Pobierz seksuologia podstawy i więcej Ćwiczenia w PDF z Psychologia tylko na Docsity!
Elementy seksuologii rozwojowej
dr Agnieszka Walendzik-Ostrowska
08/10/2024r.
SEKSUOLOGIA
Historia i Teraźniejszość ROZWÓJ WIEDZY SEKSUOLOGICZNEJ
- Okres prehistoryczny
- Okres obserwacji i dociekań przednaukowych (zakończył się na przełomie XVII i XIX wieku)
- Okres wiedzy przedseksuologiczej (seksuologia nie wyodrębniła się jeszcze z innych nauk)
- Seksuologia jako samodzielna nauk – przełom XIX i XX wieku
OKRES PREHISTORYCZNY
Seksualizm miał charakter czysto biologiczny, pozbawiony ograniczeń kulturowych Związany ze strefą magiczno-rytualną Rysunki, figurki, malowidła związane z aktywnością seksualną i płodnością Brak wiedzy na temat związku przyczynowo – skutkowego między współżyciem a ciążą i porodem, wykluczona rola mężczyzny.
OKRES PRZEDNAUKOWY STAROŻYTNOŚĆ
We wszystkich kulturach prowadzono rozważania nad wartością seksualności i próbowano klasyfikować zachowania seksualne z punktu widzenia medycznego, filozoficzno-etycznego i religijnego. Badania nad prokreacją, antykoncepcją, zaburzeniami seksualnymi i ich leczeniem. HIPOKRATES – przypisywał nasieniu znaczącą rolę w sprawnym funkcjonowaniu organizmu. Było ono „humorem, czyli sokiem organizmu”. Jego ubytek mógł spowodować osłabieniem – stąd szkodliwość masturbacji, polucji, częstych stosunków „Jeżeli człowiek traci nasienie, to traci ducha życia”. Podobny pogląd miał PLATON. Ponadto uważał, że w sprawach seksu ludzie kierują się wyłącznie instynktami, czyli zachowują się podobnie jak zwierzęta. Wprowadził rozróżnienie między miłością niższą (fizyczną) i wyższa (duchową). Tę ostatnią do dziś nazywa się platoniczną. Alkmeon (uczeń Pitagorasa) – nasienie produkowane jest w mózgu, każda utrata „cząstki mózgu” podczas ejakulacji mogła prowadzić do ciężkich chorób a nawet śmierci Galen – spermę należy z organizmu usuwać, bo jej nadmiar powoduje szkodliwe napięcie, a nawet obłęd.
OKRES PRZEDNAUKOWY ŚREDNIOWIECZE
Widoczna ambiwalentna postawa i zachowania: asceza vs. Karnawał Kultura karnawałowa: kontynuacja dawnych (przedchrześcijańskich) tradycji orgiastycznych Jednocześnie zaczęto silnie łączyć seks z moralnością – zachowania seksualne są nieczyste i grzeszne a ich jednym „usprawiedliwieniem” jest prokreacja Medycyna starożytna ustąpiła miejsca zabobonem, mistyce i wierzeniom religijnym. Pas cnoty – popularne od XII wieku (obecne już w starożytności) Seksualność sprowadzona do prokreacji tylko i wyłącznie Teoria tzw. preformacjonizmu, według której całkowicie ukształtowany organizm znajduje się w nasieniu ojca, a w łonie matki jedynie wzrasta jak ziarno w ziemi. Utrata nasienia jest szkodliwa (za Hipokratesem). Św. Augustyn (manichejczyk) Pokusy cielesne są orężem używanym przez szatana w walce z Bogiem o duszę każdego człowieka; Uleganie namiętnościom i żądzom to uleganie siłom nieczystym, co oznacza, że seks z samej swej natury jest grzechem, Grzech pierwotny przenoszony na nowe życie przez stosunek seksualny
OKRES PRZEDNAUKOWY ŚREDNIOWIECZE cdn.
Pełen sprzeczności obraz kobiety: święta vs. Ladacznica Św. Klemens: „W kobiecie już sama świadomość własnej istoty musi wywoływać poczucie wstydu” Wczesnochrześcijańskiej teolog Tertulian: „Winnaś zawsze nosić żałobę i być okryta łachmanami, aby odkupić grzech zgubienia rodzaju ludzkiego. Kobieto, jesteś bramą szatana.” Papież Grzegorz I: „Księża powinni się strzec kobiet jak wroga” Św. Cyprian: „Uszminkowane kobiety nie zostaną zbawione, gdyż po zmartwychwstaniu Bóg ich nie rozpoznana”
OKRES PRZEDNAUKOWY ODRODZENIE
Rozwój medycyny Krytyka ascetyzmu monastycznego i moralności wstrzemięźliwość Humanistyczna rehabilitacji płci – traktowane jako początek erotyzacji kultury Nowa konwencja przedstawiania i opisywania ludzkiego ciała
OKRES WIEDZY PRZEDSEKSUOLOGICZNEJ
Wiek XIX Zagadnienia seksualności w obrębie medycyny Kształtowanie lekarzy dobywało się na zasadzie antyseksualnej socjalizacji – poważne deficyty wiedzy nt. biologicznego funkcjonowania – fałszywe poglądy, przesądy dot. seksualności Ograniczenie zainteresowania seksualnością do funkcji rozrodczej Konstruowanie i podtrzymywanie (razem z teologami, prawnikami i filozofami) REPRESYJNEJ IDEOLOGII SEKSUALNEJ Rodzi się medycyna i psychiatria (presja antysekualnych – głownie prokreacji) Pionierami badań byli psychiatrzy i neurolodzy, którzy podjęli pogłębione studia nad zaburzeniami seksualnymi, Patologie seksualne są wyrazem zwyrodnienia człowieka, a w związku z tym opisywali jedynie objawami i ewentualne przyczyny – terapię uznawano za bezcelowe i nieskuteczne, Oddziaływano na pacjentów naukami moralnymi. 1886 r. Richard von Krafft-Ebing – wydał pracę “Psychopathia sexualis” – patologii seksualnej. Uznawany jest za twórcę seksiatrii (tj. medycyny seksualnej): Głosił dość postępowe jak na ówczesne czasy poglądy: należy znieść karalność homoseksualistów, w każdym drzemią skłonności perwersyjnej, popęd seksualny jak zakotwiczony w mózgu; Wprowadził do medycyny seksualnej takie pojęcia jak: zoofilia, sadyzm, masochizm. 1896 – Pasquale Penta – wydaje pierwsze czasopismo poświęcone zagadnieniom seksualnym „Archivio delle Psicopatie Sessuali”. 1896 Havelock Ellis – rozpoczyna wydawanie swoich „Studies in the Psychology of sex”- studium psychologii seksualnej, ostatni tom ukazuje się w 1928r. W pracy naukowej skupił się na analizie seksualności oraz jej wpływie na życie człowieka Badał wszelkie fazy rozwoju seksualnego człowieka, biologiczne podłoże seksualności, jej psychiczne aspekty, dewiacje seksualne, seksualność w ciąży.
OKRES WIEDZY SEKSUOLOGICZNEJ
Przełom XIX w. i XXw. Okres rewolucji naukowo – technicznej, kulturalnej, obyczajowej Przewartościowanie tradycyjnych modeli i wzorców życia publicznego ale i prywatnego Odkrycia znaczenia seksualności dla kondycji człowieka (na podstawie badań z zakresu antropologii, psychiatrii, neurologii) – Freud, Iwan Bloch, Magnus Hirschfeld SIGMUND FREUD (1856- 1939) Austriacki neurologii i psychiatria, twórca psychoanalizy Jest twórcą koncepcji rozwoju psychoseksualnego człowieka (seksualność dziecka) W 1905 roku opublikował „Trzy rozprawy z teorii seksualnej”, w których zawarte jest teoretyczne opracowanie zagadnień rozwoju seksualnego IWAN BLOCH (1872-1922) Ojciec seksuologii W 1907r. w książce „Współczesne życie seksualne” wprowadza pojęcie „seksuologia” jako nazwy odrębnej nauki na pograniczu dyscyplin przyrodniczych i społecznych. MAGNUS HIRSCHFELD (1868-1935) W 1908 roku rozpoczyna wydawanie pierwszego na świecie czasopisma naukowego, poświęconego seksuologii, miesięcznik „Zeitschrift fur Sexualwissenschoft” – magazyn seksuologiczny, które utrzymuje się przez rok. W latach 1912-23 ukazuje się książka „Homosexuality in Men and Women” W 1918r. otwiera się w Berlinie pierwszy na świecie Instytut Wiedzy Seksualnej W latach 1926-30 wydaje monumentalny, pięciotomowy podręcznik medycyny seksualnej „Geschlechtskunde” – wiedza o seksie HABELOCK ELLIS (1859 - 1939) Badacz faz rozwoju seksualnego człowieka, biologiczne podłoże seksualności, jej psychiczne aspekty, patologie, seksualność w ciąży 1866 „Studium psychologii seksualnej” Znak równości między hetro- i homoseksualnością Twórca koncepcji różnic indywidualnych w seksuologii Masturbacja jako normalne zjawisko ALFRED CHARLES KINSEY (1894 - 1956)
1962 – B. Popielski zostaje prezesem nowo powstałego Koła Seksuologów w Polsce przy Zarządzie Głównym Towarzystwa Świadomego Macierzyństwa 1963 – M. Kozakiewicz zostaje przewodniczącym Komisji Wychowania Seksualnego przy Zarządzie Głównym Towarzystwa Planowania Rodziny 1963 – K. Imieliński otrzymuje jako pierwszy w Polsce tytuł specjalisty seksuologa 1971 – pierwszy w Polsce przewód habilitacyjny z seksuologii w Akademii Medycznej w Krakowie, twórca i kierownik – K. Imieliński 1975 – powstaje przy Polskim Towarzystwie Lekarskim Sekcja Seksuologii, Problemów Rodziny i Więzi Międzyludzkich (prezes – K. Imieliński) 1991 – powstaje Polskie Towarzystwo Seksuologiczne (pierwszy prezes: Z. Lew- Starowicz, obecna prezes: prof. dr hab. Maria Beisert)
PIONIERZY BADAŃ NAD LUDZKĄ SEKSUALNOŚCIĄ W
POLSCE
KAZIMIERZ IMIELIŃSKI (1929-2010)
Pierwszy w Polsce specjalista seksuolog, twórca pierwszej w kraju akademickiej placówki seksuologicznej – Zakład Seksuologii w AM w Krakowie, 1981r. – Zakład Seksuologii i Patologii Więzi Międzyludzkich w CMKP w Warszawie. Posiadał 56 doktorantów honoris causa ze 24 krajów. Stworzył medycynę uniwersalistyczną, za co otrzymał Medal Hipokratesa, trzykrotnie nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla Założyciel Polskiej Akademii Medycyny i Światowej Akademii Medycyny im. Alberta Schweitzera Autor wielu publikacji, m. in.: Seksuologia społeczna, Seksuologia biologiczna, Seksuologia kulturowa, Manowce seksu, Seksiatria, Drogi i bezdroża seksu, Medycyna seksualna. MIKOŁAJ KOZAKIEWICZ (1923-1999) Polski socjolog, polityk, marszałek Sejmu (pierwszego po prl) Profesor nauk humanistycznych Działacz Towarzystwa Rozwoju Rodziny i jego prezes w dwóch kadencjach, wiceprezydent IPPF w latach 1975- Autor kilkudziesięciu książek, artykułów naukowych z seksuologii, socjolog, wychowania i oświaty, publicysta 1973 – Małżeństwo niemal doskonałe, Najdziwniejsi rodzice, najdziwniejsze dzieci, O miłości prawie wszystko 1995 – Słowniczek o miłości i seksie 1997 – Wychowanie seksualne i planowanie rodziny w Polsce ANDRZEJ JACZEWSKI (1929-2020)
Lekarz pediatra, pedagog, seksuolog, specjalista medycyny szkolnej, współtwórca pierwszej w Warszawie przychodni dla młodzieży uzależnionej od narkotyków, Autor publikacji: O chłopcach dla chłopców, O dziewczętach dla dziewcząt, Rady dla rodziców i wychowawców Przez 25 lat pisał dla „ Jestem ” felietony z cyklu „ Kultura seksualna ” MICHALINA WISŁOCKA (1921-2005) Lekarz ginekolog, cytolog, seksuolog Współzałożycielka Towarzystwa Świadomego Macierzyństwa, w którym zajmowała się leczeniem niepłodności i antykoncepcją Kierownik pierwszej w Polsce Poradni Świadomego Macierzyństwa w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie W latach 70. XX wieku kierowała Pracownią Cytodiagnostyczną Towarzystwa Planowania Rodziny Autorka książek: Sukces w miłości, Kalejdoskop seksu, Kultura miłości, Sztuka kochania (1976), Sztuka kochania – w 20 lat później (1988), Sztuka kochania – witamina M (1989) ZBIGNIEW IZBICKI (1956 - ) Pedagog, seksuolog, doradca rodzinny, badacz i naukowiec, autor kilkudziesięciu publikacji z zakresu seksuologii i edukacji seksualnej Kierownik Katedry Biomedycznych Podstaw Rozwoju i Seksuologii WP UW oraz Katedry Humanizacji Medycyny i Seksuologii Collegium Medicum Uniwersytetu Zielonogórskiego Stały współpracownik WHO i International Planned Parenthood Federation (MIędzynarodowej Federacji Rodzinny) w zakresie edukacji seksualnej i profilaktyki HIV/AIDS oraz Naukowego Instytutu Kinsey’a do Badań nad Seksem, Płcią i Reprodukcją (Kinsey Institute for Reserch in Sex, Gender, and Reproduction) W 2024 został uhonorowany Medalem Magnusa Hirschfelda przez niemieckie towarzystwo naukowe DGSS SEKSUOLOGIA A SEKSIATRIA
SEKSUOLOG
SEKSIATR
Nauka zajmująca się wszelkimi konsekwencjami wynikającymi z podziału ludzi na dwie płcie Nauka o zaburzeniach seksualnych: Etiologia Patogeneza Symptomatologia Profilaktyka
Integralna strefa życia człowieka w wymiarze psychologiczno-kulturowym, która związana jest ze wszystkimi aspektami doświadczania płci, seksu i relacji interpersonalnych (Seidman, 2012) Integralna składowa osobowości każdego człowieka, która zawiera w sonie zarówno biologiczne, fizjologiczne i emocjonalne (oraz behawioralne) komponenty, ale także związana jest z kulturą, systemem normatywnym i wartościami panującymi w danej społeczności (Izdebski, 2012)
SEKSUALNOŚĆ
WHO, 2006
Centralnym aspektem bycia człowiekiem przez całe życie, obejmujący: seks, płciową identyfikację i rolę, orientację seksualną, erotyzm, pożądanie, intymność i reprodukcję. SEKSUALNOŚĆ jest doświadczana i wyrażana w myślach, fantazjach, przeżyciach, przekonaniach, wartościach, zachowaniach rolach i związkach. SEKSUALNOŚĆ powstaje w interakcji czynników biologicznych, psychologicznych, społecznych, ekonomicznych, politycznych, kulturowych, etycznych, prawnych, historycznych, religijnych i duchowych.
CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SEKSUALNOŚĆ CZŁOWIEKA
Mechanizmy obronne są strategiami umysłowymi stosowanymi w celu obrony ego przed konfliktem między impulsami id (dążącymi do zaspokojenia potrzeb i doznawania przyjemności) a wymaganiami superego (by działać zgodnie z normami moralnymi, w sposób uznawany za właściwy); negują, fałszują lub zniekształcają rzeczywistość, a ich działania jest nieświadome. Funkcjonuje na poziome ego. MECHANIZMY OBRONNE PIERWOTNE (prymitywne)
WTÓRNE
(wyższego rzędu) Prymitywne wycofanie Zaprzeczanie Omnipotentna kontrola Prymitywna idealizacja i dewaluacja Projekcja Introjekcja Identyfikacja projekcyjna Rozszczepienie ego Dysocjacja Wyparcie Regresja Izolacja Racjonalizacja Intelektualizacja Moralizacja Segmentacja Popędy stanowią siły napędową osobowości, wybiórczo kierują zachowaniem osoby uwrażliwiając ja na pewne bodźce. Źródłem popędów są potrzeby organizmu, a ich celem jest zaspokojeniem tych potrzeb. Freud wyróżnił dwie podstawowe kategorie popędów: popędy życia (Eros) i popędy śmierci (Tanatos). Popędy życia służyć mają przetrwaniu i przedłużeniu gatunku. Funkcje te spełniają dzięki libido , popędowi zamierzającemu do uzyskania przyjemności, przede wszystkim seksualnej. Człowiek jak garnek z gotującą wodą: Potrzeby biologiczne + emocjonalne + „toksyna” seksualna WYBUCH pary wodnej Prymitywne – seksualnie
Subtelnie – sublimacje (twórczość)
WARSTWOWY MODEL SEKSUALNOŚCI M. SELIGMANNA
OKRESY ROZWOJOWE NAUKI O PŁCI
We wszystkich okresach rozwodowych przewijało się poszukiwanie odpowiedzi na 3 podstawowe pytania:
- Jak płeć powstała w trakcie ewolucji?
- Jak determinowana jest płeć?
- Jaki jest udział rodziców w kształtowaniu się płci? KILKA POJĘĆ SEKS Ogół zagadnień związanych z życiem skulanym Zespół cech u kobiet i mężczyzn działających pobudzająco na zmysły Z jęz. ang. „płeć biologiczna” Płeć – wszystkie różnice między kobietami i mężczyznami Rodzaj – społeczne źródło niektórych z tych różnic RÓŻNICE CZY PODOBIEŃSTWA skąd się biorą? Esencjalizm biologiczny Komstrukcjonizm społeczny
ESENCJALIZM BIOLOGICZNY
Binaryzm płci. B i o l o g i a P s y c h i k a
V Realizacja seksualna
IV Rola płciowa
III Preferencje
seksualne
II Orientacja
seksualna
I Tożsamość płciowa
Trzy poziomy identyfikacji: Biologiczny (ciało), Psychologiczny (psychika), Społeczne (role społeczne). PŁEĆ PRZYPISANA – nadana przy urodzeniu.
MAMY DWIE PŁCIE ALE WIELE TOŻSAMOŚCI
PŁCIOWYCH
Determinanty rozwoju tożsamości płciowej
Czynniki biologiczne : Budowa ciała (płeć biologiczna) Doświadczenia i doznania cielesne Czynniki psychologiczne i społeczne : Społeczne rozpoznawanie płci jednostki Oczekiwania związane z rozpoznaną płcią jednostki kierowane do niej przez osoby znaczące, partnerów interakcji Prezentowane w otoczeniu role, wzory życia i normy regulujące zachowania związane z płcią
Tożsamość płciowa
Sex vs. gender czyli rozróżnienia na płeć biologiczną i kulturową, pojawia się w seksuologii i psychologii w latach 60. XX wieku. Było przydatne do opisania sytuacji osób trans płciowych, u których płeć anatomiczna nie pasowała do poczucia tożsamości płciowej czyli do płci psychologicznej (prace Johna Money’a)
Płeć biologiczna
Zespół cech organizmu znamionujących i warunkujących zdolność do wytwarzania komórek rozrodczych: Gamet żeńskich – jaj Gamet męskich – plemników A także zespół cech umożliwiających zapłodnienie i wychowanie potomstwa CECHY PŁCIOWE I – rzędowe: gonady rozrodcze II – rzędowe: odrębność dróg płciowych i narządów kopulacyjnych III – rzędowe: odmienność postaci, płeć fenotypowa
Płeć biologiczna – różnicowanie się cech płciowych
Do 45. Dnia zarodek różni się tylko chromosomami X i Y
- dzień życia płodowego – okres pokwitania
Biologiczna determinacja tożsamości płciowej
Mężczyzna Kobieta Kariotyp 46 XY (^) Pierwszorzędo Kariotyp 46 XX
Profilaktyka HIV/STI
EPIDEMIA AIDS – KONTEKSTY
Nic nowego Czynniki chorobotwórczy Droga przenoszenia Czas inkubacji Zakaźność Zachowywanie obserwowane w pewnych populacjach Choroba jak każda inne? Czy jednak nowa jakość Przemiany obyczajowości seksualnej versus opór przed zmianą Wyraźne połączenie moralności z chorobą: „Aids jest starotestamentową zemstą Boga za grzechy: grzech homoseksualizmu, seksu pozamałżeńskiego i narkomani”, Patrick Buchanan (doradca i autor przemówień Nixona) Epidamia AIDS: początki – a gdzie jesteśmy teraz? Epidemia AIDS – początki 1981 – opisane pierwsze przypadki 1983 – definicja AIDS 1984 – wyizolowanie HIV 1985 – pierwsze testy na HIV 1986 – pierwszy lek stosowany w leczeniu zakażenia, pierwsze zakażenia w Polsce 1996 – wprowadzenie ART. (terapia antyretrowirusowej) Epidemia AIDS – teraźniejszość PreP U=U (Undetectable = Untransmittable) Brak szczepionek Kilka pojęć HIV – ludzki wirus niedoboru odporoności AIDS – zespół nabytego niedoboru odporności , końcowe stadium zkażenia HIV STI – infekcje przenoszenia drogą płciową
Płyny zakaźne dla HIV Sperma Krew Wydzielina pochwy i szyjki macicy Mleko kobiece Płyn przedejakulacyjny Każdy płyn widoczną krwią (zależy od ilości krwi) Potencjalnie zakaźne mogą być także: płyn mózgowo-rdzeniowy, płyn owodniowy (wody płodowe), płyn otrzewnowy, płyn osierdziowy, płyn opłucnowy, płyn stawowy Wrota zakażenia: błona śluzowa znajdujące się W pochwie Przy ujściu cewki moczowej na penisie W jamie ustnej W odbycie W oku W nosie W drobnych ranach czy w skaleczeniach Płyny zakaźne Silna Pot Łzy Mocz Inne wydzieliny ciała DROGI ZAKAŻENIA HIV
- Poprzez kontakty seksualne
- Przez kontakty z krwią: Poprzez transfuzję zakażonej krwi Przeszczep zainfekowanych narządów lub inseminację zakażonym nasieniem Używanie niesterylnych igieł i strzykawek do iniekcji oraz nakłóć skóry Narażenie zawodowe
- Zakażenia wertykalne: z matki na dziecko w czasie ciąży porodu lub podczas karmienia piersią KLINIKA ZAKAŻENIA HIV ALE: gdy pojawia się w nich krew widoczna gołym okiem, STAJĄ SIĘ ZAKAŹNE
