Samorząd Terytorialny GMINA, Schematy z Samorząd terytorialny

Pobierz Samorząd Terytorialny GMINA i więcej Schematy w PDF z Samorząd terytorialny tylko na Docsity!

Samorząd Terytorialny

GMINA

mgr Arkadiusz Łukaszów

Zakład Prawa Administracyjnego

Instytut Nauk Administracyjnych

Podstawy prawne działania

samorządu terytorialnego

 Podstawowe przepisy dotyczące samorządu terytorialnego znajdują się w następujących ustawach:

 1) w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym - poprzednio zatytułowanej „ustawa o samorządzie terytorialnym",

 2) w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie

 3) w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa

ZASADA POMOCNICZOŚCI

 W kontekście omawiania zagadnień samorządu terytorialnego wskażmy, że zasada ta wynika z art. 4 ust. 3 EKSL, zgodnie z którym „generalnie odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić przede wszystkim te organy władzy, które znajdują się najbliżej obywateli. Powierzając te funkcje innemu organowi władzy, należy uwzględnić zakres i charakter zadania oraz wymogi efektywności oraz gospodarności".

GMINA JAKO PODSTAWOWA

JEDNOSTKA SAMORZĄDU

TERYTORIALNEGO

 W odniesieniu do samorządu terytorialnego zasada ta jest rozwinięta również w Konstytucji - najpierw przez ustanowienie tzw. domniemania kompetencji (domniemania zadań) na rzecz całego samorządu terytorialnego (art. 163 Konstytucji), a następnie „na niższym piętrze" ustanowienie takiego domniemania na rzecz gminy oraz nazwanie gminy podstawową jednostką samorządu terytorialnego (art. 164 ust. l i 3 Konstytucji).

SAMODZIELNOŚC FINANSOWA

 Pozostając jeszcze przy unormowaniach

konstytucyjnych, należy zwrócić uwagę na to, że wynika z nich pewien szczególny aspekt samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, który można nazwać samodzielnością finansową. W jej ramach jednostki samorządu terytorialnego mają udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. Mają one również prawo do ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie (samodzielność podatkowa).

OSOBOWOŚC PRAWNA

 Zasada samodzielności, niezależnie od tego, że jest realizowana przez unormowania szczegółowe ustaw samorządowych, została wyrażona także w innych sformułowaniach ogólnych. Należą do nich przepisy, które nadają jednostkom samorządu terytorialnego (im właśnie, a nie ich organom!) osobowość prawną (art. 2 ust. 2 u.s.g. i u.s.p. oraz art. 6 ust. 2 u.s.w.). Jest to oczywiście osobowość prawna w rozumieniu prawa prywatnego, a nie publicznego, gdyż osobowość publicznoprawna wynika z samej istoty samorządu terytorialnego jako podmiotu dysponującego władztwem państwowym i posiadają ją z tego tytułu również podmioty niebędące osobami prawnymi w świetle prawa cywilnego. Posiadanie osobowości prawnej jest niewątpliwie jednym z podstawowych elementów samodzielności jednostek samorządu terytorialnego, ponieważ z tego tytułu przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe, a także pozwala im ona na dysponowanie należącym do wspólnoty mieniem komunalnym. Przepisy ustanawiające tę osobowość oddzielają jednostki samorządu terytorialnego od Skarbu Państwa, gdyż są właśnie „przepisami szczególnymi", o jakich mowa w art. 33 k.c.

POJĘCIE ZADAŃ SAMORZĄDU

TERYTORIALNEGO

 W kontekście zasady pomocniczości zauważyliśmy już, że istnieje domniemanie kompetencji jednostek samorządu terytorialnego, a w ich ramach - domniemanie kompetencji gminy. Pozwala to na ogólne spostrzeżenie, że właśnie samorząd terytorialny wykonuje zasadniczą część zadań publicznych w terenie i że w związku z tym zakres jego działania jest bardzo szeroki. Z tego powodu istnieje problem należytego normatywnego uregulowania tego zakresu. Uregulowanie to powinno być kompromisem między zasadą domniemania kompetencji a kazuistycznym, enumeratywnym wyliczeniem poszczególnych obszarów działania danej jednostki samorządu terytorialnego. W tym celu ustawodawca posługuje się określeniem „zadanie" jednostki samorządu terytorialnego, które różni się treścią od pojęcia kompetencji i powoduje, że wszelkie „domniemania kompetencji" powinniśmy tym bardziej traktować umownie. Podczas gdy kompetencja jest przypisana konkretnemu organowi samorządu terytorialnego, zadanie dotyczy całej jednostki tego samorządu. Zadania ma więc np. gmina lub powiat, a kompetencje - wójt lub sejmik wojewódzki. Zadania są uregulowane przez specjalną kategorię norm prawa administracyjnego, nazwanych normami zadaniowymi. 

ZADANIA WŁASNE I ZLECONE NA

POZOSTAŁYCH SZCZEBLACH

SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

 Podział na zadania własne i zlecone, jakkolwiek teoretycznie jasny i klarowny, jest rzeczywiście i dosłownie wprowadzony jedynie w ustawie o samorządzie gminnym, natomiast ustawy o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa nie określają tak wyraźnie charakteru poszczególnych zadań, co oczywiście nie oznacza, że w powiecie lub województwie taki podział nie istnieje. Powoduje to zamieszanie terminologiczne, które potęgują jeszcze terminologia używana w prawie materialnym i nakładająca się na te unormowania ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie. Dlatego słuszna jest teza, że aby ustalić, czy jakieś zadanie ma charakter własny, czy zlecony, należy dokonać analizy każdego przypadku na gruncie prawa materialnego.

MIESZKAŃCY JAKO WŁADZA

 Najprostszą i zarazem najdoskonalszą formą demokracji jest demokracja bezpośrednia i urzeczywistnia się ona w samorządzie terytorialnym właśnie przez nazwanie mieszkańców „władzą" oraz przez przyznanie im jako całości określonych kompetencji (referendum lokalne, wybory, konsultacje społeczne, zebrania wiejskie).

Podstawy prawne podziału terytorialnego

WSPÓLNOTA SAMORZĄDOWA

ORGANY WEWNĘTRZNE I

POMOCNICZE

 Poza wymienionymi organami na terenie każdej jednostki samorządu terytorialnego działają organy rzeczywiście wewnętrzne lub pomocnicze. Należy tu w szczególności wymienić przewodniczących rad gminy i powiatu, komisje tych rad i ich przewodniczących, skarbnika gminy i jej sekretarza, a także organy pomocniczych jednostek gminy (sołectw, osiedli i dzielnic).

Pojęcie referendum lokalnego

 Podstawową formą demokracji bezpośredniej w obrębie samorządu terytorialnego jest referendum lokalne, uregulowane odrębną ustawą z dnia 15 września 2000 r. o referendum lokalnym (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. póz. 741), która w sprawach w niej nieuregulowanych odsyła do kodeksu wyborczego. Drugą formą, której nie będziemy tu omawiać, są wybory uregulowane przez kodeks wyborczy. Kategorią „słabszą" od referendum, ale polegającą również na uzewnętrznieniu wpływu mieszkańców na rozstrzygnięcia jednostki samorządu terytorialnego, są konsultacje społeczne.

Rodzaje referendum lokalnego

 Ustawa o referendum lokalnym przeprowadza klasyfikację referendum, opartą na różnych kryteriach, mającą znaczenie merytoryczne, ale jednocześnie prowadzącą do zróżnicowania szczegółów postępowania referendalnego.

KONSULTACJE OBLIGATORYJNE

 Ustawy samorządowe wprowadzają dwie kategorie konsultacji społecznych. Konsultacje obligatoryjne dotyczą wypadków wyraźnie przewidzianych w ustawach i są przeprowadzane w zakresie:

 1) tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia gmin oraz powiatów i ustalania ich granic;

 2) nadawania gminie lub miejscowości statusu miasta i ustalania jego granic;

 3) ustalania i zmiany nazwy gmin oraz powiatów, a także ustalania ich nazwy;

 4) tworzenia jednostek pomocniczych w gminie.