Pobierz Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy i więcej Prezentacje w PDF z Badania jakościowe tylko na Docsity!
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
Regina Lenart-Gansiniec
2.1. Wprowadzenie
W literaturze zwraca się uwagę, że jedna trzecia doktorantów rozpoczynają- cych studia doktoranckie w pewnym momencie podejmuje decyzję o rezygnacji ( Jones, 2013; Castelló i in., 2017). Dodatkowo wiele osób finalizuje prace and doktorantem w okresie o wiele dłuższym niż zakładano na początku studiów doktoranckich (Van de Schoot i in. 2013). Badania wskazują na związek między doświadczanym obciążeniem pracą a satysfakcją i zamiarem finaliza- cji prac nad rozprawą doktorską (Fredman i Doughney, 2012; Pyhältö, Stubb i Lonka, 2009). Castelló i in. (2017) wymienili wysokie wymagania dotyczące stopnia doktora, które ingerowały w życie osobiste ludzi, jako odpowiedzial- ne również za porzucanie nauki. Ponadto nadmierne obciążenie pracą jest powiązane z postępami nad realizacją kolejnych etapów rozprawy doktorskiej (Horta, Cattaneo i Meoli, 2018), co może skutkować brakiem możliwości otrzy- mywania stypendium naukowego oraz skreśleniem z listy doktorantów. Badacze wskazują również, że niezadowolenie z przebiegu studiów doktoranckich może
Regina Lenart-Gansiniec
skutkować obniżeniem produktywności, a tym samym opóźnieniami w realiza- cji prac nad rozprawą doktorską (Pyhältö, Stubb i Lonka 2009). Ostatnie badania wskazują, że odpowiednie planowanie, satysfakcja czy zado- wolenie z postępów nad kolejnymi etapami rozprawy doktorskiej mogą okazać się znaczącymi czynnikami zwiększającymi terminowość realizacji kolejnych etapów pracy nad doktoratem, zadowolenie oraz ukończenie studiów dokto- ranckich zwieńczonych finalizacją rozprawy doktorskiej (Van Rooij i in., 2021). Coraz częściej wskazuje się, że organizacja pracy przez doktoranta, w szczegól- ności planowanie poszczególnych etapów prac, ma bardzo duże znaczenie dla skuteczności i ostatecznie finalizacji rozprawy doktorskiej w cyklu kształcenia szkoły doktorskiej. Jak sugerują Sławińska i Witczak (2012, s. 139), „proces pisania każdej pracy powinien cechować pewien racjonalny tryb”. Oznacza to, że od momentu podjęcia decyzji na temat przedmiotu badań, doktorant powinien rozpocząć prace nad planem, harmonogramem realizacji badań. Wiąże się to nie tylko z koniecznością wypełnienia przez doktoranta ustawowego obowiązku sporządzenia indywidualnego planu badawczego, ale także z ustaleniem właści- wego obciążenia pracą – tak, aby nadmiar obowiązków nie stał się przyczyną nadmiernego obciążenia pracą, frustracji, niezadowolenia, a ostatecznie rezy- gnacji ze szkoły doktorskiej. Po pierwsze, może to oznaczać, że doktoranci mają za mało czasu i za dużo do zrobienia, co utrudnia im ukończenie rozprawy doktorskiej przed zakończeniem kształcenia w szkole doktorskiej. Wysokie ob- ciążenie pracą może być spowodowane zbyt dużym nakładem pracy bezpo- średnio związanej z ich badaniami doktorskimi, ale także innymi, dodatkowy- mi aktywnościami, np. przygotowaniem dokumentacji do złożenia projektu na konkurs o finansowanie badań naukowych, napisaniem artykułów naukowych, wystąpieniami konferencyjnymi, przygotowaniem do realizacji obowiązkowych praktyk dydaktycznych. Po drugie, co może ważniejsze, duże obciążenie pracą i jego konsekwencje (np. problemy z równowagą między życiem zawodowym a zawodowym, brak czasu na relaks, hobby, dla rodziny oraz przyjaciół, itp.) mogą negatywnie wpłynąć na postępy i satysfakcję doktorantów i skłonić ich do rozważenia rezygnacji z prac nad rozprawą doktorską, a w konsekwencji rezy- gnacji z kształcenia w szkole doktorskiej. Niniejszy rozdział stanowi wprowadzenie do problematyki sporządzenia in- dywidualnego planu badawczego i sposobów jego sporządzenia. Celem rozdziału
Regina Lenart-Gansiniec
- przedstawiła i obroniła rozprawę doktorską;
- spełniła inne wymagania określone przez podmiot doktoryzujący.
- W wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych najwyższą jakością osiągnięć naukowych, stopień doktora można nadać osobie niespełniającej wymagań okre- ślonych w ust. 1 pkt 1, będącej absolwentem studiów pierwszego stopnia lub studentem, który ukończył trzeci rok jednolitych studiów magisterskich”.
2.3. Indywidualny plan pracy – wymagania ustawowe
Ustawa z 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2018 r. poz. 1668 z późn. zm.) wprowadziła pojęcie „indywidualnego planu badawczego”. Zgodnie z zapisami ustawy:
- art. 202., par. 1. „Doktorant, w uzgodnieniu z promotorem lub promoto- rami, opracowuje indywidualny plan badawczy zawierający w szczegól- ności harmonogram przygotowania rozprawy doktorskiej i przedstawia go podmiotowi prowadzącemu szkołę doktorską w terminie 12 miesięcy od dnia rozpoczęcia kształcenia. W przypadku wyznaczenia promotora pomocniczego plan jest przedstawiany po zaopiniowaniu przez tego promotora”;
- art. 204 par. 1 „Indywidualny plan badawczy określa termin złożenia rozprawy doktorskiej. Termin ten może być przedłużony, nie dłużej jednak niż o 2 lata, na zasadach określonych w regulaminie szkoły doktorskiej”. Wspomniana ustawa wskazuje również na zasady oceny śródokresowej, w ramach której oceniana jest realizacja indywidualnego planu badawczego. Zgodnie z zapisami ustawy art 202:
- „pkt 2. Realizacja planu podlega ocenie śródokresowej w połowie okresu kształcenia określonego w programie kształcenia, a w przypadku kształce- nia trwającego 6 semestrów – w trakcie czwartego semestru.
- pkt 3. Ocena śródokresowa kończy się wynikiem pozytywnym albo nega- tywnym. Wynik oceny wraz z uzasadnieniem jest jawny.
- pkt 4. Ocena śródokresowa jest przeprowadzana przez komisję, w skład której wchodzą 3 osoby, w tym co najmniej 1 osoba posiadająca stopień doktora habilitowanego lub tytuł profesora w dyscyplinie, w której przy- gotowywana jest rozprawa doktorska, zatrudniona poza podmiotem
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
prowadzącym szkołę doktorską. Promotor i promotor pomocniczy nie mogą być członkami komisji”. Zgodnie z art. 204.1. Ustawy kształcenie doktoranta kończy się złożeniem rozprawy doktorskiej, a indywidualny plan badawczy określa termin złożenia rozprawy doktorskiej. Termin ten może być przedłużony, nie dłużej jednak niż o 2 lata, na zasadach określonych w regulaminie szkoły doktorskiej. Formularz, na którym doktorant ma sporządzić indywidualny plan badawczy, jest proponowany przez poszczególne szkoły doktorskie. Przy czym indywidualny plan badawczy zawiera zazwyczaj informacje o planowanej rozprawie doktorskiej i zadaniach badawczych do zrealizowania, sposobie ich realizacji, harmonogramie prac nad rozprawą doktorską (w tym o planowanym terminie jej złożenia), a także pla- nowanych publikacjach, wystąpieniach konferencyjnych, kwerendzie, stażach i innych działaniach o charakterze istotnym dla planowanej rozprawy, a także budżecie. Plan zawiera ponadto opinię promotora (promotorów, promotora po- mocniczego).
2.4. Jak wypełnić indywidualny plan badawczy?
Na potrzeby niniejszego rozdziału przeanalizowano wybrane wzory indywidual- nych planów badawczych szkół doktorskich prowadzonych przez uczelnie znajdu- jące się w pierwszej piątce „Rankingu uczelni akademickich 2020” Wydawnictwa Edukacyjnego Perspektywy Press Sp. z o.o., takie jak: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Uniwersytet Warszawski, Politechnikę Warszawską, Akademię Górniczo-Hutniczą im. Stanisława Staszica w Krakowie, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (tabela 1.).
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
Uczelnia
Szkoła doktorska/program doktorski
Zawartość
Druk do pobrania
UniwersytetWarszawski
Szkoła DoktorskaNauk Społecznych
-^ tytuł projektu doktorskiego•^ dyscyplina pracy naukowej•^ uzasadnienie wyboru tematu (do 800 znaków)•^ zarys aktualnego stanu badań (w
tym koncep-
cje teoretyczne) dotyczących zagadnień będącychprzedmiotem rozprawy doktorskiej i
znaczenie
planowanych badań (do 3000 znaków)• koncepcja teoretyczna rozprawy, pytania, tezy lubhipotezy badawcze (do 2000 znaków)• harmonogram przygotowania rozprawy doktor-skiej• (w
miarę możliwości z
podziałem na lata, seme-
stry)• określenie planowanej formy współpracy z
pro-
motorem (np. częstotliwość spotkań, forma spo-tkań i
ich zakres)
-^ określenie formy rozprawy doktorskiej (pisem-na, praca wspólna, zbiór artykułów, inna formapracy)•^ zadania badawcze (do 1000 znaków)•^ opis stosowanych metod badawczych oraz ewen-tualnej aparatury badawczej niezbędnej do reali-zacji projektu (do 2500 znaków)•^ określenie ryzyk badawczych i
sposobów ich mi-
nimalizowania (do 800 znaków)• planowany udział w
konferencjach, warsztatach,
szkołach letnich itp.• planowane i
zrealizowane przedmioty w
ramach
programu kształcenia w
SDNS
-^ planowane efekty badań oraz sposoby ich upo-wszechniania (do 1500 znaków)
https://szkolydoktorskie.uw.edu.pl/sdns/regulamin/
Regina Lenart-Gansiniec
Uczelnia
Szkoła doktorska/program doktorski
Zawartość
Druk do pobrania
PolitechnikaWarszawska
Szkoła Doktorskanr 5Dyscypliny:
archi-
tektura i
urbani-
styka, inżynierialądowa i
transport,
inżynieria środo-wiska, górnictwoi^ energetyka, na-uka o
zarządzaniu i^ jakości
-^ tematyka doktoratu•^ planowany zakres•^ metodyka badań•^ przewidywane terminy: -^ przeprowadzenia badań niezbędnych doprzygotowania doktoratu,•^ przygotowania publikacji zgodnie z
wyma-
ganiami uchwalonymi przez Senat w
sposo-
bie postępowania w
sprawie nadania stop-
nia doktora• złożenia rozprawy doktorskiej
https://www.pw.edu.pl/Rekrutacja/Szkoly-Doktorskie/Szkola-Doktorska-nr-
Akade-mia Górni-czo-Hutniczaim. Stanisła-wa Staszicaw^
Krakowie
Szkoła DoktorskaAGH
-^ zakres tematyczny pracy•^ harmonogram przygotowania rozprawy doktor-skiej•^ planowany termin złożenia rozprawy doktorskiej•^ wykaz proponowanych staży krajowych i/lub za-granicznych•^ plan wystąpień konferencyjnych•^ plan przygotowywania wniosków grantowych i/lub udziału w
projektach badawczych
https://www.agh.edu.pl/doktoran-ci/szkoly-doktorskie/szkola-doktor-ska-agh/doktoranci/dokumenty-do-po-brania/
Regina Lenart-Gansiniec
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych zamieszczonych na stronach internetowych uczelni.
Uczelnia
Szkoła doktorska/program doktorski
Zawartość
Druk do pobrania
Uniwersytetim. AdamaMickiewiczaw Poznaniu
Szkoła DoktorskaUAM
-^ (wskazać planowany termin realizacji stażu/kwe-rendy i
zakres merytoryczny)
-^ staże/kwerendy krajowe•^ staże/kwerendy zagraniczne•^ wskazać potencjalne źródła finansowania•^ plan przygotowania publikacji naukowych(wskazać orientacyjną liczbę publikacji, ich ro-dzaj, zakres tematyczny i
możliwą zawartość
merytoryczną; orientacyjny termin przygotowa-nia; czasopismo lub wydawnictwo; kolejność publikowania)• plan wystąpień konferencyjnych (planowane wy-stąpienia na specjalistycznych konferencjach na-ukowych związanych z
obszarem prowadzonych
przez doktoranta badań)• źródła finansowania badań• (nr i
tytuł grantu, kierownik, typ konkursu, na- zwa instytucji finansującej, okres finansowania;inne źródła finansowania)• plan aplikacji grantowych doktoranta (wskazaćtyp konkursu krajowego lub międzynarodowegoi^ orientacyjny tytuł projektu)• data złożenia rozprawy doktorskiej
https://amu.edu.pl/doktoranci
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
Porównując zapisy zawarte w indywidualnych planach badawczych, można wskazać następujące informacje, które doktorant jest zobligowany podać:
- Opis projektu badawczego, w tym: problem badawczy, hipotezy lub pytania badawcze, streszczenie stanu badań w odniesieniu do problemu badawczego, metody planowane do zastosowania w celu rozwiązania problemu badawczego.
- Planowane zadania i czynności związane z rozwojem naukowym, w tym: planowane zadania powinny uwzględniać harmonogram przygotowania rozprawy doktorskiej wraz z przewidywanym terminem złożenia.
- Cele planowane do realizacji w ciągu pierwszych dwóch lat uczestnictwa w szkole doktorskiej wraz z zadaniami i czynnościami niezbędnymi do ich osiągnięcia. Wspomniana ustawa wskazuje również na zasady oceny śródokresowej, w ramach której oceniana jest realizacja indywidualnego planu badawczego. Stąd istotne staje się przemyślenie zamieszczonych w nim informacji. Przyjrzyjmy się zatem pierwszemu aspektowi, a więc opisowi projektu badawczego, w tym: pro- blemowi badawczemu, hipotezom lub pytaniom badawczym, streszczeniu stanu badań w odniesieniu do problemu badawczego, metodom planowanym do zasto- sowania w celu rozwiązania problemu badawczego. Zazwyczaj na ten element indywidualnego planu badawczego przeznaczono od 500 do 900 wyrazów. Następnie omówione zostaną zapisy dotyczące planowanych zadań i czynności związanych z rozwojem naukowym oraz celów planowanych do realizacji w ciągu pierwszych dwóch lat uczestnictwa w szkole doktorskiej.
Problem, cel badawczy, hipotezy lub pytania badawcze
Problem badawczy to w skrócie problem, który doktorant chce rozwiązać (wyjaśnić) w toku prowadzonych przez siebie badań empirycznych. W opisie problemu badawczego doktorant odnosi się do przedmiotu badań, czyli wycinka rzeczywistości, przykładowo obiektu, rzeczy, zjawiska lub procesu ujętego w określonej perspektywie. Sformułowanie problemu badawczego wymaga zastanowienia się nad tym: jakie zagadnienie będzie wyjaśniane, w jakim kontekście to zagadnienie występuje, co już wiadomo na ten temat z literatury przedmiotu, dlaczego te badania będą ważne dla praktyki oraz dla nauki, na czym polega oryginalność
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
- Nie zadawaj pytań o wpływ, związek, przyczynę czy efekt.
- Zadawaj pytania otwarte bez odwoływania się do literatury lub teorii.
- Określ uczestników i miejsce badawcze do badania.
- W problemach badawczych mających charakter eksploracyjny, gdy proble- matyka w badanym kontekście nie została wcześniej zgłębiona, stawianie hipotez nie jest uprawnione (Hammersley i Atkinson, 2000; Miles i Huberman, 2000). W przypadku badań ilościowych badacze posługują się ilościowymi pytaniami badawczymi, celami oraz hipotezami. Ilościowe pytanie badawcze dotyczy związków pomiędzy zmiennymi, np. „jak… przyczynia się to do…”, „czy… wyjaśnia związek pomiędzy…”. Doktorant może w pytaniu badawczym użyć zwrotów: „wpływa”, „związek”, „przyczyny”, „efekt”, „wyjaśnienie”. Natomiast nie powinien używać określeń typu: „doświadczenie” czy „zrozumienie”. W ramach opisu projektu badawczego doktorant formułuje cele badań. Celem badań jest to, co doktorant zamierza osiągnąć poprzez swoje badania. Badania ja- kościowe nastawione są głównie na zrozumienie danego zjawiska, budowanie, do- skonalenie, w mniejszym stopniu na testowanie teorii. Cel może zatem przybrać następującą formę „określenie, jak działa mechanizm społecznego zakorzenie- nia, a w szczególności – jakie są jego pozytywne i negatywne konsekwencje dla podejmowania, rozwoju i efektów współpracy w sektorze turystycznym oraz co stanowi źródło społecznego zakorzenienia danego podmiotu” (Czernek, 2017, s. 14). Doktorant w badaniach jakościowych może także sformułować cel aplika- cyjny związany ze sformułowaniem zaleceń dla kadry zarządzającej. Testowanie hipotez wykorzystuje procedurę statystyczną, w których badacz wyciąga wnioski na temat populacji z próby badawczej. Niezależnie od rodzaju badań, doktorant może rozpocząć zdanie dotyczące celu badań w sposób następujący: „Celem niniejszej pracy/badań/rozważań jest/będzie… wyjaśnienie/ opis/omówienie/odkrycie/spraw- dzenie/weryfikacja/pokazanie/porównanie/ poznanie i zrozumienie/ pogłębienie wiedzy/ prognozowanie na podstawie wyników uzyskanych dla grupy/jednostek/ instytucji (uczestnicy badań) w… (dookreślenie miejsca badań, okoliczności)”. Cel badawczy w badaniach ilościowych najczęściej dotyczy weryfikacji ist- niejącej teorii poprzez testowanie hipotez. Przykładowo celem w badaniach ilościowych może być „teoretyczne i empiryczne sprawdzenie występowania związku…”. Hipoteza to założenie na temat relacji między zmiennymi, wymagające
Regina Lenart-Gansiniec
weryfikacji. Hipoteza ma zazwyczaj formę zdania, które często jest twierdzącą odpowiedzią na pytanie badawcze. Podczas badań doktorant sprawdza, czy może przyjąć hipotezę poprzez odrzucenie jej negacji pod określonymi warunkami. Przy czym założenia o relacji między zmiennymi zwykle wynikają z przesła- nek teoretycznych i/lub wcześniejszych badań. W statystyce formułowane są dwa rodzaje hipotez: zerowa i alternatywna. Hipoteza zerowa (H0) poddawana jest falsyfikacji, tj. zanegowaniu. Do hipotezy zerowej formułujemy hipotezę alter- natywną (H1), która stanowi zaprzeczenie hipotezy zerowej. Wyróżnić można także hipotezy opisowe, korelacyjne, przyczynowe:
- opisowe, np. „W organizacji X w latach 80. XX w. pracowało więcej osób w wieku X niż osób w wieku X”, „Przeciętnie w organizacji X pracuje więcej osób w wieku X lat”,
- korelacyjne, np.: „Istnieje dodatnia zależność między X a Y”, „Istnieje zależność/związek pomiędzy X a Y”,
- przyczynowe, np.: „X powoduje wzrost Y”, „X jest zdeterminowane Y”.
Streszczenie stanu badań
Identyfikacji stanu wiedzy można dokonać przy pomocy systematyczne- go przeglądu literatury, będącego podstawą pogłębienia wiedzy. Systematyczny przegląd literatury odznacza się metodycznością, wszechstronnością oraz przej- rzystością. Celem systematycznego przeglądu jest zidentyfikowanie prac teore- tycznych, konceptualnych i przeglądowych, które pasują do wcześniej określo- nych kryteriów włączenia, aby odpowiedzieć na określone pytanie badawcze lub hipotezę. W szczególności systematyczny przegląd literatury pokazuje ścieżkę wcześniejszych badań, integruje i podsumowuje to, co jest znane w danym obszarze i może być bodźcem do nowych pomysłów. Przegląd pomaga również zidentyfikować luki w literaturze, które zapewniają przestrzeń do rozwijania lub testowania nowych pomysłów. Stosując wyraźne i systematyczne metody podczas przeglądania artykułów i wszystkich dostępnych dowodów, można zminimali- zować błędy, dostarczając w ten sposób wiarygodnych wyników, na podstawie których można wyciągać wnioski i podejmować decyzje. Zgodnie z metodyką (Czakon, 2011), cała procedura przeglądu literatury obejmuje trzy etapy: (1) wyodrębnienie baz danych oraz zbioru publikacji, (2)
Regina Lenart-Gansiniec
problem naukowy. Wyróżnia się metody badań interpretatywnych (jakościo- wych), metody testowania hipotez (ilościowych) oraz wykorzystuje się logikę dedukcji i indukcji oraz podejście nomotetyczne, a także idiograficzne (Czakon, 2015). W skrócie badacz może wykorzystać metody ilościowe, aby eksploro- wać i wyjaśniać zjawiska słabo rozpoznane oraz relacje pomiędzy nimi. Badacz może użyć metod jakościowych, aby dokonać głębokich analiz znanych zjawisk i wyłaniania się nowych przypadków. Wreszcie, metody mieszane wykorzystu- ją podejście ilościowe i jakościowe. W ramach metod mieszanych badacz stosuje różne metody badań w celu uzyskania spójnej i kompleksowej odpowiedzi na pytanie badawcze. Badania to proces zadawania pytań i odpowiadania na nie poprzez zbieranie i analizowanie danych. Dane można przekształcić w liczby, słowa lub obrazy. Gdy dane są liczbami (lub zebrane informacje są przekształca- ne w skale numeryczne), badacz prowadzi badania ilościowe. Kiedy gromadzo- ne dane to słowa lub obrazy (nieprzekształcone w skale numeryczne), badacz prowadzi badania jakościowe. W badaniach ilościowych dane potrzebne do od- powiedzi na pytanie badawcze to liczby. W badaniach jakościowych dane zebrane to słowa lub obrazy, które nie są syntetyzowane w liczbach. Zgodnie z zawartymi w literaturze rekomendacjami „wskazać można obecnie trzy przesłanki, które (…) mają znaczenie przy doborze jednej z metod naukowych i jej wykorzystania do rozwiązywania problemów zarządzania. Pierwsza z nich obejmuje charakter rozwiązywanych problemów, dalej sku- teczność, i wreszcie trzecia z przesłanek to stopień wymagań merytorycznych i metodycznych postawionych badaczom realizującym dany projekt badawczy” (Lisiński, 2016). Decyzja o wyborze jednej lub drugiej metody zależy od celów badań, dostępnych danych i możliwych zasobów, niezbędnych do przeprowadza- nia tego czy innego rodzaju badań. Mając to na uwadze, w procesie zdobywa- nia i zgłębiania wiedzy badacz może przyjąć podejście hipotetyczno-dedukcyjne lub intepretatywne. Podejście hipotetyczno-dedukcyjne zmierza do „rozpozna- nia podstaw teoretycznych przez przegląd literatury przedmiotu i jej krytyczną analizę, by na tej podstawie określić ramy konceptualne badania przez precyzyj- ne zdefiniowanie pojęć, przy pomocy których został opisany problem badawczy” (Zakrzewska-Bielawska, 2018). Natomiast podejście interpretatywne zmierza do ujmowania świata społecznego jako wyłaniającego się procesu społecznego, który jest tworzony przez jednostki (Sławecki, 2012). Mając na uwadze powyższe,
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
niezależnie od tego, jakiego wyboru dokona doktorant, istotne jest merytoryczne uzasadnienie wyboru metody/metod.
Planowane zadania i czynności związane z rozwojem naukowym
Rozwój naukowy można rozpatrywać przez pryzmat zdobywanych stopni naukowych, w tym stopnia doktora. W związku z koniecznością opisania przez doktoranta w indywidualnym planie badawczym planowanych zadań i czynności związanych z rozwojem naukowym – konieczne jest zaprezentowanie zadań, które składają się na harmonogram przygotowania rozprawy doktorskiej wraz z przewidywanym terminem złożenia. Zgodnie z Art. 187 „rozprawa doktorska prezentuje ogólną wiedzę teoretyczną kandydata w dyscyplinie albo dyscypli- nach oraz umiejętność samodzielnego prowadzenia pracy naukowej lub arty- stycznej (…) Przedmiotem rozprawy doktorskiej jest oryginalne rozwiązanie problemu naukowego, oryginalne rozwiązanie w zakresie zastosowania wyników własnych badań naukowych w sferze gospodarczej lub społecznej albo oryginal- ne dokonanie artystyczne”. Oznacza to, że doktorant, pod kierunkiem promotora, uczy się samodzielności w zakresie rozpoznania problemu naukowego, metodo- logii – w tym wyjawienia problemu, prowadzenia badań naukowych. Wszystkie wymogi ustawowe wskazują, że w ramach rozprawy doktorskiej doktorant prezentuje oryginalne rozwiązanie problem naukowego. W tym ujęciu doktorant zmierza do poszukiwania problemu naukowego oraz tworzenia roz- wiązania tego problemu oraz jego naukowego uzasadnienia, gdzie „formalnie jednym ze źródeł problemów naukowych może być zinwentaryzowana luka badawcza” (Niemczyk, 2016, s. 109). Przy czym problemem w ujęciu ogólnym może być „przeszkoda, którą należy usunąć, zadanie, które należy rozwiązać (…), zadanie wymagające rozwiązania, załatwienia sprawy, często natychmiasto- wego rozstrzygnięcia, gdyż wymaga tego sytuacja lub okoliczności” (Apanowicz, 2005, ss. 68–69). Natomiast problem badawczy to stan niewiedzy o charakte- rze obiektywnym, niewiedzy, którą można usunąć za pomocą badań naukowych. Doktorant tworzy zatem nowe rozwiązania, wyjaśnia nieznane fakty, zdarzenia i procesy, ograniczenia dotychczasowych ustaleń innych badaczy, wysuwa nowe wnioski i teorie, wskazując jednocześnie na skutki tych osiągnięć oraz proponuje rekomendacje dla teorii oraz praktyki.
Rozdział 2. Indywidualny plan badawczy
Autor/autorzy Etapy Czynności
Pieter (1974,
Realizacja
- przeprowadzenie badań wstępnych, to znaczy wykonanie czynności powodujących ostateczne ustawienie problemu i czynności do wyboru lub konstrukcji nowej metody badawczej
- opracowanie szczegółowe materiałów zebra- nych w toku badań
- opracowanie syntetyczne wyników na podsta- wie opracowania szczegółowego
- pisarskie opracowanie wyników badań do sta- nu odbioru pracy przez zainteresowanych, to znaczy promotora i recenzentów i inne osoby interesujące się danym opracowaniem, na przy- kład konsultantów
- krytyczne ustosunkowanie się do przebiegu własnych badań i do pisarskiego opracowania wyników
Łobocki (1984)
Sytuacja proble- mowa •^ tworzenie sytuacji problemowej Poszukiwanie • •^ formułowanie problemu badawczegowysuwanie hipotez(y)
Realizacja
- wyprowadzanie konsekwencji z przewidywa- nych rozwiązań
- empiryczna weryfikacja hipotez(y)
- sprawdzanie słuszności rozwiązań Wnioskowanie • wnioskowanie końcowe
Kolman (2004)
Planowanie
- inwentaryzacja potrzeb, przygotowanie do re- alizacji badań
- doprecyzowanie tematu
- prace organizatorskie: plan realizacji badań (terminarz, harmonogram badań, lokalizacja, środki, metodyka) Przygotowanie • określenie wymagań badań Realizacja • prowadzenie badań
Analiza wyników
- porządkowanie
- selekcjonowanie
- eliminowanie
- klasyfikowanie
Regina Lenart-Gansiniec
Autor/autorzy Etapy Czynności
Kolman (2004)
Modelowanie •^ odtworzenie fragmentów rzeczywistości, stano-wiącego wybrany przedmiot badań
Wnioskowanie
- zwarte, przejrzyste sformułowanie najistotniej- szych wyników zrealizowanych dociekań lub działan
Apanowicz (2005)
Diagnoza proble- mu
- sformułowanie i uzasadnienie problemu ba- dawczego
- określenie tez i hipotez
- zdefiniowanie zmiennych i ich wskaźników
- dobór metod, technik i narzedzi
- przyjęcie procedur badawczych Poszukiwanie roz- wiązań
- wykonawstwo wyjaśnienia naukowego zgodnie z przyjętą procedurą badawczą
Realizacja przyjętej koncepcji
- badania
- porządkowanie danych i analizy
- opracowanie sprawozdania naukowego
Sławińska, Witczak (2012)
Diagnoza
- ogólna charakterystyka tematu
- sformułowanie celu pracy
- ustalenie ograniczeń w realizacji tematu
- określenie kryteriów oceny poszczególnych części i całości pracy
- ustalenie planu pracy i ram czasowych
- sformułowanie tematu pracy
- -wypracowanie koncepcji pracy
Poszukiwanie
- ustalenie możliwości realizacji tematu pracy
- ustalenie dróg prowadzących do rozważenia te- matyki zawartej w opracowanym planie pracy (dobór metod realizacji tematu)
Realizacja
- ocena koncepcji
- porównanie koncepcji
- eliminowanie, synteza koncepcji oraz opraco- wanie alternatywy
- rozpoczęcie procesu pisania pracy doktorskiej
Mendel (2010)
Diagnoza
- ogólna charakterystyka tematu
- sformułowanie celu pracy
- ustalenie ograniczeń w realizacji tematu
- ustalenie kryteriów oceny poszczególnych czę- ści i całości pracy
- ustalenie planu pracy i ram czasowych
Poszukiwania
- ustalenie dróg prowadzących do opracowania tematyki zawartej w planie pracy (dobór me- tod realizacji)
