Ocena społeczeństwa polskiego wświetle
sceny Salon warszawski
Scenę tę łatwo sobie wyobrazić: przy stoliku, w centrum salonu siedzi „ważne”
towarzystwo – arystokratyczna elita. Damy w pięknych sukniach, oficerowie,
urzędnicy – piją herbatę, bawią się. Obok, przy drzwiach, stoją ludzie skromniejsi:
młodzi patrioci, dwóch starszych Polaków. Słyszymy rozmowę raz jednych, raz
drugich – oczywiście tematy są zupełnie różne.
Młodzi patrioci omawiają sytuację polityczną na Litwie i w Polsce – wywózki,
przesłuchania – dużą część rozmów zajmuje tragiczna historia Cichowskiego.
Elita przy stoliku omawia natomiast bal (niezbyt udany) oraz wyjazd Nowosilcowa
(namiestnika cara w Polsce, znienawidzonego przez Polaków). Towarzystwo na bal
ogromnie narzeka, żałując wyjazdu Nowosilcowa, gdyż nikt tak jak on organizować
imprez nie potrafi.
Wśród tematów przewija się także dyskusja o poezji. Damy pogardzają polską
literaturą – hołdują wierszom francuskim.
Patrioci uważają natomiast, że poezja powinna zajmować się historią, tragicznymi
dziejami narodu, czynić swoimi bohaterami ludzi takich jak Cichowski.
Cała scena jaskrawo ukazuje kontrast między arystokratyczną elitą a patriotyczną
młodzieżą. Najbardziej obrazowo podsumowuje tę ocenę wypowiedź Wysockiego:
Nasz naród jak lawa
Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,
Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi.
Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.
Czyli – lawa, wierzch – to ci, którzy stoją na czele narodu nie przedstawiają wartości,
zaprzedali się zaborcy, obchodzą ich bale, moda, donosy, a nie losy narodu.
Głębia – spiskujący i buntujący się młodzi – stanowią wartość prawdziwą –
wewnętrzny, płonący ogień.
Dla Adama Mickiewicza naród był wartością największą, a7Dziady7pokazują, że
decyduje o nim nie „zeskorupiała” elita, ale potęga ludowej moralności.
