Pobierz Kolonizacja na prawie niemieckim i rozwój społeczeństwa stanowego w XIII wieku i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!
HISTORIA ROZBICIE DZIELNICOWE TESTAMENT KRZYWOUSTNEGO Bolesław Krzywoustny miał 14 dzieci z prawego łoża, dlatego mógł się obawiać, że po jego śmierci dojdzie do konfliktów o podział władzy. Przypuszczane jest, że dlatego wprowadził zasadę senioratu (1138r), zgodnie z którą rządy w polskiej monarchii ma przejmować i sprawować najstarszy przedstawiciel rodu Piastów. History opisując ten ustrój nazywają władcę księciem seniorem, a pozostałych członków dynastii piastowskiej juniorami. Dziedziczna władza w Polsce była przynależna tylko członkom dynastii Piastów. Cele zasady senioratu:
- zapewnienie pokojowego przejmowania władzy zwierzchniej
- godzenie utrzymania jedności monarchii z ambicjami książąt juniorów. Wprowadzenie zasady senioratu jest określana jako ustawę sukcesyjną, lub testament Bolesława Krzywoustnego, ale nie zachowała się nigdzie treść tej ustawy. Nie wiadomo czy została zapisana przez Krzywoustnego w dokumencie, czy powiedział swoją wolę na wiecu i kazał zaprzysiąc świeckim i kościelnym możnym (pewnie to drugie). Nie wiadomo też, czy to Bolesław dokonał podziału na dzielnice, czy zrobił to jego najstarszy syn- Władysław (II Wygnaniec). Wyznaczona dzielnica senioralna pewnie składała się z Małopolski (z Krakowem), ziemi sieradzkiej i łęczyckiej i wschodniej części Wielkopolski z Kaliszem i Gnieznem. Do księcia seniora należała też władza zwierzchnia nad Pomorzem. Położona centralnie dzielnica senioralna miała zapewnić skuteczne rządy kolejnym seniorom. Była niepodzielna i nie podlegała dziedziczeniu. Seniorzy mieli ją przejmować tylko na czas sprawowania władzy wierzchniej. Trzej pełnoletni synowie Bolesława Krzywoustnego otrzymali inne dzielnice: (kolejność od najstarszego) pierwszy senior- Bolesław II Wygnaniec- Śląsk, Bolesław Kędzierzawy- Mazowsze, Mieszko Stary- zachodnia część Wielkopolski z Poznaniem Henryk Sandomierski (jeszcze dziecko)- ziemia sandomierska (otrzymał ją później i być może tylko dożywotnio, na mocy decyzji braci) Kazimierz Sprawiedliwy (ostatni syn)- niewzięty pod uwagę, bo urodził się po śmierci ojca księżna Salomea (wdowa po Krzywoustnym)- otrzymała jako dożywotnie zabezpieczenie ziemię łęczycką. Po jej śmierci ten obszar miał zostać przyłączony do dzielnicy senioralnej. Piotr WToStowicP DMM of wiadza (^) zwierzehnia-pryncypat 1 PTM 2
Obecnie sądzi się, że być może, to nie Krzywoustny, a książę senior przekazał juniorom swoje dzielnice w zarząd (czasowy, być może dożywotni), którego obowiązkiem było ich uposażyć. Dopiero w następstwie wojen domowych i upadku władzy senioralnej przekształciły się w księstwa dziedziczne. WALKI O WŁADZĘ Wprowadzenie senioratu nie zapewniło pokojowych rządów w Polsce. W 1141r. Wdowa razem ze swoimi synami naruszyła prawa seniora zwołując bez jego wiedzy wiec w Łęcznicy. Oprócz tego, podjęte tam decyzje miały przyczynić się do osłabienia jego wpływów na Rusi. Dlatego rok później władca zajął kilka grodów należących do jego przyrodnich braci. Po śmierci Salomei w 1144r. Doszło do konfliktu o ziemię łęczycką- juniorzy nie zgadzali się do przyłączenia jej do dzielnicy senioralnej. W 1144 Władysław, wsparty przez Ruś najechał dzielnice przyrodnich braci. Początkowo wygrywał, z czasem tracił zwolenników. Juniorów wziął w obronę nawet palatyn Władysława, Piotr Włostowic. Został za to jednak surowo ukarany poprzez oślepienie i ucięcie języka. Bezwzględność seniora sprawiła, że większość rycerzy się od niego odwróciło, dzięki czemu młodsi książęta nie tylko obronili się przed bratem, ale tez zmusili go do opuszczenia kraju w 1146. Pomimo wypędzenia go z kraju nadal panowała zasada senioratu. Władze zwierzchnia przejął kolejny w kolejce, Bolesław Kędzierzawy, który rządził Mazowszem, Śląskiem i dzielnica senioralna. Ziemie Sandomierska przejął wtedy Henryk Sandomierski, a Mieszko Stary przejął wschodnią część Wielkopolski. Wygnany Władysław szukał pomocy w Niemczech. Wyprawa króla Konrada III, który w 1146r interweniował w Polsce zakończyła się porażką. Zostało zawarte jedynie porozumienie, według którego książęta juniorzy byli zobowiązani do płacenia trybutu i złożenia hołdu niemieckiemu władcy. Interwencja Stolicy Apostolskiej też zakończyła się porażką. Papież rzucił klątwę na braci Władysława, lecz nałożonego na nich interdyktu w Polsce nie przestrzegano. 1157r- wyprawa przeciwko książętom juniorom poprowadzona przez Fryderyka I Barbarossa. Wojska cesarza dotarły aż pod Poznań, gdzie ofensywa została przerwana i zawarte zostało porozumienie z Bolesławem Kędzierzawym w Krzyszkowie. Przyjął jego hołd, zobowiązał do udziału w odbywającym się za rok zjeździe i wyprawie zbrojnej do Italii. Sprawę powrotu Władysława Wygnańca do władzy pozostawił do późniejszego rozstrzygnięcia- za najważniejsze uznał potwierdzenie swojego zwierzchnictwa nad polskimi książętami. Bolesław Wygnaniec zginął jednak w 1159r. UPADEK SENIORATU Po tragicznej śmierci Henryka Sandomierskiego władze w jego dzielnicy przejął senior Bolesław Kędzierzawy. Z części jej ziem utworzono księstwo wiślickie. Otrzymał je najmłodszy z braci, Kazimierz Sprawiedliwy, który stal się wtedy pełnoletni. Pod koniec panowania Kędzierzawego ponownie zaczęły się pojawiać konflikty pomiędzy braćmi. Już kilkunastu potomków Krzywoustego było potencjalnymi kandydatami do dziedziczenia części terytorium Polski. Każdy z nich uważał, że należy mu się sukcesja, co miało fatalne skutki dla jedności monarchii Piastowskiej. W 1173 zmarł Bolesław Kędzierzawy, będący najdłużej panującym seniorem. Po jego śmierci zasada senioratu została zastosowana po raz ostatni: władze zwierzchnia i dzielnice senioralna przejął najstarszy z braci- Mieszko Stary (był on seniorem aż 3 krotnie). Zachowanie księcia:
- wyznaczał urzędników w Małopolsce, nie licząc się z opinia miejscowych możnych.
- Bezwzględnie ściągał daniny
- Dążył do zwiększenia uprawnień monarszych, zwłaszcza nadmiaru regaliów ksiezna Salomea DM ↓ A ↑ zakaz^ odprawiania obrzedw religijnych DMT
Przyczyny ożywienia gospodarczego: Początkowo w Polsce wzrost gospodaczy był powolny i nierównomierny, jednak w okresie rozbicia dzielnicowego nastąpił przyrost aktywności gospodarczej. W XII książęta i możnowładcy posiadali niezagospodarowane nieużytki z powodu niedostatku poddanych- w tym czasie przyrost naturalny postępował powolno. Zależało im na zwiększeniu liczby gospodarstw i warsztatów rzemieślniczych bo przynosiło to większe dochody. Żeby zachęcić do osiedlania się w nowych majątkach, obniżano wysokość danin i wymiar posług. Wolni goście- nowa grupa ludności chłopskiej- chłopi wykorzystali sytuację i zaczęli opuszczać osady w poszukiwaniu lepszych warunków. W XII w. upowszechnił się zwyczaj osadzania ich w majątkach na podstawie umów gwarantujących wolność osobistą, określone warunki dzierżawy ziemi i rygorystyczne ograniczenia do sprzedaży lub opuszczenia. Ważnym elementem było też upowszechnienie się immunitetów. Możnowładcy otrzymywali immunitety w zamian za poparcie udzielane książętom walczącym o władzę. Immunitety:
- immunitet ekonomiczny- oznaczał, że w poszczególne dzielnice miały niezleżność i swobodę (autonomię) w sprawach finansowych i gospodarczych- samodzielne zarządzanie
- immunitet prawny- dotyczył przywilejów nadawanym feudałom(właściciele ziemscy, którzy otrzymywali ziemie od władcy w zamian za służbę wojskową i wierność), kościołom, miastom lub innym instytucjom. Posiadacze byli często zwolnieni z jurysdukcji centralnej władzy) i mieli prawo do rozstrzygania sporów i wydawania wyroków na własnym terenie. Dawało to większą niezależność i możliwość rozwoju własnych instytucji prawnych Przyczyniło się też upowszechnienie przez osadników z zachodu żelaznych narzędzi i systemu trójpolówki- techniki uprawy roli. dzielono pole na 3 części: 1 była obsiana przenicą lub jęczmieniem, 2 służyła jako pastwisko dla bydła, 3 była nieużywana lub obsiana roślinami strączkowym= zwiększyło to: efektywność produkcji rolniczej, bezpieczeństwo żywnościowe(mniejsze ryzyko głodu), poprawiło warunki bytowe ludności wiejskiej, rozwinął się handel (nadmiar produkcji wykorzystywano do handlu z innymi regionami) Kolonizacja na prawie niemieckim: XIII w.- rozpoczęcie kolonizacji na prawie niemieckim. (nazwa pochodziła od przybywającej ludności z Niemiec na tereny polskie, przez co umowy wzorowano na prawie tamtego kraju) Sprowadzano osadników do nowo załóżonych miast i osad- mieli przywileje i swobody, które zachęcały do osiedlania się tam. Przyczyniła się do rozwoju gospodarczego i kulturalnego- nowe miasta stawały się ośrodkami handlu, rzemiosła, kultury i przyciągały mieszkańców. Wiązało się też z konfliktami między osadnikami niemieckimi a miejscową ludnością i z niemieckim wpływem kulturowym, językowym Lokowanie wsi (proces lokowania wsi) : Nowe wsie budowano obok miast, lokalnych centrów handlu, administracji i sądownictwa. Lokowanie wsi przebiegało według ustalonego porządku: właściciel starał się o immunitet, żeby mieć jak największe zyski, wystawiał dokument- zlecenie zasadźcy założenie wsi. Zasadźca sprowadzał osadników i przekazywał im ziemie. W obrocie gospodarczym zaczęto też używać pieniędzy. Dotychczasowe podgrodzia przekształcały się powoli w osady typu miejskiego, a ich ludność zajmowała się handlem i rzemiosłem. W dwunastym wieku istniało już około 250 targów, ośrodków wymiany lokalnej i ponadregionalnej. Pieczy nad nimi sprawa i książęta, który określi zasady ich funkcjonowania i gwarantowali bezpieczeństwo. W kraju zwiększa się zaludnienie, ale przyrost naturalny postępował wolno. Wędrujący po kraju zbiedzy
- Upowszechnienie gospodarki targowo-pieniężnej
- Rozwój handlu i rzemiosła - przekształcanie podgrodzi w osady typu miejskiego, gdzie ludność zajmowała się handlem i rzemiosłem. W XII w istniało juz ok 250 targów, ośrodków wymiany lokalnej i ponadregionalnej. Piecze nad nimi sprawowali książęta, którzy zapewniali bezpieczeństwo i ustalali warunki na jakich one funkcjonowały
- Rozwój wielkiej własności ziemskiej, powiązany z upowszechnieniem się immunitetów, które dostawali możnowładcy świeccy lub kościelni za poparcie udzielane książętom walczącym o władzę w XII-XIII w: immunitet ekonomiczny całkowicie lub częściowo zwalniał dobra możnych z ciężarów nakładanych na mocy prawa książęcego; immunitet prawny- wyłączał spod jurysdykcji władcy mieszkańców danych posiadłości. W ten sposób prawo sądzenia i egzekwowania kar sądowych przechodziło na właścicieli ziem. Mogli oni również sami ustalać wysokość podatków.
- Obniżanie wysokości danin i wymiaru posług przez władców, aby zachęcić ludność do osiedlenia się na ich terenach - w państwie panował wolny przyrost naturalny, a zarazem było dużo niezaludnionych obszarów. Chcąc zwiększyć dochody z rolnictwa i rzemieslnictwa na tych obszarach wykorzystywano takie środki. W ten sposób chłopi wykorzystywali tę sytuacje i opuszczali zamieszkiwane dotychczas osady w poszukiwaniu lepszych warunków życia. Powstała nowa grupa ludności, tzw wolni goście, którzy byli wędrującymi po kraju zbiegami. W XII w upowszechnił się zwyczaj osadzania ich w majątkach na podstawie umów gwarantującym wolność osobistą, określających warunki dzierżawy ziemi, ale też rygorystycznie ograniczających możliwość odsprzedania gospodarstw lub ich opuszczenia. te metody nie przyniosło oczekiwanych skutków miał jednak ogromny wpływ na zmiany które nastąpiły w XIII wieku czyli na rozpoczęcie kolonizacji na prawie niemieckim
- upowszechnienie głównie przez nowych osadników z Europy zachodniej systemu trójpolówki i żelaznych narzędzi rolniczych oraz zwiększenie liczby hodowanych zwierząt. Uzyskiwane dzięki tym zmianom nadwyżki żywności wpłynęły na wzrost zaludnienia. W dalszej kolejności spowodowało to intensyfikację ruchu osobniczego i pozyskanie nowych terenów pod uprawę
- Kolonizacja na prawie niemieckim - proces prowadzony w średniowieczu na słabej zaludnionych ziemiach polskich. Polegał on na sprowadzeniu i osiedlaniu tam ludności z zachodu, najczęściej pochodzenia niemieckiego. Panowie feudalni podpisywali z nią umowy wzorowane na prawie obowiązującym w Niemczech. W XIV w, a częściowo również XV wieku kolonizacja. Na prawie niemieckim objęła wszystkie ziemie polskie. W jej wyniku doszło do gruntownej zmiany organizacji życia gospodarczego i społecznego na tych terenach.
- Początek akcji kolonizacyjnej na ziemiach polskich Henryka Brodatego - pierwszym jej impulsem była „gorączka złota”, czyli odkrycie złóż złota nad rzekami Kaczawą i Bobrem. Książę osadził tam saskich górników, którzy założyli dwie osady: Złotoryję i Lwówek Śląski. Podobnie postępowali inni władcy piastowcy i możnowładcy kościelni i świeccy gospodavka targowo-pieniezna Bobr i Kaczawa ↑
I
S Chlopi Obied/ali^ sie tam^ na podstawie umon^ lokacyjnych ↓
Umowa lokacyjna określała liczbę chłopów i wielkość ich działek. Pastiska lasy i łąki były wspólne, a osadnikom przysługiwała wolnizna- zwolnienie ze świadczeń feudalnych na początkowych etapach zagospodarowania na czas od 2 do 24 lat. Po upłynięciu okresu wolnizny, chłopi musieli wypełniać obowiązki wobec feudłów, np. płacenie czynszów, składanie danin, wykonywanie niewielkich darmowych prac na rzecz właściciela wsi i uiszczanie dziesięciny Kościołowi- dziesięcina to obowiązkowy podatek, w czasie rozbicia dzielnicowego gdy władza centralna była osłabiona, kościół pełnił funkcję stabilizującą i utrzymywał się z tych opłat. Osadnicy mogli odejść ze wsi jeśli przepracowali okres równy otrzymanej wolniźnie, odrobili konieczną robociznę i przekazali daninę za kolejny rok. Zasdźca, który wypełnił warunki umowy, najczęściej otrzymywał dziedziczny tytuł sołtysa, największe gospodarstwo, zwolnienie z danin, miał wyłączne prawo do np. prowadzenia karczmy/ młyna etc., z podatków zatrzymywał 1/6 czynszów i 1/3 kar sądowych, miał obowiązek słuzby wojskowej Sołtys- przewodniczył w osadzie samorządowi, sądowi- ławie wiejskiej (roztrzygała spory między kmieciami) Kierowani chęcią zwiększenia zysków, nadawano prawa niemieckie już istniejącym osadom zamieszkanym przez polskich chłopów= lepsze warunki życia; powstanie stanu kmieckiego (chłopskiego) Społeczeństwo stanowe: przyczyny formowania: — upowszechnienie się immunitetów i prawa niemieckiego,
- Duchowieństwo- najwcześniej wydorębnił się stan duchowy- następstwo reformy gregoriańskiej,- uzyskano niezależność prawną przezz spory między książętami dzielnicowymi Dostali przywileje w 1180r.- znosił nadużycia w egzekowaniu posłub prawa książęcego w dobrach kościelnych i przejmowania przez władców mienia po zmarłych biskupach
- Rycerstwo (szlachta)- przyczyną była emancypacja rycerstwa od prawa książęcego i uniezależnienie ich od posiadłości władców. Przywileje generalne uzyskane w XIV i XVw. gwarantowały takie same uprawnienia dla wszystkich przedstawicieli tej grupy- w Polsce nie było podziału na stan wyższy i niższy
- Mieszczaństwo- ukształtowało się dzięki lokacjom na prawie niemieckim, mieli własne prawo, sądownictwo, wolność osobistą, nie otrzymywały przywilejów generalnych- każdemu przyznano odrębne gwarancje swobód na podstawie wzorów. Przez słabość potencjału ekonomicznego, ludnościowego i obcość etniczna, klasa miała nikłą rolę polityczną
- Chłopi- 80% ogólnej ludności polskiej. Upowszechnienie prawa niemieckiego wpłynęło na ujednolicenie statusu społecznego, nowe przepisy zagwarantowały swobodę osobistą, dziedziczność dzierżawy uprawianej ziemi, stały wymiar czynszu i wiejski samorząd. Upowszechnienie się immunitetów i prawa niemieckiego - regulacje te zastąpiły obowiązujące dotychczas prawo książęce — reforma gregoriańska, dzięki której wytworzył się stan duchowny jako pierwszy w Polsce jak i całej łacińskiej Europie — emancypacja rycerstwa od prawa książęcego oraz uniezależnienie ich posiadłości od władców — lokacje na prawie niemieckim, dzięki którym wyksztaltowała się grupa mieszczaństwa
- najwcześniej wydorębnił się stan duchowy, hierarchowie wykorzystali rywalizacje między książętami dzielnicowymi i uzyskali przywileje, które zapewniały instytucjom kościelnym niezależność prawną. Pierwszy przywilej dla kościoła wystawił w 1180 r na wiecu w Łęczycy Kazimierz Sprawiedliwy. Dokument znosił nadużycia w egzekwowaniu posług prawa książęcego w dobrach kościelnych oraz przejmowanie rzeczy władców mienia ruchomego po zmarłych biskupach. W 1210 r na zjeździe książąt dzielnicowych w Borzykowej arcybiskup gnieźnieński Henryk Kietlicz uzyskał od księcia krakowskiego Leszka Białego przywilej gwarantujący szeroki immunitet dla dóbr kościelnych. W pierwszej połowie XIII w duchowieństwo polskie miało już własne sadownictwo, u którego podstaw leżało prawo kanoniczne
przywileje genevalne
- (^) prawa ,obowigzki zasadicy
w · i (^) przeprowadzit Lokacje
- nowej^ osady prawo Tup I &
& pierwanya) Wystaiony (^) przez Kazimierza (^) Sprawiedieone
- Scharakteryzuj politykę ekspansji prowadzona przez władców Marchii Brandenburskiej Marchia Brandenburska stała się nowym zagrożeniem dla Polski. Powstała ona w połowie XII w w wyniku polaczenia Marchii Północnej z podbitymi wówczas ostatecznie ziemiami Słowian Połabskich. Jej twórca i pierwszym władcą był Albrecht Niedźwiedź. Początkowo państwo to było słabe i ubogie, podległe władzy cesarza. Margrabiowie brandenburscy otrzymali od cesarza Fryderyka II zwierzchność lenną nad Pomorzem Zachodnim i oddać ze zmiennym szczęściem probowali podporządkować sobie władców tej dzielnicy. W połowie XIII w we władaniu Brandenburczykow znalazła się również ziemia lubuska. W ten sposób przekroczyli Odrę, czego nigdy wcześniej nie udało im się osiągnąć. Następnie stopniowo podporządkowali sobie położone dalej na wschód tereny Pomorza Zachodniego i wielkopolski. Zdobyte ziemie od 1257 r nazywano Nową Marchią. Marchia Brandenburska powoli, ale konsekwentnie podbijała kolejne grody polskie wzdłuż Noteci. Jej władcy zamierzali odizolować Pomorze od pozostałych ziem polskich, co umożliwiłoby im zdobycie całej tej dzielnicy aż po Wisłę i Gdańsk. Ich ekspansja doprowadziła do wielu konfliktów z książętami wielkopolskimi. Prowadzono m.in długotrwałe walki o nadgraniczne grody Santok i Drezdenko. Ostatecznie marchia powiększyła swoje terytorium i na krotki czas opanowała nawet Gdańsk, co ułatwiły jej wewnętrzne konflikty między książętami piastowskimi. Ekspansywna polityka Marchii przyczyniła się jednak do zawiązania ścisłego sojuszu Wielkopolski i Pomorza Gdańskiego, a na skutek tego - połączenia pod koniec XIII w tych prowincji przez Przemysława II.
- Przedstaw proces budowy państwa krzyżackiego nad Bałtykiem Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niecmieckiego w Jerozolimie jest w Polsce znany potocznie jako zakon krzyżacki (od znaku krzyża umieszczanego na płaszczach jego członków), a w Niemczech i innych krajach zachodnich - zakonem niemieckim. Zgromadzenie powstało ok 1190 r podczas III krucjaty. Jego zalążkiem był szpital polowy prowadzony przez niemieckich mieszczan pod obleganą przez krzyżowców Akką. Po kilku latach przekształcono wspólnotę szpitalną w nowy zakon Rycerki, złożony z niemieckich krzyżowców. Wstępowali do niego przede wszystkim synowie zubożałych rycerzy, a także ludzie pozbawieni majątków ziemskich, szukający możliwości awansu społecznego. Zakon w krótkim czasie zyskał poparcie papiestwa i cesarstwa, dzięki czemu zdobywał kolejne przywileje oraz majątki ziemskie, w których zakładał konwenty (na terenach Ziemi Świętej, Niemiec, Italii, Czech i Śląska). Fundamenty pod przyszłą potęgę Krzyżaków położy wieki Mistrz Hermann von Salza. Usilnie dążył on do zbudowania państwa krzyżackiego. Liczne majątki, które zakon otrzymał w pierwszych latach swojej działalności były nieduże i rozproszone.
W 1211 r nadano mu przez króla węgierskiego Andrzeja II części Siedmiogrodu, co umożliwiło mu budowę odrębnego państwa. Zakonnicy bronili tam swych granicy przed pogańskimi Kumanami, a jednocześnie wznosili zamki na zajomowanych terytoriach i sprowadzali tam kolonistów z Niemiec. Uzyskali tam bulle od papieża, w której ich posiadłości zostały uznane za „własność św Piotra”. Król węgierski nie zgodził się na ograniczenie swoich praw do ziemi nadanej Krzyżakom i 1225 r wypędził ich z Siedmiogrodu. Rok później von Salza przyjął ofertę Konrada Mazowieckiego - osadzenie zakonu w ziemi chełmińskiej i wykorzystanie go do walki z pogańskimi Prusami. Władzę zakonne nie spieszyli się z podjęciem misji militarnej w Prusach. Przez kilka lat skupiały się na uzyskaniu jak najpełniejszych praw do ziemi chełmińskiej oraz obszarów zdobywanych w Prusach. Ostatecznie Krzyżakom udało się skłonić Konrada Mazowieckiego do ustepstw. W 1228 r niewielki oddział krzyżacki przybył na pogranicze pruskie. Krzyżacy na początku lat 30 XIII w opanowali ziemię chełmińską, założyli tam pierwszą warownię - Toruń i rozpoczęli systematyczny podbój Prus - organizowali rejsy. Przemieszczali się na północ linią Wisły, a później na wschód linią Zalewu Wiślanego. Po zajęciu danego obszaru wznosili warownie. Wojska Krzyżaków składały się głównie z zachodnioeuropejskich żołnierzy, którzy często wspierani byli także przez polskich książąt dzielnicowych i innych władców. Wykorzystywali konflikty międzyplemienne Prus. Budowanej potędze zakonu zaczęły poważnie zagrażać dwa powstania pruskie zorganizowane przez podbite ludy. Pierwsze z nich wybuchło w latach 40, było wspierane przez Świętopełka, który uznał państwo krzyżackie tworzone nad górną Wisłą za zagrożenie dla swoich ziem. Drugie powstanie rozpoczęło się w 1260 r po klęsce wojen krzyżackich w bitwie ze Żmudzinami pod Durben. Do powstania przyłączyły się niemal wszystkie plemiona pruskie. Papież musiał wezwać na pomoc Krzyżakom rycerstwo z Zachodu. Zakonnikom udało się zdławi opór ludności dopiero w 1274 r. Ostatecznie podbój Prus zakończył się w 1283 r po opanowaniu ziem Jaćwingów. O trwałości zdobyczy krzyżackich zadecydowała akcja kolonizacyjna - w ciągu 50 lat od podbicia ziem, na te tereny zaczęła masowo napływać ludność, głównie niemiecka. Osadników zachęciły atrakcyjne warunki korzystania z ziem i wszystkie im przyznawane swobody. Dzięki kolonizacji państwa krzyżackiego, ich populacja wzrosła do ok 150 tys ludzi. · XIII (^) W. !
