Różnorodność tkanek zwierzęcych, Schematy z Biologia

Pobierz Różnorodność tkanek zwierzęcych i więcej Schematy w PDF z Biologia tylko na Docsity! Różnorodność tkanek zwierzęcych Wprowadzenie Przeczytaj Gra edukacyjna Mapa myśli Dla nauczyciela Tkanki są elementami składowymi narządów i ich układów. U zwierząt występują ich cztery rodzaje: nabłonkowa, mięśniowa, nerwowa i łączna. Budowa tkanki przystosowuje ją do pełnienia określonych funkcji. Tkanka nabłonkowa pełni funkcje: ochronną, wydzielniczą, transportującą, wydalniczą, zmysłową i lokomotoryczną. Tkanka nerwowa odbiera i przewodzi bodźce nerwowe. Tkanka mięśniowa odpowiada za funkcję ruchu. Tkanka łączna – najbardziej zróżnicowana – wypełnia przestrzenie pomiędzy innymi tkankami, a dwa jej rodzaje - tkanka chrzęstna i tkanka kostna stanowią rusztowanie ciała. Twoje cele Przedstawisz podział tkanek ze względu na ich budowę, funkcję, położenie i pochodzenie. Rozróżnisz na zdjęciach mikroskopowych i schematach rodzaje tkanek nabłonkowych. Wykażesz różnice między różnymi rodzajami tkanki mięśniowej i rozpoznasz je na zdjęciach mikroskopowych i schematach. Wykażesz ogromną różnorodność tkanki łącznej. Rozpoznasz elementy budowy tkanki nerwowej na preparacie mikroskopowym. Tkanka mięśniowa gładka jest zbudowana z wydłużonych komórek. Charakteryzuje się brakiem prążkowania. Ten typ tkanki jest obecny przede wszystkim w ścianach przewodów, m.in. układu pokarmowego, dróg rodnych i dróg oddechowych. Źródło: Flickr, domena publiczna. Różnorodność tkanek zwierzęcych Tkanka nerwowa Tkanka ta buduje układ nerwowy. Tworzą ją komórki nerwowe (neurony), które odbierają bodźce, przetwarzają je w impulsy nerwowe i przekazują do innych komórek, oraz komórki glejowe pełniące funkcje podporowe, metaboliczne i ochronne. Neuron jest zbudowany z ciała komórki (perykarionu) zawierającego jądro i odchodzących od niego dwóch rodzajów wypustek: licznych dendrytów oraz jednej długiej zwanej aksonem, często otoczonej osłonką mielinową. Funkcją dendrytów jest odbieranie bodźców i przekazywanie ich do ciała komórki nerwowej. Następnie informacja ta trafia do kolejnej komórki nerwowej lub efektora za pomocą aksonu. Przewodzenie impulsów z neuronu do kolejnego neuronu zachodzi dzięki wytwarzaniu substancji przekaźnikowej (neuroprzekaźnika). Pod względem morfologicznym neurony dzieli się na jednobiegunowe (występuje tylko akson), dwubiegunowe (jeden akson i jeden dendryt) i wielobiegunowe (jeden akson i wiele dendrytów). Składa się ze zróżnicowanych morfologicznie i funkcjonalnie komórek glejowych (gliocytów) towarzyszących komórkom nerwowym. Tkanka glejowa pełni wiele funkcji, m.in. szkieletową (stanowi rusztowanie dla neuronów), izolującą (tworzy osłonkę mielinową), obronną (jej komórki mają zdolność do fagocytozy), pośredniczy w odżywianiu komórek nerwowych i uzupełnia ubytki w tkance nerwowej. Jest rodzajem tkanki łącznej, jednak niekiedy zalicza się ją do tkanki nerwowej. Wybarwione komórki glejowe w mózgu szczura (Raus). Mikroskop fluorescencyjny, powiększenie 200×. Źródło: domena publiczna. Tkanka łączna Tkanka glejowa (glej, neuroglej) Neuron piramidowy z kory mózgowej człowieka. Mikroskop świetlny, powiększenie 40×. Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0. Tkankę łączną charakteryzuje duża ilość substancji międzykomórkowej będącej wytworem tkwiących w niej komórek. Istnieje wiele odmian tkanki łącznej, różniących się obecnością określonych rodzajów komórek, ich budową, funkcjami oraz składem substancji międzykomórkowej. Komórki tkanki łącznej stanowią zróżnicowaną grupę pod względem morfologicznym, funkcyjnym i pochodzenia. Substancję międzykomórkową tworzą: jednorodna istota podstawowa – złożona mieszanina białek (m.in. glikoproteiny, kolagen), sacharydów, lipidów i wody – oraz włókna klejorodne (kolagenowe), odporne na zerwanie, włókna sprężyste (elastyczne) i siateczkowe. W zależności od stosowanych kryteriów morfologicznych i czynnościowych tkankę łączną kręgowców dzieli się na: zarodkową, właściwą, podporową (obejmującą tkankę chrzęstną, tkankę kostną i zębinę) oraz tkanki płynne (krew i limfę). Tkanka łączna bezkręgowców jest o wiele bardziej zróżnicowana i zawiera dodatkowo wiele innych jej odmian. Należy do najbardziej rozpowszechnionych tkanek zwierząt. Charakteryzuje ją większa objętość substancji międzykomórkowej w stosunku do objętości zakotwiczonych w niej komórek. Wyróżnia się dwie jej odmiany: wiotką (luźną) i zwartą (zbitą). Tkanka chrzęstna Sztywna i jednocześnie elastyczna tkanka łączna podporowa jest zbudowana z chondroblastów, chondrocytów i chondroklastów oraz substancji międzykomórkowej. Komórki chrzęstne występują pojedynczo lub po kilka w torebkach chrząstkowych nazywanych jamkami chrzęstnymi. W okresie zarodkowym i płodowym tworzy szkielet. Wyróżnia się tkankę chrzęstną: szklistą, sprężystą i włóknistą. Najpowszechniej spotykana tkanka oporowa u kręgowców. Buduje m.in. powierzchnie stawowe kości, pierścienie chrzęstne w tchawicy, oskrzelach i krtani. Tworzy szkielet ryb chrzęstnoszkieletowych, spotykana jest również u niektórych bezkręgowców Tkanka łączna właściwa Tkanka łączna właściwa wiotka Tkanka łączna właściwa zwarta Tkanka chrzęstna szklista (m.in. u głowonogów tworzy puszkę otaczającą mózg). Substancja międzykomórkowa tkanki chrzęstnej zawiera m.in. włókna kolagenowe. Ludzka tkanka chrzęstna szklista człowieka (jasnoróżowy) pokryta dobrze unaczynioną ochrzęstną (ciemnoróżowy). Mikroskop świetlny, powiększenie 200×. Źródło: Wikimedia Commons, Berkshire Community College Bioscience Image Library, domena publiczna. Tkanka chrzęstna jest nieunaczyniona, odżywiana drogą dyfuzji substancji odżywczych z naczyń krwionośnych ochrzęstnej. Wykazuje małą intensywność metabolizmu. Tkanka kostna i zębina Tkanka kostna tworzy szkielet kręgowców, u niektórych także pancerz. Zbudowana jest z komórek kostnych (osteocytów) i dużej ilości zmineralizowanej substancji pozakomórkowej składającej się z kolagenu, glikozoaminoglikanów oraz soli wapnia (ok. 35% to fosforany wapnia). Okresowo, w czasie rozwoju oraz przebudowy kości, w tkance kostnej występują komórki kościotwórcze (osteoblasty) oraz komórki kościogubne (osteoklasty). Wyróżnia się dwa typy tkanki kostnej: zbitą i gąbczastą (beleczkową). Tkanka chrzęstna sprężysta Tkanka kostna zbita krwi wytrąca się jako włóknik, tworząc podłoże skrzepu. Osocze bez fibrynogenu jest zwane surowicą. Komórki krwi – krwinki – ulegają nieustannej wymianie. Żyją krótko (np. erytrocyty ok. 120 dni), ich stała liczba w krwi jest utrzymywana przez ciągłe wytwarzanie nowych, zastępujących krwinki starzejące się, obumierające i niszczone następnie przez komórki układu siateczkowo‐śródbłonkowego, głównie w śledzionie, wątrobie, płucach. Limfa (chłonka) Jest to płyn krążący w naczyniach limfatycznych (chłonnych) kręgowców. Stanowi przesącz krwi wzbogacony wydzielinami oraz produktami przemiany materii komórek. Składa się z osocza oraz krwinek białych (leukocytów), głównie limfocytów, wytwarzanych w węzłach limfatycznych (chłonnych). Osocze limfy zawiera więcej wody niż osocze krwi, porównywalną ilość elektrolitów i mniejszą ilość białek w określonej jednostce objętości (30–50 g/l). W początkowych najdrobniejszych naczyniach limfa nie zawiera komórek, jest przejrzysta, bezbarwna. W dużych naczyniach, w miarę przepływu przez węzły limfatyczne, staje się płynem nieprzejrzystym, zawierającym znaczną liczbę komórek. Limfa płynąca z obszaru jelit – zwana limfą trawienną lub mleczem – jest emulsją tłuszczów wchłanianych z jelita. Limfa pełni wiele funkcji w organizmie, m.in. uczestniczy w wymianie składników pomiędzy krwią a tkankami, bierze udział Erytrocyty w mikroskopie świetlnym, powiększenie 1000×. Źródło: Flickr, licencja: CC BY-NC 2.0. Neutrofil (granulocyt obojętnochłonny) – rodzaj leukocytu wykazujący zdolność do fagocytozy i uczestniczący w odpowiedzi immunologicznej. W prawidłowych warunkach neutrofile stanowią 35–40% wszystkich leukocytów. Mikroskop świetlny, powiększenie 1000×. Źródło: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0. w czynnościach obronnych organizmu (dzięki obecności leukocytów i przeciwciał), transportuje różne substancje pokarmowe do krwi oraz odprowadza zbędne produkty przemiany materii. Słownik akson neuryt, wypustka osiowa; pojedyncza, zwykle długa wypustka komórki nerwowej (neuronu) przewodząca impulsy nerwowe od ciała komórki (perykarionu) do zakończeń nerwowych aktyna białko kurczliwe budujące filamenty cienkie miofibryli chondroblast komórka chrząstkotwórcza pochodząca z mezenchymy (tkanki łącznej zarodkowej); produkuje składniki substancji międzykomórkowej chrząstki chondrocyt owalna lub kulista komórka chrzęstna leżąca w jamce substancji międzykomórkowej chrząstki chondroklast wielojądrzasta komórka degradująca substancję międzykomórkową chrząstki dendryty wypustki cytoplazmatyczne komórki nerwowej (neuronu), zwykle krótkie, cienkie i bogato rozgałęzione, odbierające bodźce lub impulsy i przekazujące impulsy nerwowe w kierunku ciała komórki nerwowej; mogą mieć na końcu rozszerzenia, których elementy tworzą synapsy fagocytoza proces pochłaniania (pożerania) cząstek nieorganicznych oraz komórek lub ich fragmentów przez organizmy jednokomórkowe lub wyspecjalizowane komórki organizmów o bardziej złożonej budowie (fagocyty) filamenty nitkowate, białkowe struktury wchodzące w skład szkieletu komórki miozyna białko kurczliwe budujące filamenty grube miofibryli neuron komórka nerwowa, neurocyt; silnie wyspecjalizowana komórka pochodzenia ektodermalnego będąca podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną tkanki nerwowej; zadaniem neuronu jest odbieranie, przetwarzanie, przewodzenie i przekazywanie sygnałów elektrycznych ochrzęstna rodzaj błony biologicznej; łącznotkankowa błona otaczająca tkankę chrzęstną (szklistą i sprężystą) kręgowców; jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej zawierającej włókna kolagenowe i sprężyste oraz komórki mezenchymy, fibroblasty, fibrocyty i chondroblasty oskórek kutykula; wytwór naskórka wielu bezkręgowców (począwszy od płazińców) i niższych strunowców; stanowi warstwę ochronną, w dużym stopniu odporną na działanie czynników fizycznych, chemicznych i biologicznych; występuje zarówno na powierzchni ciała, jak i w jego wnętrzu (jelito przednie i tylne, tchawki); może mieć różną budowę sarkomer elementarna część kurczliwa włókienka mięśniowego (miofibryli); odgrywa rolę w skurczu mięśnia syncyum rodzaj komórczaka (wielojądrowej masy protoplazmy) powstałego w wyniku fuzji komórek z równoczesnym zanikiem otaczających je błon komórkowych; np. włókna mięśniowe szkieletowe powstające w wyniku łączenia się komórek prekursorowych – mioblastów szpik kostny czerwony tkanka krwiotwórcza wypełniająca jamy szpikowe kości;  wytwarza komórki wchodzące do krwiobiegu tkankowce Histozoa; nazwa stosowana na określenie wielokomórkowców właściwych (Eumetazoa), jednej z dwóch linii ewolucyjnych (podkrólestw) zwierząt wielokomórkowych; w tym sensie nazwę tę traktuje się jako ich synonim; dla gąbek – drugiego z podkrólestw wielokomórkowców – używa się nazwy „beztkankowce” (Ahistozoa) Mapa myśli Tkanka łączna – krew Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. Polecenie 1 Polecenie 2 Wyjaśnij, jak nazywa się osocze pozbawione fibrynogenu. Wyjaśnij, co decyduje o podziale leukocytów na granulocyty i agranulocyty. Dla nauczyciela Autor: Anna Juwan Przedmiot: Biologia Temat: Różnorodność tkanek zwierzęcych Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym Podstawa programowa: Zakres podstawowy Treści nauczania – wymagania szczegółowe V. Budowa i fizjologia człowieka. 1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu człowieka. Uczeń: 1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją; Zakres rozszerzony Treści nauczania – wymagania szczegółowe XI. Funkcjonowanie zwierząt. 1. Podstawowe zasady budowy i funkcjonowania organizmu zwierzęcego. Uczeń: 1) rozpoznaje tkanki zwierzęce na preparacie mikroskopowym, na schemacie, mikrofotografii, na podstawie opisu i wykazuje związek ich budowy z pełnioną funkcją; Kształtowane kompetencje kluczowe: kompetencje cyfrowe; kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się; kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii. Cele operacyjne ( językiem ucznia): Przedstawisz podział tkanek ze względu na ich budowę, funkcję, położenie i pochodzenie. Rozróżnisz na zdjęciach mikroskopowych i schematach rodzaje tkanek nabłonkowych. Wykażesz różnice między różnymi rodzajami tkanki mięśniowej i rozpoznasz je na zdjęciach mikroskopowych i schematach. Wykażesz ogromną różnorodność tkanki łącznej. Rozpoznasz elementy budowy tkanki nerwowej na preparacie mikroskopowym. Strategie nauczania: konstruktywizm; konektywizm. Metody i techniki nauczania: z użyciem komputera; ćwiczenia interaktywne; gra dydaktyczna; analiza grafiki interaktywnej; mapa pojęć; rozsypanka. Formy pracy: praca w parach; praca w grupach; praca całego zespołu klasowego. Środki dydaktyczne: komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu; zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale; tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda; telefony z dostępem do internetu; rozsypanka (zob. materiały pomocnicze). Przed lekcją: 1. Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”. 2. Uczniowie przypominają sobie informacje na temat tkanek zwierzęcych. Przebieg lekcji Faza wstępna: 1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu. 2. Wprowadzenie do tematu – mapa pojęć. Nauczyciel dzieli klasę na cztery grupy. Uczniowie, korzystając z wiedzy zdobytej na wcześniejszych zajęciach oraz na podstawie tekstu z sekcji „Przeczytaj” niniejszego e‐materiału, z którym mieli się zapoznać przed lekcją, tworzą mapy pojęć odnoszące się do następujących zagadnień: – grupa I i II – tkanka łączna; – grupa III i IV – tkanka nerwowa, mięśniowa i nabłonkowa. Podczas tworzenia map uczniowie nie mogą korzystać z e‐materiału ani innych źródeł. Faza realizacyjna: