Rynek aluminium, Egzaminy z Transport

Pobierz Rynek aluminium i więcej Egzaminy w PDF z Transport tylko na Docsity! MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 1/30/BM Bartosz Michalski Uniwersytet Wrocławski Rynek aluminium Aluminium market The paper contains short analysis of world aluminium market. The first part introduces into basic information about bauxite mining, technology used in the production of primary aluminium and environmental issues. The second part is an overview of supply-side of the global aluminium market, especially regarding main producers and the most important recent news (mergers, takeovers). Another aspects worth mentioning are reasons supporting the idea of aluminium scrap’s recycling. In the third section author examines demand characteristics giving short descriptions of branches (automotive, packaging, construction and airplane industry) consuming the biggest part of the world aluminium production. The fourth part carries a review about specific rules as well as an attempt to explain long-term and current price-trends affecting international trade with the light metal. In the final division there are some general predictions and expected challenges to be born by the aluminium sector in the nearest future. Key words: commodities trade, commodities market, raw materials, aluminium. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 2/30/BM Wprowadzenie Aluminium (właśc. glin) należy do grupy tzw. metali nieżelaznych (kolorowych), które z racji swoich właściwości znajdują coraz większe zastosowanie w codziennym życiu. Metal, któremu poświęcone jest to opracowanie jest trzecim najczęściej występującym pierwiastkiem (po tlenie i krzemie) na kuli ziemskiej. Znajduje się w jej wnętrzu w warstwach leżących 10- 25 km w głąb, określanych jako sial. Jako pierwiastek glin (aluminium jest określeniem technicznym) został odkryty w roku 1825 przez Duńczyka H. Ch. Oersteda, choć niektóre źródła wskazują także F. Wöhlera 1 . Pozyskiwany jest głównie z rudy boksytów (ang. bauxite, względnie laterytu) – rodzaju skał osadowych i eluwialnych zawierających tlenek glinu (korund 2 , ang. alumina; przemysłowe znaczenie przedstawiają te, które zawierają pow. 40% Al2O3) – poprzez zastosowanie procesu technologicznego zwanego metodą mokrego roztwarzania (metoda Bayera) 3 . Następnie wykorzystuje się elektrolizę Hall-Héroulta a otrzymany w ten sposób metal poddawany jest dalszej rafinacji 4 . Aluminium wytwarza się w 17 gatunkach o różnym stopniu czystości od 99,99% do 99,00% 5 . Tabela 1 zawiera najważniejszych producentów boksytów wraz z produkcją w latach 2001-2007 oraz ich udziałem procentowym obliczonym wg danych za rok 2006. 1 Zob. K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, PWN, Warszawa 2007, s. 407 oraz F. Cotton, G. Wilkinson, P. L. Gaus, Chemia nieorganiczna, PWN, Warszawa 2007, s. 363. 2 Jego szlachetnymi odmianami są rubin i szafir (o barwie decydują małe domieszki innych metali). 3 K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, op. cit., s. 409-410. 4 Szerzej na temat cyklu produkcji zob. http://www.world-aluminum.org/production/index.html (pobrano 04.02.2008) a także J. W. Evans, The evolution of technology for light metals over the last 50 years: Al, Mg and Li, “JOM Journal of the Minerals, Metals and Materials Society”, February 2/2007, s. 30-35. 5 L. A. Dobrzański, Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Gliwice-Warszawa 2002, s. 686. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 5/30/BM Z kolei cały cykl produkcyjny wraz z cyklem życia lekkiego metalu przedstawia rys. 2. Potwierdza on spostrzeżenie, iż stale rosnące znaczenie zaczyna mieć recykling. Rysunek 2. Cykl produkcyjny aluminium źródło: International Aluminium Institute, Third Bauxite Mine Rehabilitation Survey, New Zealand House, Haymarket, London June 2004, s. 6. Aluminium jest metalem, który dobrze przewodzi ciepło (zachowuje ok. 93% otrzymywanej energii) i prąd, jednak wykonane z niego przewody z czasem tracą swoje właściwości a ich użytkowanie staje się niebezpieczne dla zdrowia lub życia, dlatego obecnie w powszechnym zastosowaniu są przewody miedziane 10 (przewodność elektryczna aluminium stanowi ok. 62-65% przewodności miedzi 11 ). Popularnym symbolem minionej epoki są sztućce i garnki wykonane z tego metalu 12 . Istnieje nawet hipoteza, określana mianem toksycznej, iż ich długotrwałe użytkowanie jest przyczyną zmian w mózgu i w konsekwencji pojawienia się choroby Alzheimera oraz chorób 10 Wiedzą o tym doskonale ci, którzy mieszkają w lokalach wybudowanych w okresie Polski Ludowej. Aluminiowym symbolem późnego PRL były także kolekcje puszek po zachodnich napojach. 11 L. A. Dobrzański op. cit., s. 687. 12 Ciekawą anegdotą jest, iż w okresie rządów cesarza Napoleona III Bonaparte znamienitych gości podejmowano na bankietach, gdzie posiłki podawano i jedzono przy użyciu aluminiowej zastawy i sztućców. Ponieważ aluminium było wówczas metalem rzadkim i drogim (uznawanym nawet za metal półszlachetny), złote talerze były przeznaczone dla mniej ważnych osobistości. Zob. http://www.world-aluminum.org/history/ antiquity.html (pobrano 04.02.2008). MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 6/30/BM nowotworowych. Przypuszczenia te są nadal przedmiotem badań, chociaż coraz mniej naukowych danych potwierdza tę hipotezę13 . Sam glin zaliczany jest do tzw. mikroelementów nieistotnych dla organizmów żywych, lecz których spożywanie w nadmiarze może jednak szkodzić. Ważnym walorem użytkowym aluminium jest odporność na korozję, gdyż metal ten ulega tzw. pasywacji. Poprzez kontakt z tlenem z powietrza atmosferycznego powstaje bardzo cienka, lecz szczelna wierzchnia warstwa chroniąca przed dalszymi reakcjami. Proces ten jest szczególnie ważny dla konstrukcji zbiorników wykorzystywanych do transportu i przechowywania toksycznych substancji, zwłaszcza kwasu azotowego. Korozję aluminium przyspieszają natomiast tzw. kwasy redukujące (solny, fluorowodór), woda morska, pary i jony rtęci 14 . Czyste aluminium celem wzmocnienia odporności na zgniecenia łączone jest obecnie w stopach z metalami twardszymi (miedzią, manganem, magnezem, krzemem, niklem, żelazem, cynkiem, chromem lub tytanem). Atutem tego rozwiązania jest możliwość obniżenia wagi konstrukcji w porównaniu do tych wykonanych z tradycyjnej stali (aluminium jest trzykrotnie lżejsze), co ma zasadnicze znaczenie zwłaszcza dla budownictwa, branży samochodowej przy produkcji karoserii (z uwagi na bezpieczeństwo czynne poprzez absorpcję energii kinetycznej oraz lekkość wpływającą na mniejsze zużycie paliwa), silników (tłoki, chłodnice), felg oraz przemysłu okrętowego, kosmicznego i samolotowego. Najczęściej zastosowanie znajdują następujące rodzaje stopów 15 (zob. także tab. 2): • duraluminium (dural) – wieloskładnikowy stop aluminium, miedzi (2,0-4,9%), magnezu (0,15-1,8%), manganu (0,3-1,0%) z domieszkami krzemu i żelaza, przeznaczony do obróbki plastycznej, o niskim ciężarze właściwym, • awional – stop aluminium do obróbki plastycznej zawierający ok. 4% miedzi oraz niewielkie ilości magnezu, manganu i siarki, • silumin (alpaks) – stop o tzw. dobrej lejności zawierający ok. 87% glinu i 12% krzemu, z domieszkami miedzi, magnezu, manganu i niklu. 13 http://www.alzheimer.pl/patients/faq.html#l4 (pobrano 29.01.2008). 14 L. A. Dobrzański, op. cit., s. 688. 15 Zob. http://www.zznpl.home.pl/samolot.html#material (pobrano 29.01.2008). Szerzej na ten temat pisze L. A. Dobrzański, op. cit., s. 691-713. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 7/30/BM Tabela 2. Stopy aluminium i ich cechy użytkowe Grupa Rodzaj stopu aluminiowego Gatunki produkowane Oznaczenia symbolami chemicznymi Cechy użytkowe 1070 Al 99,7 1050 A Al 99,5 1100 Al 99,0 Cu 1200 Al 99,0 1000 Czyste aluminium 1350 Al 99,5 • odporność na korozję, • dobra plastyczność, • niskie własności mechaniczne, • podatność do tłoczenia. 3103 AlMn1 3003 AlMnCu 3004 AlMn1Mg1 3005 AlMn1Mg0,5 3105 AlMn0,5Mg0,5 3104 AlMn1Mg1Cu 3000 Stopy manganowe AKI 3004-3 AlMn1Mg1Si • odporność na podwyższoną temperaturę (do 300 o C), • dobra plastyczność, • podwyższone własności mechaniczne, • podatność do tłoczenia. 5005A AlMg1 5049 AlMg2Mn0,8 5251 AlMg2Mn0,3 5052 AlMg2,5 5754 AlMg3 5083 AlMg4,5Mn 5086 AlMg4 5000 Stopy magnezowe 5182 AlMg5 • wysokie własności mechaniczne (materiały konstrukcyjne), • odporność na korozję. 8011 AlFeSi 8006 AlFe1,5Mn 8000 Stopy żelazowo- krzemowe 8079 AlFe1Si • podatność na tłoczenia (wysoki wskaźnik tłoczności, izotropia [brak różnic] własności). Źródło: http://www.aluminium-konin.com.pl/main.php?lng=pl&tu=30 (pobrano 04.02.2008). MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 10/30/BM Rysunek 3. Produkcja aluminium pierwotnego na świecie w latach 1973-2007 (mln ton) UWAGA: rozbieżności danych są spowodowane niedokładnością danych autorstwa IAI. Źródło: opracowanie własne na podst. danych International Aluminium Institute, http://www.world- aluminum.org/iai/stats/index.asp (pobrano 04.02.2008) oraz British Geological Survey, World Mineral Production 2001-05, Keyworth-Nottingham 2007, s. 4.. Rysunek 4. Struktura geograficzna (wg kontynentów) produkcji aluminium pierwotnego (2007) 0 5 10 15 20 25 30 35 1 9 7 3 1 9 7 4 1 9 7 5 1 9 7 6 1 9 7 7 1 9 7 8 1 9 7 9 1 9 8 0 1 9 8 1 1 9 8 2 1 9 8 3 1 9 8 4 1 9 8 5 1 9 8 6 1 9 8 7 1 9 8 8 1 9 8 9 1 9 9 0 1 9 9 1 1 9 9 2 1 9 9 3 1 9 9 4 1 9 9 5 1 9 9 6 1 9 9 7 1 9 9 8 1 9 9 9 2 0 0 0 2 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 3 2 0 0 4 2 0 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 aluminium pierwotne wg danych IAI wolne moce produkcyjne wg danych IAI aluminium pierwotne wg British Geological Survey MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 11/30/BM Źródło: opracowanie własne na podst. danych International Aluminium Institute, http://www.world- aluminum.org/iai/stats/index.asp (pobrano 04.02.2008). Przez ponad 40 lat po II wojnie światowej w produkcji aluminium dominowało 6 koncernów (Alcoa, Kaiser i Reynolds ze Stanów Zjednoczonych, Alcan z Kanady, Pechiney z Francji oraz Alusuisse ze Szwajcarii), które ze względu na skumulowane udziały rynkowe stanowiły de facto strukturę oligopolistyczną, posiadając w 1955 roku 86% światowych mocy wytwórczych, w 1971 roku 73%, w 1979 roku 62% a w 1993 roku 40% 24 . Obecnie w świecie dominują następujący producenci: Alcoa Inc. (USA, pierwszy pod względem produkcji), ARCO Aluminum Inc. (USA), Aleris International Inc.(USA), Rio Tinto Alcan Inc. (Kanada, trzeci pod względem produkcji) 25 , Norsk Hydro ASA (Norwegia, czwarty pod względem produkcji) oraz BHP Billiton (Australia, szósty pod względem produkcji). Coraz większą rolę zaczynają również odgrywać dostawcy z Brazylii (Companhia Brasileira de Aluminio), Rosji (UC RusAl, drugi pod względem produkcji), Indii (Hindalco Industries) i Chin (Chinalco/Chalco), dysponujący zarówno przewagą kosztową, jak i wsparciem ze strony rządów. Podejmują się oni coraz częściej projektów biznesowych ukierunkowanych na przejęcie firm z północnoamerykańskich i europejskich (np. indyjskie Hindalco w maju 2007 roku przejęło kanadyjskiego producenta Novelis 26 ). Branża podlega 24 K.-G. Lindquist, The response by the Norwegian aluminium industry to changing market structure, “International Journal of Industrial Organization” 19/2001, s. 79-80. 25 Sam Alcan Inc. oddzielił się w roku 1928 od Alcoa. 26 http://www.hindalco.com/about_us/milestones.htm (pobrano 08.02.2008). Afryka 7% Ameryka Pólnocna 24% Ameryka Łacińska 10% Azja 15% Europa Zachodnia 17% Europa Środkowo- Wschodnia 18% Oceania 9% MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 12/30/BM procesom konsolidacji kapitałowej (Alcoa w maju 2000 roku połączyła się z Reynolds Metals Company, Aleris powstał w grudniu 2004 roku z połączenia Commonwealth Industries Inc. oraz IMCO Recykling Inc. 27 , w marcu 2007 roku doszło do połączenia RusAl z krajowym konkurentem Sual oraz szwajcarskim Glencore International AG 28 ). Ponadto producenci aluminium zwiększają swoje udziały w przedsiębiorstwach zajmujących się wydobyciem (w obawie przed realizacją planów BHP Billiton wrogiego przejęcia Chinalco wspólnie z Alcoa Inc. zakupiło w lutym 2008 roku udziały w Rio Tinto 29 ), choć procesy integracji pionowej w ramach łańcucha tworzenia wartości zachodzą również w odwrotną stronę (australijsko-brytyjski koncern górniczy Rio Tinto zakupił kanadyjskiego producenta Alcan Inc. w listopadzie 2007 roku 30 , natomiast sam Alcan Inc. przejął w grudniu 2003 roku wspomniane wyżej francuskie przedsiębiorstwo Pechiney, a jeszcze wcześniej, bo w październiku 2000 roku połączył się z Alusuisse). Wyzwaniem dla całej branży może się także okazać konsolidacja przedsiębiorstw zajmujących się wydobyciem. W fazie negocjacji znajduje się przykładowo wspomniana fuzja/przejęcie BHP Billliton przez Rio Tinto 31 . Produkcja aluminium pierwotnego jest energochłonna (zob. rys. 5) i zużywa ok. 2% światowej produkcji energii. Uwzględniając przeróbkę rudy boksytu, by wyprodukować kilogram czystego aluminium trzeba zużyć ok. 23-24 kWh 32 . Z tego powodu zakłady produkcyjne lokalizowane są tam, gdzie mają dostęp do obfitych zasobów energii (elektrownie wodne, gaz ziemny, węgiel lub energia nuklearna) 33 . Cała branża jest gorącym zwolennikiem liberalizacji rynku energii, wskazując na to, iż zapotrzebowanie na prąd z ich strony jest nie tylko duże, lecz także długoterminowe (możliwość podpisania długoletnich kontraktów) oraz stabilne, tzn. nie odnotowuje się żadnych istotnych wahnięć w dziennym rytmie dostaw energii elektrycznej. W związku z faktem, iż gospodarka światowa wciąż bazuje na tradycyjnych (węglopochodnych) źródłach energii coraz częściej w dyskusjach akcentowana jest potrzeba wdrożenia technologii bardziej przyjaznych dla środowiska naturalnego (emisja gazów cieplarnianych). Rodzi to kolejne wyzwania dla całej branży. Producenci, aby przetrwać na tym konkurencyjnym rynku, w sytuacji wzrostu cen energii i surowca, muszą położyć 27 http://www.aleris.com/history.php (pobrano 08.02.2008). 28 http://www.rusal.com/index.php?lang=eng&topic=1&subtopic=205 (pobrano 08.02.2008). 29 http://www.teberia.pl/news.php?id=7892 (pobrano 08.02.2008). 30 http://www.riotinto.com/riotintoalcan/ENG/whoweare/28.asp (pobrano 08.02.2007). 31 D. Walewska, Strateg wielkich fuzji, „Rzeczpospolita” z dn. 07.02.2008, s. B16. 32 S. K. Das, W. Yin, The worldwide aluminum… op. cit., s. 60. 33 .Ibidem, s. 57. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 15/30/BM • wtórny odzysk kilograma aluminium pozwala zaoszczędzić 8 kg boksytów, 4 kg wyrobów chemicznych potrzebnych do jego wyprodukowania oraz 14 kWh energii elektrycznej, co przekłada się na zachowanie zasobów naturalnych, • bez wyjątku wszystkie wyroby aluminiowe mogą podlegać recyklingowi, • dla sektora produkującego aluminium jest to alternatywne, tańsze źródło zaopatrzenia i powinny być one zainteresowane wsparciem tej aktywności, tym bardziej, iż dysponują technologiami do przerobu wtórnego aluminium, • w przypadku puszek (jako dobra, z którym najczęściej spotyka się statystyczny konsument) obniżenie zawartości aluminium o 40% na przestrzeni 25 lat jeszcze silniej wpływa na oszczędności w zużyciu energii, • zużyta aluminiowa puszka reprezentuje sobą wartość od 6 do 20 razy wyższą niż jakikolwiek inne opakowanie, co sprawia, iż recykling staje się opłacalnym przedsięwzięciem biznesowym. Charakterystyka popytu Konsumpcja aluminium rośnie bardzo dynamicznie. Zapotrzebowanie na ten metal jest silnie skorelowane z koniunkturą w gospodarce światowej. Oczywistym faktem pozostaje więc, iż dynamiczny wzrost gospodarczy krajów rozwijających się (m.in. Chin, Indii) przekłada się na nowe inwestycje i wzrost konsumpcji (zob. rys. 6 dot. zastosowania aluminium). Dzieje się tak tym bardziej, iż w przeliczeniu zużycia na jednego mieszkańca różnice te są znaczące (kilka kg w krajach rozwijających się do ok. 20-30 kg per capita w Europie i Stanach Zjednoczonych), co stanowi o wielkim i wciąż niewykorzystanym potencjale rynków wschodzących. Nie bez powodu amerykański Departament Energii uznał branżę produkcji aluminium za jedną z dziewięciu kluczowych dla całej gospodarki narodowej finansując projekty celem poprawy jej efektywności i konkurencyjności 40 . Rysunki 7 i 8 obrazują strukturę konsumpcji w przekroju sektorów. 40 S. K. Das, W. Yin, The worldwide aluminum… op. cit., s. 62. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 16/30/BM Rysunek 6. Zastosowania wyrobów aluminiowych źródło: katalog reklamowy Aluminium Konin-Impexmetal SA, s. 10, http://www.aluminium-konin.com.pl/ main.php?tu=176 (pobrano 07.02.2008). MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 17/30/BM Rysunek 7. Zużycie aluminium w Stanach Zjednoczonych wg branż (średnia z lat 2000-2003) źródło: opracowanie własne na podst. danych U.S. Geological Survey http://minerals.usgs.gov/ds/2005/140/ aluminum-use.xls (pobrano 04.02.2008). Rysunek 8. Zużycie aluminium w Europie wg branż (2004) Źródło: dane European Aluminium Association. opakowania 23% przemysł elektryczny 7% przemysł maszynowy 7% transport 36% dobra konsumpcyjne trwałego użytku (samochody, AGD) 7% budownictwo 16% inne 4% transport 36% budownictwo 27% opakowania 16% maszyny i urządzenia 14% inne 7% MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 20/30/BM wiek konsumentów. Są oni gotowi zapłacić dodatkowo za wygodę i satysfakcję osiąganą poprzez akt konsumpcji 53 . Innym ważnym segmentem tego rynku jest produkcja opakowań dla przemysłu farmaceutycznego, medycznego, kosmetycznego oraz tytoniowego. W budownictwie w zasadzie trudno znaleźć elementy, które na obecnym etapie rozwoju technologii nie zawierałyby aluminium (zwłaszcza ramy okienne, pokrycia dachowe i ścienne, systemy ogrzewania i klimatyzowania pomieszczeń). Właściwości aluminium w połączeniu ze specjalnymi procesami technologicznymi (anodyzacja) sprawiają, iż jego trwałość jest dłuższa od przewidywanego czasu użytkowania budynków 54 . We współczesnych samolotach aluminium stanowi ok. 80% wagi, np. Boeing 747 zawiera ok. 75 ton tego metalu i nie wymaga tak częstych konserwacji jak stal, która ulega korozji, co pozwala zaoszczędzić firmom lotniczym na farbie potrzebnej do pomalowania tak wielkich powierzchni. Aluminium ma jednak groźnego konkurenta w postaci coraz lżejszych, łatwiej formowalnych, bardziej trwałych i odpornych na wysokie temperatury kompozytów, które są systematycznie ulepszane i mogą z czasem znaleźć szersze zastosowanie. Międzynarodowy handel aluminium, trendy cenowe i czynniki oddziałujące Rys. 10 przedstawia wartość międzynarodowego handlu aluminium oraz rudami aluminium wraz z koncentratami w latach 1995-2005. W tym okresie obroty handlowe wzrosły odpowiednio o 76% i 94%. Tabela 3 zawiera wykaz największych eksporterów i importerów (według danych z roku 2006). Struktura geograficzna handlu jest skorelowana, jak łatwo zauważyć, z poziomem rozwoju krajów oraz dynamiką ich wzrostu gospodarczego. 53 Zob. szerzej P. Butler, op. cit., s. 13. 54 http://www.azom.com/details.asp?ArticleID=1857 (pobrano 11.02.2008). MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 21/30/BM Rysunek 10. Wartość międzynarodowego handlu aluminium i jego rudami w latach 1995-2005 (mld USD, ceny bieżące) Źródło: opracowanie własne na podst. UNCTAD Handbook of Statistics On-line, http://stats.unctad.org/ handbook (pobrano 08.02.2008). 0 10 20 30 40 50 60 70 80 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 Aluminium Rudy aluminium i koncentraty (razem z tlenkiem glinu) MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 22/30/BM Tabela 3. Najwięksi eksporterzy i importerzy aluminium i jego rud (wg krajów, 2006) ALUMINIUM (SEKCJA 684 SITC) EKSPORT IMPORT KRAJ WARTOŚĆ [MLD USD] KRAJ WARTOŚĆ [MLD USD] Niemcy Kanada Rosja USA Chiny Norwegia Australia Francja Holandia Belgia ŚWIAT OGÓŁEM 9,92 9,11 7,23 5,81 6,70 5,10 4,47 3,31 3,12 2,78 100,15 USA Niemcy Japonia Włochy Francja Chiny Korea Płd. Wlk. Brytania Belgia Holandia ŚWIAT OGÓŁEM 15,18 11,39 8,13 4,81 4,64 3,78 3,92 3,12 3,12 3,69 102,94 RUDY ALUMINIUM I KONCENTRATY (W TYM TLENEK GLINU; SEKCJA 285 SITC) EKSPORT IMPORT KRAJ WARTOŚĆ [MLD USD] KRAJ WARTOŚĆ [MLD USD] Australia Jamajka Brazylia ŚWIAT OGÓŁEM 4,58 1,15 1,28 12,55 Chiny Kanada Rosja USA ŚWIAT OGÓŁEM 3,34 1,56 1,59 1,15 14,94 Źródło: opracowanie własne na podst. danych UN Comtrade Yearbook 2006, http://comtrade.un.org/pb (pobrano 08.02.2008). Analizując kształtowanie się rynku aluminium w ujęciu trendów długookresowych (historycznych) 55 należy wspomnieć o kilku kluczowych wydarzeniach z XX wieku, które wpłynęły na kształtowanie się cen (zob. rys. 11) 56 . 55 Fragment poświęcony trendom historycznym stanowi streszczenie analizy U.S. Department of the Interior, U.S. Geological Survey, Metal prices in the United States through 1998, s. 1-2. 56 Wysoka cena metalu po koniec wieku XIX była spowodowana jedynie brakiem odpowiedniej technologii, przy pomocy której można by wygenerować produkcję zaspokajającą zapotrzebowanie. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 25/30/BM Chinach), które zakłócają dostawy prądu i transport surowca, informacjami o zmianach stanu zapasów czy decyzjami dotyczące planowanej produkcji 60 . Lata 2006-2007 powszechnie określane mianem „surowcowego boomu” nie charakteryzowały się co prawda szczególnie silnymi wzrostami cen aluminium, lecz prognozy rozwoju rynku i wzrostu cen z punktu widzenia producentów są optymistyczne. Spadki, które miały miejsce w końcówce roku 2007, są oceniane jako konsekwencja niepewnej sytuacji na rynku amerykańskich kredytów hipotecznych (spadająca sprzedaż domów), stąd nastroje te udzieliły się na pewien czas również inwestorom. Inną cechą charakterystyczną jest, iż ceny aluminium są generalnie zbieżne z trendami cenowymi kształtującymi się na rynku miedzi. Rysunek 12. Ceny aluminium w transakcjach natychmiastowych na Londyńskiej Giełdzie Metali w latach 1999-2008 (ceny bieżące, USD/t) źródło: http://www.lme.co.uk/aluminium_graphs.asp (pobrano 11.02.2008). Ceny na amerykańskim rynku aluminium są generalnie zbieżne z tymi, które kształtowały się na Londyńskiej Giełdzie Metali (ang. London Metal Exchange, LME). Metal ten jest tam notowany od roku 1978, a w roku 1987 ustalono obowiązujące do dziś najważniejsze warunki zawierania (specyfikację) kontraktów futures (zob. tab. 4). Giełdy poprzez które również 60 Szczegółowe archiwum wydarzeń zob. http://www.aluminiumtoday.com/publication.asp?pubid=19&nav=1 (pobrano 11.02.2008). MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 26/30/BM odbywa się handel aluminium to NYMEX (ang. New York Mercantile Exchange) 61 , TOCOM (ang. The Tokyo Commodity Exchange) 62 oraz SHFE (ang. Shanghai Future Exchange) 63 . Tabela 4. Specyfikacja kontraktów futures w handlu aluminium na Londyńskiej Giełdzie Metali Przedmiot kontraktu Aluminium o minimalnej czystości 99,7% Wielkość partii 25 ton (z tolerancją +/- 2%) Forma 1. Sztaby/wlewki (ang. ingots) 2. Teowniki (ang. t-bars) 3. Gąski (ang. sows) Waga 1. 12-26 kg każda. Paczki wlewków na składzie nie powinny być większe niż 2 tony każda 2. Nie powinny być cięższe więcej niż 5% ponad 750 kg 3. Nie powinny być cięższe więcej niż 5% ponad 750 kg Daty dostawy Codzienne w transakcjach natychmiastowych do kontraktów 3-miesięcznych (dostawa w ciągu 2 dni roboczych od otrzymania gotówki) W każdą środę tytgodnia w kontraktach od 3 do 6-miesięcznych W każdą trzecią środę w kontraktach od 7 do 63-miesięcznych Kwotowanie USD za tonę Waluta rozliczeniowa USD, JPY, GBP, EUR Źródło: http://www.lme.co.uk/aluminium_contractspec.asp (pobrano 11.02.2008). Ponieważ sam produkt jest z natury rzeczy w zasadzie homogeniczny, główni producenci nie konkurują między sobą za pośrednictwem cen, lecz jedynie poprzez dostarczaną ilość, klasę czystości oraz warunki dostawy 64 . Światowe zapasy aluminium pozostają od kilku lat na poziomie oscylującym wokół 3 mln ton. Z uwagi na specyfikę produkcji w branżach będących największymi konsumentami aluminium handel nim odbywa się w oparciu o kontrakty terminowe i opcje, czyli instrumenty pozwalające zabezpieczać się kupującym przed ryzykiem cenowym, natomiast 61 Zob. http://www.nymex.com/alu_fut_descri.aspx (pobrano 11.02.2008). 62 Zob. http://www.tocom.or.jp/souba/aluminum/index.html (pobrano 11.02.2008). 63 http://www.shfe.com.cn/Ehome/index.jsp (pobrano 11.02.2008). 64 K.-G. Lindquist, op. cit., s. 86. MASZYNOPIS Publikacja chroniona prawem autorskim. Cytowanie jedynie poprzez podanie pełnego adresu internetowego oraz/lub pełnego przypisu bibliograficznego do źródła papierowego. 27/30/BM sprzedającym dają możliwość dokonania oceny efektywnego popytu i dostosowania do niego w dłuższym okresie własnych możliwości produkcyjnych. Perspektywy na przyszłość. Podsumowanie Wobec rosnącego zapotrzebowania na energię (prognozy na lata 2003-2030 przewidują 52%-owy wzrost 65 ), jej drożejące ceny oraz dynamikę konsumpcji aluminium (zob. rys. 13) trudno oczekiwać, aby czynniki te wpłynęły negatywnie na ceny. Odzwierciedlają to m.in. ceny kontaktów terminowych, wyższe od tych na rynku transakcji natychmiastowych. Oczekiwane spowolnienie gospodarki Stanów Zjednoczonych przełoży się na koniunkturę w budownictwie i przemyśle samochodowym, lecz ten spadek popytu nie powinien doprowadzić do głębszej korekty. Rysunek 13. Wzrost konsumpcji aluminium i PKB na świecie w latach 1990-2008 Źródło: Société Générale Commodities Research, Commodities Review, Looking beyond the peaks, December 2007, s. 69. 65 Dane za: International Energy Agency, World Energy Outlook 2005, s. 80. Na temat trendów cenowych surowców energetycznych zob. także International Energy Agency, Key World Energy Statistics 2007, s. 40-43.