Temat: „Mam lat dwadzieścia/jestem mordercą...” Poezja wojennego wstrząsu
Pracujemy z podręcznikiem ( lekcja 39) i komentarzem interpretacyjnym.
1. Na czym polega związek losów poety – Tadeusza Różewicza z losami przedstawicieli
pokolenia Kolumbów?
T. Różewicz:
– urodzony w latach 20. XX w. (dzieciństwo spędził w Radomsku, gdzie w 1938 r. ukończył
gimnazjum);
– związany z ruchem oporu (od 1942 r. żołnierz AK, walczy w kompanii „Buk”);
– traumatyczność doświadczeń wojennych (np.: brat Różewicza zginął rozstrzelany przez
Niemców w listopadzie 1944 r.);
– rozpoczyna studia po zakończeniu wojny (od listopada 1945 r. studiuje historię sztuki na
UJ);
– literackie fascynacje Różewicza (poeta debiutuje tomem Echa leśne w 1944 r., karierę
literacką rozwija po wojnie: od 1945 r. współpracuje z pismem „Odrodzenie”;
- w 1947 r. publikuje tom Niepokój, który jest literacką odpowiedzią na zbiór Ocalenie C.
Miłosza);
– w przeciwieństwie do T. Borowskiego (który po wojnie wiąże się z partią komunistyczną),
pozostaje pisarzem niezależnym od estetyki socrealistycznej/ideologii komunistycznej;
- pisarz ceniony przez krytykę literacką (np. przez L. Staffa, J. Przybosia, C. Miłosza).
2. Lektura wierszy T. Różewicza ( „Ocalony”, „Lament”).
3. Kontekst literacki:
a) według Andrzeja Trzebińskiego ( poety z pokolenia Kolumbów) wrzesień 1939
roku „zabił lirykę”;
b) czas wojny to kryzys tradycji europejskiej, to czas zakwestionowania sztuki
poszukującej piękna;
c) dramatyczne pytanie: Jak „tworzyć poezję po Oświęcimiu”?
d) termin „poezja (sztuka) po Oświęcimiu” użyty przez Theodora Adorno( badacza
faszyzmu i estetyka XX wieku):
- nie można opisać śmierci milionów ludzi i nie można uciec przed poczuciem
winy;
- Oświęcim to symbol w rozwoju ludzkości;
- tworzenie sztuki ( estetyzującej) czymś niestosownym wobec ofiar obozów
koncentracyjnych;
4. POSTAWA RÓŻEWICZA:
a) rozdarcie wewnętrzne między podziwem dla dzieł sztuki ( studiował po wojnie
historię sztuki w Krakowie) a pogardą dla wszelkich wartości estetycznych;
