Rząd Wiedza o społeczeństwie, Notatki z Wiedza o społeczeństwie

Pobierz Rząd Wiedza o społeczeństwie i więcej Notatki w PDF z Wiedza o społeczeństwie tylko na Docsity!

Rząd Rzeczpospolitej Polskiej

Prezydent

• Oceny prezydent Andrzej Duda
• od 6 sierpnia 2015 Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej
• Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest głową państwa i jego najwyższym

przedstawicielem

• W Polsce funkcjonuje tzw. arbitrażowy model prezydentury

1.Szczególne zadania ustrojowe prezydenta:

• gwarantowanie ciągłości władzy państwowej
• czuwanie nad przestrzeganiem konstytucji

-stanie na straży suwerenności i bezpieczeństwa Rzeczypospolitej oraz nienaruszalności i

niepodzielności jego terytorium

2.Wybór i kadencja prezydenta

a)wybór

a. rezydent jest wybierany w wyborach powszechnych , tajnych , równych i bezpośrednich

b. wybory zarządza marszałek sejmu

c. czynne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 18 lat

d. bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom polskim po ukończeniu 35 lat –

andydata zgłasza co najmniej 100 tys. obywateli

e. za wybranego na prezydenta uważa się kandydata, który uzyskał bezwzględną większość

ważnie oddanych głosów

• b)kadencja

a. kadencja rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym i

trwa 5 lat

b. każdy obywatel może pełnić funkcję prezydenta dwie kadencje – prawo do jednej

reelekcji

c. skrócenie kadencji – kadencja może ulec skróceniu w konstytucyjnie przewidzianych

sytuacjach:

• w razie śmierci prezydenta
• w razie zrzeczenia się przez prezydenta swego urzędu
• w sytuacji złożenia prezydenta z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu
• w wyniku uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności prezydenta do

sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia

d. w razie skrócenia kadencji prezydenta jego obowiązki przejmuje marszałek sejmu (a gdy

ten nie może – marszałek senatu), który niezwłocznie zarządza nowe wybory

e. zawieszenie prezydenta – następuje w wyniku przyjęcia przez Zgromadzenie Narodowe

uchwały o postawieniu go w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

3.Odpowiedzialność prezydenta

a. prezydent ponosi odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu za

naruszenie konstytucji, ustaw lub popełnienie przestępstwa na mocy uchwały

Zgromadzenia Narodowego przyjętego większością 2/3 głosów.

b. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem

4.Kompetencje prezydenta

1. Rodzaje kompetencji prezydenta

a. uprawnienia zwykłe

• są wykonywane wspólnie z rządem
• dla ich ważności wymagana jest kontrasygnata , czyli podpis premiera

b. prerogatywy

• uprawnienia wykonywane samodzielnie
• nie wymagają kontrasygnaty

2. Tradycyjne uprawnienia prezydenta

a. nadawanie obywatelstwa polskiego

b. nadawanie orderów i odznaczeń

c. prawo łaski

. nadawanie tytułów profesorskich

5.Uprawnienia wobec parlamentu

a. udział w toku legislacyjnym

• posiada inicjatywę ustawodawczą
• posiada prawo weta ustawodawczego
• ma prawo kierowania ustaw do Trybunału Konstytucyjnego
• podpisywanie ustaw i ich ogłaszanie

b. zarządzanie wyborów do sejmu i senatu

c. zwoływanie pierwszych posiedzeń izb parlamentu

d. zarządzanie referendum ogólnokrajowego (wykonuje za zgodą senatu)

e. skracanie kadencji Sejmu

• w przypadku, gdy sejm po trzech próbach nie zdoła utworzyć rządu
• w przypadku, gdy parlament nie uchwali budżetu (fakultatywnie)

f. występowanie z orędziem do sejmu, senatu i Zgromadzenia Narodowego

6.. Uprawnienia wobec rządu

a. desygnuje premiera, a na jego wniosek ministrów

b. zwoływanie Rady Gabinetowej – rada ministrów obradująca pod przewodnictwem

prezydenta

c. dokonywanie zmian w radzie ministrów (na wniosek premiera)

d. kierowanie do sejmu wniosków o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej

premiera i ministrów

7. Uprawnienia względem władzy sądowniczej

a. powoływanie sędziów – na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa

• wariant I (prezydencki) – prezydent desygnuje premiera, który wybiera ministrów, a sejmu udziela wotum zaufania większością bezwzględną głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
• wariant II (sejmowy) – posłowie wybierają premiera, a na jego wniosek ministrów; sejmu udziela wotum zaufania większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
• wariant III (prezydencki) prezydent powołuje premiera, który wybiera ministrów, a sejmu udziela wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów
• gdyby trzeci wariant nie zakończył się powołaniem rządu, prezydent obligatoryjnie skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory parlamentarne.

4. Odpowiedzialność Rady Ministrów i członków Rady Ministrów a. odpowiedzialność polityczna – wotum nieufności (patrz. pkt. 6.d.) c. odpowiedzialność konstytucyjna – postawienie członka Rady Ministrów w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu

• wniosek o postawienie przed Trybunałem Stanu może złożyć co najmniej 1/4 posłów (115) lub Prezydent RP
• decyzja zapada, jeśli zagłosuje za nią co najmniej 3/5 ustawowej liczby posłów (276)

5. Uprawnienia i zadania Rady Ministrów a. prawo inicjatywy ustawodawczej b. wykonywanie ustaw c. wydawania rozporządzeń d. kontrolowanie i koordynowanie prac organów administracji państwowej e. uchwalanie projektu budżetu i kierowanie jego wykonaniem f. ochrona interesów skarbu państwa g. zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego h. sprawowanie ogólnego kierownictwa w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi i. zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego kraju i ogólne kierowanie obronnością j. w celu zapobieżenia katastrof naturalnych lub awarii może wprowadzić stan klęski żywiołowej
6. Okoliczności dymisji Rady Ministrów a. rząd podaje się po dymisji każdorazowo po ukonstytuowaniu się po wyborach parlamentarnych nowego sejmu b. nieuchwalenie przez sejm wotum zaufania c. rezygnacja prezesa Rady Ministrów – prezydent może dymisji nie przyjąć d. wyrażenie wotum nieufności przez sejm rządowi, premierowi lub ministrowi

• tzw. konstruktywne wotum nieufności – wniosek musi zawierać nazwisko nowego premiera
• wniosek musi być złożony przez co najmniej 46 posłów
• wniosek może być poddany pod głosowanie dopiero po upływnie 7 dni od momentu jego zgłoszenia
• sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością konstytucyjnej liczby posłów (za musi głosować co najmniej 231 posłów)
• w przypadku nieuchwalenia wotum zaufania, następne może zostać zgłoszone dopiero po trzech miesiącach, chyba że nowy wniosek o zgłosi co najmniej 115 posłów e. złożenie premiera z urzędu na mocy wyroku Trybunału Sprawiedliwości II. Administracja rządowa i terytorialne

1. Administracja rządowa składa się z organów naczelnych i centralnych a. organy naczelne

– powoływane są przez prezydenta RP lub sejm

– ich właściwość obejmuje terytorium całego kraju

– zaliczamy do nich: Rada Ministrów, prezes Rady Ministrów, ministrowie, szefowie komitetów wchodzących

w skład Rady Ministrów b. organy centralne

– są centralne organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie

nadzorowane

– najczęściej noszą nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny,

dyrektor

2. Urzędy a. Kancelaria Prezesa Rady Ministrów (urząd Rady Ministrów) – urząd państwowy obsługujący działalność Rady Ministrów b. ministerstwo – aparat pomocniczy ministra, składający się z departamentów, na czele których stoją dyrektorzy, poprzez których wykonuje on swoje kompetencje
3. Administracja rządowa w terenie a. na czele lokalnym przedstawicielem rządu jest powołany przez premiera wojewoda b. podział administracji rządowej w terenie:

– administracja zespolona – organy podporządkowane są bezpośrednio wojewodzie

– administracja niezespolona – organy podlegające poszczególnym ministrom, np. urzędy

skarbowe, komendy policji

Sądy i trybunały

I. Konstytucyjne zasady działania sądów w Polsce

1. Zasada niezależności sądów

– są odrębną władzą państwową

– orzeczenia sądów nie mogą być zmieniane przez władzę wykonawczą i władzę ustawodawczą

2. Zasada niezawisłości sędziów a. sędziowie podlegają tylko konstytucji i ustawom b. sędziowie przy orzekaniu kierują się jedynie przepisami prawa i własnym sumieniem c. sędziowie są wolni od nacisków d. gwarancje niezawisłości sędziów:

– immunitet sędziowski – zakaz zatrzymania i aresztowania bez zgody właściwego sądu

– nieusuwalność z urzędu

– apolityczność – zakaz przynależności do partii politycznych i związków zawodowych

3. Zasada jednolitości sądów

– każdy sąd wydaje wyroki w imieniu Rzeczypospolitej

– na całym obszarze Rzeczypospolitej obowiązuje taka sama struktura sądów

4. Zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego – od każdej sprawy rozpatrzonej w sądzie pierwszej instancji musi istnieć możliwość odwołania się do sądu drugiej instancji
5. Udział obywateli w rozpatrywaniu spraw – jest realizowany przez instytucję ławnika niezawodowego

4. Sądy wojskowe a. sądy wojskowe rozpatrują przestępstwa popełnione przez żołnierzy służby czynnej b. sądy wojskowe są dwuinstancyjne

• wojskowe sądy garnizonowe
• wojskowe sądy okręgowe

5. Krajowa Rada Sądownictwa a. KRS stoi na straży niezależności sądów i sędziów b. najważniejsze zadania KRS

• rozpatrywanie kandydatur na sędziów i występowanie do prezydenta o powołanie sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych, administracyjnych i wojskowych
• występowanie do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z konstytucją aktów prawnych dotyczących niezależności sędziów i sądów
• występowanie z wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec sędziów
• rozpatrywanie wniosków o przeniesienie sędziów stan spoczynku c. skład:
• pierwszy prezes Sądu Najwyższego
• prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
• minister sprawiedliwości
• osoba powołana przez prezydenta
• 15 członków wybranych spośród sędziów Sądu Najwyższego i innego rodzaju sądów
• 4 osoby wybrane przez parlament III. Trybunały

1. Trybunał Konstytucyjny a. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów wybieranych przez sejm na 9-letnią kadencję b. organy Trybunału Konstytucyjnego

• prezesa Trybunału Konstytucyjnego – powoływany przez prezydenta
• Zgromadzenie Ogólne c. Funkcje Trybunału Konstytucyjnego
• orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją na wniosek: prezydenta, marszałka sejmu, marszałka senatu, prezesa Rady Ministrów, co najmniej 50 posłów lub 30 senatorów, pierwszego prezesa Sądu Najwyższego, Prokuratora Generalnego, prezesa Najwyższej Izby Kontroli i Rzecznika Praw Obywatelskich
• orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi
• rozpatruje skargi konstytucyjne
• rozstrzyga spory konstytucyjne między centralnymi organami państwa
• orzeka o zaistnieniu tymczasowej przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta

2. Trybunał Stanu a. Trybunał Stanu jest organem sądowym, który sądzi najwyższych urzędników państwowych b. skład:

• przewodniczący – przewodniczącym jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

– dwóch zastępców

– 16 członków wybieranych przez sejm na czas jego kadencji

c. Trybunał Stanu sądzi:

– prezydenta za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa pospolite

– członków Rady Ministrów za naruszenie konstytucji, ustaw oraz za przestępstwa popełnione w związku z

zajmowanym stanowiskiem

– prezesów Narodowego Banku Polskiego, Najwyższej Izby Kontroli oraz członków Krajowej Rady Radiofonii i

Telewizji za naruszenie konstytucji i ustaw

– posłów i senatorów za naruszenie zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, wiążącej się z

czerpaniem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego

Organy kontroli państwowej, ochrony prawa i zaufania

publicznego

I. Najwyższa Izba Kontroli ( NIK )

1. Najwyższa Izba Kontroli jest naczelnym organem kontroli państwowej, która: a. działa na zasadzie kolegialności – jej kierowniczym organem jest Kolegium Najwyższej Izby Kontroli b. jest niezależna od administracji publicznej c. podlega bezpośrednio sejmowi

– jest zobligowana do przeprowadzenia kontroli na zlecenie sejmu lub jego organów

– składania corocznego sprawozdania sejmowi ze swojej działalności i informacje o wynikach kontroli

– składa sejmowi analizę wykonania budżetu państwa

2. Organizacja Najwyższej Izby Kontroli a. pracami Najwyższej Izby Kontroli kieruje prezes NIK-u

– jest wybierany przez sejm za zgodą senatu na 6-letnią kadencję

– prezesowi NIK-u przysługuje immunitet

b. struktura organizacyjna

– podział na departamentu ze względu na zakres spraw podlegających kontroli

– podział delegatury działające na terenie województw

3. Izba kontroluje: a. działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych pod względem:

– legalności

– gospodarności

– rzetelności

– celowości

b. działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych pod względem:

– legalności

– gospodarności

– rzetelności

c. działalność niepublicznych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, jeżeli podejmą się one

b. jednostki prokuratury powszechnej:

– prokuratura rejonowa

– prokuratura okręgowa

– prokuratura apelacyjna

– Prokuratura Krajowa

c. jednostki prokuratury wojskowej

– prokuratura garnizonowa

– prokuratura okręgowa

– Naczelna Prokuratura Wojskowa

V. Instytut Pamięci Narodowej ( IPN )

1. Instytut Pamięci Narodowej jest instytucją naukowo-badawczą o uprawnieniach śledczych
2. Struktura IPN a. prezes IPN – powoływany przez sejm za zgodą senatu na pięcioletnią kadencję b. Rada IPN – składa się z dziewięciu członków wybieranych na 6-letnią kadencję (pięciu powołuje sejm, po dwóch senat i prezydent) c. główne jednostki organizacyjne:

– Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu

– Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów

– Biuro Edukacji Publicznej

– Biuro Lustracyjne

3. Procedura lustracyjna a. lustracja – proces ujawniania faktu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne lub kandydujących do pełnienia tych funkcji. b. wyrażenie zgody na kandydowanie lub objęcie funkcji publicznej zobowiązuje do złożenia oświadczenia lustracyjnego c. oświadczenia lustracyjne są analizowane przez prokuratorów Biura Lustracyjnego d. o prawdziwości oświadczenia lustracyjnego w pierwszej instancji orzeka sąd okręgowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby, której sprawa dotyczy, a w drugiej instancji sąd apelacyjny e. w razie stwierdzenia, że oświadczenie lustracyjne było niezgodne z prawdą, sąd orzeka utratę biernego prawa wyborczego na 3-10 lat

Samorząd terytorialny

I. Struktura samorządu terytorialnego w Polsce

1. Samorząd to forma organizacji wyodrębnionej grupy społecznej, która może decydować o sprawach dla niej istotnych
2. Formy samorządu a. samorząd terytorialny (powszechny) b. samorząd specjalny

– samorządy gospodarcze

– samorządy gospodarcze

3. Struktura

a. w Polsce obowiązuje struktura trójstopniowa samorządu terytorialnego

• gmina
• powiat
• województwo b. samorząd w Polsce nie jest hierarchiczny
• szczeble niższe samorządu nie podlegają szczeblom wyższym
• każdy szczebel samorządu terytorialnego ma odrębny zakres kompetencji

4. Typologia zadań samorządu terytorialnego a. zadania własne

• polegają na zaspokajaniu potrzeb mieszkańców
• wykonywane są samodzielnie
• finansowane są z dochodów własnych b. zadania zlecone
• zadania realizowane w imieniu administracji rządowej
• źródłem finansowania są najczęściej dotacje celowe c. zadania powierzone
• wykonywane są na podstawie porozumień z innymi samorządami lub organami administracji rządowej II. Organy samorządu terytorialnego

1. Samorząd gminny a. organem stanowiącym jest rada gminy

• liczba radnych zależy od wielkości gminy i wynosi do 15 do 45 osób
• radni wyłaniani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych b. organem wykonawczym jest wójt / burmistrz / prezydent
• wybierani są w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych
• czynne prawo wyborcze przysługuje mieszkańcom po ukończeniu 18 lat, a bierne po ukończeniu 25 lat

2. Samorząd powiatowy a. organem stanowiącym jest rada powiatu (w powiecie grodzkim – rada miasta) – liczy od 15 do 29 osób b. organem wykonawczym jest:

• starosta – wybierany przez radę powiatu
• zarząd powiatu – 3-5 osób wybieranych przez radę powiatu na wniosek starosty

3. Samorząd wojewódzki a. organem stanowiącym jest sejmik województwa b. organy wykonawcze:

• marszałek województwa – wybierany przez radę województwa
• zarząd województwa – 5 osób wybieranych przez radę województwa na wniosek marszałka III. Budżet samorządów terytorialnych

1. Źródła dochodów samorządów a. dochody własne np.:

• obowiązkowe w przypadku niezdolności do udzielenia wotum zaufania Radzie Ministrów
• nieobowiązkowe – w przypadku nieuchwalenia budżetu e. wydłużenie kadencji sejmu – w związku z trwaniem stanu nadzwyczajnego

2. Wybory do sejmu i senatu a. przebieg wyborów

• przebieg wyborów reguluje Konstytucja i Kodeks wyborczy z 5 stycznia 2011 r.
• wybory zarządza prezydent (nie później niż na 90 dni przed upływem kadencji obecnego parlamentu)
• wybory przeprowadza Państwowa Komisja Wyborcza
• Sąd Najwyższy uznaje ważność wyborów oraz rozpatruje protesty przeciwko ważności wyborów b. konstytucyjne zasady prawa wyborczego:
• wybory do sejmu są powszechne, powszechne , bezpośrednie , tajne , równe i proporcjonalne
• wybory do senatu są powszechne , bezpośrednie i tajne d. czynne prawo wyborcze (prawo głosowania) do sejmu i senatu przysługuje obywatelom polskim, którzy ukończyli 18 lat e. bierne prawo wyborcze (prawo kandydowania)
• do sejmu posiada obywatel polski po ukończeniu 21 lat
• do senatu posiada obywatel polski po ukończeniu 30 lat f. prawo zgłaszania list przysługuje komitetom tworzonym przez partie polityczne i obywateli g. podział mandatów
• w podziale mandatów uczestniczą te komitety wyborcze, które przekroczyły próg wyborczy wynoszący: 5% głosów dla komitetu i 8 % głosów dla koalicji
• podział mandatów odbywa się według metody d’Hondta , która umacnia wyniki

3. Zgromadzenie Narodowe a. Zgromadzenie Narodowe to organ konstytucyjny składający się z posłów i senatorów obradujących łącznie b. kompetencje

• odbieranie przysięgi od prezydenta
• uznanie trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia – wymagana większość 2/3 ustawowej liczby członków
• postawienie prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu – na wniosek co najmniej 140 członków; wymagana większość 2/3 głosów
• wysłuchanie orędzia prezydenta

4. Posłowie i senatorowie a. posłowie i senatorowie dysponują głosem wolnym b. immunitet parlamentarny

• immunitet formalny – przywilej uniemożliwiający pociągnięcie parlamentarzysty do odpowiedzialności karnej w czasie pełnienia funkcji bez zgody sejmu
• immunitet materialny – przywilej zwalniający z odpowiedzialności za czyny związane z działalnością parlamentarną c. posłowie i senatorowie mają prawo tworzenia klubów i kół parlamentarnych , zrzeszających przedstawicieli poszczególnych partii politycznych II. Organizacja i funkcjonowanie sejmu i senatu

1. W Polsce obowiązuje permanentny tryb pracy sejmu i senatu
2. Organy sejmu i senatu a. marszałek i wicemarszałkowie

• organizuje obrady sejmu/senatu i im przewodniczy
• ustala harmonogram prac
• reprezentuje izbę na zewnątrz b. prezydium sejmu/senatu – tworzą je marszałek i wicemarszałkowie
• ustala harmonogram prac
• koordynuje prace komisji
• dokonuje wykładni regulaminu c. konwent seniorów - składa się z członków prezydium oraz z przewodniczących klubów i kół parlamentarnych
• opiniuje projekty planów prac i porządku obrad sejmu/senatu d. komisje sejmowe – są organami, do których kompetencji należy rozpatrywanie spraw będących przedmiotem obrad sejmu, formułowanie opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady
• komisje stałe
• komisje nadzwyczajne
• komisje śledcze

3. Rodzaje większości podczas głosowań a. większość zwykła – za więcej niż przeciw b. większość bezwzględna – liczba głosów za jest większa niż suma głosów przeciwnych i wstrzymujących się c. większość kwalifikowana – większość głosów większa od bezwzględnej wyrażona ułamkiem, np. 2/3, 3/ d. kworum – minimalna liczba członków zgromadzenia, niezbędna do prowadzenia obrad lub podjęcia wiążących decyzji – w sejmie i senacie wynosi połowę ustawowej liczby posłów/senatorów III. Funkcje parlamentu
4. Ustrojodawcza – polega na zmianie ustroju politycznego, społecznego i gospodarczego poprze zmianę konstytucji
5. Ustawodawcza – polega na tworzeniu aktów prawnych rangi ustawowej – patrz: punkt IV. Proces ustawodawczy
6. Kreacyjna – przejawia się w wyborem innych organów państwowych a. powołuje lub odwołuje Radę Ministrów b. wybiera sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu c. powoływanie na wniosek prezydenta prezesa Narodowego Banku Polskiego d. powoływanie członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji (2 członków sejm i 1 członka senat) e. powoływanie Krajowej Rady Sądownictwa (4 sejm i 2 senat) f. powoływanie członków Rady Polityki Pieniężnej (po 3 sejm i senat) g. wyznacza pięciu członków Rady Instytutu Pamięci Narodowej , a na jej wniosek i za zgodą senatu – prezesa IPN h. powoływanie jednoosobowych organów państwowych:

ustawowej liczby posłów c. w przypadku nieuzyskania wymaganej większości, ustawa otrzymuje brzmienie zgodne z poprawkami senatu d. uchwaloną przez parlament ustawę marszałek sejmu przesyła do podpisu prezydentowi RP

4. Działania prezydenta wobec ustawy uchwalonej przez parlament a. prezydent w ciągu 21 dni podpisuje ustawę i zarządza jej publikację w Dzienniku Ustaw RP b. prezydent może odmówić podpisania ustawy i skierować ją do sejmu do ponownego rozpatrzenia – tzw. weto ustawodawcze

– sejm może ponownie uchwalić ustawę kwalifikowaną większością 3/5 głosów przy kworum co najmniej

połowy ustawowej liczby posłów – w takim przypadku prezydent musi ustawę podpisać w ciągu 7 dni i zarządzić jej publikację c. prezydent może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o sprawdzenie jej zgodności z Konstytucją

– jeśli Trybunał Konstytucyjny uznał, że ustawa jest zgodna z Konstytucją – prezydent musi ją podpisać

– jeżeli ustawa jest niezgodna z Konstytucją, prezydent odmawia jej podpisania.

– jeżeli niezgodne są tylko jej części, Prezydent RP podpisuje ją z pominięciem przepisów uznanych za

niezgodne z Konstytucją albo zwraca Sejmowi w celu ich poprawy

5. Specyfika ustawy budżetowej a. prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów b. senat może zgłosić do ustawy budżetowej poprawki, ale nie może jej odrzucić w całości c. prezydent może skierować ustawę budżetową do Trybunału Konstytucyjnego, ale nie może zastosować weta Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej I. Konstytucja
6. Konstytucja jako szczególny akt prawny, który wyróżnia: a. szczególna treść – tzw. materia konstytucyjna, dotycząca

– struktury oraz kompetencji najwyższych organów władzy

– podstaw ustroju społeczno-gospodarczego

– praw i wolności obywateli

b. szczególna forma

– nazwa

– specjalny tryb uchwalania i nowelizowania

c. szczególna moc prawna – jest najwyższym aktem prawnym w państwie, z którym muszą być zgodne pozostałe akty prawne

2. Funkcje konstytucji a. funkcja prawna – reguluje stosunki polityczne społeczne i gospodarcze w państwie b. funkcja polityczna – wskazuje idee i zasady, na których opiera się struktura państwa c. funkcja programowa – określa cele państwa d. funkcja organizatorska – określa zasady i formy działania państwa e. funkcja integracyjna – wzmacnia identyfikację obywateli z państwem f. funkcja wychowawcza – polega na upowszechnianiu zasad zawartych w konstytucji

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.

II. Zasady ustrojowe Rzeczypospolitej Polskiej zawarte w Konstytucji z 1997 r.

1. Zasada demokratycznego państwa prawnego Rzeczypospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej, […] Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa. (art.1,

2. Zasada sprawiedliwości społecznej – państwo powinno dążyć do zapewnienia wszystkim każdemu obywatelowi możliwie równego dostępu do podstawowych dóbr
3. Zasada zwierzchnictwa narodu Władza zwierzchnia Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. […] Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio. (Art. 4)
4. Zasada unitarnej formy państwa Rzeczpospolita jest państwem jednolitym. (Art. 3)
5. Zasada podziału władzy Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. […] Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, władzę sądowniczą sądy i trybunały. (Art. 10)
6. Zasada pluralizmu politycznego Rzeczypospolita zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają się na zasadzie dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie się polityki państwa. […] Rzeczpospolita zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji (Art. 11 i 12)
7. Zasada subsydiarności (pomocniczości) – według tej zasady organy władzy powinny podejmować działania tylko wówczas, gdy jednostki lub ich grupy nie są w stanie zrealizować swoich celów bez pomocy rządu
8. Zasada dobra wspólnego Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli. (Art. 1)
9. Zasada decentralizacji władzy państwowej i samorządowej Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zawiera decentralizację władzy publicznej. […] Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy państwowej. (Art. 15 i 16) III. Zmiana Konstytucji
10. Projekt ustawy o zmianie ustawy może zgłosić:

• 1/5 ustawowej liczby posłów (92 osoby)
• senat
• prezydent

2. Procedury zmiany Konstytucji a. do uchwalenia ustawy o zmianie Konstytucji wymagana jest

• większości 2/3 głosów przy zachowaniu kworum wynoszącego połowę ustawowej liczby posłów
• bezwzględna większość przy zachowaniu kworum wynoszącej połowę ustawowej liczby senatorów b. procedura zmiany Konstytucji przewiduje możliwość przeprowadzenia referendum zatwierdzającego
• referendum może dotyczyć trzech rozdziałów Konstytucji:I (Rzeczpospolita), II (Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela) i XII (Zmiana Konstytucji)
• zmiana konstytucji zostaje zatwierdzona jeśli opowie się za nią większość głosujących i jest niezależna od frekwencji