Pobierz SAKRAMENT CHORYCH KAPŁAŃSTWO i więcej Ćwiczenia w PDF z Mechanika tylko na Docsity!
ŚW. TOMASZ Z AKWINU
SUMA TEOLOGICZNA
Tom 31
SAKRAMENT CHORYCH
(Supl. 29-33)
KAPŁAŃSTWO
(Supl. 34-40) Przełożył i w objaśnienia zaopatrzył o. Romuald KOSTECKI, OP „Jak najgoręcej pragniemy, by z każdym dniem wzrastała liczba ludzi czerpiących z dzieł Tomasza z Akwinu oświatę i naukę; dotyczy to nie tylko księży i ludzi wielkiej nauki… Wielce też sobie życzymy, by ze względu na potrzeby Chrześcijaństwa coraz więcej wydobywano skarbów z jego wskazań. Trzeba więc jego pisma tłumaczyć i wydawać w jak największej ilości języków.. ." Papież Jan XXIII, 16 września 1960 (AAS, 25.X.1960) KATOLICKI OŚRODEK WYDAWNICZY "VEIRITAS" London
ZAWARTOŚĆ TOMU 31
- Wprowadzenie
- Traktat SAKRAMENT OSTATNIEGO NAMASZCZENIA (Supl. 29 – 33)
- Odnośniki do tekstu
- Objaśnienia tłumacza
- Traktat SAKRAMENT KAPŁAŃSTWA (Supl. 34—40)
- Odnośniki do tekstu
- Objaśnienia tłumacza
ale w każdej chorobie można i trzeba go udzielać. Ma to także łączność ze skutkami tego sakramentu, o czym tu będzie mowa (z. 30, 2). Zmiana nazwy ma także znaczenie psychologiczne i ma swoje uzasadnienie w duszpasterstwie. Wyrażenie „ostatnie namaszczenie", udzielane w stanie choroby ciężkiej, odstraszało nieraz wiernych od jego przyjęcia; byli bowiem przekonani, że po otrzymaniu go muszą umrzeć. Nieraz z tego powodu zwlekano z udzielaniem go, i to sprawiało, że chorzy umierali bez otrzymania tego sakramentu. Obecne wyrażenie podane przez Sobór nie budzi tej obawy. W bardzo wielu wypadkach będzie ono faktycznie ostatnim, lecz przyjmujący go nie będzie przekonany, że po jego przyjęciu musi umrzeć. Z szacunku dla wielkiej powagi dzieła w tłumaczeniu naszym nie zmieniamy jednak nazwy tego sakramentu. Pisać będziemy nadal „Ostatnie namaszczenie". Tak jak ono zostało nazwane, gdy dzieło powstawało pod piórem św. Tomasza. Traktat o sakramencie namaszczenia, mający nazwę u św. Tomasza „sakrament ostatniego namaszczenia", jest zawarty w tej części sumy teologicznej św. Tomasza, która ma nazwę — Supplementum. Doktor Anielski nie dokończył swego największego dzieła, jakim jest jego Summa Theologica. Przerwał je na 90 zagadnieniu III części. Omawiał w nim sakrament pokuty. Dalszy ciąg traktatu o tym sakramencie oraz nauka św. Tomasza o sakramentach kapłaństwa, małżeństwa i o rzeczach ostatecznych, zostały zaczerpnięte z Komentarza do Sentencji Piotra Lombarda. Dzieła z pierwszych lat pracy naukowej św. Tomasza. Uporządkowany na wzór Sumy Teologicznej traktat o namaszczeniu chorych zawarty jest w IV księdze (Distinctio 23) Komentarza do Sentencji Piotra Lombarda. Tłumacz
W tekście, a zwłaszcza w odnośnikach, w odniesieniu do Sumy Teol., św. Tomasza użyto daleko idących skrótów; tych Objaśnienie znajduje się w tomie 27 na stronie 241. Przed rozpoczęciem czytania niniejszego tomu dobrze będzie zapoznać się z pojęciem sakramentu w ogólności. Św. Tomasz wyjaśnia to w 3. 60, lnn., t. 27, str. 9nn. (Red.)
Artykuł 1 CZY OSTATNIE NAMASZCZENIE JEST SAKRAMENTEM? /I/ Wydaje się, że ostatnie namaszczenie nie jest sakramentem, bo:
- Oleju używa się zarówno dla katechumenów, jak i dla chorych. Otóż namaszczenie dawane katechumenom nie jest sakramentem. Przeto i ostatnie namaszczenie olejem, udzielane chorym, również nie jest sakramentem.
- Sakramenty starego prawa były znakiem sakramentów nowego prawa. Ostatnie zaś namaszczenie nie miało jakiegoś symbolu w starym prawie. Przeto ostatnie namaszczenie nie jest sakramentem nowego prawa.
- Według Dionizego1 każdy sakrament ma za zadanie albo oczyszczać, albo oświecać, albo doskonalić. Otóż ostatnie namaszczenie nie służy ani do oczyszczania, ani do oświecania, bo to przypisuje się sakramentowi chrztu2. Również nie udoskonala, ponieważ — według wspomnianego autora3 — to należy do bierzmowania i do Eucharystii. Zatem ostatnie namaszczenie nie jest sakramentem. Wbrew temu:
- Sakramenty Kościoła zaradzają w sposób wystarczający brakom ludzkim we wszystkich sytuacjach życiowych. Ludzie u kresu życia nie mają jednak innej pomocy poza ostatnim namaszczeniem ; wynika więc, że jest ono sakramentem.
- Sakramenty są jakby uzdrawiającym lekarstwem dla duszy, a ostatnie namaszczenie — jak zapewnia św. Jakub (5, 14-15) — jest skuteczne w uzyskaniu odpuszczenia grzechów. Zatem jest ono sakramentem. Odpowiedź: Czynności wykonywane przez Kościół sposobem widzialnym jedne są sakramentami, np. chrzest, inne są sakramentaliami np. egzorcyzm. Różnica polega na tym, że sakrament jest czynnością Kościoła osiągającą skutek głównie zamierzony przy udzielaniu sakramentów; natomiast sakramentale jest czynnością, która, chociaż owego skutku nie osiąga, niemniej jednak w jakiś sposób wspiera czynność główną. Otóż skutkiem zamierzonym przy udzielaniu sakramentów jest wyleczenie z choroby grzechu: „Cały jego owoc polega na usunięciu grzechu" — mówi Izajasz (27, 9). Ponieważ ostatnie namaszczenie osiąga ten skutek, jak na to wskazują słowa św.
Jakuba, i ponieważ nie jest ono podporządkowane innemu sakramentowi jako złączony z nim dodatek, jest więc jasne, że jest ono sakramentem, a nie sakramentale. Na 1. Olej, którym namaszcza się katechumenów, nie dokonuje mocą swego zastosowania odpuszczenia grzechów, bo to należy do chrztu; jedynie dysponuje on w pewien sposób do tego sakramentu4. Więc owo namaszczenie nie jest sakramentem tak, jak jest nim ostatnie namaszczenie. Na 2. Ten sakrament przygotowuje człowieka w sposób bezpośredni do osiągnięcia stanu chwały, ponieważ udzielany jest tym, którzy opuszczają ciało. A ponieważ w starym prawie nie nadszedł był jeszcze czas dojścia do chwały, jako że „prawo to nie doprowadziło nikogo do stanu doskonałości" (Hbr 7, 19), przeto ostatnie namaszczenie nie musiało w nim znaleźć swojej uprzedniej figury, w jakimś odpowiadającym mu tegoż rodzaju sakramencie. Jakkolwiek — można powiedzieć — daleką jego figurą do pewnego stopnia wszystkie uzdrowienia wzmiankowane w starym prawie. Na 3. Dionizy nie czyni wzmianki o ostatnim na maszczeniu. Podobnie jak nie wspomina o pokucie lub małżeństwie. Nie miał bowiem zamiaru traktować o sakramentach, jedynie chyba o tyle, o ile dotyczyło to poznania hierarchii kościelnej, to znaczy ministrów, ich czynności, oraz tych, którzy z tych czynności korzystają. W każdym razie, ponieważ przez ostatnie namaszczenie otrzymuje się łaskę odpuszczenia grzechów, nie można wątpić, że ten sakrament ma, podobnie jak chrzest, moc oświecającą i oczyszczającą, jakkolwiek nie w takiej samej pełni. Artykuł 2 CZY OSTATNIE NAMASZCZENIE JEST JEDNYM SAKRAMENTEM? Wydaje się, że ostatnie namaszczenie nie jest jednym sakramentem, bo:
- Jedność rzeczy jest wynikiem jej materii i jej formy, bo z jednego i tego samego źródła posiada ona i swój byt, i swoją jedność. Otóż forma tego sakramentu powtarza się kilka razy, nawet w tym samym przypadku. Podobnie też i jego materia zastosowana bywa kilkakrotnie względem tego, kto jest namaszczony, ponieważ namaszcza się różne członki. Przeto ostatnie namaszczenie nie jest jednym sakramentem.
duchowego, nie może się dokonać inaczej jak przez pokarm i napój. Podobnie ma się rzecz w sakramencie ostatniego namaszczenia, ponieważ uleczenia ran wewnętrznych nie da się w pełni oznaczyć inaczej, jak tylko zastosowaniem lekarstwa na różne korzenie, z których te rany wyrastają. Dlatego do pełni tego sakramentu wymagane są liczne czynności. Na 1. Pełni jedności jakiejś całości nie niszczy różnorodność materii lub formy będącej w częściach całości. Materia ciała i kości, z jakich składa się pojedynczy człowiek, nie jest ta sama, a tak samo ich forma. Podobnie też w sakramencie Eucharystii i w ostatnim namaszczeniu wielość materii i formy nie niszczy jedności sakramentu. Na 2. Jakkolwiek — mówiąc ściśle — w ostatnim namaszczeniu czynności są liczne, jednakowoż łączą się one w jedną pełną czynność, jaką jest namaszczenie wszystkich zmysłów zewnętrznych, będących źródłem choroby wewnętrznej. Na 3. Przy sakramencie Eucharystii — jeśli kapłan nagle umrze po konsekracji chleba — inny kapłan może przystąpić do konsekracji wina, bądź to podejmując konsekrację tam, gdzie poprzedni się zatrzymał, bądź rozpoczynając od nowa na innej materii. Natomiast w ostatnim namaszczeniu nie jest dozwolone zaczynać od początku, lecz należy dalej kontynuować przedsięwziętą czynność. Podwójne namaszczenie tego samego członka byłoby tym samym, co podwójne konsekrowanie tej samej hostii, a tego nigdy nie wolno czynić. Jednakże wielość szafarzy nie niszczy jedności tego sakramentu, ponieważ działają tu oni jedynie jako narzędzia, tak samo jak fakt, że jakiś robotnik zmienił sobie młotek nie wpływa na jednolitość jego dzieła. ,/2/ Artykuł 3 CZY SAKRAMENT TEN ZOSTAŁ USTANOWIONY PRZEZ CHRYSTUSA? Wydaje się, że ten sakrament nie został ustanowiony przez Chrystusa, bo:
- Ewangelie mówią o sakramentach ustanowionych przez Chrystusa, jak o Eucharystii1 i chrzcie2; natomiast nie wzmiankują o ostatnim namaszczeniu, które zatem nie było ustanowione przez Chrystusa.
- Mistrz Sentencji mówi wyraźnie, że ten sakrament został ustanowiony przez Apostołów3. A więc Chrystus nie ustanowił go osobiście.
- Sakrament Eucharystii Chrystus ustanowił, a także osobiście go udzielił. Lecz sakramentu ostatnie go namaszczenia nikomu nie udzielił. A więc sam go nie ustanowił. Wbrew temu:
- Sakramenty nowego zakonu są godniejsze od sakramentów starego prawa. Otóż tamte wszystkie były ustanowione przez samego Boga. Tym bardziej więc sakramenty nowego prawa zostały ustanowione przez samego Chrystusa.
- Ta sama władza, która ustanawia jakieś prawo, może je obalić. Otóż Kościół, który w następcach Apostołów ma tę samą władzę, jaką oni mieli, nie może obalić sakramentu ostatniego namaszczenia. Znaczy to, że ten sakrament nie został ustanowiony przez Apostołów, lecz przez Chrystusa. Odpowiedź : Istnieją dwie opinie w tej materii. Według niektórych, Chrystus nie ustanowił sam tego sakramentu, jak również sakramentu bierzmowania, lecz troskę o jego ustanowienie powierzył Apostołom. Bowiem oba te sakramenty nie mogły — z racji pełności łaski, jakiej udzielają — być ustanowione wcześniej, nim dokonało się w całej pełni zesłanie Ducha Świętego. Toteż są one do tego stopnia sakramentami nowego prawa, że nie miały swego symbolu w prawie dawnym. Istotnie bowiem Chrystus, podobnie jak obiecał przed męką swoją pełne zesłanie Ducha Świętego, tak też mógł ustanowić wtedy tego rodzaju sakramenty- Dlatego inni twierdzą, że Chrystus sam ustanowił wszystkie sakramenty, lecz ogłosił tylko niektóre, zwłaszcza te, w które najtrudniej było uwierzyć, zaś inne, a wśród nich także ostatnie namaszczenie i bierzmowanie, polecił ogłosić i wprowadzić Apostołom. Ta opinia o tyle jest bardziej prawdopodobna, ponieważ sakramenty należą do fundamentów prawa, a zatem ustanowienie ich należy do samego prawodawcy. Ponadto posiadają one skuteczność na mocy ich ustanowienia, której nikt im nie mógł nadać, prócz Boga. Na 1. Pan nasz powiedział i uczynił wiele rzeczy, które nie są zawarte w Ewangelii4. Ewangeliści chcieli głównie podać to, co jest konieczne do zbawienia, oraz to, co dotyczy organizacji Kościoła. Dlatego to opowiedzieli raczej ustanowienie przez Chrystusa chrztu, pokuty, Eucharystii i kapłaństwa, niż sakramentu ostatniego namaszczenia, który ani nie jest konieczny do zbawienia, ani nie dotyczy organizacji Kościoła, ani rozróżnienia jego
Odpowiedź : Lekarstwo duchowe, jakie zastosowuje się u kresu życia, musi być równocześnie i doskonałe, ponieważ po nim nie ma już innego, i łagodne, aby nadzieja tak potrzebna tym, którzy odchodzą, nie była w nich załamana, lecz raczej rozgrzana i wzmocniona. Otóż olej jest środkiem łagodzącym, przenika do samej głębi, a także jest rozlewny. Dla tych wszystkich racji jest on rzeczywiście materią odpowiednią dla tego sakramentu. A ponieważ oliwą jest płyn wytłoczony głównie z oliwek, gdy inne płyny oleiste o tyle tylko noszą nazwę oleju, o ile są do niego podobne, przeto olej z oliwek należy brać na materię ostatniego namaszczenia. Na 1. Niezniszczalność chwały jest rzeczą, która nie zawiera się w tym sakramencie. Stąd nie ma potrzeby, by oznaczenie materii jej odpowiadało. Tak więc nie powinno się tu używać za materię balsamu, który swoją wonią wywołuje wrażenie „dobrej sławy", nie potrzebnej tym, co życie to opuszczają. Potrzebują oni jedynie czystości sumienia, a tę właśnie oznacza olej1. Na 2. Wino leczy wypalaniem, natomiast olej łagodzeniem. Sąd leczenie winem przystoi raczej sakramentowi pokuty aniżeli ostatniego namaszczenia. Na 3. Jakkolwiek oliwki nie wszędzie rosną, jednak oliwę łatwo można sprowadzić. Ponadto ten sakrament nie jest tak konieczny, aby ci, którzy opuszczają to życie, nie mogli być bez niego zbawieni. Artykuł 5 CZY JEST RZECZĄ KONIECZNĄ BY OLEJ BYŁ POŚWIĘCONY? Wydaje się, że nie jest rzeczą konieczną, by olej był poświęcony, bo:
- Ponieważ ten sakrament zawiera w sposobie swego udzielania poświęcenie wypływające z formy słów, a więc inne poświęcenie materii jest zbyteczne.
- Sakramenty posiadają swą skuteczność i swoje znaczenie w samej materii. Lecz znaczenie skutku te go sakramentu przypada olejowi z racji jego właściwości naturalnej, skuteczność zaś jego płynie jedynie z ustanowienia Bożego. A zatem poświęcenie materii nie jest konieczne.
- Chrzest jest sakramentem doskonalszym niż ostatnie namaszczenie. Otóż do ważności chrztu nie jest konieczne uprzednie poświęcenie materii (tzn. wody). A więc tym bardziej nie jest ono konieczne przy ostatnim namaszczeniu.
Wbrew temu: Przy wszystkich innych namaszczeniach używa się materii uprzednio poświęconej. Ponieważ więc ten sakrament polega na jakimś namaszczeniu, przeto materia jego również musi być poświęcona. Odpowiedź : Niektórzy są zdania, że materią tego sakramentu jest sam olej, a sakrament stanowi poświęcenie oleju dokonane przez biskupa. Lecz taka o-pinia jest fałszywa na podstawie tego, co powiedziano o Eucharystii1, gdzie wykazano, że jest to jedyny sakrament polegający na konsekracji materii. Dlatego należy powiedzieć, że ostatnie namaszczenie polega na samym namaszczeniu, tak jak chrzest polega na obmyciu i że jego materię stanowi olej poświęcony. To, że w tym sakramencie i w kilku innych materia powinna być poświęcona, można uzasadnić trzema racjami. Pierwsza z tych racji leży w tym, że cała skuteczność sakramentów pochodzi od Chrystusa. I dlatego sakramenty, których On sam używał, otrzymały swą skuteczność z faktu użycia ich przez Niego. Tak więc „udzielił On wodom mocy odradzającej przez samo dotknięcie swego ciała". Lecz nie użył sakramentu ostatniego namaszczenia ani żadnego w ogóle na maszczenia cielesnego, dlatego więc poświęcenie materii jest potrzebne we wszelkiego rodzaju namaszczeniach. Inną racją jest to, że w tym sakramencie chory otrzymuje pełnię łaski, mianowicie nie tylko usunięcie grzechu, ale i pozostałości grzechu oraz choroby cielesnej. Wreszcie z tej racji, że skutek cielesny sakramentu, a mianowicie uzdrowienie, nie jest wynikiem właściwości naturalnych materii. Wypada więc, by owa skuteczność była wynikiem poświęcenia materii. Na 1. Pierwsze poświęcenie w sakramencie ostatniego namaszczenia odnosi się do samej materii, podczas gdy drugie dotyczy raczej jej używania, zależnie od tego, jaki jest jej skutek w zastosowaniu aktualnym. Ani jedno, ani drugie nie jest więc zbędne, bo także narzędzie otrzymuje swą skuteczność od robotnika, zarówno w wytworzeniu go, jak i gdy jest używane w pracy. Na 2. Skuteczność wynikająca z samego ustanowienia sakramentu jest zastosowana do tejże materii właśnie drogą poświęcenia. Na 3. Rozwiązanie tej trudności wynika z tego, co powiedziano w odpowiedzi. /5/
kapłan; a tego nie może dokonać nikt inny, jak tylko biskup. Stąd także i w tym sakramencie mamy dowód, że władza kapłańska wypływa z władzy biskupiej, czego dowodzi Dyonizy3. Dlatego zaś kapłan może dokonać owej konsekracji materii, która jest sakramentem w sobie (in se), a nie w owej, która jako jakoweś sakramentale jest przyporządkowana sakramentowi polegającemu na używaniu go przez wiernych, ponieważ jeśli chodzi o prawdziwe Ciało Chrystusa, żaden stopień nie stoi wyżej niż kapłaństwo; natomiast w odniesieniu do ciała Chrystusowego mistycznego, stopień biskupi stoi wyżej niż stopień kapłański; będzie o tym mowa poniżej4. Na 2. Materia sakramentu to nie materiał używany przez sztukmistrza-mechanika, aby coś z niego lub w nim wykonać, ale jako ta, której mocą coś się staje; tak nabiera jakiejś cechy przyczyny czynnej (causae agentis) jako jakoweś narzędzie działania boskiego. Dlatego owa moc materii musi pochodzić z jakiejś władzy czy sztuki wyższej, ponieważ — gdy chodzi o przyczyny czynne — im bardziej jakiś czynnik (agens) jest wyższy, tym jest doskonalszy; natomiast moc w przyczynach czysto materialnych, im bardziej materia jest pierwsza, tym jest mniej doskonała. /6/ Artykuł 7 CZY TEN SAKRAMENT POSIADA JAKĄŚ FORMĘ? Wydaje się, że ten sakrament nie posiada formy, bo:
- Skuteczność sakramentów wypływała zarówno z ich ustanowienia, jak i z ich formy. Wypada więc, by forma została przekazana przez tego, kto sakrament ustanowił. Otóż nie widać, by forma ostatniego na maszczenia była przekazana przez Chrystusa lub przez Apostołów. Zatem sakrament ten nie posiada jakiejś formy.
- To, co należy do istoty jakiegoś sakramentu, zachowywane bywa jednakowo przez wszystkich. Otóż nic nie jest bliższe istocie sakramentu niż sama jego forma, o ile tylko posiada on formę. Ponieważ zaś ostatnie namaszczenie nie posiada jakiejś formy powszechnie obserwowanej, jako że nie wszyscy używa ją tych samych słów, przeto wydaje się, że ten sakrament nie posiada jakiejś formy.
- W sakramencie chrztu wymaga się formy je dynie przy poświęceniu materii, którą jest „woda po święcona słowem życia, dla zgładzenia grzechów" — jak mówi Hugo1. Lecz w ostatnim namaszczeniu materia została już wpierw poświęcona; stąd wynika, że nie potrzebna jest żadna forma słowna.
Wbrew temu:
- Według tego, co mówi Mistrz Sentencji2, każdy sakrament Nowego Zakonu składa się z rzeczy i słów. Słowa zaś są formą sakramentu. Ponieważ ostatnie namaszczenie jest sakramentem Nowego Zakonu, przeto powinno posiadać swą formę.
- To samo wynika z obrzędu praktykowanego w Kościele powszechnym, który przy udzielaniu tego sakramentu używa jakowychś słów. Odpowiedź : Niektórzy twierdzili, że ostatnie namaszczenie nie wymaga żadnej formy. Taka opinia godzi w sam skutek tego sakramentu. Każdy sakrament wywołuje swój skutek przez równoczesne jego oznaczenie. Otóż oznaczenia skutku wywołanego przez jakąś materię można dokonać jedynie mocą użycia formy słów, ponieważ materia może się odnosić do wielu różnych rzeczy. Dlatego to we wszystkich sakramentach nowego prawa, które „sprawiają to, co oznaczają", mieszczą się zarówno rzeczy, jak i słowa. Co więcej, św. Jakub (5, 15) całą moc tego sakramentu zdaje się umieszczać w modlitwie, która — jak niżej będzie powiedziane — jest właściwą formą tego sakramentu. Dla tych więc racji powyższa opinia zdaje się być zuchwała i błędna. Należy więc powiedzieć — jak zresztą powszechnie się utrzymuje — że tak samo jak inne sakramenty ostatnie namaszczenie ma formę określoną. Na 1. Pismo święte powszechnie dostępne jest dla wszystkich. Dlatego to forma sakramentu chrztu, który może być udzielany przez wszystkich, musi być w nim zawarta. Podobnie forma Eucharystii, ponieważ wyraża ona wiarę tego sakramentu, która jest konieczna do zbawienia. Jeśli zaś chodzi o formy innych sakramentów, to nie spotyka się ich w Piśmie św., lecz Kościół przyjął je z tradycji idącej od Apostołów. Ci zaś otrzymali je od Pana, jak mówi Apostoł w pierwszym Liście do Koryntian (11, 23): „Ja bowiem otrzymałem od Pana to, co wam przekazuję. .." Na 2. Słowa, które należą do istoty formy, mianowicie modlitwa błagalna, są mówione przez wszystkich ; lecz inne, które przyczyniają się tylko do jej doskonałości, niekoniecznie są powszechnie zachowywane. Na 3. Materia chrztu ma właściwe sobie poświęcenie na mocy zetknięcia się z ciałem Zbawcy; lecz dzięki formie słów otrzymuje ona poświęcenie czynnie uświęcające. Podobnie w ostatnim namaszczeniu, oprócz tego że materia tego sakramentu została poświęcona jako taka, wymagane jest przy użyciu inne poświęcenie, dzięki któremu
potrzebuje więc pomocy modlitewnej; Drugi: ponieważ daje się go odchodzącym z tego życia, którzy już przestają podlegać forum Kościoła, a są już w rękach samego Boga. Dlatego poleca się ich Bogu modlitwą; Trzeci: ponieważ ten sakrament nie ma jakiegoś skutku, jaki zawsze wynika z czynności szafarza przy poprawnym dokonaniu wszystkiego, co należy do istoty tego sakramentu: jak znamię w chrzcie i bierzmowaniu, a przeistoczenie w Eucharystii, zaś odpuszczenie grzechów w pokucie, o ile zachodzi skrucha należąca do istoty sakramentu pokuty, ale nie do istoty sakramentu chorych. Dlatego to w tym sakramencie forma nie może być wyrażona w trybie oznajmującym, jak w sakramentach poprzednio wymienionych. Na 1. Ostatnie namaszczenie, podobnie jak inne sakramenty, ze swej natury ma skutek pewny, choć ten skutek może być udaremniony, jeśli ktoś przyjmuje go pozornie, nawet jeśli poddaje się temu sakramentowi z własnej intencji, tak że ten sakrament nie sprawia wówczas żadnego skutku. Nie można więc porównywać omawianego tu sakramentu z innymi, w których skutek zawsze występuje. /9/ Na 2. Intencja szafarza (ministra) jest wyrażona w sposób wystarczający przez sam akt wymieniony w formie, a mianowicie: „Przez to święte namaszczenie ..." Na 3. Słowa w trybie oznajmującym, które niektórzy wymawiają przed formułą modlitewną, nie są formą tego sakramentu, lecz stanowią one tylko jakby przygotowanie do niego, jako że wyrażają intencję szafarza. Artykuł 9 CZY MODLITWA, O KTÓREJ WYŻEJ MÓWILIŚMY, JEST ODPOWIEDNIĄ FORMĄ TEGO SAKRAMENTU? Wydaje się, że wspomniana modlitwa nie jest odpowiednią formą tego sakramentu, bo:
- W formach innych sakramentów, np. w bierzmowaniu, jest wzmianka o materii. Otóż nie ma o tym mowy w słowach dotyczących ostatniego namaszczenia. Nie stanowią więc one formy odpowiedniej dla tego sakramentu.
- W innych sakramentach, jak również i w tym, o którym mówimy, skutek przychodzi nam z miłosierdzia Bożego. Otóż w formie innych sakramentów nie
wzmiankuje się tegoż miłosierdzia, lecz raczej Trójcę Świętą lub Mękę Pańską. Powinno by więc być podobnie i tutaj.
- Mistrz Sentencji mówi1 o podwójnym skutku ostatniego namaszczenia. Lecz w słowach wyżej podanych jest tylko mowa o odpuszczeniu grzechów, nie ma zaś wzmianki o ulżeniu cielesnym, któremu to wszakże św. Jakub przyporządkowuje modlitwę wiary, mówiąc: „Modlitwa pełna wiary uzdrowi chorego" (5, 15). Przeto więc forma, o której mówimy, nie jest odpowiednia dla tego sakramentu. Odpowiedź : Modlitwa, o której mówiliśmy, jest formą odpowiednią dla tego sakramentu, ponieważ wzmiankuje równocześnie i sam sakrament, gdy mówi: „przez to święte namaszczenie", i to, o co chodzi w tym sakramencie, mianowicie „miłosierdzie Boskie"; i wreszcie jego skutek: „odpuszczenie grzechów". Na 1. Materię ostatniego namaszczenia można poznać poprzez czynność namaszczania, ale nie materię bierzmowania poprzez czynność wyrażoną w formie. Nie ma więc podobieństwa. Na 2. Miłosierdzie dotyczy nędzy. Ponieważ sakrament ten bywa udzielany tym, którzy znajdują się w stanie nędzy, a mianowicie w stanie choroby, dlatego wzmiankuje się w nim raczej miłosierdzie. Na 3. Forma sakramentu powinna wyrażać skutek główny, będący zawsze wynikiem mocy sakramentu, o ile nie ma przeszkody w tym, kto sakrament przyjmuje. Otóż tym skutkiem głównym nie jest tu bynajmniej zdrowie cielesne, jak widać z tego, co już zostało powiedziane2, jakkolwiek bywa niekiedy, że i ono powraca choremu. Dlatego to św. Jakub przypisuje ten ostatni skutek modlitwie, która jest formą tego sakramentu. ZAGADNIENIE 30 SKUTEK SAKRAMENTU OSTATNIEGO NAMASZCZENIA Trzeba z kolei rozpatrzyć sprawę skutku tego sakramentu. Nasuwają się tu trzy zagadnienia:
- Czy ostatnie namaszczenie odpuszcza grzechy?
- Czy uzdrowienie cielesne jest skutkiem tego sakramentu?
- Czy ten sakrament wyciska znamię?
