Pobierz Rozdział I. Domena internetowa – charakterystyka ogólna i więcej Prezentacje w PDF z Administracja tylko na Docsity!
Rozdział I. Domena internetowa
– charakterystyka ogólna
§ 1. Pojęcie domeny internetowej
Internet jest globalną siecią połączonych ze sobą komputerów, w ra- mach której możliwa jest komunikacja między tymi urządzeniami. Kompu- tery łączą się również w mniejsze sieci, które stanowią swoiste podzbiory zbioru, jakim jest Internet. Aby komunikacja była możliwa i przebiegała prawidłowo, każdy komputer musi w danym momencie posiadać swoje indywidualne oznaczenie w sieci, które można porównać do funkcjonują- cego w świecie materialnym adresu. Owo oznaczenie występuje w prze- strzeni wirtualnej w postaci numeru (adresu) IP ( Internet Protocol ), który jest ciągiem liczb całkowitych z przedziału 0-255 zapisywanych w postaci dziesiętnej i oddzielonych kropkami, przy czym każda ze wspomnianych liczb odnosi się do innego parametru, a łącznie pozwalają one na indywi- dualizację urządzenia podłączonego do Internetu^1. Numer IP jest bowiem, w danej chwili, unikatowy dla każdego komputera w sieci. Nie jest nato- miast tak, że dane urządzenie będzie zawsze miało dokładnie ten sam nu- mer IP. Istotny jest jednak fakt, iż w danej chwili w całej sieci nie będzie dwóch komputerów o takim samym adresie IP, co pozwala na dostarczenie poprzez łącza informacji do ściśle określonego adresata. Przykładowy adres IP wyglądać może następująco: 192.168.1.11. Po- szczególne liczby oddzielone kropkami określają pewien zbiór urządzeń, a każda kolejna liczba po kropce jest podzbiorem owego zbioru. Adres IP składa się niejako z dwóch części – sieci i hosta^2. Pierwsza z nich służy do zindywidualizowania sieci, w ramach której funkcjonuje dany komputer. Zadanie to spełniają trzy pierwsze liczby numeru IP. Ostatnia liczba w ad- resie identyfikuje konkretne urządzenie działające w obrębie zindywidu- alizowanej sieci. Zapis numeryczny adresu IP jest zrozumiały i przydatny dla innych urządzeń, które na jego podstawie mają możliwość komunikacji z danym,
(^1) Adres IP można również zapisać m.in. jako jeden ciąg 32 bitów lub cztery ciągi po osiem bitów każdy, co jest jednak irrelewantne dla przedmiotu niniejszej pracy. (^2) Host (ang. gospodarz) oznacza komputer podłączony do sieci komputerowej, po- siadający własny adres sieciowy.
Rozdział I. Domena internetowa – charakterystyka ogólna
konkretnym adresatem. Zapis ten nie jest jednak przyjazny dla człowieka^3 , nie jest bowiem intuicyjny, trudno go zapamiętać. Dlatego też skonstru- owano mechanizm, który pozwala przedstawić zapis liczbowy adresu IP za pomocą liter alfabetu oraz cyfr. System DNS ( Domain Name System ) tłumaczy ciąg liter, cyfr lub określonych symboli na adres IP, którym po- sługują się komputery w komunikacji między sobą. W ten sposób doszło do wykształcenia się domen internetowych, które stanowią substytuty nu- merycznego adresu IP identyfikującego urządzenie sieciowe^4. Wyrażony za pomocą kodu alfanumerycznego adres danego urządze- nia w sieci określa się mianem adresu internetowego. Ten z kolei może przybrać postać adresu poczty elektronicznej (np. [email protected]) albo adresu strony WWW^5 (np. http://www.nowak.pl)^6. Domena internetowa to natomiast element adresu internetowego oddzielony od innych kropką „.” bądź tzw. małpą „@”^7. Z uwagi na podjętą w niniejszej pracy tematykę, w orbicie zainteresowań pozostają jedynie adresy stron WWW i domeny w nich zawarte. Typowy adres strony WWW zawiera prefiks (http://www.) 8 oraz co najmniej dwie domeny internetowe (np. abc.pl) 9. Częścią odróżniającą dany adres od innych jest właśnie domena internetowa, przy czym naj- większy walor w tym przedmiocie mają domeny drugiego i dalszych po- ziomów^10. Dany adres strony WWW jest niepowtarzalny, a każdorazowe
(^3) Określenie to zaczerpnięto z definicji pojęcia domeny internetowej sformułowanej przez Światową Organizację Własności Intelektualnej (WIPO); zob. http://www.wipo.int/ amc/en/center/faq/domains.html, stan na: 27.2.2015 r. (^4) J. Ożegalska-Trybalska , Adresy internetowe, s. 27–28. (^5) World Wide Web (WWW, W3) to działająca w Internecie i oparta na hipertekście aplikacja, będąca zbiorem powiązanych ze sobą informacji i dokumentów, udostępnia- nych najczęściej w formie stron internetowych. (^6) Aby strona WWW mogła pojawić się w Internecie, potrzebny jest odpowiednio skonfigurowany komputer podłączony do Internetu, na którym pliki konstytuujące stro- nę zostaną zamieszczone (tzw. serwer). Adres strony WWW będzie zatem numerem IP serwera. Dzięki systemowi DNS, przy zmianie adresu IP komputera pełniącego funk- cję serwera WWW, nie ma konieczności zmiany adresu internetowego strony, a jedynie poprawy wpisu w rejestrze domen. (^7) Za domenę nie uważa się tzw. prefiksu adresu internetowego (http://www.). (^8) Prefiks ten może być niekiedy pominięty przy wpisywaniu adresu strony WWW w przeglądarce internetowej. (^9) W dalszej części pracy pojęcia „domena internetowa”, „domena” i „nazwa domeny internetowej” będą używane zamiennie; niektórzy autorzy rozróżniają pojęcie „domeny internetowej” od terminu „nazwa domeny internetowej” (zob. I. Kowalewski , Ochrona prawna nazw domen internetowych, Łódź 2000, s. 11, dostępne na stronie: http://vagla. pl/skrypts/mgr_i_kowalewski.pdf, stan na: 27.2.2015 r.), jednakże w ocenie autora ni- niejszej pracy rozróżnienie takie nie jest celowe. (^10) Poziom ten zależy od miejsca w adresie strony WWW, w którym domena ta się znajduje; np., w adresie http://www.abc.com.pl, domena „pl” jest poziomu pierwszego, „com” – drugiego, a „abc” – trzeciego.
Rozdział I. Domena internetowa – charakterystyka ogólna
się na ENUM, możliwe jest ustalenie adresu strony internetowej tego pod- miotu. Twórcą ogólnej struktury domen, a w szczególności autorem idei od- dzielania poszczególnych domen kropką i ich układu od najbardziej szcze- gółowej do najbardziej ogólnej jest amerykański informatyk Jonathan ( Jon ) Bruce Postel. Był on również założycielem Internet Assigned Num- bers Authority (IANA) – pierwszej instytucji na świecie, która zajmowała się administrowaniem DNS. Pierwszą zarejestrowaną domeną w historii Internetu jest nordu.net (1.1.1985 r.), zaś pierwszą domeną komercyjną
- symbolics.com (15.3.1985 r.)^16.
§ 2. Rodzaje domen internetowych
System domen internetowych oparty jest na strukturze hierarchicznej. Wyróżnić można domeny pierwszego oraz kolejnych poziomów (zwane również subdomenami). Poziom ów określa się na podstawie miejsca da- nej domeny w adresie internetowym, licząc od prawej strony, przy czym domeny kolejnych poziomów oddzielone są od siebie kropką.
I. Domeny pierwszego poziomu (TLD)
Domeny internetowe pierwszego (najwyższego) poziomu – tzw. TLD ( Top-Level Domains ) zwane są niekiedy „sufiksem adresu strony WWW” albo „rozszerzeniem domeny”. Wśród nich powszechnie przyjęty jest dal- szy podział na domeny krajowe oraz rodzajowe. Są to domeny, powyżej których nie funkcjonują już żadne inne w systemie DNS. Domeny krajowe ( ccTLD – country-code Top-Level Domains ) wystę- pują zawsze w postaci oznaczeń dwuliterowych i przypisane są do konkret- nego państwa bądź autonomicznego obszaru geograficznego (z wyjątkiem .eu). Przykładami będą tu .pl dla Polski, .ps. dla Autonomii Palestyńskiej, .hk dla Hongkongu czy .ru dla Federacji Rosyjskiej. Fakt przypisania do- meny do konkretnego terytorium przeważnie nie pociąga jednak za sobą restrykcji podmiotowych w kontekście rejestracji domen niższego poziomu w danym zbiorze ccTLD. Zasadniczo zatem podmiot mający siedzibę czy miejsce zamieszkania w jednym państwie może zarejestrować subdomenę w zbiorze domen innego kraju nawet dla prowadzenia działalności gospo- darczej czy innego rodzaju aktywności poza jego terytorium. Niekiedy konkretna ccTLD jest wybierana przez użytkowników z innych krajów
(^16) Zarejestrowanie pierwszej subdomeny w domenie .com uznawane jest za przeło- mowe wydarzenie w historii Internetu, dlatego też 15 marca obchodzony jest światowy dzień domeny internetowej.
§ 2. Rodzaje domen internetowych
z uwagi na jej atrakcyjność – samoistną, bądź występującą dopiero w ze- stawieniu z daną subdomeną, np. pl-sport.tv 17 , fototrzy.de 18 , pomagam. bo 19. Zasadniczo, domeny krajowe są najbardziej popularne wśród pod- miotów funkcjonujących na terenie państwa, z którym są one związane. Aktualnie istnieje ponad 280 domen krajowych, a wśród nich domena .eu, która jako jedyna nie jest przypisana do państwa czy autonomicznego ob- szaru gospodarczego, ale do Unii Europejskiej. Domeny rodzajowe (ogólne, generyczne, globalne, gTLD – gene- ric Top-Level Domains ) nie są powiązane z konkretnym terytorium, lecz przede wszystkim z konkretnym operatorem rejestru^20 i pewną płaszczyzną działalności podmiotów, dla których, w założeniu, przeznaczona jest dana domena (np. .edu asygnowana jest do instytucji naukowych). Składają się z trzech bądź większej liczby znaków. Niekiedy występują tu pewne ogra- niczenia w możliwości rejestracji subdomeny. Wśród domen typu gTLD wyróżnia się domeny niesponsorowane (uTLD)^21 , sponsorowane (sTLD)^22 oraz związane z administrowaniem infrastrukturą DNS 23. Najstarsze domeny tego typu zostały wprowadzone w 1985 r. Wraz z rozwojem Internetu sukcesywnie zwiększa się liczba istniejących gTLD, a ich znaczenie, zwłaszcza gospodarcze, rośnie. Do niedawna funkcjo- nowały zaledwie 22 domeny tego typu^24. Aktualnie liczba domen gTLD przekracza już 500 i stale dynamicznie rośnie, co jest efektem programu
(^17) .tv to domena przypisana do niewielkiego, położonego na Oceanie Spokojnym ar- chipelagu Wysp Tuvalu, która jest popularna z uwagi na oczywiste skojarzenia z branżą telewizyjną; z domeny pl-sport.tv korzysta polski podmiot oferujący możliwość obej- rzenia na żywo transmisji sportowych na swojej stronie internetowej za pomocą usłu- gi streamingu. (^18) .de to domena przypisana do RFN; z domeny fototrzy.de korzysta podmiot oferu- jący trójwymiarowe fotografie. (^19) .bo to domena przypisana do Wielonarodowego Państwa Boliwia; z domeny po- magam.bo zamierzała korzystać jedna z organizacji pozarządowych działających na te- renie Polski w celu stworzenia strony internetowej opisującej kampanię o charakterze non-profit i nazwie „Pomagam bo”, której celem było zainicjowanie budowy prężnie działającej i aktywnej społeczności wolontariuszy w Internecie; ostatecznie jednak stro- nę kampanii umieszczono pod adresem www.pomagambo.pl. (^20) D.J. Kwiatkowski , Umowa o rejestrację, s. 11. (^21) .biz, .com, .info, .int, .name, .net, .org, .pro; domeny niesponsorowane zarządza- ne są według ogólnej polityki administrowania domenami TLD ustanowionej przez ICANN. (^22) .aero, .asia, .cat, .coop, .edu, .gov., .jobs, .mil, .mobi, .museum, .tel, .travel, .xxx; domeny sponsorowane zarządzane są według indywidualnych zasad ustanawianych przez podmiot sponsorujący. (^23) .arpa; zob. G. Huston , Management Guidelines & Operational Requirements for the Address and Routing Parameter Area Domain („arpa”), RFC 3172, tekst dostępny na stronie: https://tools.ietf.org/html/rfc3172, stan na: 27.2.2015 r. (^24) .aero, .arpa, .asia, .biz, .cat, .com, .coop, .edu, .gov, .info, .int, .jobs, .mil, .mobi, .museum, .name, .net, .org, .pro, .tel, .travel, .xxx.
§ 3. Administracja domenami internetowymi
maksymalnej liczby znaków do 63 oraz możliwości zastosowania wyłącz- nie liter alfabetu łacińskiego, cyfr oraz myślnika (–)^29. Domeny drugiego i dalszych poziomów, głównie ze względu na swoje walory reklamowe i odróżniające, są przedmiotem obrotu, w szczególno- ści między przedsiębiorcami. Obrót taki zorientowany jest przede wszyst- kim na odpłatną zmianę dysponenta uprawnieniem do posługiwania się daną nazwą domenową. W omawianym obszarze dochodzi także do spo- rów związanych z posługiwaniem się nazwami zawierającymi zarejestro- wany na rzecz innego podmiotu znak towarowy, jak również ich wykorzy- stywaniem w sposób stanowiący czyn nieuczciwej konkurencji^30.
§ 3. Administracja domenami internetowymi
Zarządzanie domenami internetowymi oparte jest na rozbudowanej strukturze wieloszczeblowej. Administracja odbywa się na poziomie:
- centralnym – sprawowana przez ICANN;
- krajowym – sprawowana przez tzw. krajowych operatorów rejestrów (dotyczy ccTLDs);
- instytucjonalnym – sprawowana przez określone podmioty (instytucje) upoważnione przez ICANN (dotyczy gTLDs);
- indywidualnym – sprawowana przez podmioty, na rzecz których zare- jestrowano daną domenę drugiego i kolejnych poziomów.
I. Zarządzanie domenami na szczeblu centralnym
Centralna koordynacja zasobów związanych z przydzielaniem nazw i adresów internetowych jest niezbędna dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania Internetu na poziomie ogólnoświatowym. Zarządzanie takie odbywa się na szczeblu globalnym i polega m.in. na koordynowa- niu funkcjonowania systemu DNS oraz systemu zarządzania domenami pierwszego poziomu, jak również na definiowaniu ogólnoświatowej poli- tyki dotyczącej funkcjonowania domen^31. Administracja domenami na tym szczeblu wiąże się również z podejmowaniem decyzji quasi -politycznych,
(^29) Zob. http://www.dns.pl/warunki_tech.html, stan na: 27.2.2015 r. (^30) Na temat takich sporów i sposobów ich rozwiązywania zob. m.in. T.M. Apke , Le- gal strategies in resolving domain name disputes, IMDS 2003, Nr 103/5, s. 332–228; S. Mukherjee , Passing Off in Internet Domain Names – A Legal Analysis, JIPR 2004, Nr 9, s. 136–147; F.F. Wang , Domain names management and legal protection, IJIM 2006, Nr 26, s. 116–127. (^31) Zob. http://www.icann.org/en/about/welcome, stan na: 27.2.2015 r.
Rozdział I. Domena internetowa – charakterystyka ogólna
polegających choćby na przyznawaniu określonym obszarom terytorial- nym ccTLD^32. Podmiotem odpowiedzialnym za centralną administrację domenami internetowymi jest założona w 1998 r. organizacja sektora prywatnego o charakterze non-profit i nazwie Internet Corporation of Assigned Names and Numbers (ICANN). Instytucja ta powstała, aby przejąć zarządzanie systemem DNS od amerykańskiego rządu na rzecz globalnej społeczności w celu zwiększenia konkurencji i ułatwienia międzynarodowego uczestnic- twa w zarządzaniu tym systemem^33. Funkcjonuje ona na podstawie porozu- mień z Departamentem Handlu Stanów Zjednoczonych Ameryki, a pierw- szym dokumentem w tym zakresie było Memorandum of Understanding Between ICANN and U.S. Department of Commerce z 25.11.1998 r. 34 Aktualnie w mocy pozostaje porozumienie z 30.9.2009 r. zwane Affirma- tion of Commitments^35. Pierwotnie DNS był zarządzany przez wspomnianą już uprzednio or- ganizację o nazwie Internet Assigned Numbers Authority (IANA). Wy- łoniła się ona w latach 70. XX w. z nieformalnego zrzeszenia zwanego Internet Engineering Task Force (IETF) 36 , w celu uruchomienia i admini- strowania systemem DNS. Aktualnie jej głównym zadaniem jest uzgadnia- nie z ICANN standardów opracowywanych przez IETF. W sferze formal- nej IANA jest obecnie działem ICANN 37.
(^32) Zob. M. Kondrat , Ochrona, s. 81–82. (^33) Na temat wątpliwości związanych z funkcjonowaniem ICANN w roli administra- tora światowego systemu DNS zob. m.in. J. Kulesza , International Internet Law, Nowy Jork 2012, s. 125–136; A.M. Froomkin , Wrong turn in cyberspace. Using ICANN to ro- ute around the APA and the Constitution, DLJ 2000, Nr 50, s. 17–184; H. Klein , ICANN and Internet Governance: Leveraging Technical Coordination to Realize Global Public Policy, IS 2002, Nr 18, s. 193–207. (^34) Tekst dokumentu dostępny na stronie: http://www.icann.org/en/about/agreements/ mou-jpa/icann-mou-25nov98-en.htm, stan na: 27.2.2015 r. (^35) Tekst dokumentu dostępny na stronie: http://www.icann.org/en/about/agreements/ aoc/affirmation-of-commitments-30sep09-en.htm, stan na: 27.2.2015 r. Na temat treści i znaczenia tego dokumentu zob. J. Kulesza , Nowy rozdział międzynarodowego zarzą- dzania Internetem – Affirmation of Commitments, RPEiS 2010, Nr 3, s. 53–64. (^36) Internet Engineering Task Force jest otwartą dla każdego społecznością między- narodową, której celem jest promowanie i podnoszenie standardów Internetu; aktualnie funkcjonuje ona w ramach organizacji Internet Society ; IETF wydaje tzw. Request for Comments (RFC) – memorandum opisujące metody, zachowania, badania i innowacje mające zastosowanie w pracy Internetu, które niejako wyznaczają standardy Internetu; zob. http://www.ietf.org/ oraz www.internetsociety.org, stan na: 27.2.2015 r. (^37) Zob. http://www.iana.org/about/, stan na: 27.2.2015 r.
Rozdział I. Domena internetowa – charakterystyka ogólna
I. Rejestracja domeny pierwszego poziomu
Domeny internetowe pierwszego poziomu są generowane przez ICANN. W przeciwieństwie do domen drugiego i kolejnych rzędów, w od- niesieniu do TLD nie ma stałej możliwości rejestracji nowych nazw domen. Aktualnie nie istnieje też zjawisko masowej rejestracji domen tego po- ziomu, aczkolwiek, jak już wcześniej wskazano, w chwili obecnej funk- cjonuje program ICANN New gTLDs dający jednostkom organizacyjnym możliwość ubiegania się o kreację i przypisanie na rzecz danego pod- miotu nowej rodzajowej domeny pierwszego poziomu. Jej „posiadacz” jest uprawniony do określenia zasad rejestracji subdomen, w tym przede wszystkim ustalenia ceny i ewentualnych ograniczeń podmiotowych w re- jestracji SLD. Można również ubiegać się o przypisanie nazw domen typu IDN, a zatem na skutek wspomnianego programu powstają również rodza- jowe domeny IDN najwyższego poziomu, co jest zjawiskiem niemającym precedensu w dotychczasowej historii DNS. Mimo wysokich kosztów, które wiążą się z samym już tylko ubiega- niem się o zarejestrowanie nowej gTLD (opłata od zgłoszenia wynosiła 185 000 dolarów amerykańskich), w trakcie przewidzianego okresu na składanie aplikacji (12.1.2012 r. –12.4.2012 r.) do ICANN wpłynęło aż 1930 podań. Akceptacji proponowanej nazwy domeny dokonuje się do- piero po przeprowadzeniu oceny pod kątem spełnienia określonych kry- teriów zarówno przez samą domenę, jak i podmiot, który ubiega się o jej rejestrację. Do chwili obecnej w cyberprzestrzeni pojawiło się już ponad 500 domen zarejestrowanych w ramach wspomnianego programu^41.
II. Rejestracja domeny drugiego i dalszych poziomów
Jak już wcześniej wskazano, adres internetowy, stanowiący alfanu- meryczny odpowiednik adresu IP jest unikatowy w skali całego Internetu. Względy natury technicznej uniemożliwiają równoległe funkcjonowanie dwóch tożsamych adresów internetowych. Nie trudno zatem wyobrazić sobie sytuację, w której więcej niż jeden podmiot byłby zainteresowany posługiwaniem się konkretnym zestawieniem nazw domenowych róż- nego poziomu. Aby rozstrzygnąć ewentualny spór co do tego, komu przy- sługuje uprawnienie do zarejestrowania danej domeny w zbiorze domen wyższego stopnia, na całym świecie stosuje się zasadę „ first come, first served ”^42. Nikt nie może zatem zarejestrować domeny tożsamej z zareje- strowaną uprzednio nazwą domenową w ramach danej domeny wyższego
(^41) Zob. http://newgtlds.icann.org/en, stan na: 28.2.2015 r. (^42) „ Prior tempore, potior iure ”; „ wer kommt zuerst, mahlt zuerst ”; „kto pierwszy ten lepszy”.
