korzystające z finansowania zewnĊtrznego.
(^20) Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spóádzielczych, ich zrzeszaniu siĊ i bankach zrzeszających, Dz. U., nr 119, poz. 1252 ze zm., art. 6, ust. 1, pkt 3 i 6 oraz ust. 2. (^21) Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U., nr 119, poz. 1252 ze zm., art. 71. Ustawowe limity koncentracji zaangaĪowania ulegáy zmianie 12 lipca 2011 r.
174 TAMARA ANNA GALBARCZYK
2.2. Inwestycje w papiery wartoĞciowe
Za zgodą banku zrzeszającego banki spóádzielcze mogą obejmowaü lub nabywaü akcje i prawa z akcji, udziaáy innej osoby prawnej i jednostki uczestnictwa w fundu- szach inwestycyjnych (zgody nie wymaga obejmowanie lub nabywanie akcji i praw z nich lub udziaáów banków), a takĪe dokonywaü obrotu papierami wartoĞciowymi 22. Papiery wartoĞciowe mogą byü nabywane w celach zarobkowych, jako pokrycie rezerwy páynnoĞci lub funduszy ochrony Ğrodków gwarantowanych, które są two- rzone w związku z dziaáalnoĞcią gwarancyjną BFG. Mogą tu jednak wystĊpowaü pewne ograniczenia. Banki spóádzielcze mogą nabywaü skarbowe papiery wartoĞciowe, ale nie mogą byü uczestnikami przetargów, w których są sprzedawane bony lub obligacje skarbo- we oferowane w sieci hurtowej. Podobnie jak inni nabywcy muszą korzystaü z po- Ğrednictwa dealerów skarbowych papierów wartoĞciowych, speániających okreĞlone warunki (^23). Na liĞcie dealerów, z którymi MF podpisaáo umowy na 2012 r., jest 14 banków, wĞród których nie ma ani banków spóádzielczych, ani zrzeszających 24. Banki spóádzielcze mogą natomiast nabywaü obligacje detaliczne w drodze subskrypcji lub zamiany, którą prowadzą uprawnione podmioty^25. Ze wzglĊdu na wymóg posiadania rachunku bieĪącego w DSP w NBP banki spóádzielcze zrzeszone nie mogą:
- braü udziaáu w podstawowych i dostrajających operacjach otwartego rynku 26 ,
- nabywaü samodzielnie bonów pieniĊĪnych NBP na rynku pierwotnym, ponie- waĪ nie mogą byü uczestnikami RPW^27.
2.3. WielkoĞü i struktura aktywów w latach 2008–
Podstawową formą operacji aktywnych jest dziaáalnoĞü kredytowa. Udziaá kredy- tów w aktywach banków spóádzielczych w analizowanym okresie wynosiá niewiele ponad 60% (60,7–63,3%), co wynika z tabeli 4.
(^22) Ibidem , art. 8. (^23) Rozporządzenie MF z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych, Dz. U. nr 250, poz. 1679, par. 8, ust. 1, pkt 1 oraz Rozporządzenie MF z dnia 20 grudnia 2010 r. w sprawie warunków emitowania obligacji skarbowych oferowanych w sieci sprzedaĪy hurtowej, Dz. U. nr 250, poz. 1680, par. 8, ust. 1, pkt 1. (^24) www.mf.gov.pl (5.05.2012). (^25) Rozporządzenie MF z dnia 3 grudnia 2010 r. w sprawie warunków emitowania obligacji skarbowych oferowanych w sieci sprzedaĪy detalicznej, Dz. U. nr 237, poz. 1573, par. 6 i 8. (^26) Uchwaáa nr 56/2010 Zarządu NBP z dnia 21 paĨdziernika 2010 r. w sprawie kryteriów uczestnictwa banków krajowych, oddziaáów banków zagranicznych oraz oddziaáów instytucji kredytowych w operacjach otwartego rynku prowadzonych przez NBP, Dz. Urz. NBP nr 14, poz. 15, par. 2, pkt 1 i par. 3, pkt 1. (^27) Uchwaáa nr 71/2010 Zarządu NBP z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie wprowadzenia Regulaminu Rejestru Papierów WartoĞciowych, Dz. Urz. NBP nr 20, poz. 22, zaáącznik, par. 2, pkt 2.
176 TAMARA ANNA GALBARCZYK
3. Specyfika i konsekwencje finansowania dziaáalnoĞci kredytowej banków spóádzielczych Ğrodkami z dziaáalnoĞci depozytowej
Jak wynika z prowadzonych rozwaĪaĔ, najwaĪniejszym Ĩródáem finansowa- nia dziaáalnoĞci banków spóádzielczych, podobnie zresztą jak komercyjnych, jest dziaáalnoĞü depozytowa (depozyty sektora niefinansowego, gáównie gospodarstw domowych), a podstawową formą operacji aktywnych – dziaáalnoĞü kredytowa (kre- dyty dla gospodarstw domowych). JednakĪe w latach 2008–2010 udziaá depozytów sektora niefinansowego w pasywach banków spóádzielczych (odpowiednio 73,3%, 74%, 76,4%) byá znacznie wyĪszy niĪ w bankach komercyjnych (48,2%, 53,7%, 53%). Z kolei udziaá kredytów dla tego sektora w aktywach (56,9%, 58,6%, 56,2%) niewiele róĪniá siĊ od udziaáu w bankach komercyjnych (59,1%, 60,7%, 60,5%). Banki spóádzielcze charakteryzowaáy siĊ ponadto wyĪszym stosunkiem depozytów do kre- dytów, szczególnie w odniesieniu do sektora niefinansowego i niĪszym stosunkiem kredytów do kapitaáów wáasnych (tabela 6).
Tabela 6. Wybrane wskaĨniki dziaáalnoĞci depozytowo-kredytowej (w %)
2008 2009 2010 BS BK BS BK BS BK Depozyty ogóáem/kredyty ogóáem 141,6 117,9 135,8 115,6 141,2 114, Depozyty sektora niefinansowego/ kredyty sektora niefinansowego 128,7^ 81,5^ 126,3^ 88,6^ 136,0^ 87, Kredyty ogóáem/kapitaáy wáasne 586,5 711,9 598,0 656,5 590,7 644, Kredyty sektora niefinansowego/ kapitaáy wáasne 549,9^ 661,6^ 553,5^ 586,7^ 540,7^ 568, BS – banki spóádzielcze, BK – banki komercyjne ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie Raportu o sytuacji banków w 2010 r. , UKNF, Warszawa 2011, s. 70 i 72.
PowyĪsze dane Ğwiadczą o tym, Īe depozyty w bankach spóádzielczych przekra- czaáy znacznie kredyty ogóáem przez nie udzielone. Jeszcze wiĊksza róĪnica wystĊ- powaáa w odniesieniu do depozytów i kredytów sektora niefinansowego. W bankach komercyjnych kredyty dla tego sektora byáy czĊĞciowo finansowane depozytami pozyskanymi z sektora finansowego i budĪetowego oraz Ğrodkami z emisji papie- rów wartoĞciowych. W bankach spóádzielczych depozyty sektora niefinansowego przewyĪszaáy kredyty udzielone podmiotom z tego sektora. NadwyĪka musiaáa wiĊc finansowaü kredyty dla pozostaáych sektorów, inwestycje w papiery wartoĞciowe i udziaáy lub lokaty w bankach zrzeszających. Nic wiĊc dziwnego, Īe banki spóá- dzielcze nie byáy zbyt zainteresowane powiĊkszaniem kapitaáów obcych np. w drodze
ROLA KAPITAàÓW WàASNYCH I OBCYCH W FINANSOWANIU... 177
emisji papierów wartoĞciowych. Z powodu maáych kapitaáów wáasnych nie mogáy bowiem znacząco zwiĊkszyü skali dziaáalnoĞci kredytowej z uwagi na obowiązujące limity koncentracji zaangaĪowania. Dlatego teĪ czĊĞü banków byáa wrĊcz zaintere- sowana emisją obligacji spóádzielczych jako formą powiĊkszenia funduszy wáasnych (podstawowych lub uzupeániających). ChociaĪ emisja papierów dáuĪnych nie bĊdzie miaáa wpáywu na fundusze podstawowe, banki bĊdą je z pewnoĞcią nadal emitowaü, zaliczając Ğrodki do funduszy uzupeániających, jako zobowiązania podporządkowane. Aby sprostaü nowym regulacjom ostroĪnoĞciowym, bĊdą ponadto zmuszone dokonaü redefinicji kapitaáów wáasnych oraz powiĊkszyü fundusze podstawowe, ale proces ten ma byü rozáoĪony w czasie. Dopiero zwiĊkszenie funduszy wáasnych, znoszące barierĊ wzrostu portfela kredytowego, moĪe spowodowaü zainteresowanie banków spóádzielczych powiĊkszaniem kapitaáów obcych, m.in. poprzez emisjĊ papierów wartoĞciowych.
ZakoĔczenie
Pomimo finansowania operacji aktywnych przede wszystkim przez kapitaáy obce koniecznoĞü posiadania odpowiedniej bazy kapitaáowej i presja konkurencji wymusza na bankach spóádzielczych dąĪenie do ciągáego poszukiwania potencjal- nych Ĩródeá powiĊkszania nie tyle kapitaáów obcych, ile funduszy wáasnych. NaleĪą do nich wypracowany zysk, podwyĪszenie zadeklarowanych udziaáów, przyjĊcie nowych czáonków czy powiĊkszenie kwoty dodatkowej odpowiedzialnoĞci czáonków. Poza tym waĪną pozycją umoĪliwiającą wzrost kapitaáów wáasnych są zobowiązania podporządkowane, które w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji KNF mogą byü takĪe zaliczane do funduszy uzupeániających. Dotychczas zobowiązania takie zaciągane w bankach zrzeszających i innych podmiotach miaáy gáównie charakter poĪyczek 29. Aktualnie banki mają moĪliwoĞü zaciągania zobowiązaĔ związanych z emisją papierów wartoĞciowych, dziĊki czemu Ğrodki pozyskane z emisji certyfi- katów depozytowych czy obligacji, po speánieniu okreĞlonych warunków i uzyskaniu zgody KNF, mogą byü zaliczone do funduszy uzupeániających. NajwaĪniejszym problemem stojącym przed bankami spóádzielczymi bĊdzie jednak nie tylko koniecznoĞü powiĊkszenia funduszy wáasnych, ale takĪe funduszy podstawowych, z których bĊdą wyáączone fundusze udziaáowe. W celu sprostania nowym wymaganiom (CRD IV i Bazylea III) zostaną prawdopodobnie wzmocnione procesy áączenia banków spóádzielczych. Konsolidacje są wskazane tym bardziej, Īe monitorowanie tego sektora wskazuje na niedostateczne wykorzystanie potencjaáu organizacyjnego i finansowego.
(^29) A. Krakowiak, K. Owczarek, Jak uruchomiü potencjaá banków spóádzielczych , „Bank Wspólnych Siá” 2010, nr 4, s. 21.
ROLA KAPITAàÓW WàASNYCH I OBCYCH W FINANSOWANIU... 179
(especially lending activity). The barrier here is the low level of equity capital and the concentration limits in force. The need to have the appropriate capital base, pressure by competitors, and changes in supervisory regulations will force banks to increase equity capital, e.g. through profit accumulation, an increase in declared shares and/or in the number of members. This will not be easy in time of crisis; therefore, consolidation processes of the sector will intensify.
