Pobierz Rzym - powtórzenie 1 klasa liceum i więcej Notatki w PDF z Historia tylko na Docsity!
Rzym – powtórzenie
Starożytna Italia i początki Rzymu
Italia – kraina na Półwyspie Apenińskim. W starożytności zamieszkiwali ją Italikowie, Galowie i Etruskowie. Eneasz – protoplasta rzymian. 753 r. p.n.e. – założenie Rzymu przez Romulusa i Remusa Panowanie Romulusa rozpoczęło epokę królewską. Senat – rada starszych Podział społeczny: patrycjusze – szlachta plebs – nie mający praw politycznych Patronat – polegał, na tym, że klienci, czyli plebs oferowali różne przysługi i świadczenia na rzecz patronów, czyli patrycjuszy w zamian za pomoc materialną. Elita patrycjuszowska dzieliła się na trzy jednostki (tribus). Każda jednostka to 10 kurii. Każda kuria to 10 rodów. Ród tworzyli członkowie rodzin mających wspólnego przodka oraz ich klienci. Serwiusz Tuliusz – król Rzymu, przeprowadził szereg reform, m.in. podzielił obywateli na pięć klas majątkowych i utworzył nowe jednostki wojskowe – centurie (liczące po 100 żołnierzy). Każda klasa majątkowa miała wystawić określoną liczbę centurii. Najbogatsi organizowali ich najwięcej, biedniejsi – najmniej, a ludność najuboższa – w ogóle. 509 r. p.n.e. obalenie Tarkwiniusza Pysznego i wprowadzenie republiki
Republika rzymska
509 r. p.n.e. – wprowadzenie republiki Prawa polityczne mieli wolni obywatele. Według greckich standardów w Rzymie panowała oligarchia. Władza należała do urzędników, wybieranych przez patrycjuszy. Obowiązała kolegialność sprawowania władzy. Oznaczało to, że wyższe urzędy pełniły dwie osoby i mogły się nawzajem kontrolować. Większość urzędów była piastowana bezpłatnie przez rok i ich sprawowanie było uważane za zaszczyt. Wykluczało to udział we władzy ludzi spoza elity majątkowej.
W rękach patrycjuszy znajdował się wymiar sprawiedliwości. Do nich należało interpretowanie wynikającego z tradycji prawa zwyczajowego (niespisanego). Ponadto stawali się w praktyce właścicielami podbitych przez Rzym ziem. Plebejusze w pierwszych latach istnienia republiki nie mieli żadnych praw politycznych , a część z nich popadła w niewolę za długi. Bogaci plebejusze chcieli sprawować urzędy publiczne. Najniższą pozycję w społeczeństwie republiki stanowili niewolnicy , składający się z plebejuszy oddanych do niewoli za długi oraz jeńców wojennych. Byli traktowani jako własność – tak samo jak przedmioty czy zwierzęta. Można ich było wykorzystywać do dowolnych prac, sprzedać, a nawet zabić. Wyzwoleni niewolnicy ( wyzwoleńcy ) stawali się klientami swych dawnych panów. Komicje Komicja centurialne Komicja tribusowe Komicja kurialne wybierały konsulów i pretorów decydowały o wojnie i pokoju organizowano je zgodnie z wojskowym podziałem obywateli na centurie, każda centuria dysponowała jednym głosem; w związku z tym, że większość centurii wystawiali najbogatsi obywatele, mieli oni również przewagę w komicjach uchwalały prawa wyznaczały kwestorów i edylów pozycja majątkowa ich uczestników nie była już tak istotna pełniły jedynie rolę formalną Do senatu należała najwyższa władza polityczna oraz administracyjna. Składał się z 300 senatorów. Zostawali nimi obywatele, będący wcześniej urzędnikami, wywodzący się z najbardziej wpływowych i najzamożniejszych rodzin. Senat stał na straży porządku obowiązującego w Rzymie. Oficjalnie jedynie doradzał urzędnikom, faktycznie nie wyobrażano sobie podjąć decyzję wbrew jego woli. Z uwagi na jednoroczność kadencji niemal wszystkich urzędników, to właśnie senat zapewniał ciągłość władzy w Rzymie. Jego obrady zwoływał: konsul, pretor, dyktator lub trybun ludowy. Ustalaniem listy senatorów zajmowali się cenzorzy. Senat decydował o:
Wojny punickie: I wojna punicka (264 r. p.n.e. - 241 r. p.n.e.) zwycięstwo Rzymu Przyczyny: dążenie do zdobycia Sycylii Przebieg: 264 – 256 r. p.n.e. – Rzymianie przegrywali przez złą flotę Technika abordażu – Rzymianie po raz pierwszy zastosowali walkę piechoty na okręcie Data bitwy: Bitwa: Zwycięzca: 260 r. p.n.e. bitwa pod Mylae Rzym 241 r. p.n.e. bitwa koło Wysp Egadzkich Rzym Skutki: oddanie Rzymianom posiadłości sycylijskich zwolnienie bez okupu jeńców oddanie większości floty II wojna punicka (218 r. p.n.e. – 201 r. p.n.e.) zwycięstwo Rzymu Przyczyny: chęć zdobycia Hiszpani złamanie układu z Kartagińczykami o miasto Sagunt wojnę wypowiedziała Kartagina Ogólne informacje: na czele wojsk Kartaginy stanął Hannibal Kartagina zaatakowała od strony Alp Przebieg: Armia Hannibala przeszła przez Pireneje i Alpy Hannibal zaczął zawierać układy z sprzymierzeńcami Rzymu Hannibal odszedł od Rzymu, co przyczyniło się do jego klęski Publiusz Korneliusz Scypion pokonał Hannibala Data bitwy: Bitwa: Zwycięzca: 218 r. p.n.e. bitwa nad rzeką Trebią (tuż za Alpami) Kartagina 217 r. p.n.e. bitwa nad jeziorem Trazymeńskim Kartagina 216 r. p.n.e. bitwa pod Kannami Kartagina 202 r. p.n.e. bitwa pod Zamą Rzym Skutki: odebranie Kartagińczykom wszystkich posiadłości zamorskich i afrykańskich odszkodowanie wojenne zakaz posiadania floty i większej armii zakaz przyłączania nowego terytorium III wojna punicka (149 r. p.n.e. – 146 r. p.n.e.) zwycięstwo Rzymu Przyczyny: chęć całkowitego zdobycia przez Rzym Kartaginy 149 r. p.n.e. bitwa pod Nepheris Kartagina
W 123 r. p.n.e. Gajusz Grakchus potwierdził reformy zapoczątkowane przez jego brata. Jednak przeciwnicy reform po raz kolejny wzniecili zamieszki w Rzymie i Gajusz kazał się zabić wiernemu niewolnikowi. Gladiatorzy – niewolnicy walczący między sobą na amfiteatrach na śmierć i życie. 73 r. p.n.e. – powstanie niewolników , na jego czele stanął Spartakus , udało im się opanować Kampanię, w szczytowym momencie armia Spartakusa liczyła 60 tys. ludzi, Spartakusowi nie udało się wyprowadzić armii z Italii. W 71 r. p.n.e. w bitwie nad rzeką Silarus , wojska Krassusa pokonały powstańców. Rzymianie, aby odwieść innych niewolników od prób buntu, ukrzyżowali wzdłuż drogi z Kapui do Rzymu 6 tys. powstańców.
Upadek republiki rzymskiej
U schyłku II w. p.n.e. w Rzymie powstały dwa stronnictwa : optymaci – przeciwstawiający się próbom demokratyzacji i żądający zaprzestania ekspansji (konserwatywne rody senatorskie) popularzy – opowiadający się za kontynuacją podbojów oraz zakładaniem kolonii dla osadników (m.in. bracia Grakchowie) U schyłku II w. p.n.e. Gajusz Mariusz przeprowadził reformy wojskowe : likwidacja armii obywatelskiej i utworzenie zawodowej, złożonej z ochotników wojsko zapewniało uzbrojenie do wojska mogli wstępować proletariusze zachowano potęgę militarną Rzymu ze względu na to, że tylko wybitni dowódcy byli w stanie zapewnić żołnierzom żołd i łupy wojenne więzy lojalności łączyły żołnierzy nie z republiką tylko z ich dowódcami 91-88 r. p.n.e. – wojna Rzymu ze sprzymierzeńcami , zakończyła się porażką Italików, ale Rzymianie musieli przyznać obywatelstwo wszystkim sprzymierzeńcom, którzy nie przystąpili do buntu. Ponadto w 89 r. p.n.e. nadano obywatelstwo wszystkim sprzymierzeńcom, którzy złożą broń w ciągu 60 dni. Po zakończeniu wojny liczba obywateli wzrosła z 400 do 900 tys. Ciągłe wojny spowodowały, że w Rzymie nastała epoka wielkich wodzów, decydujących o losach państwa, dzięki wiernym sobie legionom. 83-82 r. p.n.e. – I wojna domowa , wywołana przez Sullę (stronnika optymatów) mająca na celu przejęcie władzy w Rzymie. Zapewniła ona Sulli dożywotnią dyktaturę (82 – 79 r. p.n.e.). Sulla zadbał o przywrócenie wszechwładzy senatu i krwawo rozprawił się z przeciwnikami politycznymi. Lata 60. I w. p.n.e. – I triumwirat , zawarty pomiędzy Gnejuszem Pompejuszem (Hiszpania), Markiem Krassusem (Syria) i Gajuszem Juliuszem Cezarem (Galia Przedalpejska i Iliria). Cezar zaraz po objęciu swojego namiestnictwa rozpoczął podbój Galii.
52 r. p.n.e. – powstanie Wercyngetoryksa (Galijczyków), bitwa pod Alezją (wygrana Rzymu). Po tych wydarzeniach Gajusz Juliusz Cezar dysponował 13 wiernymi i zaprawionymi w bojach legionami. W tym samym czasie Krassus rozpoczął wojnę z Partami, w trakcie której zginął. Doprowadziło to do wzrostu napięcia między Cezarem a Pompejuszem. 48 r. p.n.e. – bitwa pod Farsalos, pokonanie Pompejusza przez Cezara Rządy Cezara: przyjął tytuł „wieczystego dyktatora” sprawował funkcję trybuna ludowego, był najwyższym kapłanem i wskazywał kandydatów na urzędy przeprowadził szereg reform m.in.: o wydał surową ustawę zakazującą nadużyć w prowincjach i przystąpił do poboru podatków przez państwa o umożliwił szybki awans oraz dostęp do urzędów arystokracji spoza Italii o powiększył liczbę senatorów do 900 i wprowadził do senatu ludzi z prowincji 44 r. p.n.e. – zabójstwo Cezara z powodu dążenia do ustanowienia monarchii 43 r. p.n.e. – II triumwirat, zawarty pomiędzy Markiem Antoniuszem, Oktawianem i Lepidusem II triumwirat: ogłoszono listy proskrypcyjne (spisy osób, których pozbawiano praw) 42 r. p.n.e. – bitwa pod Filippi, pokonanie zabójców Cezara, po tej bitwie Triumwirowie podzielili między siebie wpływy w imperium: o Oktawian – prowincje zachodnie o Marek Antoniusz – prowincje wschodnie o Lepidus – Afryka Wkrótce Triumwirat się rozpadł, a na scenie politycznej pozostali tylko Marek Aureliusz oraz Oktawian. Antoniusz, który przebywał w Egipcie całkowicie utracił wpływy w państwie. 31 r. p.n.e. – bitwa pod Akcjum, pomiędzy Oktawianem a Markiem Aureliuszem, po przegranej bitwie Marek Aureliusz uciekł do Egiptu, ale w obawie przed zbliżającymi się wojskami Oktawiana popełnił samobójstwo
Początki cesarstwa rzymskiego
27 r. p.n.e. – ustanie republiki, początek pryncypatu Pryncypat – rządy wprowadzone przez Oktawiana Augusta, polegające na funkcjonowaniu monarchii, przy jednoczesnym zachowaniu rzymskich instytucji republikańskich. Senat przyznał Oktawianowi tytuł Augustus (łac. wywyższony przez bóstwo). Oktawian odrzucił tytuł konsula otrzymując jednocześnie „władzę najwyższą”. Przyznano mu również władzę
Od pryncypatu do dominatu
69 r. n.e. – rok czterech cesarzy Tytus Flawiusz Wespazjan Dynastia Flawijska (69-96 r. n.e.): Wespazjan – pierwszy przedstawiciel: o umocnił granice Rzymu o wprowadził reformy poprawiające jakość życia mieszkańców Rzymu o wybudował Koloseum Trajan – ostatni przedstawiciel: o pokonał Partów o walczył z Dacją o kolumna Trajana Dynastia Antoninów (96-192 r. n.e.): Nerwa – pierwszy przedstawiciel złoty wiek cesarstwa rozwój terytorialny Hadrian Dynastia Sewerów: Marek Aureliusz armia wybierał cesarzy koniec pryncypatu większość cesarzy nie była rzymianami Karakalla o w 212 r. n.e. nadał obywatelstwo wszystkim mieszkańcom imperium Cesarze okresu kryzysu III w.: pochodzili z wschodnich prowincji Dioklecjan (287-305 r.): o oficjalny koniec pryncypatu
ustalono, że po 20 latach augustowie będą przekazywać swoją władzę cezarom, a oni wybierać kolejnych współrządzących po ustąpieniu Dioklecjana rozpoczęły się walki o władzę i tetrarchia upadła ze względu na przebywanie bliżej działań wojennych cezarów, umożliwiono szybsze i skuteczniejsze podejmowanie decyzji strategicznych, dzięki czemu i schyłku III w. n.e. napór barbarzyńców został zahamowany
Kultura antycznego Rzymu
Początkowo w kulturze rzymskiej dominowały wpływy etruskie, jednak coraz większe oddziaływanie na nią miała kultura grecka. Jeszcze przed podbojem Hellady Rzymianie zetknęli się z nią za pośrednictwem greckich miast w Italii i na Sycylii. Hellenizacja świata rzymskiego – nastąpiła na skutek podbojów greckich miast Literatura: Horacy – poeta, twórca Ody, Epody i Satyry Cyceron – retor Wergiliusz – autor „Eneidy” Owidiusz – liryka miłosna Historiografowie: Cezar – „O wojnie galijskiej”, „O wojnie domowej” Tytus Liwiusz – historyk, „Od założenia miasta” Tacyt – historyk, „Roczniki” Filozofowie: Lukrecjusz – epikureizm, „O naturze wszechrzeczy” Seneka – stoicyzm Marek Aureliusz – „Rozmyślania” Cyceron – „O państwie” Panteon – świątynia wszystkich bogów Koloseum – Amfiteatr Flawiuszów Kazuistyka – metoda w formułowaniu przepisów nie na podstawie uniwersalnych zasad, lecz bardziej na przewidywaniu szczegółowych przypadków Zasady prawa:
prawo nie działa wstecz dobro państwa najwyższym prawem twarde prawo, ale prawo
