Pobierz ROZDZIAŁ 7 i więcej Ćwiczenia w PDF z Finance tylko na Docsity!
ROZDZIAŁ 7
ZASOBY FINANSOWE W ZARZĄDZANIU
ORGANIZACJAMI. MAJĄTEK ORGANIZACYJNY
I JEGO SKŁADNIKI
Łukasz Furman
1. Majątek jako kategoria ekonomiczna Przedsiębiorstwo jest bardzo skuteczną organizacją, dzięki której możemy pro- wadzić działalność gospodarczą. W ramach tego podmiotu podejmowane są decyzje: - jakie wyroby gotowe albo usługi wytworzyć oraz w jakiej ilości, - jakich czynników produkcji użyć i w jakich proporcjach, - jak ukształtować cenę. Prowadzenie działalności gospodarczej przez przedsiębiorców wymaga po- siadania określonych zasobów (składników) majątkowych, które są niezbędne dla realizacji określonych celów. Takimi składnikami majątkowymi przykładowo mogą być nieruchomości, ruchomości, papiery wartościowe czy też pieniądze. W literaturze przedmiotu spotykamy definicję majątku. W. Gabrusiewicz uważa, że jest to wszystko to, co ma określoną wartość i jest niezbędne do dzia- łalności przedsiębiorstwa oraz osiągania korzyści^1. Majątek jednostki gospodarczej jest często kojarzony z zasobami przedsię- biorstwa wśród, których wyróżnia się:
(^1) W. Gabrusiewicz, Podstawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne 2007, s. 58.
168 Część II. Zarządzanie kapitałami organizacyjnymi
a) kapitał organizacyjny, przez który rozumie się cechy i atrybuty przedsię- biorstwa, takie jak struktura organizacyjna, wewnętrzne systemy regula- cyjne, wizerunek, stosunki wewnętrzne, kultura organizacyjna, styl zarzą- dzania oraz relacje przedsiębiorstwa z otoczeniem^2 , b) kapitał ludzki rozumiany, jako potencjał intelektualny, w tym m. in. umie- jętności, doświadczenie oraz cechy osobowości pracowników, c) kapitał finansowy, za który uważa się środki finansowe posiadane przez przedsiębiorstwo, zarówno w postaci zmaterializowanej, jak i zdemateria- lizowanej, d) kapitał fizyczny, stanowiący elementy majątku przedsiębiorstwa. Do tematyki majątku w bardzo dużym stopniu odnosi się ustawa o rachun- kowości, która ukazuje, jak ewidencjonować majątek, dokonując jego klasyfikacji, oraz jak go wyceniać. Majątek jednostki gospodarczej możemy podzielić według kilku kryteriów:
- po pierwsze według kryterium płynności, tzn. szybkości zamiany danego składnika majątkowego na gotówkę,
- po drugie według kryterium okresu zużywania się majątku podczas pro- wadzenia działalności gospodarczej (w odniesieniu do majątku obrotowe- go oraz majątku trwałego). W rachunkowości majątek trwały związany jest z prowadzeniem działalności w sposób względnie trwały, przez długie okresy czasu, sięgające nawet wielu lat (np. budynki). Podczas okresu użytkowania majątek trwały, mimo że zachowuje swoją postać to stopniowo się zużywa, przekazując swoją wartość na wyroby go- towe lub usługi. Można zatem powiedzieć, że majątek trwały nie zużywa się w jed- nym cyklu produkcyjnym, ale zachowuje swoją postać przez dłuższy okres czasu. Inaczej rzecz ma się z majątkiem obrotowym, który ulega przekształceniu w trakcie jednego cyklu okrężnego obiegu środków, który ma następującą postać: a) wydatkowanie pieniędzy na zakup materiałów i surowców, b) zakup wymienionych komponentów do produkcji, c) przetworzenie w ramach cyklu produkcyjnego materiałów i surowców, d) uzyskanie półfabrykatu, a następnie wyrobu gotowego, e) sprzedaż wytworzonego produktu i uzyskanie w zamian pieniędzy.
(^2) A. Sopińska, Kapitał intelektualny w zarządzaniu od teorii do praktyki – wizja przyszłości, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH nr 41, Warszawa 2007, s. 142.
170 Część II. Zarządzanie kapitałami organizacyjnymi
coś za koszt, co w rzeczywistości jest tylko wydatkiem). Według ustalonych reguł bilans jednostki gospodarczej można zobrazować w sposób następujący:
Tabela 1. Bilans majątkowy Bilans sporządzony na dzień 31.12.2xxx r. AKTYWA (MAJĄTEK) PASYWA (KAPITAŁY)
- Aktywa trwałe
- Aktywa obrotowe
- Kapitały własne
- Zobowiązania i rezerwy na zobowiązania Suma bilansowa aktywów Suma bilansowa pasywów Źródło: opracowanie własne.
Obydwie strony bilansu posiadają w swej strukturze sumy bilansowe, które za- wsze są sobie równe. Ogół źródeł pochodzenia majątku musi się zgadzać z łączną sumą wartości majątku trwałego i majątku obrotowego. Często mówi się o równa- niu bilansowym, które właśnie oznacza równowagę pomiędzy aktywami i pasywa- mi. Jeśli obydwie strony przedstawiają różne wartości, oznacza to błąd w sporzą- dzaniu bilansu. Analiza poszczególnych składników majątku trwałego oraz majątku obrotowego dostarcza informacji o strukturze majątku, a z drugiej strony pozwa- la określić, jak zaangażowane są pasywa w finansowaniu aktywów. Chodzi przede wszystkim o to, ażeby rozpoznać po stronie pasywów, jak duże jest finansowanie działalności własnym kapitałem oraz kapitałem obcym. Wstępna analiza bilansu pozwala stwierdzić, jak dużym majątkiem jednostka gospodarcza dysponuje.
Tabela 2. Uproszczony bilans dla jednostek gospodarczych według Ustawy o ra- chunkowości Aktywa Aktywa trwałe I. Wartości niematerialne i prawne
- Know how
- Koszty prac rozwojowych
- Wartość firmy
- Inne wartości niematerialne i prawne
- Zaliczki na poczet wartości niematerialnych i prawnych
Pasywa Kapitał (fundusz) własny I. Kapitał (fundusz) podstawowy II.Kapitał (fundusz) zapasowy III.Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny IV.Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe V. Wynik finansowy netto roku obrotowego
- Zysk netto (wielkość dodatnia)
- Strata netto (wielkość ujemna)
- Odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obro- towego
Rozdział 7. Zasoby finansowe w zarządzaniu… 171
II. Rzeczowy majątek trwały
- Grunty własne
- Budynki i budowle
- Urządzenia techniczne i maszyny
- Środki transportu
- Pozostałe środki trwałe
- Środki trwałe w budowie III. Finansowy majątek trwały
- Akcje i udziały w innych jednostkach
- Pozostałe akcje i udziały
- Inne papiery wartościowe
- Pożyczki długoterminowe
- Inne składniki finansowego majątku trwałego IV.Należności długoterminowe Aktywa obrotowe I. Zapasy
- Materiały
- Półprodukty i produkcja w toku
- Produkty gotowe
- Towary
- Zaliczki na poczet dostaw II. Należności i roszczenia
- Należności z tytułu dostaw i usług
- Należności publiczno – prawne
- Pozostałe należności III. Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
- Akcje lub udziały własne do zbycia
- Akcje i udziały w jednostkach zależnych
- Akcje i udziały w jednostkach stowarzyszonych
- Inne papiery wartościowe IV. Środki pieniężne
- Środki pieniężne w kasie
- Środki pieniężne w banku
- Inne środki pieniężne (weksle, czeki obce itp.) V. Rozliczenia międzyokresowe czynne
Kapitał obcy VI. Rezerwy
- Rezerwy na zobowiązania
- Pozostałe rezerwy VI. Zobowiązania długoterminowe
- Długoterminowe zobowiązania
- Długoterminowe pożyczki, obligacje
- Długoterminowe kredyty bankowe
- Pozostałe zobowiązania długoterminowe VIII. Zobowiązania krótkoterminowe
- Zobowiązania krótkoterminowe
- Pożyczki,
- Kredyty bankowe
- Zobowiązania wekslowe
- Zobowiązania publiczno-prawne
- Zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
- Pozostałe zobowiązania krótkoterminowe IX. Rozliczenia międzyokresowe bierne
Źródło: opracowanie własne na podstawie Ustawy o rachunkowości.
Przedmiotowy bilans zawiera w swym zakresie aktywa i pasywa. W aktywach bilansu jednostki gospodarcze wykazują całość majątku znajdującego, który jest ich własnością bądź współwłasnością. Zgodnie z ustawą o rachunkowości przez aktywa rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiary- godnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowo- dują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych (art. 3 ust. pkt 13 ustawy o rachunkowości – dalej UOR). Do aktywów (jak zaznaczono to w tabe-
Rozdział 7. Zasoby finansowe w zarządzaniu… 173
można też wytworzyć wartości niematerialnej i prawnej i następnie przyjąć jej do ewidencji. Przepisy pozwalają jedynie nabyć ten składnik aktywów trwałych. Ostatnia z grup składników majątkowych zaliczana do aktywów trwałych to finansowy majątek trwały (aktywa finansowe), który stanowi aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych z inną jednostką na korzystnych warunkach. Aktywa te mają w przyszłości przyczynić się do uzyskiwania korzyści finansowych w po- staci odsetek, dywidend (udziałów w zyskach). Kolejno wśród aktywów wyróżniamy aktywa obrotowe (majątek obrotowy), które, zgodnie z definicją ustawy o rachunkowości, oznaczają tę część aktywów przedsiębiorstwa, która w przypadku aktywów rzeczowych może być przezna- czana do zbycia lub zużycia w przedsiębiorstwie w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, jak też te aktywa obrotowe, które zużywają się w ciągu okresu ope- racyjnego, charakterystycznego dla danej działalności produkcyjnej, także wów- czas, gdy okres ten trwa w kolejnym roku gospodarczym. W takim ujęciu do tej grupy majątku będziemy zaliczać zapasy materiałów, półproduktów, produkcję w toku, produkty gotowe, towary oraz zaliczki na dostawy. Do zbioru aktywów obrotowych będziemy ponadto zaliczali:
- krótkoterminowe aktywa finansowe, które są płatne i wymagalne lub prze- znaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia, albo stanowią aktywa pieniężne,
- krótkoterminowe należności obejmujące ogół należności z tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z innych tytułów niezaliczonych do aktywów finansowych, a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego,
- rozliczenia międzyokresowe trwające nie dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. W ramach aktywów obrotowych wykazuje się również środki pieniężne po- siadane przez jednostkę gospodarczą zarówno w kasie, jak też na rachunkach bankowych. W przypadku posiadania przez jednostkę gospodarczą rachunku walutowego stan środków w obcej walucie musi być przeliczony na złote polskie. Pasywa wykazywane w bilansie obejmują wszystkie źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa. Pośród pasywów wyróżnić możemy kapitały wła- sne i obce.
174 Część II. Zarządzanie kapitałami organizacyjnymi
Główny składnik kapitałów własnych stanowi kapitał (fundusz) podstawo- wy. Jego wartość odpowiada udziałom wpłaconym przez udziałowców lub ka- pitałowi wniesionemu przez akcjonariuszy. Kapitał podstawowy wnoszony jest przy zakładaniu przedsiębiorstwa i może być on podwyższany w czasie funk- cjonowania przedsiębiorstwa przez udziałowców lub akcjonariuszy przez do- płaty do istniejącego kapitału. Podwyższenie kapitału musi być zgodne z umo- wą spółki handlowej lub ze statutem regulującym ustrój przedsiębiorstwa. Ka- pitał podstawowy może być również zwiększany z części wypracowanego zy- sku. O wszystkim jednak decydują udziałowcy lub akcjonariusze w podjętych uchwałach. W zależności od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa może przy- bierać inną nazwę:
- kapitału zakładowego (udziałowego) w spółce z o. o.,
- kapitału zakładowego (akcyjnego) w spółce akcyjnej,
- funduszu założycielskiego w przedsiębiorstwie państwowym,
- funduszu udziałowego w spółdzielni,
- kapitału własnego (właścicieli) w spółkach osobowych,
- kapitału własnego (właściciela) w jednoosobowej działalności gospodar- czej. Dodatkowo wśród kapitałów własnych wyróżniamy kapitał (fundusz) zapa- sowy, który tworzony jest w trakcie działalności. Powstaje on z podziału zysku, z nadwyżki ceny emisyjnej nad ceną sprzedaży akcji, itp. Kapitał zapasowy przed- siębiorstwa tworzony jest głównie na pokrycie strat finansowych powstających w toku działalności. W praktyce możemy mieć do czynienia z następującymi kapitałami zapaso- wymi:
- kapitał zapasowy w spółkach kapitałowych i osobowych,
- fundusz przedsiębiorstwa w przedsiębiorstwach państwowych,
- fundusz zasobowy w spółdzielniach. W pasywach bilansu wykazywany jest również kapitał z aktualizacji wyce- ny zaliczany do kapitałów własnych, a będący odzwierciedleniem obligatoryjnej (z mocy prawa) aktualizacji wartości aktywów trwałych przedsiębiorstwa. Pozostałe kapitały i fundusze rezerwowe w jednostkach gospodarczych two- rzy się zgodnie z umowami lub statutami, poza przypadkami wcześniej wymie- nionymi. Kapitał rezerwowy może być tworzony z różnych źródeł, m.in. z zy-
176 Część II. Zarządzanie kapitałami organizacyjnymi
Warto wspomnieć, że przedsiębiorca dla celów zarządczych może sporządzić bilans po każdym miesiącu w ciągu roku. Jest to dobre rozwiązanie, ponieważ umożliwia kontrolowanie na bieżąco zmian w składnikach pasywów i aktywów i adekwatne reagowanie na niekorzystne zjawiska w obrębie majątku i źródłach jego finansowania.
3. Zasady ewidencji majątku Ewidencję środków trwałych przewiduje ustawa o rachunkowości. Nakazuje ona prowadzić ewidencję według wartości początkowej, która ustalana jest przy przy- jęciu danego składnika majątkowego do użytkowania. W przypadku zakwalifikowania składnika majątku do użytkowania i zaewi- dencjonowania w ewidencji środków trwałych przedsiębiorca musi go przypo- rządkować do odpowiedniej grupy za pomocą Klasyfikacji Środków Trwałych. Służy ona do uporządkowania składników majątku trwałego, głównie w celach statystycznych, ewidencyjnych lub amortyzacyjnychy (np. ustalenie odpowied- niej stawki amortyzacyjnej). Według KŚT wyróżniamy następujące grupy środ- ków trwałych: 0 – grunty 1 – budynki i lokale oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego i spół- dzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego 2 – obiekty inżynierii lądowej i wodnej 3 – kotły i maszyny energetyczne 4 – maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego zastosowania 5 – maszyny, urządzenia i aparaty specjalistyczne 6 – urządzenia technicznie 7 – środki transportu 8 – narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie, gdzie indziej niesklasy- fikowane 9 – inwentarz żywy Według KŚT jako jednostkę ewidencji przyjmuje się pojedynczy obiektu ma- jątku trwałego, który potrzebny jest w procesie wytwarzania wyrobów i świad- czenia usług. Takim obiektem może być budynek, maszyna, pojazd. W bardzo nielicznych przypadkach do ewidencji przyjmuje się obiekt zbiorczy, którym dla przykładu może być zespół przewodów rurociągowych, zespół latarni na terenie zakładu, zespoły komputerowe.
Rozdział 7. Zasoby finansowe w zarządzaniu… 177
Zaewidencjonowane środki trwałe w księgach rachunkowych mogą być na- byte lub wytworzone przez jednostkę gospodarczą we własnym zakresie. Dodat- kowo inną możliwością pozyskania środka trwałego jest nieodpłatne otrzymanie go jako darowizny lub spadku. Innym sposobem pozyskania środka trwałego jest wniesione go w formie aportu jako udział rzeczowy. Ustalanie wartości początko- wej środka trwałego będzie odbywało się w sposób następujący:
- w przypadku kupna uwzględniamy: cenę zakupu należną sprzedającemu, koszty związane z zakupem (koszty transportu, logistyki, załadunku, wy- ładunku, ubezpieczenia frachtu, montażu, opłat notarialnych, skarbowych, odsetek, prowizji, różnic kursowych), cło i podatek akcyzowy w przypad- ku importu. Wartość brutto zakupu może być pomniejszona o podatek VAT, który podlega odliczeniu.
- w przypadku wytworzenia we własnym zakresie zaliczamy do wartości początkowej: wartość w cenie nabycia zużytych rzeczowych składników majątku (surowce, materiały) i wykorzystanych usług obcych, wynagro- dzenia z pochodnymi,
- w przypadku nieodpłatnego otrzymania przyjmuje się cenę rynkową z dnia nabycia albo wartość określoną w umowie o nieodpłatnym prze- kazaniu,
- w przypadku wkładu niepieniężnego przyjmuje się wartość składnika majątkowego na dzień wniesienia wkładu, który nie może być wyższy od jego wartości, natomiast suma wartości składników stanowiących aport i wkład pieniężny nie może przekraczać wartości nominalnej wartości ob- jętych akcji bądź udziałów. Użytkowany środek trwały traci swoją wartość początkową, gdyż się zużywa. Wartość początkowa pomniejszona o jego dotychczasowe zużycie (umorzenie) stanowi jego wartość bieżącą. W trakcie użytkowania środków trwałych może również dojść do aktualizacji ich wartości, co jest spowodowane np. inflacją. W przypadku wystąpienia presji inflacyjnej i wzrostu wskaźnika inflacji o kilkadziesiąt procent wartość środków trwałych staje się zaniżona w odniesieniu do aktualnych cen podobnych akty- wów. Jeśli nastąpi taka sytuacja, to na mocy odpowiednich przepisów można do- konać aktualizacji wartości środków trwałych. Na skutek aktualizacji wartości środków trwałych w ewidencji księgowej historyczne wartości środków zostają uaktualnione do poziomu powszechnie obowiązujących wartości.
Rozdział 7. Zasoby finansowe w zarządzaniu… 179
Ewidencja środków trwałych będzie przebiegała następująco:
4. Strategia finansowania majątku przedsiębiorstwa Strategia to zaplanowany program działania zmierzający do osiągnięcia zamie- rzonych celów. W literaturze przedmiotu spotykamy się z następującymi stwier- dzeniami odnośnie strategii:
070 Umorzenie środków trwałych
030 Finansowy majątek trwały
Wartość netto likwidowanego ś.t.
Dotychczasowe umorzenie środka trwałego likwidowanego
Przyjęcie w leasing
Przyjęcie śr. trw. z własnej produkcji
760 Pozostałe przychody operacyjne
Wniesienie aportu
Aktualizacja wartości in minus
Aktualizacja wartości in plus
800 Kapitały (fundusze) własne
010 Środki trwałe
080 Środki trw.w bud. Przyjęcie z inwestycji Zwiększenie wartości poprzez ulepszenie
300 Rozliczenie zakupu Zakup śr. trw.
Otrzymane nieodpł.
501 Koszty działalności
245 Inne rozrachunki
761 Pozostałe koszty operacyjne
Wartość netto środka przekazywanego jako aport
245 Inne rozrachunki
Wartość środka trwałego oddawanego w leasing
750 Pozostałe koszty operacyjne Wartość netto środka likwidowanego wskutek zdarzeń losowych
180 Część II. Zarządzanie kapitałami organizacyjnymi
- jest to ciąg decyzji określających zachowanie organizacji w pewnym prze- dziale czasu^3 ,
- zespół idei i konstrukcji, poprzez które firma rozpoznaje, interpretuje i rozwiązuje określone problemy oraz zgodnie z którymi wybiera i podej- muje określone działania^4 ,
- określona koncepcja złożonego działania (plan działań), polegająca na for- mułowaniu wiązki długookresowych celów przedsiębiorstwa i ich modyfika- cji w zależności od zmian zachodzących w jego otoczeniu, wyborze zasobów i środków niezbędnych do realizacji tych celów oraz sposobów postępowania zapewniających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu ela- stycznego reagowania na wyzwania rynku i zapewnienia przedsiębiorstwu korzystnych warunków egzystencji i rozwoju oraz wzrostu ekonomicznego^5 ,
- świadomie wybrana koncepcja systemowego działania, polegająca na kształtowaniu warunków powstania niszy rynkowej^6 , Biorąc pod uwagę zaprezentowane pojęcia strategii, należy podkreślić, iż ma ona również znaczenie przy zarządzaniu gospodarką finansowa przedsiębiorstwa, w tym finansowania majątku będącego w posiadaniu jednostki. Przedsiębiorcy analizują otoczenie gospodarcze, które daje różne możliwości pozyskiwania ka- pitałów. Różnorodność form finansowania działalności gospodarczej, w tym jego majątku, wyznacza strukturę kapitału. Strategia finansowania aktywów wskazuje, w jaki sposób jednostka gospo- darcza ma zaspokajać stałe i zmienne zapotrzebowanie na kapitał, który finan- suje aktywa. Strategia ta najczęściej dotyczy finansowania aktywów obrotowych. W praktyce wykształciło się kilka podejść, tj.:
- strategia konserwatywna, która sprowadza się do finansowania trwałego stanu aktywów obrotowych kapitałem własnym lub długoterminowym kredytem bankowym. Ma to duże znaczenie dla zachowania wysokiej płynności finansowej. Dodatkowo strategia ta charakteryzuje się zjawi- skiem nadpłynności, co jest związane z nadwyżkami środków pieniężnych,
(^3) H.A. Simon, Działanie administracji, Warszawa 1976, s. 163 (^4) B. Hedberg, S. Jonsson, Formułowanie strategii jako procesx nieciągły, „Problemy Orga- nizacji” nr 2/1977, s. 6. (^5) W.M. Grudzewski, I.K. Hejduk, Projektowanie systemów zarządzania, Difin, Warszawa 2001, s. 86. (^6) J.K. Solarz, Zarządzanie strategiczne w bankach, Poltext, Warszawa 1997, s. 78.
182 Część II. Zarządzanie kapitałami organizacyjnymi
w dobie dzisiejszej gospodarki. Coraz większa intensyfikacja wymiany handlowej pomiędzy podmiotami gospodarczymi, a także z sektorem publicznym, zmusza przedsiębiorstwa do adekwatnego reagowania na potrzeby gospodarcze w tym także te związane z finansowaniem majątku. W zależności od wielkości przed- siębiorstwa struktura aktywów, jak i pasywów jest dopasowywana do bieżącej sytuacji gospodarczej, w jakiej znajduje się przedsiębiorstwo.
Bibliografia
- Czekaj J., Dresler Z., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006
- Duliniec A., Finansowanie przedsiębiorstwa. Strategie i instrumenty, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2011
- Gabrusiewicz W., Podstawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Eko- nomiczne 2007
- Maness T., Introduction to corporate Finance, McGraw-Hill, New York 1988
- Michalak A., Strategie finansowania przedsiębiorstw w branżach kapitało- chłonnych na przykładzie polskich i światowych przedsiębiorstw górniczych, Zarządzanie i Finanse, Uniwersytet Gdański 2013
- Sopińska A., Kapitał intelektualny w zarządzaniu od teorii do praktyki – wi- zja przyszłości, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH nr 41, Warszawa 2007
- Skowronka Cz. (red.), Aktywa obrotowe polskich przedsiębiorstw, Collegium Mazovia Innowacyjna Szkoła Wyższa w Siedlcach, Siedlce 2013
- Szafraniec-Siluta E., Bezpieczeństwo finansowe przedsiębiorstw rolniczych w Polsce — ujęcie porównawcze, Wydział Nauk Ekonomicznych, Politechni- ka Koszalińska 2013
- Wasilewski M. Strategia płynności finansowej przedsiębiorstw rolniczych w za- leżności od rentowności aktywów, Zeszyty Naukowe SGGW – Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej, nr 91/
- Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 395, 398)
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 października 2016 r. w sprawie Kla- syfikacji Środków Trwałych (Dz.U. z 2016 poz. 1864)
