Pobierz Rozwój czasów - Notatki - Gramatyka historyczna - Część 2 i więcej Notatki w PDF z Język angielski tylko na Docsity! Czas przeszły złożony Ewolucję przeszły również używane obecne postaci czasu przeszłego, które powstały ze przekształcenia odpowiednich form czasu przeszłego złożonego. Podstawa psł. Czas przeszły złożony składał się z dwóch elementów: imiesłowu czasu przeszłego czynnego tzw. II i słowa posiłkowego być w formie czasu teraźniejszego. *neslъ jesmь imiesłów czasu przesz. czynny II słowo posiłkowe byti w odpowiedniej formie czasu ter. w M. lp. lub lmn. odpowiedniego rodzaju W języku staropolskim formy tego czasu obejmowały trzy liczby; pojedynczą, mnogą i podwójną. docsity.com Poniżej przedstawiono odmianę psł. w lp. i lmn. oraz staropolską. Psł. stp. Psł. stp. l. p. l.m. 1. os. vidělъ, -a jesmь > widział, -a jeśm *viděli, ly, la jesmъ > widzieli, ały, ała jesmy 2. os. vidělъ, -a jesi > widział, -a jeś *viděli, ly, la jeste >widzieli, ały, ała jeście 3. os. vidělъ, -a, -o jestь > widział, -a, -o jest (jeść) *viděli, ly, la sǫtъ > widzieli, ały, ała są W języku polskim dokonały się następujące zmiany: 1) zanik liczby podwójnej w stp.; 2) W 3. os. l.p. i m. zaczęto słowo posiłkowe być pomijać, tak więc sam imiesłów stał się jedynym wykładnikiem czasu przeszłego, czyli zaczął pełnić funkcję formy osobowej. 3) W pozostałych formach osobowych słowo posiłkowe wymawiane łącznie z imiesłowem przekształcano i upraszczano w szybkiej wymowie, por. robił jeśm > robiłeśm > robiłem, robił jeś docsity.com Obecnie w odniesieniu do tych form także ujawnia się działanie tendencji upraszczających. Przejawem jej działania jest dążenie do ujednolicenia w wyrazach rodzimych w normie potocznej akcentu na drugiej sylabie od końca (paroksytonicznego) zamiast starannego i wynikającego z historycznego rozwoju na trzeciej sylabie od końca wyrazu (akcentu proparoksytonicznego). Obecnie norma użytkowa dopuszcza akcentowanie drugiej głoski od końca w formach 1. i 2. os. l.m. cz. przeszłego, np.: Chodzi|liśmy zamiast cho|dziliśmy; chodzi|liście zamiast cho|dziliście; nudzi|liśmy się zamiast nu|dziliśmy się Czas zaprzeszły Wśród czasów przeszłych dziedziczonych z epoki przedpolskiej znajdował się również tzw. czas zaprzeszły. Używano go do wyrażenia czynności starszej niż inna czynność przeszła lub do określenia czynności dawno minionej. Czas zaprzeszły był czasem złożonym, składał się z formy imiesłowu czasu przeszłego czynnego II i czasu przeszłego złożonego słowa posiłkowego być, np.: docsity.com l.p. l.m. 1. os. zrobił był jeśm - >| zrobiłem był zrobili byli jesmy ->| zrobiliśmy byli 2. os. l.p. zrobił był jeś ->| zrobiłeś był zrobili byli jeście ->| zrobiliście byli 3. os. l.p. zrobił był jest ->| zrobił był zrobili byli są ->| zrobili byli Formy czasu zaprzeszłego pojawiały się w literaturze dawnej. We współczesnej polszczyźnie praktycznie nie występują, pojawiają się sporadycznie w celach stylizacyjnych lub u przedstawicieli najstarszego pokolenia użytkowników polszczyzny. Ćwiczenia i pytania kontrolne: 1. Jak w języku staropolskim wyglądała odmiana w czasie przeszłym w l.p. i mn. czasownika słyszeć? 2. Co świadczy o dawnym złożonym charakterze dzisiejszych form czasu przeszłego? 3. Przedstaw ewolucję czasu przeszłego złożonego w języku polskim. docsity.com 4. W poniższym fragmencie „Kazań świętokrzyskich” wskaż formy dawnych czasów przeszłych prostych: Usłyszew to krol Ezechijasz (...), pośpieszychą się do kościoła na modlitwę przed Boga wszemogącego i poczęchą się modlić, iżby je Bog zbawił od mocy krola pogańskiego. 5. Omów pochodzenie form: chodziłem, chodziłeś, chodziliśmy, chodziliście. 6. Objaśnij staropolskie formy: robił jest, robili jeśmy, robili są. docsity.com