Pobierz Rozdział 6. Podstawowe definicje i więcej Streszczenia w PDF z Finanse publiczne tylko na Docsity!
15
Rozdział 6. Podstawowe definicje
1. Dochody publiczne. Dochodami publicznymi są:
- daniny publiczne , do których zalicza się: podatki, składki, opła- ty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, a także inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu tery- torialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw;
- inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów publicznych należne na pod- stawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych;
- wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych;
- dochody z mienia jednostek sektora finansów publicznych , do któ- rych zalicza się w szczególności: - wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o podobnym charakterze, - odsetki od środków na rachunkach bankowych, - odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów war- tościowych, - dywidendy z tytułu posiadanych praw majątkowych;
- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek sektora finansów publicznych;
- odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych;
- kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytu łu udzielonych poręczeń i gwarancji ;
- dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przy- chodów oraz dochody ze sprzedaży papierów wartościowych lub pry- watyzacji.
Rozdział 6. Podstawowe definicje
16 Część I. Finanse publiczne
2. Środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej. Do środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej oraz niepodlegających zwro- towi środków z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Euro- pejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) zalicza się:
- co do zasady środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Fundu- szu Spójności, Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz Europejskie- go Funduszu Morskiego i Rybackiego;
- co do zasady niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
- środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych oraz Programu Środki Przejściowe;
- środki na realizację Wspólnej Polityki Rolnej;
- środki przeznaczone na realizację:
- programów w ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna,
- programów, o których mowa w rozporządzeniu Parlamentu Eu- ropejskiego i Rady (WE) Nr 1638/2006 z 24.10.2006 r. określa- jącym przepisy ogólne w sprawie ustanowienia Europejskie- go Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (Dz.Urz. UE L Nr 310 z 9.11.2006 r., s. 1) oraz programów Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa,
- Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004–2009,
- Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarcze- go 2004–2009;
- środki przeznaczone na realizację Inicjatywy na rzecz zatrudnienia ludzi młodych;
- środki Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym;
- środki pochodzące z instrumentu „łącząc Europę”, o którym mowa w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1316/ z 11.12.2013 r. ustanawiającym instrument „łącząc Europę”;
- inne środki. 3. Przeznaczenie środków publicznych. Środki publiczne przezna- cza się na:
- wydatki publiczne ,
- rozchody publiczne , w tym na rozchody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego (art. 6 ust. 1 FinPublU).
18 Część I. Finanse publiczne
7. Podmioty sektora finansów publicznych. Sektor finansów pu- blicznych tworzą:
- organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, or- gany kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały,
- jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,
- związki metropolitalne,
- jednostki budżetowe,
- samorządowe zakłady budżetowe,
- agencje wykonawcze,
- instytucje gospodarki budżetowej,
- państwowe fundusze celowe,
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze zarzą- dzane przez Prezesa KRUS,
- Narodowy Fundusz Zdrowia,
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,
- uczelnie publiczne,
- Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
- państwowe i samorządowe instytucje kultury,
- inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podsta- wie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłą- czeniem przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek pra- wa handlowego. 8. Jednostki budżetowe. Jednostkami budżetowymi są jednostki or ganizacyjne sektora finansów publicznych nieposiadające osobowo ści prawnej, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek odpowiednio docho dów budżetu państwa albo budżetu jednostki samorządu terytorial nego (art. 11 ust. 1 FinPublU).
Jednostka budżetowa działa na podstawie statutu określającego w szczególności jej nazwę, siedzibę i przedmiot działalności.
19
Jednostki budżetowe, z zastrzeżeniem odrębnych ustaw, tworzą, łączą i likwidują:
- ministrowie, kierownicy urzędów centralnych, wojewodowie oraz inne organy działające na podstawie odrębnych ustaw – państwowe jednostki budżetowe ,
- organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego – gminne, powiatowe lub wojewódzkie jednostki budżetowe (art. 12 ust. 1 FinPublU). 9. Samorządowy zakład budżetowy. Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego tworzy, łączy, przekształca w inną formę or ganizacyjnoprawną i likwiduje samorządowy zakład budżetowy. 10. Agencja wykonawcza. Agencja wykonawcza jest państwową osobą prawną tworzoną na podstawie odrębnej ustawy w celu reali zacji zadań państwa. 11. Instytucja gospodarki budżetowej. Instytucja gospodarki bu- dżetowej jest jednostką sektora finansów publicznych tworzoną w celu realizacji zadań publicznych, która :
- odpłatnie wykonuje wyodrębnione zadania,
- pokrywa koszty swojej działalności oraz zobowiązania z uzyskiwa- nych przychodów. Instytucja gospodarki budżetowej może być tworzona przez:
- ministra lub Szefa Kancelarii Prezesa RM , za zgodą Rady Mini- strów, udzieloną na jego wniosek,
- organ lub kierownika jednostki, o których mowa w art. 139 ust. 2 FinPublU, jako organu wykonującego funkcje organu założycielskiego.
Instytucja gospodarki budżetowej uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Działa ona na podstawie sta- tutu nadanego przez organ wykonujący funkcje organu założycielskiego.
Rozdział 6. Podstawowe definicje
21
Wyróżnia się skarbowe papiery wartościowe opiewające na:
- świadczenia pieniężne,
- świadczenia niepieniężne,
- świadczenia pieniężne uprawniające do określonych świadczeń nie- pieniężnych w zamian za te skarbowe papiery wartościowe.
SKARBOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE
OPIEWAJĄCE NA ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne mogą być emitowane lub wystawiane wyłącznie przez Ministra Finansów.
OPIEWAJĄCE NA ŚWIADCZENIA PIENIĘŻNE UPRAWNIAJĄCE DO OKREŚLONYCH ŚWIADCZEŃ NIEPIENIĘŻNYCH W ZAMIAN ZA TE SKARBOWE PAPIERY WARTOŚCIOWE Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne uprawniające do określonych świadczeń niepieniężnych w zamian za te skarbowe papiery wartościowe emituje Minister Finansów.
OPIEWAJĄCE NA ŚWIADCZENIA NIEPIENIĘŻNE Skarbowe papiery wartościowe opiewające na świadczenia niepieniężne emituje Minister Finansów.
Za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skar- bowych papierów wartościowych Skarb Państwa odpowiada całym ma- jątkiem.
15. Bon skarbowy. Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pier wotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany (art. 99 FinPublU). 16. Obligacja skarbowa. Obligacja skarbowa jest papierem warto ściowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocen towanym w postaci dyskonta lub odsetek (art. 100 ust. 1 FinPublU).
Rozdział 6. Podstawowe definicje
22 Część I. Finanse publiczne
Obligacja skarbowa sprzedawana jest na rynku pierwotnym:
- z dyskontem,
- według wartości nominalnej,
- powyżej wartości nominalnej
- i wykupywana po upływie okresu, na jaki została wyemitowana. 17. Skarbowy papier oszczędnościowy. Skarbowy papier oszczęd- nościowy jest skarbowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży :
- osobom fizycznym,
- stowarzyszeniom, innym organizacjom społecznym i zawodowym oraz fundacjom wpisanym do rejestru sądowego, a w przypadku nie- rezydentów – również wpisanym do innego rejestru urzędowego, o ile warunki emitowania tak stanowią. Skarbowy papier oszczędnościowy może być wyłączony z obrotu na rynku wtórnym albo może być przedmiotem obrotu tylko między podmiotami, o których mowa powyżej, o ile warunki emitowania tak stanowią (art. 101 ust. 1 i 2 FinPublU). 18. Dotacje. Dotacje są to podlegające szczególnym zasadom rozli czania środki z budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu te rytorialnego oraz z państwowych funduszy celowych przeznaczone na podstawie ustawy o finansach publicznych, odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych, na finansowanie lub dofinansowanie re alizacji zadań publicznych (art. 126 FinPublU). 19. Zasada społecznej gospodarki rynkowej. Jedną z podsta- wowych zasad dotyczących finansów publicznych jest, wprowadzona w art. 20 Konstytucji RP, zasada społecznej gospodarki rynkowej.
Społeczna gospodarka rynkowa oparta jest na wolności działalności go- spodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych.
Część II. Budżet państwa
Rozdział 1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa
i ustawa budżetowa
1. Istota Wieloletniego Planu Finansowego Państwa. Podstawę przygotowywania projektu ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy stanowi tzw. Wieloletni Plan Finansowy Państwa. Jest on sporządzany na dany rok budżetowy i 3 kolejne lata.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa:
- zawiera Program Konwergencji, opracowany zgodnie z rozporządze- niem Rady (WE) Nr 1466/97/WE z 7.7.1997 r. w sprawie wzmocnie- nia nadzoru pozycji budżetowych oraz nadzoru i koordynacji polityk gospodarczych (Dz.Urz. WE L Nr 209 z 2.8.1997 r., s. 1 ze zm.);
- określa cele wraz z miernikami stopnia ich realizacji, w układzie obej- mującym główne funkcje państwa. Wieloletni Plan Finansowy Państwa w części zawierającej Program Konwergencji określa dodatkowo:
- główne cele polityki społecznej i gospodarczej;
- planowane działania i ich wpływ na poziom dochodów i wydatków sek- tora instytucji rządowych i samorządowych, o których mowa w roz- porządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 549/ z 21.5.2013 r. w sprawie europejskiego systemu rachunków narodowych i regionalnych w Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE L Nr 174 z 26.6.2013 r., s. 1), w tym na długookresową stabilność finansów publicznych;
- planowaną wstępną kwotę wydatków obliczoną zgodnie ze wzorem zawartym w art. 112aa ust. 1 FinPublU;
- zmiany w zakresie podejmowanych działań i celów, w stosunku do poprzedniego Programu Konwergencji;
- wstępną prognozę podstawowych wielkości makroekonomicznych wraz z założeniami stanowiącymi podstawę jej opracowania.
25
Rada Ministrów uchwala Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w ter- minie do 30 kwietnia, i ogłasza go w Dzienniku Urzędowym Rzeczypo- spolitej Polskiej „Monitor Polski” oraz w Biuletynie Informacji Publicz- nej.
2. Zasady budżetowe
ZASADY BUDŻETOWE
ZASADA POWSZECHNOŚCI (ZUPEŁNOŚCI, BUDŻETOWANIA BRUTTO)
- wszystkie jednostki budżetowe wchodzą do budżetu,
- wchodzą całością swoich dochodów i wydatków
ZASADA NIEFUNDUSZOWANIA ( JEDNOŚCI MATERIALNEJ BUDŻETU )
- budżet zorganizowany na zasadzie jednej puli wydatków i dochodów,
- zakazuje się wiązania określonych kategorii dochodów z określonymi kategoriami wydatków ZASADA SZCZEGÓŁOWOŚCI wyraża się w:
- klasyfikacji budżetowej
- szczegółowym planie dochodów i wydatków
ZASADA JAWNOŚCI
- budżet powinien być podany do wiadomości publicznej (zbiorcze dane, coroczne udostępnianie sprawozdania, kwoty udzielonych dotacji, kwoty państwowego długu publicznego)
ZASADA JEDNOŚCI
- budżet państwa jest jednym całościowym aktem prawny
ZASADA PRZEJRZYSTOŚCI
- jednolite kryteria kwalifikacji,
- jasne i jednolite zasady rachunkowości i sprawozdawczości,
- czytelne i logiczne zasady konstrukcji budżetu
ZASADA ROCZNOŚCI BUDŻETU
- co do zasady budżet obowiązuje tylko przez jeden rok budżetowy ZASADA UPRZEDNIOŚCI BUDŻETU
- budżet powinien być uchwalony przed końcem roku budżetowego (przed rozpoczęciem nowego roku budżetowego) ZASADA PRZEMIENNOŚCI KOMPETENCJI
- podział kompetencji pomiędzy organ wykonawczy (projekt, wykonanie, rozlicznie z budżetu) a organ stanowiący (uchwalanie, kontrola rozliczenia budżetu)
Źródło: A. Partyka, Prawo podatkowe i finanse publiczne, Warszawa 2011, s. 157
Rozdział 1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa…
27
- limit zobowiązań z tytułu zaciąganych kredytów i pożyczek oraz emi- towanych papierów wartościowych. 5. Dochody podatkowe i niepodatkowe budżetu. Dochodami podatkowymi i niepodatkowymi budżetu państwa są:
- podatki i opłaty, w części, która zgodnie z odrębnymi ustawami nie stanowi dochodów jednostek samorządu terytorialnego, przychodów państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora fi- nansów publicznych,
- cła,
- wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz banków państwowych,
- wpłaty z tytułu dywidendy,
- wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego,
- wpłaty nadwyżki środków finansowych agencji wykonawczych,
- dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, o ile od- rębne ustawy nie stanowią inaczej,
- dochody z najmu i dzierżawy oraz z innych umów o podobnym cha- rakterze, dotyczące składników majątkowych Skarbu Państwa, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej,
- odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych pań- stwowych jednostek budżetowych lub organów władzy publicznej, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej,
- odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze środków zgroma- dzonych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa,
- odsetki od udzielonych z budżetu państwa pożyczek krajowych i za- granicznych,
- grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, o ile odrębne ustawy nie sta- nowią inaczej,
- spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz Skarbu Pań- stwa,
- dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące przycho- dów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 4 lit. a i b FinPublU, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej,
- inne dochody określone w odrębnych ustawach lub umowach mię- dzynarodowych,
Rozdział 1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa…
28 Część II. Budżet państwa
- środki europejskie i środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. a i b, na realizację projektów pomocy technicznej oraz środki, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. c i d i pkt 6 oraz w art. 4 ust. 2 rozporządzenia PE i Rady (UE) Nr 1306/2013 z 17.12.2013 r. w spra- wie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarządzania nią i monito- rowania (Dz.Urz. UE L Nr 347 z 20.12.2013 r., s. 549),
- odsetki wykupywane przez nabywców obligacji skarbowych lub nad- wyżka wynikająca z różnicy pomiędzy ceną emisyjną a wartością no- minalną zbywanych obligacji skarbowych (art. 111 FinPublU). 6. Przeznaczenie wydatków budżetu państwa. Wydatki budżetu państwa są przeznaczone w szczególności na:
- funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów admini- stracji rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i try- bunałów,
- zadania wykonywane przez administrację rządową,
- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego,
- dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego,
- wpłaty do budżetu Unii Europejskiej,
- subwencje dla partii politycznych,
- dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami,
- obsługę długu publicznego,
- wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich lub środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 3, 5 i 6 FinPublU (art. 112 FinPublU). 7. Nadwyżka budżetu państwa. Nadwyżkę budżetu państwa stanowi dodatnia różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa. 8. Deficyt budżetu państwa. Deficyt budżetu państwa stanowi ujem na różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa.
Deficyt budżetu państwa oraz inne pożyczkowe potrzeby budżetu państwa mogą być sfinansowane przychodami pochodzącymi z:
- sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku krajowym i zagranicznym,
- kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych,
30 Część II. Budżet państwa
środki z pomocy udzielanej przez państwa członkowskie Europejskie- go Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA), a także środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegające zwrotowi, inne niż wymienione klasyfikuje się według:
- działów i rozdziałów – określających rodzaj działalności,
- paragrafów – określających rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku oraz środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 FinPublU. Wydatki publiczne klasyfikuje się również według dodatkowej klasy fikacji określającej kody wydatków strukturalnych.
Rozchody publiczne oraz przychody budżetu państwa i budżetów jed- nostek samorządu terytorialnego oraz innych jednostek sektora finan- sów publicznych pochodzące:
- ze sprzedaży papierów wartościowych,
- z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek sa- morządu terytorialnego,
- ze spłat pożyczek i kredytów udzielonych ze środków publicznych,
- z otrzymanych pożyczek i kredytów,
- z innych operacji finansowych, klasyfikuje się według paragrafów określających źródło przychodu lub rodzaj rozchodu. Szczegółowe zasady tych klasyfikacji określa Minister Finansów, w drodze rozporządzenia. 11. Pożyczki i kredyty udzielone z budżetu państwa. Z budżetu państwa, w zakresie ustalonym w ustawie budżetowej, mogą być udzielane:
- pożyczki i kredyty wynikające z umów międzynarodowych,
- pożyczki wynikające z ustaw innych niż ustawa budżetowa.
Pożyczki i kredyty udzielane z budżetu państwa są oprocentowane, o ile odrębne ustawy nie stanowią inaczej. Wysokość oprocentowania określa umowa.
12. Załącznik do ustawy budżetowej. Podatkowe i niepodatkowe dochody budżetu państwa ujmuje się w załączniku do ustawy budżeto- wej według:
- źródeł dochodów,
- części i działów klasyfikacji budżetowej.
31
Wydatki budżetu państwa ujmuje się w załączniku do ustawy budże- towej w podziale na części, działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej wy- datków oraz grupy wydatków, z wyodrębnieniem wydatków przezna- czonych na:
- realizację projektów pomocy technicznej programów finansowanych z udziałem środków europejskich i środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 FinPublU,
- współfinansowanie realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich i wpłat do wspólnych budżetów pomocy tech- nicznej programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 FinPublU,
- realizację programów, o których mowa w art. 5 ust. 3 pkt 5 lit. c i d FinPublU. 13. Budżet środków europejskich. Budżet środków europejskich jest rocznym planem dochodów i podlegających refundacji wydatków przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udzia łem środków europejskich, z wyłączeniem środków przeznaczonych na realizację projektów pomocy technicznej.
W budżecie środków europejskich ujmuje się:
- dochody z tytułu realizacji programów finansowanych z udziałem środków europejskich,
- wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich w części podlegającej refundacji. 14. Klasyfikacja wydatków budżetu. Wydatki budżetu państwa dzielą się na następujące grupy:
- dotacje i subwencje,
- świadczenia na rzecz osób fizycznych,
- wydatki bieżące jednostek budżetowych,
- wydatki majątkowe,
- wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa,
- wydatki na realizację programów finansowanych z udziałem środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 FinPublU, w tym wydatki budże- tu środków europejskich,
- środki własne Unii Europejskiej.
Rozdział 1. Wieloletni Plan Finansowy Państwa…
