Rośliny biologia zakres rozszerzony, Notatki z Biologia

Pobierz Rośliny biologia zakres rozszerzony i więcej Notatki w PDF z Biologia tylko na Docsity!

Rośliny wstęp

pierwszymi roslinami, które pojawity sie na ladzie, byty ryniofity

• ryniofity - pionierskie rosliny ladowe; zapoczatkowaty one wszystkie linie rozwojowe prowadzĄce do wspołczesnie zyjacych roslin ladowych obecnie przyjmuje sie, ze przodkami roslin ladowych byty zielenice, podobne do wspótczesnych ramienicowych; dowodzi temu fakt, ze miedzy obiema grupami jest wiele cech wspólnych (chlorofil a i b jako gtówne barwniki fotosyntetyczne, materiat zapasowy w formie skrobi, sciana komórkowa zbudowana gtównie z celulozy) teoria telomowa - teoria wyjaniajaca ewolucyjne pochodzenie roslin ladowych; mowi, ze wszystkie organy wspolczesnych roslin powstaly w wyniku stopniowego przeksztalcania sie pedow ryniofitow-telmonow; tlumaczy powstawanie organow roslinnych-pedu glownego i bocznych; organy roslin naczyniowych rozwinely sie z telomonow, ktore uleglyprzeksztalceniom przewyzszenie-splaszczanie- zrastanie

Zielenica

Po co rosliny wyszly z wody?

Rosliny wytworzyly tkanki niespotykane u organizmow pierwotnie wodnych-okrywajace, wzmacniajace i przewodzace oraz organy-nasiona, klacza i bulwy l

Tkanki roślinne

tkanka - zespoly komórek o wspólnym pochodzeniu i podobnej budowie, które wspólpracuja ze soba w pelnieniu okreslonej funkcji tkanki dzielimy ze wzgledu na:

• budowe - jednorodne lub niejednorodne
• zdolnosc do podzialów - twórcze lub stale pochodzenie - pierwotne lub wtórne
• funkcje - twórcze, okrywajace, wzmacniajace, przewodzace, miekiszowe (fotosyntetyzujace, magazynujace, przewietrzajace), wydzielnicze
• obecnosé komórek zywych - zywe lub martwe

Podziat ze wzgledu na budowe

• tkanki jednorodne - tkanki, które sktadaja sie z jednego typu komórek; np.

tkanki miekiszowe i

wzmacniajace (sklerenchyma, kolenchyma)

• tkanki niejednorodne - tkanki, które sktadaja sie z komórek róznego typu;

róznia sie budowa,

ale sa ze soba powiazane wspólna funkcja; np. tyko, drewno, epiderma,

ryzoderma

Tkanki roślinne

Podzial ze wzgledu na zdolnosc do podziatów

• tkanki twórcze - tkanki zbudowane z zywych, intensywnie dzielacych sie komórek; sa to róznego rodzaju merystemy; komórki tkanek twórczych, które traca zdolnosé dzielenia sie, ulegaja zroznicowaniu w komorki tkanek stalych
• tkanki stale - zbudowane z komórek zróznicowanych i przystosowanych do petnienia okreslonej funkcji

Zdolnosc do podzialow

Podziat ze wzgledu na pochodzenie

• tkanki state pierwotne - tkanki wywodzace sie z merystemów pierwotnych; np. tkanka miekiszowa, epiderma, drewno pierwotne, tyko pierwotne, tkanka wzmacniajaca
• tanki state wtórne - powstaja na skutek dziatania merystemów wtórnych; np. peryderma (korkowica), drewno wtórne, tyko wtórne
• tkanki twórcze pierwotne - tkanki, które powstaja bezposrednio z tkanki zarodkowej (tanka, budujaca zarodki); np. merystemy wierzchotkowe, merystemy interkalarne, kambium wiazkowe
• tkanki twórcze wtórne - tkanki, które powstaja z komórek tkanek statych, które wtórnie uzyskaty zdolnosé do podziatów; np. felogen, kalus, tkanka archesporialna, miazqa

Pochodzenie

Podziat ze wzgledu na funkcje

• tkanki twórcze - odpowiadaja za wzrost rosliny
• okrywajace - chronia rosline przed czynnikami zewnetrznymi i utrata wody wskutek parowania
• wzmacniajace - zapewniaja roslinie wytrzymatosé mechaniczna
• przewodzace - odpowiadaja za transport substancji (wody z solami mineralnymi, asymilatów) w obrebie rosliny
• miekiszowe - odpowiadaja za preprowadzanie fotosyntezy, gromadzenie substancj...
• tkanki/utwory wydzielnicze - wydzielaja specjalne substancje

Funkcje

Merystemy

Pierwotne Wtórne

wykazuja aktywnosc od stadium zarodkowego rosliny merystemy wierzchotkowe (stozki wzrostu) - znajduja sie na szczytach todyg i szczytach korzeni; dzieki nim roslina przyrasta na dlugosc (wydtuzanie); wzrost na dtugosc= wzrost elongacyjny; jest to wzrost zlokalizowany nieograniczony

• merystemy wstawowe (interkalarne) - znajduja sie w todydze, u podstawy miedzywezli, nad nasadami lisci; powoduja wydtuzanie todygi; dzieki nim roslina szybciej rosnie w porównaniu do pracy stozków, poniewaz roslina rosnie w kilku miejscach na raz; wystepuja np. u trawy i skrzypów Merystemy wtórne
  • powstaja z komórek tkanek stafych, które wtórnie uzyskaty zdolnosc do podziatów
  • powoduja przyrost todygi i korzenia na grubosc
  • merystemy boczne:
  • miazga miedzywiazkowa (kambium) - wytwarza nowe komórki tkanki przewodzacej; rozwija sie pomiedzy tykiem i drewnem pierwotnym; w wyniku podziatów komórek miazgi odktadane sa do wnetrza now komórki drewna, a na zewnatrz tyka * roslina przyrasta na grubosc miazga korkotwórcza (felogen) - wytwarza wtórna tkanke okrywajaca, czyli korek i pasma tkanki miekiszowej, czyli feloderme
  • tanka przyranna (kalus; merystem przyranny) - tworzy sie w miejscach uszkodzen rosliny, uczestniczy w zasklepianiu uszkodzonych tkanek tanka zarodnikotwórcza (archesporialna) - znajduje sie w zarodniach (woreczkach pylkowych i osrodku zalazka- gdzie uczestniczy w powstawaniu zarodnikow. haploidalne zarodniki powstaja dzieki mitotycznym podziatom komórek archesporu

Tkanki stałe

komórki tkanek stafych sa niezdolne do podziatów; sa zwykle wieksze od komórek merystematycznych

• wodróznieniu do tkanek merystematycznych, komórki tkanek statych maja wyksztatcone chloroplasty (dojrzate plastydy)

Tkanki okrywające

• wystepuja na powierzchni wszystkich organów roslinnych
• odpowiadaja za kontakt rosliny z otoczeniem; chronia rosline prez uszkodzeniami mechanicznymi i wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych
• sa naturalnymi barierami ochronnymi
• do tkanek okrywajacych naleza: skórka i korkowica

Epiderma

najczesciej sktada sie z jednej warstwy komórek

• gtównym zadaniem epidermy jest ochrona przed wysychaniem
• zewnetrzne sciany komórek epidermy sa zazwyczaj grubsze i powleczone sa ochronna warstwa kutyny (to hydrofobowa substancja o charakterze lipidowym; jest sktadnikiem kutykuli)
• kutyna wraz z woskami tworzy ochronna warstwe, zwana kutykula; kutykula chroni rosline przed nadmiernym parowaniem wody, wnikaniem drobnoustrojow chorobotworczych i urazami mechanicznymi
• komórki epidermy zazwyczaj sa pozbawione typowo wyksztatconych chloroplastów (wyjatek: rosliny cieniolubne); sa przezroczyste, co umozliwia przenikanie przenikanie swiatta do miekiszu asymilacyjnego

Korkowica

korkowica zastepuje skórke w lodydze i korzeniu u roslin wieloletnich

• jest to tanka niejednorodna; sktada sie z 3 warstw: miazgi korkotwórczej (felogenu), miekiszu (felodermy) i korka (felemu) miazga korkotwórcza (felogen) - tkanka merystematyczna; wytwarza do wnetrza komórki felodermy, a na zewnatrz komórki korka miekisz (feloderma) - warstwa komórek miekiszowych powstajacych wskutek odktadania si komórek felogenu do wnetrza organu
• korek (felem) - zbudowany jest z martwych, scisle przylegajacych do siebie komórek wypetnionych powietrzem; ich sciany komórkowe sa powleczone suberyna (substancja lipidowa, podobna do kutyny), dzieki czemu korek nie przepuszcza ani wody, ani powietrza; wymiane gazowa umozliwiaja przetchlinki; korek chroni wnetrze rosliny przed utrata wody, uszkodzeniami mechanicznymi i wptywem skrajnych temperatur

Tkanki miękiszowe

znajduja sie we wszystkich organach rosliny i z reguly stanowia ich glówna czesc

• naleza do tkanek stalych; mimo to ich komórki zachowuja zwykle zdolnosc do podziatów; czesto daja poczatek merystemom wtórnym
• tkanki miekiszowe zbudowane sa z zywych komórek o cienkich scianach i duzych wakuolach
• wyrózniamy: miekisz asymilacyjny, miekisz spichrzowy, miekisz zasadniczy i miekisz powietrzny
• cecha charakterystyczna jest wystepowanie przestworów miedzykomórkowych

Miekisz zasadniczy

• wypetnia przestrzenie miedzy innymi tkankami (zapchajdziura )
• znajduje sie gtównie w mtodych todygach i korzeniach
• buduje tez owocnie owoców miesistych i platki kwiatów

Miekisz spichrzowy

• magazynuje substancje odzywcze (skrobia, truszcze, biatka)
• wystepuje w organach spichrzowych roslin - np. w owocach, nasionach, korzeniach
• odmiana miekiszu spichrzowego jest miekisz wodonosny; wystepuje u sukulentów (np. w todygach kaktusów, lisciach agawy)

Miekisz powietrzny (aerenchyma)

• wystepuje u roslin wodnych
• tworzy przestrzenie wypetnione powietrzem, co zmniejsza ciezar rosliny (roslina moze unosic sie na wodzie)
• umozliwia wymiane gazowa, magazynuje CO2 i O

Tkanki wzmacniające

Kolenchyma

wystepuje w nadziemnych, rosnacych organach roslin; u dojrzalych roslin znajduje sie w peryferycznych czesciach lodyg i w ogonkach lisciowych

• zbudowana jest z zywych, wydtuzonych, scisle do siebie przylegajacych komórek; maja one nierównomiernie zgrubiate §ciany; sciana komórkowa sktada sie z celulozy i pektyny
• komórki kolenchymy zawieraja chloroplasty
• silne uwodnienie scian komórkowych sprawia, ¿e tkanka jest elastyczna
• w zaleznosci od wystepowania zgrubien sciany komórkowej wyrózniamy kolenchyme katowa (gdy sa one w naroznikach) i ptatowa (gdy przebiegaja wzdtuz scian komórek)

Sklerenchyma

wystepuje w starszych, wyrosnietych nadziemnych i podziemnych czesciach rosliny

• sktada sie z martwych komórek; pozbawione sa protoplastu
• sciana komórkowa komórek jest gruba i zdrewniata (wysycona/inkrustowana lignina)
• sklerenchyma nadaje organom roslinnym odpornoscia na rozciaganie, sciskanie, zginanie, skrecanie
• w sktad sklerenchymy wchodza dwa typy komórek:
• wtokna sklerenchymatyczne - sa to wydtuzone komórki zgrupowana w pasma i rozmieszczone w obrebie innych tkanek; naleza do nich wtókna drzewne i wtókna tykowe; nadaja twardosc -sklereidy; roznoksztaltne komorki zazwyczaj wystepuja w obrebie tkanek miekiszowych; buduja m.in. wewnetrzne, twarde czesci owocni orzecha wtoskiego (w ten sposób chronia zarodek przed uszkodzeniami i niekorzystnymi warunkami srodowiska)

Tkanki przewodzące

typowe tkanki przewodzace wystepuja u roslin naczyniowych, czyli paprotnikw i roslin nasiennych

• transportuja wode z solami mineralnymi oraz asymilaty (zwiazki organiczne)
• komórki tkanki przewodzacej sa silnie, rurkowato wydtuzone w kierunku przewodzenia, maja liczne otwory i jamki i sa polaczone w funkcjonalne ciagi
• wyrózniamy dwa rodzaje tkanek przewodzacych: drewno i tyko
• u roslin, u których nastepuje wtórny przyrost na grubosó, wytwarzane sa dwa rodzaje tkanek przewodzacych; z merystemów wierzchotkowych powstaje drewno pierwotne i tyko pierwotne, a z kambium drewno wtórne i tyko wtórne

Łyko

• zywa tkanka niejednorodna
• transportuje zwiazki organiczne miedzy organami rosliny
• elementami prewodzacymi (elementami odpowiedzialnymi za transport) sa komórki sitowe i rurki sitowe; protoplasty komórek przewodzacych nie maja: jadra komórkowego, rybosomów, aparatów Golgiego, elementów cytoszkieletu, maja mato mitochondrium, a siateczka ródplazmatyczna jest stabo rozwinieta; mimo to sa komórkami zywymi - posiadaja plastydy, które magazynuja skrobie lub biatko; mata zawartosé organelli umozliwia tatwiejsze przemieszczanie si substancji prez poszczególne cztony
  • komórki sitowe - wystepuja u paprotników i rosin nagonasiennych; maja wrzecionowaty ksztalt; sa mniej wyspecjalizowane niz rurki sitowe; zawieraja pola sitowe - sa one rozmieszczone nieregularnie (pola sitowe to pory znajdujace sie w scianach komórkowych; przechodza przez nie pasma cytoplazmy; §ciany poprzeczne przypominaja, sita, poniewaz maja duzo otworów - stad nazwa)

Komórki sitowe

rurki sitowe - Wystepuja u roslin okrytonasiennych; sa to zywe, wydtuzone komórki; komórki potaczone w diugie przewody zwane cztonami rurek sitowych; pola sitoweo duzych porch umieszone saw scianach poprzecznych, a o malych w scianach podtuznych

Rurki sitowe • komórki przyrurkowe - Zywe, wydtuzone komórki

przylegajace do cztonów rurek sitowych; zawieraja wszystkie organelle charakterystyczne da komórki roslinnej; maja stosunkowo duzo mitochondriów; ich gtöwna funkcja jest zaopatrywanie rurek w ATP

• miekisz tykowy - zywa tanka petniaca funkcje spichrzowe
• wlokna lykowe- martwe wlokna sklerenchymatyczne pelniace funkcje wzmacniajaca

Korzeń

• korzen to organ wielokomórkowy; zazwyczaj podziemny
• cechy charakterystyczne dia wszystkich korzeni: brak lisci, obecnosé merystemów wierzchotkowych

Funkcje:

• utrzymywanie rosliny w podtozu
• pobieranie wody z solami mineralnymi
• czasami magazynowanie substancji zapasowych

Systemy korzeniowe

• palowy - charakterystyczny da roslin nagonasiennych i dwulisciennych; sktada sie z korzenia gtównego (który rosnie pionowo w dót) i korzeni bocznych; taki system dobrze chroni rosline przed przewracaniem
• wiazkowy - charakterystyczny dla paprotników i jednolisciennych; nie ma korzenia gtównego; ztodygi rozwija sie bardzo duzo drobnych, podobnych do siebie korzeni - sa to korzenie przybyszowe (czyli korzenie, które nie powstaja, z zawiazka korzenia, a np. z todygi lub lisci)

Strefy korzenia

• 1 - strefa korzeni bocznych (strefa wyrosnieta) - W tej strefie z perycyklu (okolnicy) wyrastaja korzenie boczne; maja one wtasne stozki wzrostu i pozostate strefy charakterystyczne dla korzenia glownego; duza powierzchnia korzeni bocznych stabilizuje rosline w gruncie; odpowiada za prewodzenie wody ze strefy wtosnikowej w kierunku todygi, ale nie pobieranie
• 2 - strefa wtosnikowa (strefa róznicowania) - strefa, w której zachodzi róznicowanie sie komórek w komórki tkanek statych; znajduja sie tu wtosniki pobierajace wode z gleby
  • 3 - strefa wydtuzania (elongacyjna) - w tej strefie znajduja sie komórki, które dziela sie intensywnie oraz zwiekszaja swoje rozmiary, dzieki czemu nastepuje wzrost korzenia na diugosé (elongacja)
  • 4 - strefa podziatów komórkowych (stozek wzrostu korzenia) - sktada sie z intensywnie dzielacych sie mitotycznie komórek; szczyt korzenia zawiera merystem wierzchotkowy okryty czapeczka (czapeczka zbudowana jest z komórek miekiszowych; chroni go przed uszkodzeniami mechanicznymi); komórki tej strefy umozliwiaja wzrost korzenia na diugosc i pierwotny przyrost na grubosc

:

Modyfikacje budowy i

funkcji korzenia

• korzenie czepne - korzenie przybyszowe wyrastajace z todygi pnaczy; dzieki nim roslina moze przytwierdzaja sie do podpór
• korzenie oddechowe (pneumatofory) - wyrastajace pionowo w góre odgatezienia korzeni podziemnych rosnacych równolegle do powierzchni gruntu; stuza one do pobierania tlenu; wystepuja u roslin rosnacych w cieptym klimacie na terenach bagnistych
• korzenie powietrzne - nadziemne korzenie wystepujace u roslin tropikalnych, np. epifitów, które rosna na innych roslinach; wchtaniaja wode deszczowa lub pare wodna; wystepuja np. u storczyków
• korzenie podporowe - korzenie przybyszowe, które stabilizuja rosline rosnaca na grzaskim podtozu; ukosnie wrastaja w ziemie, wyrastaja z todygi z róznych wysokosci nad ziemia; wystepuja najczesciej u drew i krzewów rosnacych na terenach podmoktych, zwtaszcza w tropikalnych lasach deszczowychinamorzynach
• korzenie spichrzowe - magazynuja substance pokarmowe; umozliwiaja roslinie przetrwanie zimy; sa grube i miesiste, maja silnie rozrosniety miekisz spichrzowy
• ssawki (haustoria) - drobne korzenie boczne roslin pasozytniczych, wrastajace w ciao organizmu ¿ywicielskiego i pobierajace z niego substance pokarmowe (wode z solami mineralnymi, a czasami tez produkty fotosyntezy)

Łodyga

• todyga czesc sporofitu roslin naczyniowych; jest organem, z którego wyrastaja liscie, wraz z nim tworzac ped; ped najczesciej znajduje sie nad ziemia, choó sa tez pedy podziemne (wystepuja u roslin zwanych bylinami)
• todyga moze by zielona lub zdrewniata; jednoroczna lub wieloletnia
• funkcje todygi: utrzymywanie lisci (u roslin nasiennych czasem tez kwiatów i owoców); przewodzenie wody z solami mineralnymi z korzeni do lisci, kwiatów i owoców; przewodzenie zwiazków organicznych; w zielonych todygach zachodzi fotosynteza (mniej intensywniej niz w lisciach)

Budowa morfologiczna todygi

• legenda do obrazka: nodes - wezty, internode - miedzywezle, petiole - miedzywezla - odcinki todygi miedzy weztami
• wezty - zgrubiate miejsca, z których wyrastaja liscie
• pak wierzchotkowy - znajduje sie na szczycie todygi; tworzy go stozek wzrostu todygi; dzieki stozkowi mozliwy jest wzrost todygi na diugosc i pierwotny przyrost na grubosc
• pak boczny - miejsca, z których powstaja odgatezienia boczne todygi
• paki kwiatowe - paki, w których znajduja sie zawiazki kwiatów
• paki lisciowe - paki, w w których znajduja sie zawiazki odgatezien todygi i lisci