Pobierz Rozdział I. Wprowadzenie i więcej Prezentacje w PDF z Ekonomia tylko na Docsity!
Rozdział I. Wprowadzenie
§ 1. Cel monografii
Celem pracy jest odpowiedź na pytanie czy efektywność ogólnej regula- cji koncentracji przedsiębiorstw w unijnym prawie konkurencji uległa zwięk- szeniu po przeprowadzeniu reformy systemu odesłań spraw z rozporządze- nia Rady (WE) 139/2004. Ponadto, praca ma na celu wykazanie możliwości zastosowania metody OSR w procesie stanowienia nowego prawa i noweli- zacji istniejącego. Metoda OSR jest bowiem użyteczna w procesie legislacyj- nym i powinno się jej poświęcić więcej uwagi w polskiej literaturze naukowej. Przeprowadzone badania mogą, więc służyć wzbogaceniu istniejącego stanu wiedzy o analizę efektywności znowelizowanego systemu odesłań spraw z roz- porządzenia w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw przy zastosowa- niu metody OSR.
§ 2. Rozważania ogólne
Wysoka jakość otoczenia prawnego została uznana za jeden z kluczo- wych elementów polepszania konkurencyjności unijnej gospodarki w Strategii Lizbońskiej. Obecnie powszechnie podzielany jest pogląd, że uproszcze- nie i udoskonalenie prawa unijnego ułatwi jego implementację przez państwa członkowskie i zredukuje koszty ponoszone zarówno przez przedsiębiorstwa jak i przez organy administracji. Realizacji tej polityki służy inicjatywa better re- gulation, której głównym założeniem jest polepszenie otoczenia prawnego po- przez przegląd oraz eliminację zbędnych regulacji, uproszczenie procedur, OSR i zmniejszenie obciążeń administracyjnych. Better regulation oznacza także zmianę procesu tworzenia prawa w ten spo- sób, by wszystkie instytucje biorące w nim udział kierowały się tymi samymi za- sadami, a przygotowywane akty prawne były przejrzyste i zrozumiałe. Ponadto, ma za zadanie propagować zasadę subsydiarności i proporcjonalności, zgodnie z którymi UE powinna podejmować działania tylko wtedy, gdy zachodzi taka konieczność, a związany z tym stopień obciążenia prawnego jest proporcjonal-
Rozdział I. Wprowadzenie
ny do zamierzonego celu. W realizacji tej inicjatywy istotną rolę pełni KE i inne instytucje unijne. Ocena Skutków Regulacji jest jednym z instrumentów reformy regulacji mającej na celu poprawę jakości stanowionego prawa (ang. better regulation pro- cess). W metodologii OSR dochodzi do integracji prawa i ekonomii, gdyż bada się skutki ekonomiczne i społeczne proponowanych lub istniejących regulacji. Badania takie są charakterystyczne dla dziedziny nauki określanej jako ekono- miczna analiza prawa (ang. law and economics). Jednym z ważniejszych zało- żeń ekonomicznej analizy prawa jest twierdzenie, że to, co stanowi o istocie pra- wa, daje się zredukować do faktów o charakterze ekonomicznym. Zgodnie ze standardowym twierdzeniem ekonomicznej analizy prawa, prawo powinno być w sensie ekonomicznym efektywne. To twierdzenie występuje w wersji mocniej- szej (jedynym celem prawa powinna być efektywność ekonomiczna) lub w wersji słabszej (jednym z podstawowych celów prawa – obok sprawiedliwości – powin- na być efektywność ekonomiczna). Posługując się metodami wykorzystywanymi w analizie ekonomicznej, daje się formułować różne teorie, w których sprawied- liwość może być rozumiana jako wzajemna korzyść czy bezstronność. Ekonomicznie efektywne jest prawo spełniające wymogi, które stawia ana- liza ekonomiczna, np. konieczność prowadzenia tzw. rachunku użyteczności, określonego również jako rachunek szczęśliwości. Mianowicie, interes społecz- ny stanowi wypadkową interesów jednostek, a tym samym zwiększenie zadowo- lenia poszczególnych jednostek zwiększa szczęśliwość społeczeństwa jako cało- ści. Ekonomiczna analiza prawa umożliwia również przeprowadzenie badania kosztów związanych z zastosowaniem określonych norm czy też całych regulacji prawnych. Jedną z fundamentalnych zasad ekonomicznej analizy prawa jest za- sada maksymalizacji dobrobytu. Ekonomia prawa może oznaczać pewien wyspecjalizowany rodzaj me- tod, które w pewnych interpretacyjnych kontekstach prawniczych umożliwia- ją dokonanie ekonomicznie efektywnego rozstrzygnięcia trudnego przypadku. Obiektywna potrzeba ekonomicznej analizy prawa pojawia się w sytuacji, kiedy zaistniał problem określenia stopnia efektywności proponowanego rozstrzyg- nięcia, gdy należy policzyć i zoptymalizować koszty związane z powstaniem no- wych lub nowelizacją istniejących regulacji prawnych lub gdy należy ustalić jak ma zostać dokonana właściwa alokacja pewnych dóbr lub uproszczenie proce- dur prawnych. W pracy metoda ekonomicznej analizy prawa została zastosowa- na do oceny czy procedurę alokacji kompetencji (do badania spraw dotyczących koncentracji przedsiębiorstw) pomiędzy KE i KOOK można uznać za właściwą (optymalną) po wejściu w życie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004. Centralnym pojęciem w ekonomicznej analizie prawa jest pojęcie regula- cji jako czynności, które opisują rzeczywiste zachowanie lub rzeczywistą moż-
Rozdział I. Wprowadzenie
niu art. 3 tego rozporządzenia. Generalnie, koncentracje o wymiarze unijnym podlegają wyłącznej właściwości KE, czyli KOOK nie mogą do takich koncen- tracji stosować przepisów prawa krajowego. Rozporządzenie przewiduje mecha- nizm jurysdykcyjny w postaci systemu odesłań spraw pomiędzy KE i organami ochrony konkurencji państw członkowskich. Na system odesłań spraw składa- ją się cztery mechanizmy korekcyjne. Dwa z mechanizmów (art. 9 i 22 rozpo- rządzenia Rady (WE) 139/2004) mają zastosowanie w przypadku koncentracji już zgłoszonych (ex post). Dwa kolejne mechanizmy korekcyjne (art. 4 ust. 4 i 5 rozporządzenia Rady (WE) 139/2004) dotyczą koncentracji, które mają dopie- ro zostać zgłoszone (ex ante). Zgodnie z rozporządzeniem Rady (WE) 4064/89, przekazanie sprawy mogło nastąpić tylko po dokonaniu stosownego zgłoszenia koncentracji. Nowym elementem kontroli koncentracji pod rządami rozporzą- dzenia Rady (WE) 139/2004 jest możliwość wzajemnego przekazywania sobie spraw między KE a organami ochrony konkurencji państw członkowskich jesz- cze przed dokonaniem stosownych zgłoszeń (art. 4 ust. 4 i 5). W aktualnym sta- nie prawnym, biorąc pod uwagę moment zgłoszenia, istnieją zatem dwa tryby korekcji zgłoszeń – ex post i ex ante. W niniejszej pracy, w odniesieniu do try- bu korekcji zgłoszeń ex ante (art. 4 ust. 4 i 5), posłużono się terminem „nowy mechanizm odesłań spraw na etapie przed dokonaniem zgłoszenia koncentracji przedsiębiorstw”. Natomiast w odniesieniu do systemu odesłań spraw na grun- cie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 posłużono się terminem „nowy system odesłań spraw” lub terminem „znowelizowany system odesłań spraw”. Jeżeli chodzi o ogólną regulację koncentracji, to przeciwdziałanie nadmier- nej (antykonkurencyjnej) koncentracji na rynku wewnętrznym dokonuje się w UE na zasadzie nadzoru prewencyjnego. Jego istotą jest:
- poddanie koncentracji zamierzonych przez przedsiębiorstwa kontroli wstępnej, dokonywanej na podstawie obowiązkowego zgłoszenia koncentracji przed jej dokonaniem;
- zawieszenie prawa dokonania zgłoszonej koncentracji aż do ostatecznego zakończenia postępowania przed KE, i
- przyznanie KE kompetencji do wydania decyzji zezwalającej (bezwarunkowo lub warunkowo) na dokonanie koncentracji bądź decyzji zakazującej jej do- konania. Na system prewencyjnej kontroli koncentracji w UE składają się przepisy rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 i innych aktów wtórnego prawa konku- rencji, które określają:
- zakres przedmiotowy tej kontroli – definicję koncentracji;
- kryteria wyłącznej kompetencji KE (tzw. progi zgłoszeń) do kontroli kon- centracji o „wymiarze unijnym” oraz mechanizm przekazywania sobie spraw między KE a państwami członkowskimi;
- kryteria wstępnej i ostatecznej ewaluacji koncentracji (tzw. testy konkurencji) i
- zasady, przebieg i decyzje podejmowane w ramach postępowania w sprawach koncentracji^3.
§ 3. Metodologia
Aby zweryfikować hipotezę sformułowaną w tej pracy niezbędne jest zdefiniowanie pojęcia „ efektywność regulacji ”. Mianowicie regulacja jest efektywna wtedy, kiedy obciążenia administracyjne zarówno przedsiębiorstw, jak i organu stosującego prawo, są minimalne w stosunku do korzyści, stosowanie prawa nie wiąże się z nieproporcjonalnie wysokimi kosztami, prawo oddziałuje szybko, regulacja jest możliwie najmniej uciążliwa i społecznie akceptowana. Obciążenia administracyjne to koszty, które wiążą się z zebraniem i przekazaniem informacji, które nie zostałyby poniesione przez przedsiębiorstwo gdyby nie istniał taki ustawowo określony obowiązek. Przy mierzeniu obciążenia administracyjnego przedsiębiorstw należy uwzględnić czas potrzebny na zebranie i przetworzenie informacji oraz koszt wynagrodzenia prawników i innych osób pomagających w wykonaniu danej czynności. Regulacja jest możliwie najmniej uciążliwa, jeżeli zainteresowane osoby fizyczne i prawne mają możliwość podjęcia decyzji, co do skorzystania z pewnych przepisów (mogą dokonać wyboru), mają wystarczająco dużo czasu na dostosowanie się do przepisów, a przepisy są dostatecznie precyzyjne (dokładne i poprawne) na gruncie obiektywnych reguł języka^4. Co więcej, przepisy, które są komunikatywne, czyli zrozumiałe dla wszystkich osób nimi zainteresowanych, są mniej uciążliwe niż przepisy niejasne^5. Regulacja jest społecznie akceptowana, jeżeli osoby fizyczne i prawne postępują zgodnie z normami prawnymi i są przekonane, że regulacja jest potrzebna i korzystna dla społeczeństwa. W niniejszej pracy zastosowano podstawowe elementy analizy właściwej metodologii stosowanej w OSR, w tym teorię efektywności V. Pareto, a także ele- menty teorii gier. Koncepcje te potraktowano także jako odniesienie i inspirację do badań. W procesie legislacyjnym powinno brać się pod uwagę metodę OSR. Metoda ta, jest metodą pracy nad projektem aktu prawnego, która także zakłada udział ekspertów, konsultacje społeczne i analizę finansową projektu regulacji. Dzięki tej metodzie można w miarę trafnie oszacować konsekwencje wpływu określonego aktu prawnego na gospodarkę i społeczeństwo oraz dokonać wybo-
(^3) Ibidem, XXIV–117. (^4) Zob. także S. Wronkowska, M. Zieliński, Komentarz do zasad, s. 101. (^5) Ibidem, s. 38–39.
§ 3. Metodologia
jedynie na wpływie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 na decyzje przedsiębiorstw, należy zastanowić się czy rozporządzenie to przyczyniło się do zwiększenia efektywności regulacji. W tym kontekście ważne jest zrozumienie polityki KE dotyczącej koncentracji i roli nowej regulacji. Należy również zbadać czy KE stosując rozporządzenie w sprawie kontroli koncentracji uwzględnia wszystkie istotne informacje. Światowa literatura naukowa dotycząca lepszej regulacji lub metody oce- ny skutków regulacji jest dość obfita. Większość publikacji stanowią artykuły w czasopismach prawniczych, które skupiają się głównie na określonym ele- mencie metody OSR. Pojawia się jednak coraz więcej, w miarę wyczerpujących, publikacji w formie książkowej^8. Polska literatura naukowa dotycząca metody OSR jest raczej uboga w porównaniu z literaturą światową. Pierwszą na polskim rynku kompleksową publikacją omawiającą genezę, uwarunkowania i metodologię OSR jest wydana w 2007 r. książka „Ocena skutków regulacji” pod red. W. Szpringera oraz W. Rogowskiego^9. Inną publikacją zasługującą na uwagę jest mający pewne znaczenie dla poznania OSR w jego kontekście ustrojowym i legislacyjnym „Komentarz do zasad techniki prawodawczej” S. Wronkowskiej i M. Zielińskiego^10. Obowiązujące od 2002 r. Zasady techniki prawodawczej^11 są istotną pomocą dla tych, którzy zamierzają opracowywać poprawnie akty normatywne i rzetelnie dokonywać zmian w prawie. Dostarczają też wskazówek co do wykładni prawa. Zasady techniki prawodawczej
- za sprawą konsekwentnego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego – utrwaliły swoją pozycję standardów oceny poprawności poszczególnych aktów normatywnych oraz sposobów kształtowania całego systemu prawa w Polsce^12. W światowej literaturze naukowej publikacje omawiające zmiany systemu odesłań spraw wprowadzone rozporządzeniem Rady (WE) 139/ są stosunkowo liczne. Interesującą publikacją jest ekonomiczna analiza znowelizowanego systemu odesłań spraw przedstawiona przez O. Budzinskiego
(^8) Przykładowo: A. Renda, Impact Assessment in the EU (w publikacji tej zostało poddanych analizie pierwsze 70 ocen skutków regulacji przeprowadzonych przez KE i wysunięto wniosek, że procedura ta nie spełniła oczekiwań); A. Meuwese, Impact Assessment; R. van Gestel, Evidence-based Lawmaking and the Quality of Legislation; J. Verschuuren, The Impact of Legislation; J. Watson and others, The 2007 Evaluation; The Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD); W. Harrington, L. Heinzerling, R. Morgenstern (eds.), Reforming Regulatory; C. Radaelli, F. Francesco, Regulatory Impact Assessment; dostęp na: http://www.oxfordhandbooks.com/view/ 10.1093/oxfordhb/9780199560219.001.0001/oxfordhb-9780199560219-e-13. (^9) W. Rogowski, W. Szpringer (red.), Ocena skutków regulacji, s. 31–45. (^10) S. Wronkowska, M. Zieliński, Komentarz do zasad. (^11) Zasady techniki prawodawczej stanowią załącznik do rozp. Prezesa RM z 20.6.2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz.U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908), wydanego na podstawie art. 14 ust. 4 pkt 1 ustawy z 8.8.1996 r. o Radzie Ministrów (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. poz. 392). (^12) S. Wronkowska, M. Zieliński, Komentarz do zasad, s. 11.
§ 3. Metodologia
Rozdział I. Wprowadzenie
w 2006 r., który zastosował cztery kryteria alokacji kompetencji (kryterium efektów zewnętrznych, efektywności kosztów, orientacji preferencji i zdolności adaptacyjnych) do oceny reformy. Prowadząc badania naukowe w Polsce i w Wielkiej Brytanii nie znaleziono dowodu na istnienie kompleksowej publikacji dotyczącej efektywności regulacji koncentracji przedsiębiorstw w unijnym prawie konkurencji, która brałaby pod uwagę ocenę skutków regulacji. Ogólnie rzecz biorąc, literatura światowa poświęca więcej uwagi reformie unijnego materialnego prawa ochrony konkurencji niż reformie kwestii proceduralnych 13. Natomiast literatura polska w ogóle nie analizuje efektywności znowelizowanego systemu odesłań spraw dotyczących koncentracji przedsiębiorstw z rozporządzenia Rady (WE) 139/2004. Przedstawione w tej pracy badania mają na celu zapełnienie tej luki i zwrócenie uwagi na znaczenie oceny skutków regulacji w procesie stanowienia prawa unijnego dotyczącego koncentracji przedsiębiorstw. Praca ma również na celu opis zakresu reformy systemu przeniesienia właściwości organów ochrony konkurencji do rozpatrywania wniosków o uzyskanie zgody na dokonanie koncentracji oraz prezentację teorii ekonomicznych dotyczących przeniesienia właściwości. W niniejszej pracy uwzględniono zmiany terminologiczne wprowadzo- ne w życie TL^14. Chociaż TL zastąpił pojęcie „wspólnotowy” pojęciem „unij- ny” oraz pojęcie „rynek wspólnotowy” pojęciem „rynek wewnętrzny”, to jednak dla zachowania logicznego wywodu trzeba było w pewnych sytuacjach posłużyć się uprzednim określeniem „wspólnotowy”^15. Należy zauważyć, że KE w swo- ich najnowszych decyzjach nie używa już pojawiającego się w rozporządzeniu Rady (WE) 139/2004 pojęcia „wymiar wspólnotowy”, lecz posługuje się poję- ciem „wymiar unijny” (ang. EU dimension). Zmiany w nazewnictwie są związa- ne z art. 1 § 3 in fine TUE, zgodnie z którym UE zastąpiła WE i jest jej następcą prawnym. Z dniem 1.12.2009 r. podstawę prawną UE stanowią dwa (mające tę samą moc prawną) traktaty – TUE i TFUE.
(^13) O. Budzinski, An Economic Perspective, s. 120. (^14) Traktat zmieniający TUE i TWE, podpisany w Lizbonie 13.12.2007 r. (Dz.Urz. UE z 2007 r. C 306, s. 1). (^15) Zob. też J. Barcik, A. Wentkowska, Prawo UE, s. 382.
Rozdział II. Unijne prawo kontroli koncentracji...
Zakres podmiotowy przejęcia kontroli wyznaczają kategorie podmiotów przejmujących kontrolę, określone w art. 3 ust. 1 lit. b rozporządzenia Rady (WE) 139/2004, oraz rodzaje tych podmiotów, wskazane w art. 3 ust. 3 tego roz- porządzenia^5. Do kategorii podmiotów przejmujących kontrolę należą przed- siębiorstwa (najczęściej spółki prawa handlowego) i osoby kontrolujące inne przedsiębiorstwa (np. instytucje publiczne)^6 lub osoby fizyczne, o ile „ponad- to prowadzą działalność gospodarczą na własny rachunek lub kontrolują co najmniej jedno inne przedsiębiorstwo”^7. W grupie „osób kontrolujących inne przedsiębiorstwa” mieszczą się także przejmujące kontrolę fundusze inwestycyj- ne^8. Uczestnikami połączenia oraz osobami przejmującymi lub tracącymi kon- trolę są „wszelkie jednostki zaangażowane w działalność gospodarczą, niezależ- nie od ich statusu prawnego i sposobu finansowania”^9. Kontrolę bezpośrednią sprawują osoby lub przedsiębiorstwa, które są posia- daczami praw lub upoważnionymi do korzystania z tych praw na mocy umów. Natomiast kontrolę pośrednią sprawują osoby lub przedsiębiorstwa, które ani nie będąc posiadaczami takich praw, ani nie mając umownego upoważnienia do korzystania z nich, mają władzę do wykonywania praw z nich wypływają- cych. Chodzi tu o sytuację, w której przedsiębiorstwo wykorzystuje inną oso- bę lub inne przedsiębiorstwo do nabycia pakietu kontrolnego i korzysta z wy- nikających stąd praw poprzez tę osobę lub to przedsiębiorstwo (pośrednika) 10. W takiej sytuacji kontrolę przejmuje przedsiębiorstwo, które w rzeczywistości „stoi za całą operacją” i faktycznie korzysta z uprawnień do sprawowania kon- troli nad przedsiębiorstwem przejmowanym^11. Pierwszym rodzajem koncentracji jest transakcja polegająca na połączeniu się dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorstw lub części przedsiębiorstw (właściwy merger)^12. Łączenie się jest najbardziej ścisłą formą koncentracji, po- nieważ prowadzi do pełnej prawno-organizacyjnej integracji przedsiębiorstw.
(^5) A. Jurkowska-Gomułka, T. Skoczny, Wspólne reguły, s. XXIV–122. (^6) Pkt 22 motywów rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 i pkt 12 Skonsolidowanego Obwieszczenia KE dotyczącego kwestii jurysdykcyjnych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE z 2008 r. C 95, s. 1). (^7) Pkt 12 Skonsolidowanego Obwieszczenia KE dotyczącego kwestii jurysdykcyjnych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE z 2008 r. C 95, s. 1). (^8) Ibidem, pkt 14–15. (^9) Wyr. TSUE z 23.4.1991 r. w sprawie C-41/90 Höfner v. Macroton, Zb. Orz. 1991, s. I-1979. (^10) A. Jurkowska-Gomułka, T. Skoczny, Wspólne reguły, s. XXIV–122. (^11) Pkt 13 Skonsolidowanego Obwieszczenia KE dotyczącego kwestii jurysdykcyjnych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE z 2008 r. C 95, s. 1). (^12) Art. 3 ust. 1 lit. a rozporządzenia Rady (WE) 139/2004. Zob. też W. Wils, The Undertaking, s. 99–102.
Można wyróżnić dwa podstawowe warianty łączenia się: fuzje i inkorporacje. W przypadku fuzji łączące się przedsiębiorstwa ulegają rozwiązaniu (tracą swoją osobowość prawną), a w ich miejsce powstaje nowe przedsiębiorstwo przejmu- jące majątek łączących się przedsiębiorstw. Natomiast w przypadku inkorporacji jedno przedsiębiorstwo przejmuje aktywa drugiego przedsiębiorstwa, po czym to drugie przedsiębiorstwo ulega rozwiązaniu^13. Drugim rodzajem koncentracji jest przejęcie przez jedną lub więcej osób już kontrolujących co najmniej jedno przedsiębiorstwo albo przez jedno lub więcej przedsiębiorstw, bezpośredniej lub pośredniej kontroli nad całym lub częścią jednego lub więcej innych przedsiębiorstw, poprzez zakup papierów wartościo- wych lub aktywów, czy to w drodze umowy lub w jakikolwiek inny sposób^14. Najczęstszym sposobem przejęcia kontroli jest nabycie całego kapitału lub pakietu udziałów kapitałowych (akcji lub udziałów). Przejęcie kontroli może też nastąpić na podstawie umowy (przez zawarcie odpowiedniej umowy), prowa- dzącej do uzyskania kontroli nad zarządem lub majątkiem drugiego przedsię- biorstwa podobnej do tej uzyskanej w przypadku przejęcia udziałów (np. ro- dzącej akcje uprzywilejowane) lub aktywów 15. Aby spełniona była przesłanka „trwałej” zmiany kontroli (struktury rynku), musi to być umowa o długim cza- sie obowiązywania. Przejęcie kontroli może nastąpić na podstawie np. umowy o dzierżawę przedsiębiorstwa lub umów organizacyjnych regulowanych prawem krajowym^16. Przejęcie kontroli może też nastąpić „w jakikolwiek inny sposób” (np. przez opcje lub pożyczki)^17 , np. w wyniku zmiany kontroli wywołanej przez dziedziczenie lub wystąpienie wspólnika ze spółki^18. Faktyczne przejęcie kon- troli może nastąpić także wtedy, gdy bardzo ważne umowy o dostawy lub kredy- ty udzielone przez dostawców lub klientów w połączeniu z powiązaniami struk- turalnymi doprowadzą do trwałej zmiany kontroli^19. Przejęcie kontroli może nastąpić również w drodze zmian w zarządzie spółek, wynikających z krajowe- go prawa spółek^20.
(^13) I. Weiss, Łączenie spółek, s. 2; A. Witosz, Łączenie się i podział spółek, s. 28 i n. (^14) Art. 3 ust. 1 lit. b rozporządzenia Rady (WE) 139/2004. Zob. też W. Szpringer, Regulacje struktur, s. 52; A. Weisner, Verteidigungsmassnahmen, s. 5. (^15) Pkt 12 Skonsolidowanego obwieszczenia KE dotyczącego kwestii jurysdykcyjnych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE z 2008 r. C 95, s. 1). (^16) Ibidem. (^17) Wyr. SPI z 19.5.1994 r. w sprawie T-2/93 Air France v. KE, Zb. Orz. 1994, s. II–323. (^18) Pkt 21 Skonsolidowanego obwieszczenia KE dotyczącego kwestii jurysdykcyjnych na podstawie rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE z 2008 r. C 95, s. 1). (^19) Ibidem, pkt 20. (^20) Ibidem, pkt 21.
§ 1. Pojęcie koncentracji przedsiębiorstw
się od partnerów, przejmować ich rynki, a często budować znaczną przewagę konkurencyjną w stosunku do przedsiębiorstw nieprowadzących działalności w równie kompleksowy sposób^25. Koncentracja konglomeratowa to transakcja, w której nie występują ani po- ziome, ani pionowe powiązania między jej uczestnikami. Oferowane przez nich produkty lub usługi są zwykle komplementarne względem siebie i nabywane przez konsumentów w podobnym celu (np. proszek do prania i płyn do zmięk- czania tkanin). Koncentracje konglomeratowe w najmniejszym stopniu mogą rodzić problemy rynkowe, gdyż dotyczą przedsiębiorców, których nie łączą żad- ne wspólne więzy. Podobnie jak w przypadku połączeń wertykalnych mogą one przynosić wiele pozytywnych skutków w postaci np. zintegrowania oferty i udo- stępnienia w jednym miejscu szerokiego wyboru produktów 26. Natomiast ist- nieje możliwość, że w pewnych szczególnych sytuacjach wystąpią jednak ne- gatywne efekty konglomeratowe i konsekwencją takiej koncentracji może być pojawienie się zjawiska tzw. sprzedaży wiązanej, czyli uzależnianie zakupu jed- nego produktu od zakupu innych produktów, jak również możliwość oferowa- nia kilku produktów po atrakcyjnych cenach^27. Komisja Europejska przedstawiła szczegółowe kryteria i miary analizy i oce- ny koncentracji w dwóch odrębnych aktach prawa wtórnego o charakterze soft law (wytyczne w sprawie oceny horyzontalnego połączenia przedsiębiorstw na podstawie rozporządzenia Rady w sprawie kontroli koncentracji przedsię- biorstw^28 oraz wytyczne w sprawie oceny niehoryzontalnych połączeń przed- siębiorstw na podstawie rozporządzenia Rady w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw^29 ). Antykonkurencyjne skutki koncentracji przedsiębiorstw za- leżą od tego z jakim rodzajem koncentracji mamy do czynienia^30. Artykuł 4 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) 4064/89 stanowił, że zgłosze- nia koncentracji o wymiarze wspólnotowym musiały zostać dokonane w ter- minie jednego tygodnia od podjęcia przez stronę lub strony czynności prawnej, stanowiącej podstawę koncentracji 31. Do takich czynności prawnych zalicza się podpisanie wiążącej umowy, ogłoszenie oferty publicznej lub nabycie pakietu kontrolnego^32. Natomiast art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) 139/2004 sta- nowi, że koncentracje o wymiarze unijnym zgłasza się KE przed ich wykona-
(^25) A. Kaleta, Strategia konkurencji, s. 141. (^26) M. Błachucki, System postępowania antymonopolowego, s. 36. (^27) R. Burnley, Who’s Afraid of Conglomerate Mergers, s. 53. (^28) Dz.Urz. UE z 2004 r. C 31, s. 5. (^29) Dz.Urz. UE z 2008 r. C 265, s. 6. (^30) A. Jurkowska-Gomułka, T. Skoczny, Wspólne reguły, s. XXIV–149. (^31) E. Varona, A. Galarza, J. Crespo, J. Alonso, Merger Control, § 12.37. (^32) T. Skoczny, Przeciwdziałanie, s. 250.
§ 1. Pojęcie koncentracji przedsiębiorstw
Rozdział II. Unijne prawo kontroli koncentracji...
niem i po zawarciu umowy, ogłoszeniu publicznej oferty przejęcia lub nabyciu kontrolnego pakietu akcji. Zgłoszenia można również dokonać, gdy zaintereso- wane przedsiębiorstwa przedstawiają KE szczerą intencję (ang. good faith inten- tion) zawarcia umowy. Niektórzy przedstawiciele doktryny uważają, że pojęcie szczerej intencji zawarcia umowy jest niejasne i dlatego jest niezgodne z zasadą pewności prawa^33. W wyniku reformy przedsiębiorstwa uzyskały możliwość zgłoszenia kon- centracji w dowolnym terminie po zawarciu wiążącej umowy, a także nawet na etapie poprzedzającym zawarcie umowy^34. Przesłanka zgłoszenia w terminie jednego tygodnia została więc wyeliminowana^35. Należy zaznaczyć, że do cza- su podjęcia decyzji przez KE uznającej koncentrację za zgodną z rynkiem we- wnętrznym jej przeprowadzenie ulega zawieszeniu. Koncentracja przeprowa- dzona bez odpowiedniej zgody jest nieważna^36. Zgodnie z art. 288 TFUE, decyzja to akt prawny, który wiąże w całości. Jeśli decyzja wskazuje adresatów, to wiąże ona tylko tych adresatów. Innymi słowy, decyzja to akt konkretny (dotyczy konkretnej sytuacji) i indywidualny (jest skie- rowana do zindywidualizowanego adresata). Z tego względu decyzje KE zbli- żone są do decyzji w krajowym prawie administracyjnym. Decyzja może być kierowana zarówno do państw, jak i osób fizycznych i prawnych. Decyzje adre- sowane do osób fizycznych i prawnych korzystają ze skutku bezpośredniego^37. W pewnych sytuacjach decyzja może jednak wymagać wydania krajowych pro- ceduralnych środków wykonawczych^38. Podstawę kontroli nad całym lub częścią jednego lub więcej przedsiębiorstw stanowią prawa, umowy lub jakiekolwiek inne środki, które oddzielnie bądź łącznie z uwzględnieniem okoliczności faktycznych lub prawnych, dają moż- liwość wywierania decydującego wpływu na to przedsiębiorstwo lub przedsię-
(^33) J. Lübking, D. Dittert, Jurisdiction, w: G. Drauz, C. Jones (eds.), EU Competition Law, Mergers and Acquisitions, vol. II, Leuven 2006, s. 2.13. (^34) Art. 4 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) 139/2004. (^35) T. Skoczny, Przeciwdziałanie, s. 250. (^36) P. Stępka, W. Kołodziejczyk, Kontrola fuzji przedsiębiorstw, s. 3. (^37) Wyr. ETS w sprawie 9/70, Franz Grad v. Finanzamt Traunstein, ECR [1970], s. 825: „W przypad- kach, w których organy wspólnotowe nałożyły decyzją na państwo lub wszystkie państwa obowiązek działania w określony sposób, skuteczność takiego środka zostałaby osłabiona, gdyby obywatele państw
- adresatów nie mogli powoływać się na treść decyzji przed sądami, zaś sądy krajowe nie mogłyby brać jej pod uwagę jako części prawa wspólnotowego. Aczkolwiek skutki decyzji nie mogą być identyczne ze skutkami przepisów zawartych w rozporządzeniu, różnica ta nie wyłącza tego, że rezultat końcowy, a mianowicie prawo jednostki do powoływania się na treść decyzji przed sądami, może być taki sam jak w przypadku bezpośrednio skutecznych przepisów rozporządzenia”. (^38) J. Barcik, A. Wentkowska, Prawo UE, s. 182–183.
