Romantyzm- podstawowe informacje, Notatki z Język polski

Pobierz Romantyzm- podstawowe informacje i więcej Notatki w PDF z Język polski tylko na Docsity!

6. Epoka irracjonalna

romantyzm

1. WPROWADZENIE

Romantyzm (epoka wiary i uczuć) – termin ten pochodzi od francuskiego słowa „romantisme”, z łac. „romanticus” („niezwykły”) „lubromanus” („romański”). Terminem lingua romana ‘język rzymski’ określano nie klasyczną łacinę, ale język prowincji rzymskich, w którym ta łacina mieszała się z językami galickimi i germańskimi. Pisano w nim utwory nazywane romancami (romansami), przedstawiające zazwyczaj fantastyczne przygody. Określenia romantyczny używano początkowo w odniesieniu do tych utworów, a później – także do podobnych dzieł. Ponieważ fascynowały one artystów z przełomu XVIII i XIX wieku, zaczęto nazywać ich romantykami, a całą epokę – romantyzmem. Romantyzm to nie tylko literatura, to także filozofia, postawa życiowa, a nawet sposób myślenia I połowy XIX wieku. Preromantyzm – przedsionek epoki. Romantyzm był bezpośrednio poprzedzony przez tzw. preromantyzm, czyli właśnie nasilone tendencje w kulturze zrywające z estetyką klasycyzmu. Jego twórcy podkreślali rolę natchnienia, wyobraźni i oryginalności. Źródłami inspiracji stają się dla nich kultura ludowa, historia, zwłaszcza średniowiecze, świat uczuć.

2. Ramy czasowe

 1789r. – 1848r. (XVIII – XIX w.) – okres epoki romantyzmu (Europa)  1822r. – 1864r. – okres epoki romantyzmu (Polska)  Lata 70 XVIII w. – preromantyzm

3. Wydarzenia

Świat: ✓ 1789r. – Wielka Rewolucja Francuska ( początek epoki ) ✓ 1804 r. – pierwsze lokomotywy torowe ✓ 1815 r. – klęska Napoleona i kongres wiedeński ✓ 1825r. – powstanie dekabrystów w Rosji ✓ 1830 r. – wynalezienie maszyny do szycia ✓ 1846r. – 1848r. – Wiosna Ludów w Europie ✓ 1848r. – Wiosna Ludów ( koniec epoki ) ✓ 1861r. – 1865r. – wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych

Polska: ✓ 1818r. – wydanie przez Kazimierza Brodzińskiego rozprawy „o klasyczności i romantyczności”. (teoretyczny początek epoki) ✓ 1822r. – Wydanie pierwszego tomu Poezji przez Adama Mickiewicza (faktyczny początek epoki ) ✓ 1829 r. – koronacja cara Mikołaja I na króla Królestwa Polskiego ✓ 1830 r. – 1831 r. – powstanie listopadowe ✓ 1846 r. – rabacja chłopska ✓ 1863r. – 1864r. – Klęski Powstania Styczniowego ( koniec epoki ) ✓ 1864r. – carskie uwłaszczenie chłopów w Królestwie Polskim

4. NajwaŻniejsi twórcy i ich dzieła

 Przedstawiciele Anglii  George Gordon Byron („Giaur”)  Walter Scott  Przedstawiciele Francji  Johann Wolfgang Goethe („Cierpienia młodego Wertera”, „Faust”)  Przedstawiciele Polski  Adam Mickiewicz („Oda do młodości”, „Romantyczność”, „Konrad Wallenrod”, „Dziady”, „Pan Tadeusz”)  Juliusz Słowacki („Kordian”, „Testament mój”)  Zygmunt Krasiński („Nie-Boska komedia”)  Aleksander Fredro („Zemsta”)  Fryderyk Chopin

5. WaŻne cytaty epoki

✓ „Miej serce i patrzaj w serce!”– fragment „Romantyczności” Adama Mickiewicza (dewiza epoki) ✓ „Nasz naród jak lawa, Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa; Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi, Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi” – Adam Mickiewicz ✓ „Czucie i wiara silniej mówią do mnie Niż mędrca szkiełko i oko” – Adam Mickiewicz ✓ „Lecz zaklinam – niech żywi nie tracą nadziei i przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei,

IDEALIZM SUBIEKTYWNY – pogląd niemieckiego filozofa Fichtego - każdy człowiek postrzega świat przez pryzmat wewnętrznego ja - poznanie jest procesem subiektywnym - podłoże do wykształcenia się indywidualizmu. LUDOWOSC – zainteresowanie i przekonanie o konieczności czerpania z twórczości kultury ludowej. ORIENTALIZM – fascynacja egzotyką Wschodu. Twórcy romantyczni poszukiwali natchnienia przede wszystkim w kulturze i tradycji arabskiej, perskiej, japońskiej i chińskiej. WERTERYZM – określenie postawy życiowej bohatera “Cierpień młodego Wertera”, charakterystyczne jest dla niego uleganie emocjom, negacja racjonalności w poznaniu świata. Bohater przeżywa ból świata w samotności unikając kontaktów z ludźmi. PROFETYZM – profeta to ten, kto przewiduje przyszłość, jest jasnowidzem, prorokiem. NATURA – to żywy, czujący organizm, mogła ingerować w życie ludzi ( duchowa więź łącząca naturę z ludźmi – poprzez kontakt z przyrodą człowiek może lepiej poznać samego siebie). PANTEIZM – koncepcja filozoficzna (Bóg i przyroda stanowią jedność). WINKELRIEDYZM – postawa człowieka (lub narodu) poświęcającego własne życie, by dać innym szansę cieszenia się wolnością. WALENRODYZM – postawa człowieka, który poświęca życie słusznej walce z wrogiem ojczyzny, ale w swoim działaniu ucieka się do metod moralnie nagannych: podstępu i zdrady. METAFIZYKA – nauka filozoficzna, której przedmiotem są podstawowe kwestie dotyczące istoty i przyczyny bytu. PROMETEIZM – nawiązanie do losów mitycznego Prometeusza – postawa indywidualistycznego buntu przeciw Bogu, siłom natury i skrępowaniu wolności ludzkiego ducha oraz poświęcenia się. OSWIECENIOWY SENTYMENTALIZM – prąd, który przeciwstawiał się wszechwładzy rozumu, głosił wyższość uczuć i hasło powrotu do natury. WELTSCHMERZ – to powszechne odczucie młodych, rozgoryczonych twórców. Dosłownie znaczy: „ból z powodu świata”, a oznacza depresję, smutek wynikające z myśli o niedoskonałości świata,

przyjmowanie na siebie i odczuwanie cierpień całej ludzkości, rozgoryczenie, zwątpienie w dotychczasowe wartości.

7. Gatunki literackie wystĘpujace w epoce

Ballada – to gatunek łączący w sobie elementy zarówno liryczne, epickie, jak i

dramatyczne. Jest to wierszowana opowieść mająca nastrój grozy i tajemniczości.

Sonet – utwór liryczny złożony z 14 wersów, zgrupowanych w 2 strofach 4-wersowych

i w 2 strofach 3-wersowych (tercetach). Stanowi kompozycję stroficzną o dokładnej strukturze składniowo-intonacyjnej i wersyfikacyjnej, w której ostatni tercet bywa często puentą całego utworu.

Poemat dygresyjny – to utwór wierszowany, o charakterze fabularnym, o luźnej,

fragmentarycznej kompozycji, najczęściej związanej prowadzącym cały tekst motywem podróży bohatera, a czasem również wątkiem romansowym.

Powiesc poetycka - gatunek literacki powstały w romantyzmie, należący do gatunków

synkretycznych, łączący w sobie elementy dramatu, epiki i liryki.

Dramat romantyczny – typ dramatu ukształtowany w okresie romantyzmu w

opozycji do poetyki dramatu klasycystycznego, a w nawiązaniu do twórczości Williama Szekspira, barokowego dramatu hiszpańskiego i dramaturgii mieszczańskiej, zwłaszcza melodramatu.

Epopeja – długi poemat epicki opiewający w podniosłej formie czyny bohaterów

narodowych.

Komedia – to utwór o żywej akcji i pomyślnym zakończeniu, przedstawiony w sposób

komiczny i ośmieszający wady ludzkie, przesycony satyrą obyczajową.

Gaweda szlachecka – opowieść wierszem lub prozą ukazująca obraz sarmackiej

obyczajowości.

8. ŚwiatopoglĄd epoki

 ŚWIAT (romantyzm uniwersalistyczny) Zmiany w światopoglądzie ludzi nowej epoki spowodowane były ruchami narodowowyzwoleńczymi i rewolucyjnymi. Romantycy odrzucili oświeceniowy racjonalizm , a zakwestionowali istnienie prawd obiektywnych. Wielka Rewolucja Francuska ukształtowała hasła : „wolność, równość, braterstwo”. Były to czasy burzliwe , pełne emocji , namiętności , czasy, w których młodzi sprzeciwiali się schematom i konwenansom. Jest to też czas rozwoju przemysłu. Zarówno w filozofii ,

Przekonany był o przewadze wiary i intuicji nad rozumem (irracjonalizm). Uznał sztukę za najwyższą formę ludzkiej działalności.

12. Kierunki filozoficzne epoki

① Irracjonalizm  Mistycyzm  Idealizm

13. Najwybitniejsi uczeni epoki

✓ Halley i Bradley – astronomia ✓ Izaak Newton – twórca trzech zasad dynamiki, prawa powszechnego ciążenia ✓ Charles Darwin – twórca teorii ewolucji

14. Wzorce osobowe wystĘpujĄce w epoce

❖ Powstaniec – bohater walczący z wrogiem, niezłomny, wytrwały. ❖ Spiskowiec – patriota pragnący poświęcić się za ojczyznę. ❖ Buntownik – mściciel zdeterminowany w dążeniu do upragnionego celu. ❖ Szaleniec – człowiek obłąkany, oderwany od rzeczywistości. ❖ Poeta wieszcz – artysta, geniusz, indywidualista. ❖ Nieszczęśliwy kochanek – wrażliwy, nieustannie szukający przyczyn swojego nieszczęścia. ❖ Człowiek z ludu – osoba prosta, wierząca w istoty nadprzyrodzone, duchy. ❖ Pielgrzym – szukający swojego miejsca na ziemi, tęskniący za ojczyzną.

15. Sztuka romantyzmu

KLASYCYZM

Architektura Rzeźba Malarstwo

Ogród angielski – pozornie chaotyczna organizacja przestrzeni, unikanie symetrii i harmonii, tajemnicze zakątki, sztuczne ruiny, elementy orientalne. EKLEKTYZM – kierunek łączący elementy i treści z różnych stylów, epok i kierunków artystycznych. HISTORYZM (neoromanizm, neogotyk, neoklasycyzm). ORIENTALIZM Dynamizm, odzwierciedlanie emocji na twarzach postaci, operowanie alegorią i symbolem, odwoływanie się do tematyki wolnościowej i rewolucyjnej. Dynamizm, groza, operowanie kontrastem, nastrojowość, tajemniczość, tęsknota, smutek, bogactwo kolorystyki. Tematyka historyczna, dramatyczne wydarzenia, konflikty, motywy baśniowe, sceny z życia ludu, odzwierciedlenie uczuć postaci, przedstawienie przyrody jako tworu potężnego i tajemniczego, elementy fantastyczne, symboliczność i wizyjność odwoływanie się do aktualnych wydarzeń politycznych.

16. PrzykŁdy ze sztuki

✓ Arkadia koło Nieborowa (architektura) ✓ Pałac w Aleksandrowie Kujawskim ✓ zamek Ludwika II w Neuschwanstein (Bawaria) ✓ Royal Pavillon w Brighton (Anglia) (architektura) ✓ „Napoleon budzący się do nieśmiertelności” – François Rude (rzeźba) ✓ „Tratwa meduzy” – Théodore Géricault (malarstwo)

17. Motywy popularne w epoce

✓ Miłosny ✓ Patriotyczny, Narodu, Ojczyzny ✓ Buntu ✓ Walki ✓ Powstania ✓ Wolności ✓ Rewolucji ✓ Miłości ✓ Cierpienia ✓ Natury ✓ Podróży ✓ Pielgrzyma ✓ Poezji, Poety ✓ Historii ✓ Natury