Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Przygotuj się do egzaminów
Studiuj dzięki licznym zasobom udostępnionym na Docsity
Otrzymaj punkty, aby pobrać
Zdobywaj punkty, pomagając innym studentom lub wykup je w ramach planu Premium
Społeczność
Odkryj najlepsze uniwersytety w twoim kraju, według użytkowników Docsity
Bezpłatne poradniki
Pobierz bezpłatnie nasze przewodniki na temat technik studiowania, metod panowania nad stresem, wskazówki do przygotowania do prac magisterskich opracowane przez wykładowców Docsity
Źródło: Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, tłum. Edwin Jędrkiewicz,. Wrocław 1998, s. 70–75. Page 2. W jaki sposób ...
Typologia: Schematy
1 / 24
Ta strona nie jest widoczna w podglądzie
Nie przegap ważnych części!
Wprowadzenie Przeczytaj Audiobook Sprawdź się Dla nauczyciela
Bibliografia:
Źródło: Wacław Strykowski, Kompetencje współczesnego nauczyciela., „„Neodidagmata” ” 2005, nr 27/28, s. 16–17. Źródło: Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, tłum. Edwin Jędrkiewicz, Wrocław 1998, s. 70–75.
W jaki sposób koncepcja człowieka wpływa na filozofię wychowania? Czy system szkolnictwa zmieniał się, gdy zmieniała się wizja świata? Jak historia Europy wpłynęła na europejską i polską edukację?
Przełom w podejściu do nauczania nastąpił w epoce odrodzenia. Rozwój miast i zmiany w Kościele stwarzały przestrzeń dla nowatorskich idei. Powrót do antycznych ideałów piękna i dobra skłaniał do myślenia o edukacji w duchu humanistycznym, opartej na zaufaniu, umożliwiającej rozwój etyczny i odkrywanie pełni człowieczeństwa. Podniesienie stanu oświaty w Rzeczypospolitej stało się jednym z najważniejszych postulatów Andrzeja Frycza Modrzewskiego – wybitnego pisarza politycznego i wielkiego reformatora.
Twoje cele
Poznasz XVI‐wieczne poglądy na oświatę. Zanalizujesz fragment utworu Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Scharakteryzujesz kluczowe kompetencje współczesnego nauczyciela.
Collegium Maius, pierwszy polski uniwersytet Źródło: Ken Eckert, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
Andrzej Frycz Modrzewski (ok. 1503–1572) był polskim pisarzem politycznym epoki odrodzenia, reformatorem społecznym, myślicielem i moralistą.
W latach 1514‐19 studiował w Akademii Krakowskiej, którą ukończył jako bakałarz sztuk wyzwolonych. Po przyjęciu niższych święceń kapłańskich, od 1523 r. pracował w kancelarii prymasa Jana Łaskiego. W 1531 r. wyjechał do Niemiec, gdzie uczęszczał na uniwersytet w Wittenberdze. Nawiązał wówczas bliższe kontakty z Marcinem Lutrem. Po śmierci w 1536 r. Erazma z Rotterdamu udał się do Bazylei, by sprowadzić do Polski bibliotekę zmarłego, zakupioną przez Łaskiego. Od 1547 r. był sekretarzem Zygmunta I Starego, został wyznaczony na sekretarza polskiej delegacji na sobór trydencki. Kilkakrotnie wyjeżdżał w misjach dyplomatycznych za granicę. Działalność pisarską, prowadzoną w trosce o formy życia narodowego, rozpoczął od broszury Łaski, czyli o karze za mężobójstwo, domagając się równej kary dla morderców (niezależnie od stanu społecznego zabójcy i ofiary). Około 1550 r. Modrzewski przystąpił do wykończenia najważniejszego swego dzieła Commentariorum de Republica emendanda libri quinque. Trzy księgi: O obyczajach, O prawach, O wojnie wydał w 1551 r. w Krakowie, natomiast cenzura kościelna nie zezwoliła na druk ksiąg O Kościele i O szkole. Pełny tekst rozprawy ukazał się w 1554 r. w Bazylei. W dziele tym krytycznie analizował ustrój społeczno‐polityczny Polski, domagając się m.in.:
równości wszystkich wobec prawa, silnej władzy królewskiej, której byłoby podporządkowane szkolnictwo i Kościół, sprawiedliwych sądów, podniesienia stanu oświaty, demokratyzacji w Kościele (reformy zmierzającej ku Kościołowi narodowemu, równoprawnego zjednoczenia wyznań).
O poprawie Rzeczypospolitej
Commentariorum de Republica emendanda libri quinque, polski przekład O poprawie Rzeczypospolitej ksiąg pięć to najważniejsze dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego, składające się z 5 ksiąg:
Andrzej Frycz Modrzewski na obrazie Jana Matejki Unia lubelska, wyobrażenie artysty, 1869 r. Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.
de Moribus ( O obyczajach), de Legibus ( O prawach), de Bello ( O wojnie), de Ecclesia ( O Kościele), de Schola (O szkole).
Dzieło, osadzone w humanistycznej tradycji antycznej (Arystoteles, Cycero) i chrześcijańskiej (Biblia) oraz związane ze współczesną myślą społeczno‐polityczną , religijną i pedagogiczną (Erazm z Rotterdamu), a przede wszystkim wyrastające z obserwacji całokształtu polskich stosunków społeczno‐ekonomicznych i politycznych , przynosiło program radykalnej przebudowy ustrojowej państwa szlacheckiego w monarchię – nie absolutną, lecz scentralizowaną, w której silna władza królewska przy pomocy sprawnie działających urzędników, mianowanych spośród ludzi wykształconych, utrzymywałaby równowagę społeczną, chroniąc słabszych przed możnymi, a więc zarówno szlachtę przed magnaterią, jak i mieszczan oraz chłopów przed szlachtą, plebs miejski przed patrycjatem. Ideą podstawową programu Frycza była równość wszystkich obywateli, bez względu na stan, majątek i wyznanie, wobec prawa i jego prymat w państwie, podtrzymywany przez gwarantujące sprawiedliwość sądy. Ingerencji państwa podporządkowywał Frycz także szkolnictwo i Kościół. Domagał się podniesienia poziomu szkół, praktycznego przygotowywania młodzieży do działalności publicznej; kosztami nauki proponował obciążyć prebendy i bogate klasztory. W idei Kościoła narodowego, o demokratycznej organizacji wewnętrznej, widział możliwość uniezależnienia życia religijno‐wyznaniowego od papiestwa, a zarazem poddania go kontroli społecznej. Jako przeciwnik wszelkich form gwałtu, głosił konieczność przyjęcia zasad tolerancji religijnej i wolności wyznania w stosunkach wewnętrznych, a eliminacji wojen zaborczych w polityce zagranicznej. Filozoficzno‐moralistyczny punkt widzenia nadawał śmiałym koncepcjom Frycza w pewnym stopniu znamię utopijności.
Źródło: Renesans. Epoki literackie 3, red. S. Żurawski, Warszawa 2008, s. 156‐157.
Strona tytułowa pierwszego wydania Commentaris rum de Republica emendanda z 1551, egzemplarz z prywatnej biblioteki króla Zygmunta Augusta Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.
rozprawa
tekst o charakterze naukowym lub filozoficznym, który w sposób pełny i szczegółowy omawia jakieś zagadnienie.
scholastyka
(łac. schola – szkoła, wiedza) - średniowieczny sposób uprawiania nauki, w szczególności filozofii, stosujący dedukcyjną metodę dowodzenia, tj. dochodzenie do twierdzeń szczegółowych od przesłanek ogólnych; scholastyka była metodą opartą na wiedzy logicznej i dążyła do rzetelnej, systematycznej, czasem bardzo drobiazgowej analizy podejmowanych zagadnień; w jej uprawianiu ważna była zgodność prawd wiary chrześcijańskiej z rozumem naturalnym
Audiobook
Audiobook można wysłuchać pod adresem: h ps://zpe.gov.pl/b/P1GYQpZcS
Istnieje stary i od początku społeczności przyjęty obyczaj, iż państwo ma staranie o szkołach, z których dobrego urządzenia wynika wielka chluba żywota ludzkiego i religii, z zaniedbywania zaś wypaczenie i zło. Kiedy rozczytuję się w dziejach starożytnych, widzę, iż nie było żadnego narodu ani tak bardzo ogładzonego, ani tak bardzo pozbawionego ludzkiej ogłady, który by nie troszczył się szczególnie o dobre wychowanie młodzieży. Dlatego ustanawiano osobne miejsca, dokąd młodzież miała się udawać w celu zdobycia nauki; przełożonymi jej czyniono nauczycieli, aby udzielali najlepszych umiejętności, nadawali zbawiennymi wskazówkami ogładę temu bardzo niebezpiecznemu wiekowi i kształtowali go do wszystkiego, co w życiu potrzebne. Obyczaj to znamienity, a urząd pełen największego trudu. Tych, którzy sobie obrali taki rodzaj życia, postanowiono na podstawie praw i ustaw zwalniać całkowicie od wszelkich innych obowiązków w państwie. Stąd pochodzi nazwa szkół, niby zwolnień, szkoła bowiem daje nauczycielom zwolnienie od podatków, od służby żołnierskiej i od wszelkich innych obowiązków. […]
Miejsce szkół apostolskich zajęły szkoły chrześcijańskie, którym powierzono te same sprawy: aby wychowywały młodzież do spełniania powinności wobec religii i wobec ludzkich społeczności. Skądże by bowiem Kościół miał otrzymać naukę Boga nieśmiertelnego, jakżeby miały się rządzić społeczeństwa ludzkie, gdyby w szkołach nie bywali ludzie, którzy by mogli przekazywać innym drogi i sposoby najlepszych sztuk i nauk, praw i nabożeństw? […]
W sprawach niepewnych i niejasnych do nikogo bardziej nie zwykło się uciekać niż do ludzi, którzy przeszli szkołę; jest bowiem rzeczą pewną, iż oni posiadają głębszą wiedzę i rozważają wszystko przenikliwszym i rzetelniejszym sądem. A jak rzeczą królów jest zmuszać siłą tych, którzy dobrowolnie nie chcą być posłuszni, tak filozofowie posługują się żywą siłą ducha w kierowaniu ludźmi do uczciwości. Trzeba tedy, aby w państwie pierwsze miejsce zajmowało panowanie filozofów, a dopiero tam, gdzie ludzka złość je udaremnia, niech ujawnia się władza królewska. Ale na wywody o królach przeznaczyłem miejsce gdzie indziej; teraz mówię o filozofach i nauczycielach, których postawiono niejako na strażnicy spraw boskich i ludzkich. A chociaż królom i biskupom wydaje się, iż stoją na wyższym od tamtych stopniu życia ludzkiego i chociaż świetnością życia i mienia, niby promieniami słońca, przyćmiewają i przysłaniają inne stopnie, to jednak jeśli chcemy sądzić sprawiedliwie, stan nauczycielski może iść
Źródło: Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, tłum. Edwin Jędrkiewicz, Wrocław 1998, s. 70–75. Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
obyczaje zeszły z drogi i z szlaków dawnych czasów; dlaczego mało się ceni szkoły, a ludzie zajmujący się naukami uważają, iż nie do nich odnosi się to, co tu powiedziałem. Należałoby wznowić dawny stosunek do szkoły i przywrócić dawne obyczaje, abyśmy i my zbierali owoce dobrych umiejętności, które służą ich czcicielom. Państwom pożyteczni są nie tylko ci uczeni, którzy zajmują się sprawami publicznymi, ale także ci, którzy pracują w szkołach. Kształcą oni bowiem wielu ludzi i wszczepiają w nich nauki niezbędne dla prowadzenia spraw publicznych. Zrozumiejmy tedy, jak bardzo piękny i użyteczny dla ludzi jest stan nauczycielski, z którego wyszło tylu mistrzów najlepszych umiejętności i z którego tyle korzyści zwykły czerpać wszystkie inne stany. Dlatego tak wiele mówię o jego znakomitości i godności, abyśmy pamiętali, iż trzeba go wszelkimi sposobami bronić i ochraniać przed przewrotnością mniemań i zuchwalstwem ludzi naszego wieku, którzy tylko uganiają za wystawnością w życiu, za bogactwami i władzą
O poprawie Rzeczypospolitej
Źródło: Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, tłum. Edwin Jędrkiewicz, Wrocław 1998, s. 70–75.
Polecenie 1
Nadaj własny tytuł fragmentowi rozprawy Andrzeja Frycza Modrzewskiego O poprawie Rzeczypospolitej. Uwzględnij główną myśl tekstu.
Polecenie 2
Rozważ, jaki stosunek do szkoły i nauczycieli ma autor rozprawy.
Polecenie 3
Wyjaśnij, jak rozumiesz znaczenie przysłowia: Czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci. W odpowiedzi odnieś się do fragmentów rozprawy Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
Ćwiczenie 2
Wpisz w mapę myśli pięć głównych tematów, które porusza Andrzej Frycz Modrzewski w rozprawie O szkole.
Ćwiczenie 3
Zacytuj fragment rozprawy Andrzeja Frycza Modrzewskiego O szkole, w którym autor pisze o relacji, jaka powinna łączyć rządzących z nauczycielami.
Ćwiczenie 4
Na podstawie tekstu Andrzeja Frycza Modrzewskiego O szkole wymień zadania nauczyciela.
Ćwiczenie 5
Określ funkcję trzech środków retorycznych, które wpływają na wymowę tekstu Andrzeja Frycza Modrzewskiego O szkole.
Środek retoryczny Przykład Funkcja
Pytanie retoryczne
„Skądże by bowiem Kościół miał otrzymać naukę Boga nieśmiertelnego, jakżeby miały się rządzić społeczeństwa ludzkie, gdyby w szkołach nie bywali ludzie, którzy by mogli przekazywać innym drogi i sposoby najlepszych sztuk i nauk, praw i nabożeństw?”
Użycie 1. osoby liczby mnogiej
„Zrozumiejmy tedy, jak bardzo piękny i użyteczny dla ludzi jest stan nauczycielski”
Wyliczenie
„[...] aby udzielali najlepszych umiejętności, nadawali zbawiennymi wskazówkami ogładę temu bardzo niebezpiecznemu wiekowi i kształtowali go do wszystkiego, co w życiu potrzebne.”
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z fragmentem tekstu Wacława Strykowskiego na temat kompetencji współczesnego nauczyciela, a następnie napisz, które z nich są twoim zdaniem kluczowe dla wykonywania tego zawodu. Swoją tezę poprzyj argumentami.
Kompetencje współczesnego nauczyciela.
Źródło: Wacław Strykowski, Kompetencje współczesnego nauczyciela., „„Neodidagmata” ” 2005, nr 27/28, s. 16–17.
