Rola nauczycieli i rodziców w organizacji czasu wolnego dzieci w wieku wczesnoszkolnym, Publikacje z Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna

Pobierz Rola nauczycieli i rodziców w organizacji czasu wolnego dzieci w wieku wczesnoszkolnym i więcej Publikacje w PDF z Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna tylko na Docsity! 95 1 J. Kraszewska, Czas wolny i bezpieczeństwo dziecka, „Nauczanie Początkowe” (2008/2009)1, s. 9. 2 B. Matyjas, Czas wolny, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. T. Pilch, Warszawa 2003, s. 559. Wprowadzenie Obecnie wiele działań pedagogicznych, psychologicznych oraz spo- łecznych ukierunkowanych jest na organizację czasu wolnego. Niezwy- kle popularne stają się wszelkie kursy bądź szkoły zarządzania czasem, gdyż ludzie są coraz bardziej świadomi faktu, że „prawdziwy rozwój czło- wieka dokonuje się w jego czasie wolnym”1. Termin czas wolny pojawił się i upowszechnił z chwilą uznania go przez Międzynarodową Konferencję UNESCO w 1957 r2. Warto pod- kreślić, że w starożytnym Rzymie i Grecji przywilej posiadania czasu wol- nego należał przede wszystkim do ludzi wolnych i w całości przeznaczo- ny był na odpoczynek. Niewolnicy z powodu nadmiaru pracy nie dysponowali czasem wolnym. Grecy używali określenia skhole, w klasycznej łacinie scholie, co może oznaczać spokój bądź czynienie czegoś powoli, odpoczynek oraz wytchnienie, ale także zajęcia typowo relaksacyjne, jak Anna Kowalczyk Rola nauczycieli i rodziców w organizacji czasu wolnego dzieci w wieku wczesnoszkolnym The Role of Teachers and Parents in Organization of Free Time Activities for Students of Early School Age Z teorii – artykuły recenzowane/Theory – Peer-Reviewed Articles 96 3 B. Jodłowska (red.), Dziecko w kręgu wychowania, Kraków 2002, s. 235–241. 4 J. Pięta, Pedagogika czasu wolnego, Warszawa 2008, s. 11. 5 B. Matyjas, Czas wolny, dz. cyt., s. 560. Z teorii – artykuły recenzowane/Theory – Peer-Reviewed Articles słuchanie muzyki czy spotkania towarzyskie. W literaturze odnajdujemy także termin otium, który w języku łacińskim oznacza wolność od zajęć zawodowych, bezczynność, spokój jak również próżniactwo. Według Arystotelesa czas wolny to ten, w którym odpoczywa organizm znużony pracą3. Ważne jest umiejętne spędzanie czasu wolnego. Umiejętności tej jednak trzeba się nauczyć lub być do tego wychowanym. Współcześnie czas wolny jest przywilejem wszystkich grup społecz- nych, ma jednak inny wydźwięk. Czas wolny dziecka w wieku wczesno- szkolnym to ten, który pozostaje mu do własnej dyspozycji po wykonaniu wszystkich obowiązkowych zadań takich jak: czas spędzony w szkole, od- rabianie lekcji, obowiązki domowe, ale także wszelkie czynności związana z zaspokojeniem podstawowych potrzeb biologicznych oraz higienicznych. Ideą czasu wolnego jest regeneracja sił fizycznych i psychicznych oraz wykonywanie czynności według swojego upodobania4, często związana z zaspokajaniem własnych zainteresowań. Istotną rolę w organizacji cza- su wolnego ma szeroko rozumiana wolność, która umożliwia dziecku dokonanie wyboru odnośnie co do tego, czym chce się zajmować. Funkcje i formy spędzania czasu wolnego Analizując zagadnienie czasu wolnego, należy również uwzględnić jego funkcje, które mogą być realizowane na różne sposoby: indywidual- nie, grupowo bądź rodzinnie. Można wyodrębnić trzy główne funkcje czasu wolnego: – odpoczynek i rekreacja5 – ukierunkowane na regenerację sił fizycz- nych i psychicznych. Jest to szczególnie ważne dla dzieci kilkuletnich i na- stolatków, gdyż jedynie dziecko wyspane i wypoczęte może w sposób efek- tywny podjąć działania edukacyjne; – zabawa i rozrywka – rozumiane nie tylko jako rozwijanie zaintere- sowań i zdolności, lecz także rozbudzanie potrzeby doskonalenia się i pra- cy nad sobą. Służy przystosowaniu społecznemu, kształci intelekt oraz inne cechy osobowości; – spędzanie czasu w różnych grupach rówieśniczych – już dziecko kilkuletnie odczuwa silną potrzebę kontaktów z rówieśnikami. W przy- padku dzieci regeneracja sił następuje bardzo szybko i to najczęściej po- przez czynny wypoczynek. Intensywny czas zabawy jest jednocześnie re- laksem, a brak takich form spędzania czasu wolnego powoduje u dziecka niezadowolenie a nawet frustrację. 99 nologie cyfrowe, nowe metody pracy w systemie kształcenia, dewaluacja statusu zawodu nauczycielskiego, a także nowa polityka oświatowa pań- stwa stawiają współczesnego nauczyciela przed wieloma nowymi zada- niami. Jego rola nie ogranicza się jedynie do uczenia i przekazywania jakieś wiedzy. Postrzegana jest już nie tylko jako rola dydaktyka, ale tak- że wychowawcy i opiekuna, przewodnika i doradcy, uogólniając – mena- dżera w edukacji. Niejednokrotnie to pedagog jest pierwszą osobą, która dostrzega pozytywne i negatywne zmiany w osobowości ucznia. Jest świad- kiem jego sukcesów i porażek oraz towarzyszem drogi ku dorosłości. Pedagodzy powinni więc podejmować trud pełnienia roli inspirato- rów również w odniesieniu do organizacji czasu wolnego, stale diagno- zujących możliwości i potrzeby uczniów, jak i społeczne wymagania. Rola nauczycieli jako organizatorów czasu wolnego jest dość duża, gdyż dziecko ma zbyt mały zasób doświadczeń, co często uniemożliwia mu właściwe ocenienie tego, co jest korzystne dla jego prawidłowego rozwoju, a co bezwartościowe lub szkodliwe. Doradcza obecność rodziny i szkoły jest niezwykle istotna i polega nie tylko na aktywnym uczestnictwie w spę- dzaniu czasu wolnego z dziećmi, ale także na zapobieganiu sytuacjom zagrażającym życiu, zdrowiu i właściwemu funkcjonowaniu wychowan- ka. Niepokojące jest, iż w codzienności uczniów wczesnoszkolnych ob- serwuje się zjawisko zabijania czasu, najprościej określane po prostu jako nuda, która jest wypełniona nic nieznaczącymi w sensie rozwojowym, a niekiedy szkodliwymi zajęciami. Niewłaściwe spędzanie czasu wolne- go może wręcz prowadzić do sytuacji niebezpiecznych dla dziecka, przy- czyniać się do jego udziału w przestępczości, a nawet związaniu ucznia z tego typu grupami, klikami czy gangami. Nadmiar wolnego czasu i nie- umiejętność jego zagospodarowania mogą doprowadzić do zachowań dewiacyjnych dzieci i młodzieży oraz wpływać destrukcyjnie. Stąd po- przez realizację atrakcyjnych propozycji rodzina i szkoła powinna przy- gotowywać dzieci do unikania zagrożeń, kształtować umiejętność bez- piecznego korzystania z czasu wolnego, odkrywać i rozwijać zainteresowania uczniów oraz budować poczucie ich własnej wartości. Organizacja czasu wolnego przez szkołę i rodzinę Zadaniem szkolnictwa jest przygotowanie obywatela do zmieniają- cego się świata, wyposażenie go w potrzebny potencjał – wiedzę i umie- jętności. Celem pracy nauczyciela, w tym nauczyciela wczesnej edukacji, jest rozwój prawego człowieka, wrażliwego na dobro i piękno, czułego na zagrożenia ludzkości i świata, troszczącego się o własny, prawidłowy rozwój. Głównym wymaganiem, które spoczywa na nauczycielu, jest dba- nie o to, by uczeń mógł się rozwijać i funkcjonować jako niezależny pod- 100 Z teorii – artykuły recenzowane/Theory – Peer-Reviewed Articles miot. W kształceniu umiejętności pełnego korzystania z czasu wolnego potrzebne jest planowe oddziaływanie wychowawcze od najwcześniejszych lat. Działalność szkoły skupia się na organizowaniu różnego rodzaju im- prez, udostępnianiu biblioteki, czytelni, świetlicy szkolnej, sali gimnastycz- nej oraz pracy w kołach zainteresowań. Szkoła, która potrafi skutecznie zaszczepić swym wychowankom zamiłowanie do różnych dziedzin wie- dzy, może stać się placówką dobrze wychowującą do wolnego czasu. Zajęcia pozalekcyjne nie mogą stanowić wydłużenia zajęć dydaktycz- nych realizowanych przez nauczyciela w ramach konkretnego przedmiotu i powinny być prowadzone przez dobrze do tego przygotowanych meryto- rycznie i metodycznie nauczycieli i instruktorów. Muszą oni posiadać wła- ściwe do prowadzonych zajęć kompetencje – nie tylko merytoryczne i pe- dagogiczne, lecz także odpowiednie predyspozycje osobowościowe sprzyjające nawiązywaniu właściwego kontaktu emocjonalnego z wycho- wankiem. Szkoła, która włącza się bezpośrednio w większość sfer życia młodego człowieka, może świadomie organizować proces wychowania, szanując indywidualizację i podmiotowość ucznia, a także uwzględniając fakt, że koordynacja pracy szkoły i placówek wychowania pozaszkolnego jest niezbędna w kształtowaniu postaw, zachowań i intelektu młodych ludzi. Oprócz wychowania, które odbywa się w ramach programu szkol- nego, dużą rolę odgrywa system wychowania równoległego. Według Roz- porządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu9 z 7 marca 2005 r. do placówek wychowania pozaszkolnego zalicza się: pałace młodzieży, młodzieżowe domy kultury, międzyszkolne ośrodki sportowe, ośrodki politechniczne, ogniska pracy pozaszkolnej, ogrody jordanowskie, po- zaszkolne placówki specjalistyczne, biblioteki i czytelnie, a także świetlice. To samo rozporządzenie określa również, jakie zadania są realizowane przez te placówki (edukacyjne, wychowawcze, kulturalne, profilaktycz- ne, opiekuńcze, prozdrowotne, sportowe i rekreacyjne). Instytucje edukacji równoległej są doskonałą alternatywą dla dzieci, które chcą spożytkować swój czas wolny w taki sposób, który przyczyni się do rozwijania ich zainteresowań, zdolności i umiejętności. Właściwie dobrane zajęcia pozaszkolne nie tylko rozwijają i wspomagają pracę szkoły i rodziny, ale przede wszystkim dają dzieciom ogromną radość. Z kolei rodzina stanowi podstawowe środowisko życia i wychowa- nia młodego człowieka. Do jej podstawowych dziedzin planowego od- 9 Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w sprawie rodza- jów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach, http://bip.men.gov.pl/men_bip/akty_pr_1997-2006/ rozp_367.php?wrapper=test, 1 (dostęp: 05.01.2015). 101 działywania można zaliczyć troskę o prawidłowy rozwój fizyczny i inte- lektualny dziecka, jego sprawność i zdrowie. Zadaniem rodziny jest rów- nież zaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka, przy równoczesnym wzbogacaniu jego życia uczuciowego, rozwijaniu w nim dyspozycji po- zytywnych i przełamywaniu dyspozycji negatywnych. Istotną rolę odgry- wa wdrażanie w kulturę własnego społeczeństwa, grupy społecznej, z którą jest najściślej związane, w kulturę ogólnoludzką, jak i rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych dziecka. Rola rodziców w życiu dziecka jest nadrzędna, ponieważ to oni są pierwszymi jego nauczyciela- mi i stają się wzorami postępowania. Od warunków stworzonych przez rodzinę, przekazywanych systemów wartości i nawyków, zależy czy czas wolny będzie poświęcany wypoczyn- kowi, rozwojowi osobowości, rozrywce, czy stanie się czasem bezwarto- ściowym dla rozwoju. Dziecko w wieku wczesnoszkolnym jest jeszcze mało samodzielne, więc zakres czasu wolnego, a zwłaszcza sposób jego spędza- nia, w dużej mierze uzależniony jest od tego, co rodzice zaproponują. Możliwości gospodarowania czasem wolnym w rodzinie można uzależnić od kilku czynników m.in.: od poziomu wykształcenia rodziców, warun- ków materialnych rodziny, wysokości zarobków, standardów wyposażenia mieszkania, ilości czasu wolnego rodziców, wpojonych wzorów spędzania tego czasu w poprzednich pokoleniach. Współcześnie w rodzinach można zaobserwować dominację indywidualnych zamiast wspólnych form wypo- czywania oraz swoistego rodzaju osamotnienia w sferze czasu wolnego. Fakt ten spowodowany jest postępem technologicznym, wzrastającym ko- rzystaniem z mass- i multimediów. Kontakt dziecka z Internetem czy tele- wizją zaczyna się od wczesnych lat i ma charakter permanentny. Z badań wynika, że dwu- i trzylatki oglądają programy telewizyjne średnio od 45 minut do 1 godziny, a dzieci w wieku od 5 do 14 lat poświęcają mediom 3–4 godziny dziennie10. Współczesną tradycją staje się spędzanie wieczo- rów i świąt przed ekranem telewizora czy komputera. Tego typu postawy i zachowania prowadzą w konsekwencji do zamknięcia międzypokolenio- wego przekazu kulturowego oraz do zaniku więzi wewnątrzrodzinnej. Ro- dzice, jako prawni opiekunowie, ponoszą odpowiedzialność za rozwój dziecka, a także za sposób spędzania przez nie czasu wolnego. Podstawy metodologiczne badań własnych Istotną rolę w organizacji czasu wolnego odgrywają rodzice i na- uczyciele. Celem przeprowadzonych badań było określenie, możliwie jak 10 J. Izdebska, Współczesna rodzina wobec eksplozji mediów elektronicznych – wyzwaniem dla edukacji medialnej, „Edukacja” (2009)3, s. 28. 104 Różnorodność propozycji spędzania czasu wolnego jest jednocze- śnie wygodą i dylematem. Poniższa tabela 3 prezentuje najczęstsze formy spędzania czasu, a tabela 4 formy najmniej preferowane przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Tabela 3. Najczęstsze formy spędzania czasu wolnego przez dzieci w wieku wczesno- szkolnym. Źródło: opracowanie własne Rodzaj czynności spędzanie czasu z rodziną zabawa z kolegami sport oglądnie telewizji korzystanie z komputera słuchanie muzyki rysowanie, malowanie czytanie książek n 30 26 22 21 16 14 11 8 % 100 86,66 73,33 70 53,33 46,66 36,66 26,66 Z powyższych danych wynika, że dzieci spędzają wolny czas z ro- dzicami – odpowiedziało tak 100% badanych. 26 respondentów (86,66%) uważa, że dzieci w wieku wczesnoszkolnym bawią się z kolegami. Na uprawianie spotru wskazało 22 badanych (73,33%), a na oglądanie tele- wizji 21 (70%). Niewiele ponad połowa respondentów – 16, co stanowi 53,33% – jako najczęstszą formę spędzania czasu wolnego przez dzieci w klasach I–III wskazuje korzystanie z komputera. Prawie połowa bada- nych uznała, że dzieci słuchają muzyki – 14 (46,66%), rysują bądź ma- lują – 11 (36,66%). Najmniej badanych – 8, co stanowi 26,66% – wskaza- ło czytanie książek jako formę spędzania czau wolnego. Z teorii – artykuły recenzowane/Theory – Peer-Reviewed Articles 105 Tabela 4. Najmniej preferowane formy spędzania czasu wolnego przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Źródło: opracowanie własne Rodzaj czynności kolekcjonerstwo uczenie się języków obcych kino, muzeum, teatr rysowanie, malowanie wycieczki n 14 10 6 6 3 % 46,66 33,33 20 20 10 Z powyższych danych wynika, że najmniej preferowanymi formami spędzania czasu wolnego przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest ko- lekcjonerstwo – takiej odpowiedzi udzieliło 14 (46,66%) badanych. 10 re- spondentów (33,33%) uznało, że jest to uczenie się języków obcych. 6 bada- nych (20%) wskazało, że najrzadziej spotykaną formą spędzania czasu wolnego dzieci w klasach I–III jest kino, teatr, muzea oraz rysowanie i malo- wanie. Tylko 3 ankietowanych (10%) wskazało wycieczki jako najmniej pre- ferowaną formę spędzania czasu wolnego. W większości szkół organizowane są zajęcia dodatkowe, na które uczęsz- czają uczniowie już od I klasy szkoły podstawowej. Zajęcia te najczęściej prowadzą nauczyciele zatrudnieni w danej placówce i są nieodpłatne. Po- niższa tabela 5 obrazuje, jaka część dzieci korzysta z zajęć dodatkowych. Tabela 5. Korzystanie z zajęć dodatkowych. Korzysta n 18 Nie korzysta Ogólem n 12 n 30 % 100 % 40 % 60 Źródło: opracowanie własne 106 Z teorii – artykuły recenzowane/Theory – Peer-Reviewed Articles Jak wynika z danych, 18 uczniów, co stanowi 60% badanych, korzy- sta z zajęć dodatkowych, a 12 (40%) nie korzysta. Rodzina jako pierwsze i podstawowe środowisko, w którym dorasta i rozwija się dziecko jest niejako wyznacznikiem sposobów spędzania czasu wolnego. Dziecko czerpie wzorce od rodziców, co dotyczy również form odpoczynku. Tabela 6. Sposób spędzania czasu wolnego w rodzinie. Źródło: opracowanie własne Sposób spędzania czasu wspólna zabawa wyjazdy, np. kino uprawianie sportów odrabianie lekcji spacery porządki wspólne oglądanie bajek, filmów gry planszowe czytanie bajek n 20 18 17 14 13 12 12 11 5 % 66,66% 60% 56,66% 46,66% 43,33% 40% 40% 36,66% 16,66% Z analizy zebranego materiału (tabela 6) wynika, że najwięcej, bo 20 respondentów (66,66%), preferuje wspólne zabawy z dziećmi w czasie wolnym. Na wyjazdy rodzinne czas wolny przeznacza 18 ankietowa- nych (60%), a na wspólne uprawianie sportów 17 (56,66%). 14 badanych (46,66%) deklaruje odrabianie zadań z dziećmi w czasie weekendu, a 13 (43,33%) wspólne spacery. Przeprowadzone badania wskazują, że 12 re- spondentów (40%) w czasie wolnym robi porządki i wspólnie z dziećmi ogląda bajki czy filmy. 11 spośród badanych, co stanowi 36,66%, stwier- dza, że w wolnym czasie gra z dziećmi w gry planszowe. Najmniej ankie- towanych, bo tylko 5 (16,66%) czyta z dziećmi bajki. 109 w wieku wczesnoszkolnym mają każdego dnia średnio około 4 godzin czasu wolnego. Ponad 66% respondentów przyznało, że uczniowie klas I–III mają więcej niż 4 godziny czasu wolnego. Prawie 27% dzieci ma od 2 do 4 godzin czasu wolego w ciągu dnia. A tylko niespełna 7% ma mniej niż 2 godziny. Czas wolny od obowiązków szkolnych jest planowany przez rodzi- ców i dziecko. Rzadziej organizacją tego czasu zajmują się dziadkowie, rodzeństwo czy rówieśnicy. 90% ankietowanych stwierdziło, że najczę- ściej dzieci spędzają czas z rodziną. Prawie 67% badanych twierdzi, że młodsze dzieci spędzają czas z rówieśnikami, a niekiedy dzieci same or- ganizują swój czas wolny. Do najczęściej spotykanych form spędzania czasu wolnego przez dzieci w wieku wczesnoszkolnym należy zabawa z kolegami, a także upra- wianie sportów. Wśród nich największą popularnością cieszą się: jazda na rowerze (86,66%), pływanie (60%) oraz piłka nożna (53,33%). Około 30% ankietowanych dostrzega, iż dzieci w młodszym wieku najchętniej uprawiają różnego rodzaju sport: jazda na łyżwach i rolkach oraz taniec. Do mniej popularnych sportów należą: tenis stołowy, sztuki walki, jazda na hulajnodze, bieganie, boks i siatkówka. Dzieci w klasach I–III preferują spędzanie czasu wolnego zarówno aktywnie: na uprawianiu sportów i przebywaniu z rodziną i rówieśnika- mi, jak i biernie: oglądając telewizję czy korzystając z komputera. Sposo- by spędzania czasu wolnego w dużej mierze zależą od pomysłowości i sposobu życia rodziców. Prawie 70% badanych deklaruje, że dzieci w czasie wolnym oglądają telewizję. Według ankietowanych 40% tych dzieci przeznacza na oglądanie telewizji od 1 do 2 godzin dziennie. Oko- ło 43,33% twierdzi, że dzieci oglądają telewizję do 1 godziny dziennie. Niepokojący jest fakt, że ponad 16% badanych stwierdziło, że na bierny odpoczynek przed ekranem telewizora dzieci w wieku wczesnoszkolnym przeznaczają ponad 2 godziny dziennie. Przede wszystkim zaintereso- waniem dzieci cieszą się bajki – tak odpowiedziało 70% badanych. Analizując dane z badań można dostrzec, że ponad 50% dzieci w wol- nym czasie korzysta z komputera. Dzieci w wieku wczesnoszkolnym chęt- nie słuchają muzyki, rysują bądź malują oraz czytają książki. Do naj- mniej preferowanych form spędzania czasu wolnego niewątpliwie należy kolekcjonerstwo. Do tej grupy niestety można również zaliczyć uczenie się języków obcych, kino, muzea i teatr. Także rysowanie bądź malowa- nie obecnie nie należy do powszechnie lubianych czynności wykonywa- nych przez dzieci w czasie wolnym. Z badań wynika, że w czasie wolnym rodzice najczęściej preferują zabawę z dziećmi. Takiej odpowiedzi udzieliło 66,66% ankietowanych. 110 Z teorii – artykuły recenzowane/Theory – Peer-Reviewed Articles Nieco mniej, bo 60%, uznało, że są to wspólne wycieczki czy wyjazdy do kina. Ponad 56% badanych przyznaje, że dzieci wraz z rodzicami upra- wiają różnego rodzaju sporty i spacerują. Ankietowani stwierdzili, że 60% dzieci w klasach I–III korzysta z za- jęć dodatkowych. Jak wynika z badań 40% nauczycieli rozmawia z dzieć- mi o różnych formach spędzania czasu wolnego, a także proponuje zajęcia dodatkowe. 20% nauczycieli przyznaje, iż dzieli się swoim doświadcze- niem przeżywania czasu wolnego od pracy zawodowej i obowiązków. Także 20% nauczycieli stara się organizować na terenie szkoły zajęcia dodatkowe. Innymi działaniami prowadzonymi przez pedagogów jest informowanie dzieci o organizowanych imprezach na terenie gminy oraz zakup sprzętów i pomocy naukowych. Aby zachęcić uczniów do pogłębiania wiedzy z nauczanego przez nich przedmiotu 40% nauczycieli proponuje dzieciom dodatkową literaturę, fil- my czy programy telewizyjne. 20% nauczycieli stara się przekonać uczniów przez rozmowę i podawanie stron internetowych oraz informowanie o warsztatach czy konkursach. Dodatkowe zadania i ćwiczenia oraz oceny stosuje 10% badanych nauczycieli. Także 10% z nich stara się zachęcić uczniów do działań o charakterze społecznym typu wolontariat. Zakończenie i wnioski dla praktyki edukacyjnej Uczniowie klas I–III posiadają zróżnicowaną ilość czasu wolnego, co jest uzależnione od kilku czynników m.in. ilości godzin spędzonych w szkole, czasu poświęconego na odrabianie zadań domowych i naukę, a także obowiązki domowe. Badania wykazały, iż dzieci najczęściej spę- dzają czas z rodzicami, rodzeństwem, a także z rówieśnikami. Do naj- częstszych aktywności dzieci wczesnoszkolnych należą: zabawa, upra- wianie sportu, oglądanie telewizji i korzystanie z komputera. Mniej popularne zajęcia, którym dzieci oddają się w czasie wolnym to: czytanie książek, rysowanie i malowanie. Rola nauczycieli w organizowaniu czasu wolnego dzieci w klasach I–III jest znacząca. Swoim przykładem i doświadczeniem często zachęcają uczniów do szukania nowych form spędzania czasu wolnego. Najczęściej rozmawiając z uczniami o możliwościach wykorzystania swojego poten- cjału, dzielą się swoim doświadczeniem, pasjami i hobby. Aby wzmocnić zainteresowanie poszczególnymi dziedzinami nauki proponują dodatkową literaturę, filmy, programy naukowe i strony internetowe, co ma na celu rozbudzenie naturalnej potrzeby poznawania świata. Wielu nauczycieli w kreatywny sposób zagospodarowuje czas wolny uczniów, prowadząc zajęcia dodatkowe w ramach szkolnych aktywności. Aktywny nauczyciel może zachęcić dzieci do twórczego i efektywnego wykorzystywania cza- 111 su wolnego nie tylko w celu zagospodarowania chwil poza zajęciami szkol- nymi, ale zwracając uwagę na rozwój intelektualny, emocjonalny, fizycz- ny i poznawczy ucznia. Rola rodziców w organizacji czasu wolnego jest nadrzędna, gdyż to oni są pierwszymi nauczycielami dla swoich dzieci. Z rodziny dziecko wynosi wartości, zasady, kulturę osobistą, a także preferowane formy od- poczynku. Rodzice mają decydujący głos w organizowaniu czasu wolnego od zajęć szkolnych dzieci wczesnoszkolnych. To oni wybierają zajęcia do- datkowe dla swoich dzieci, kierując się ich rozwojem, zainteresowaniami i możliwościami. Niejednokrotnie dzieci przejmują zainteresowania ro- dziców (np. sportowe). Wspólne uprawianie sportu nie tylko przyczynia się do rozwoju fizycznego dziecka, ale także zacieśnia więzy rodzinne. Pomimo wielu obowiązków zawodowych i rodzinnych, rodzice po- winni określoną część czasu wolnego spędzać z dziećmi, przekazując im dobre wzorce. Ważnym jest, aby uwrażliwiać rodziców na kontrolowa- nie i rozsądne określanie czasu, jaki dziecko spędza przed komputerem, tabletem, telewizorem czy korzystając z Internetu w telefonie komórko- wym. Należy pokazywać rodzicom alternatywne formy spędzania czasu wolnego, takie jak uprawianie sportu, wspólne wycieczki czy zabawę. Nauczyciele powinni podejmować działania mające na celu zdia- gnozowanie zdolności i zainteresowań poszczególnych uczniów, aby wła- ściwie proponować stosowne formy spędzania czasu wolnego. Dobrze by- łoby zatem, aby nauczyciele doskonalili swój warsztat pracy i uzyskiwali odpowiednią wiedzę tak, aby mogli sprostać wymaganiom współczesnych czasów. Istotne w tej kwestii jest zdobycie kompetencji w zakresie nowych technologii, a także wiedzy dotyczącej zagrożeń z tym związanych. Bibliografia Izdebska J., Współczesna rodzina wobec eksplozji mediów elektronicz- nych – wyzwaniem dla edukacji medialnej, „Edukacja” (2009)3. Jodłowska B. (red.), Dziecko w kręgu wychowania, Impuls, Kraków 2002. Karczewska J., Czas wolny i bezpieczeństwo dziecka, „Nauczanie Początkowe” (2008/2009)1. Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogól- ne ONZ z dnia 20 listopada 1989 roku, http://www.unicef.org/magic/ resources/CRC_polish_language_version.pdf, (dostęp: 05.01.2015). Matyjas B., Czas wolny, [w:] Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, red. T. Pilch, Wyd. Akademickie „Żak”, Warszawa 2003. Orłowska M., Prawo do lenistwa współczesnego człowieka – wybór czy przymus, „Auxilium Sociale” (2004)2.