Pobierz rozwój dziecka z podziałem na okresy i więcej Notatki w PDF z Edukacja prorozwojowa tylko na Docsity!
Okres życia Periodyzacja Rozwój fonologiczny Rozwój morfologiczny Rozwój składniowy Słownika dziecka 0-1 lat Wg Leona Kaczmarka: Okres melodii ( od urodzenia do 1 roku życia) Rozwój językowy przebiega od najwcześniejszych zdolności rozpoznawania i produkowania dźwięków poprzez pierwsze dziecięce słowa i zdania aż do rozbudowanych wypowiedzi. Zanim dziecko nauczy się mówić, zaczyna rozumieć mowę i ujawnia pewne zdolności lingwistyczne
- W pierwszych miesiącach życia swoje relacje z otoczeniem buduje poprzez przedwerbalne formy komunikowania się, do których należą:
- krzyk,
- głużenie ( Różnego rodzaju dźwięki takie jak piski, mlaski, pomruki oraz dźwięki nieartykułowane czyli niewyraźne i gardłowe. Jest to pierwsza po krzyku faza rozwoju mowy dziecka. )
- gaworzenie ( Wczesny etap rozwoju mowy po krzyku i głużeniu, pojawiający się około 6 miesiąca życia. Polega na łączeniu głosek, które dziecko wymawiało do tej pory ze spółgłoskami np. Ma-ma, ta-ta, ga-ga. )
- gestykulacja
- ekspresja emocji (np. mimika twarzy)
- Holofraza - Łączenie przez dzieci słow i gestów, które tworzą znaczenie dwuwyrazowe 1-2 lata Wg Porayski-Pomsta: Dużo rozumie ale mało rzeczowniki osobowe w Wyrazy są często 12-15 msc. 3-6 słów
okres, w którym dziecko przyswaja sposoby komunikowania się werbalnego ze swoim otoczeniem językowym jest w stanie samodzielnie wypowiedzieć samogłoski: a, u, i, e, spółgłoski: p, b, m, t, d, n, ś, ć, czasem ź, dź onomatopeje wyrazy zaczynają zastępować gesty Pojawiają się wyrazy uproszczone takie jak: mama, tata, papa, papu oraz uproszczone bądź zmienione końcówki np. Daj-da, jeszcze- eszcze Dziecko początkowo upraszcza budowę słów wymawiając pierwszą sylabę lub końcówkę wyrazu, np. miś-mi, daj- da, jeszcze-eszcze, zabacz-ać mianowniku (nazwy osób z bliskiego otoczenia, zwierząt, części ciała, ubrań) czasowniki (spać, jeść, dawać, jechać, iść), partykuły twierdzące i przeczące (tak, nie), zaimki wskazujące, pytajne (tu, tam, gdzie) wieloznaczne np. kapka może znaczyć kąpiel, kąpać się, prać, deszcz. Zatarta jest różnica między wyrazem a zdaniem, pojedynczy wyraz jest z reguły całym wypowiedzeniem 15-18 msc. 5-50 słów, Rozumie proste zaimki („ty”, „ja”) 18-24 msc. powyżej 200 słów 2-3 lata Leon Kaczmarek (1953) - okres zdania Paweł Smoczyński (1955) imitować mowę dorosłych echolalia zanik dźwięków, jakie nie występują w otoczeniu najwięcej rzeczowników. Są one nazwami przedmiotów z zdania często odbiegają od poprawności składniowej i fleksyjnej. 2 latek ok. 200-300 słów: własne neologizmy 3 latek ok. 1000 słów:
Paweł Smoczyński: okres decydujący o rozwoju mowy Józef Porayski-Pomsta: pierwsze stadium komunikacji językowej Maria Kielar Turska: występuje mowa bezdźwięczna Ewa Pilarska: mowa stająca się sposobem porozumiewania z otoczeniem bezdźwięczna zaznacza się obecność samogłosek nosowych potrafi wymawiać: p, b, m, f, t, d, k, g, ś, dź, ń, ć, h, ź, w może wymawiać: s, z, c, dz jako pierwsza pojawia się deklinacja rzeczownika, (najpierw mianownik, potem biernik i dopełniacz) następnie narzędnik, miejscownik i celownik. Na końcu wołacz błędów fleksyjnych. Dziecko potrafi zakomunikować swoje potrzeby, odpowiedzieć na stawiane mu pytania, zapytać o interesujący je fragment rzeczywistości niedokańczanie zdań neologizmy malapropizmy, które polegają na tym, że dziecko błędnie używa wyrazów o podobnym brzmieniu opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej przestawianie głosek w wyrazie (brama –mabra) głoska r może być wymawiana jako j, l lub ł, zamiast f dziecko często wymawia ch i odwrotnie. 4-5 lat Leon Kaczmarek - okres swoistej mowy dziecięcej Józef Porayski - Pomsta - II stadium komunikacji językowej (werbalnej) albo komunikacji przedszkolnej. W obrębie tego stadium J. Porayski - Pomsta wyróżnia ponadto fazę rozwojową pierwotnej konwersacji i pierwotnych form narracyjnych. Jane Aitchison - budowanie rzadkich lub wysoce złożonych konstrukcji Maria Zarębina - trzecia warstwa słownikowa Paweł Smoczyński - okres decydujący o rozwoju mowy wiele mówi, opowiada, uważnie słucha, zadaje mnóstwo pytań, wykonuje proste i złożone polecenia Zanikają charakterystyczne zmiękczenia zmniejsza się też ilość używanych neologizmów dziecko wymowia głoseki przedniojęzykowo - zębowe: [s], [z], [c], [ʒ], przestaje je zamieniać na ich zmiękczone odpowiedniki: [ś], [ź], [ć], [ʒ́] głoski: [š], [ž], [č], [ǯ] może wymieniać na [s], [z], [c], [ʒ]– jest to tzw. seplenienie fizjologiczne może wystąpić zastępowanie głosek [s], [z], [c], [ʒ] przez [š], [ž], [č], [ǯ] - np. sztół, cukierek zamiana głoski [r] na [l] będzie jeszcze normą rozwojową 4/5 lat przyrost czasowników i zwiększenie się frekwencji ich użycia Neologizmy pomieszanie przyrostków przy używaniu imiesłowów, charakterystyczne są zwłaszcza imiesłowy bierne stopniowanie przymiotnika kontaminacje: ze skrzyżowania form zdania złożone współrzędnie, łączne i przeciwstawne występowanie zdań złożonych podrzędnie. Najczęściej są to zdania przyczynowe Ponadto występują zdania warunkowe, celowe, dopełnieniowe i przydawkowe wzrost zdań wielokrotnie złożonych, zawierających związki nadrzędno- podrzędne mniejsze zniekształcenia w realizacji poszczególnych głosek zna około 2500/ słów trudności z samogłoskami nosowymi zadaje dużo pytań wypowiedzi nie dotyczą jedynie chwili obecnej ( to co było to co będzie)- zdolność narracyjna, umiejętność opowiadania 5-6 lat Leon Kaczmarek: okres swoistej mowy dziecięcej Józef Porayski-Pomsta: II stadium komunikacji 5 latek wypowiada głoski „sz", „ż", „cz", „dż", choć w mowie potocznej może je jeszcze zastępować tendencje regulacyjne, charakterystyczne dla interjęzyka (gramatyka dziecka) dziecka Dziecko powinno budować długie zdania złożone, w czasie przeszłym, teraźniejszym Zna ok. 4-6tyś słów posługuje się formułami językowymi dostosowanymi do
językowej (werbalnej) albo komunikacji przedszkolnej, w tym 2 fazy: 1. pierwotnej konwersacji i pierwotnych form narracyjnych przełom 3, r.ż -koniec 5 r.ż.) 2. konwersacji zdecentrowanej i narracyjnych form tworzonych względnie samodzielnie (6–8 lat) Paweł Smoczyński: Okres decydujący o rozwoju mowy Jean Aitchison: Budowanie rzadkich lub wysoce złożonych konstrukcji Maria Zarębina: trzecia warstwa słownikowa Ewa Pilarska: Mowa stająca się sposobem porozumiewania z otoczeniem łatwiejszymi odpowiednikami (s, z, c, dz). Głoska „r" powinna być już wymawiana, ale często pojawia się dopiero w tym okresie. Grupy spółgłoskowe są jeszcze upraszczane przedszkolnego, np. w formie jecham. Czasowniki na -ać typu grać, jadaćmają w języku polskim postać gramatyczną gram, jadam, co staje się regułą w gramatyce dziecka (interlingwie) i utrzymuje dość długo w gramatyce ucznia używanie niewłaściwej formy osobowej czasownika i przyszłym, poprawne pod względem gramatycznym i składniowym. Wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo- skutkowe. Umacniają się wszystkie wyrazy. Dotyczy to zwłaszcza wyrazów szeregujących oraz morfemów luźnych: przyimków i spójników sytuacji: wita się, prosi o coś, zwraca się w sposób właściwy do osób dorosłych zapamiętuje i wykonuje polecenie złożone z 3- elementów zaczyna czytać 6-11 lat Leon Kaczmarek: Józef Porayski-Pomsta: Paweł Smoczyński: Jean Aitchison: Maria Zarębina: Ewa Pilarska: wymawia głoski ze wszystkich szeregów przestaje upraszczać grupy spółgłoskowe łączy głoski/ sylaby w słowa Odmienia przez przypadki, stosuje odpowiednie czasy w kontekście wypowiedzi Zdania złożone z podmiotu, orzeczenia, dopełnienia Zdania współrzędnie złożone Zdania złożone współrzędnie Upodobnienia- ucięcie/zamiana w celu ułatwienia wymowy grupy spółgłoskowej trudnej do wypowiedzenia Geminata- połączenie dwóch takich samych, sąsiadujących ze sobą głosek, realizowanych jako jeden element o przedłużonej artykulacji Metateza- inaczej przestawka, polega na przestawianiu głosek, sylab lub wyrazów w zdaniu. inaczej przestawka, polega na przestawianiu głosek, sylab lub wyrazów w zdaniu. Głużenie- nieświadome wydawanie dźwięków
