Pobierz Sektor finansów publicznych - Notatki - Finanse publiczne i więcej Notatki w PDF z Finanse publiczne tylko na Docsity!
Finanse publiczne – Krzysztof Surówka [zaliczenie jest wcześniej, dzieli na 2 grupy, 15 minut, 2 pytania – 1 do wyboru, pytania problemowo – opisowe. obecność na zajęciach, dopuszczalna 1 nieobecność, każdą pozostałą należy zaliczyć, obniża o pół stopnia każdą kolejną 1 nieobecność] Podręcznik – Stanisław Owsiak wyd. PWN – Finanse publiczne Ustawa o finansach publicznych z dnia 27.08.2009 r.
28.02.2010 r.
Pojęcie i elementy składowe Finansów Publicznych publiczny prywatny – skierowany na osiąganie zysków, są samodzielnie finansujące
publiczny – zaspokajają potrzeby publiczne świadcząc usługi (administracyjne, sportowe). Usługi są świadczone w sposób nieodpłatny lub częściowo nieodpłatny. Sektor finansów publicznych nie jest nastawiony na osiąganie zysków.
prywatny – zmuszony jest przekazywać środki finansowe do sektora publicznego. Przepływ ten jest uregulowany.
Sektor finansów publicznych składa się z 3 podsektorów : podsektor rządowy (władza, administracja bazuje na środkach budżetu państwa) podsektor samorządowy (władza, administracja, samorząd – 314 powiatów, 16 województw,2478 gmin) podsektor ubezpieczeń społecznych (funduszy celowych) (ZUS, KRUS, PFRON, NFZ)
Struktura dochodów i wydatków. Dochody 55 % - budżet państwa 20 % - rachunki bankowe jst ok. 25 % - wpływa na rachunek bankowy funduszy celowych Wydatki 30 % - budżet państwa organ 35 % 30 % - samorząd terytorialny 28 %zadań ok. 40 % - fundusze celowe
Różnice między strukturą dochodów i wydatków Wszystkie wydatki dzielą się na: (STRUMIENIE PIENIĄDZA) przychody i wydatki realne (pieniądz do góry, a praca w drugą stronę) przychody i wydatki redystrybucyjne (produkcja do góry, pieniądz w drugą stronę) przychody i wydatki kredytowe (w 2 stronę płynie pieniądz w 2 stron ę nic nie płynie ale trzeba zapłacić kredyt)
Budżet państwa dotuje fundusze celowe i subwencje. Samorząd terytorialny. System repartycyjny - dotychczasowy system emerytalny oparty na umowie pokoleniowej, w którym pokolenie pracujące finansowało emerytów, z ich bieżących składek pochodziły wypłaty emerytur. Pozostałością starego systemu jest obecny I filar. Na służby mundurowe idą dotacje z budżetu. (KRUS).
Istota i funkcje budżetu. Budżet państwa – finansują około 80 % dochodów z budżetu państwa „jst” Istotę budżetu odzwierciedla trój członowa definicja analityczna z której wynika, że budżet to: fundusz gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez organy i administrację publiczną plan finansowy operatywny w ramach którego są gromadzone dochody publiczne i dokonywane wydatki publiczne to norma prawna , uchwalona przez najwyższy organ przedstawicielski na danym szczeblu władzy publicznej, w tym organem jest Sejm, upoważniającym organ wykonawczy do gromadzenia dochodów publicznych i dokonywania wydatków publicznych
Słowo budżet pochodzi z języka łacińskiego i oznacza torba, worek. Dozwolone jest tylko to co wynika z ustawy. Naruszeniem dyscypliny FP jest np. przekroczenie planu – (zobowiązanie wymagalne).
W gospodarce rynkowej budżet pełni 3 podstawowe funkcje ekonomiczne : alokacyjna – polega na finansowaniu potrzeb publicznych wyrównawcza – wiąże się z redystrybucją dochodu narodowego stabilizacyjna – polega na zapewnieniu równowagi gospodarczej i utrzymaniu wzrostu gospodarczego
ad. 1 funkcja ta wynika z konieczności istnienia państwa jako tej instytucji, która powinna zapewnić co najmniej niezbędny ład wewnętrzny w kraju oraz szeroko rozumianą ochronę państwa przed otoczeniem zewnętrznym. Instytucja państwa musi spełniać 3 podstawowe warunki : administracja bezpieczeństwo wewnętrzne (obrona narodów, służby celne) musi być chronione przed niebezpieczeństwem zewnętrznym
Wydatki dóbr publicznych
- dobra publiczne – są finansowane ze środków publicznych
- dobra społeczne – mogą a nie muszą być finansowane ze środków publicznych (prywatnych??) Funkcja alokacyjna – państwo oferuje określone dobra aby świadczyć usługi.
18.10.2009 r.
Państwo oferuje nam określone usługi. Dobra wynikają z przepisów ustawy. Sektory finansujące muszą wynikać z ustawy. ad. 2 funkcja ta polega na redystrybucji dochodu narodowego tzn. wynagrodzeń za pracę i zysku firmy. Redystrybucja – okrojenie wynagrodzeń, kapitalizm Redystrybucja ta jest niezbędna ze względów społecznych. W praktyce realizacja tej funkcji budżetu polega z 1 strony na progresji podatkowej w stosowaniu ulg podatkowych a z 2 strony na dokonywaniu z budżetu wydatków w formie transferów pieniężnych do sektora prywatnego poprzez finansowanie zasiłków z pomocy społecznej, zaopatrzenia społecznego dofinansowywaniu ubezpieczeń społecznych. Ubezpieczenia społeczne łączą osoby pewnej grupy płacąc składki. ad. 3 funkcja stymulacyjna – rozwinęła się w latach 20 XX wieku, pod wpływem teorii Keynsa, jest przejawem uznania potrzeby coraz silniejszego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych. W praktyce realizacja tej funkcji budżetu polega na dotowaniu do podmiotów gospodarczych sektora prywatnego.
Charakterystyka podstawowych zasad budżetowych: Zasady budżetowe to reguły wynikające z u.o.f.p. których przestrzeganie na etapie opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetu powinno się przyczyniać do lepszej realizacji funkcji budżetu. Można je rozpatrywać w 3 płaszczyznach: struktura organizacyjna[formalna i materialna] budżetu (zasada jedności) 2 grupa zasad budżetowych dotyczy organizacyjno – finansowych form funkcjonowania podmiotów w sektorze publicznym (zasada zupełności) 3 grupa zasad budżetowych dotyczy techniki opracowywania, uchwalania i wykonywania budżetowej (zasada roczności, równowagi budżetowej, zasada szczegółowości) ZASADA JEDNOŚCI (nie jest spełniona) – zgodnie z ta zasadą w państwie powinien funkcjonować 1 budżet. Zaprzeczeniem zasady jest istnienie funduszy celowych a w pewnym sensie budżetu jst.
Struktura organizacyjna w każdym państwie jest dostosowana do struktury organizacyjnej aparatu władzy i administracji publicznej. W Polsce struktura organizacyjna budżetu jest 4 szczeblowa poziomowa: - na szczeblu centralnym mamy budżet państwa, na szczeblu lokalnym mamy budżet gmin (2478 gmin), na szczeblu ponad gminnym (314 powiatów), budżety województw samorządowych 916 województw).
System budżetowy jest spójny bo każdy określony dochód ma określone zadanie. Zasada jedności materialnej – mówi, że wszystkie środki wpływające do budżetu realizują wszystkie wydatki. Budżet = fundusz ogólny ad. 2 zasada zupełności – oznacza, że wszelkie przejawy działalności finansowej państwa powinny mieć swoje odzwierciedlenie w budżecie. W początkowym okresie zasada ta pojmowana była w sposób skrajny, co oznaczało, że każdy podmiot sektora FP – wszystkie swoje dochody musiał odprowadzać do budżetu a całość jego wydatków była finansowana z budżetu. Później ta zasada została zliberalizowana i aktualnie dopuszcza się taką możliwość, aby niektóre podmioty sektora FP z własnych przychodów pokrywały swoje wydatki a z budżetem rozliczały się wynikiem. Do podmiotów funkcjonujących w sektorze publicznym należą:
- jednostki budżetowe
- samorządowe zakłady budżetowe
- agencje wykonawcze
- instytucje gospodarki kasowej
- samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej
- instytucje kultury
- publiczne szkoły wyższe
- państwowe fundusze celowe
Instytucje kultury – instytucjami kultury tymi są teatry, opery, biblioteki, domy kultury, muzea. Ministrowie tworzą państwowe instytucje kultury. Prowadzenie działalności kulturalnej jest zadaniem własnym jst, o charakterze obowiązkowym. Organizator ma zapewnić niezbędne środki do prowadzenia działalności, wpisuje instytucje kultury do Rejestru Sądowego – rejestru prowadzonego przez organizatora i nadaje jej osobowość prawną. Publiczne Szkoły Wyższe – działają na podstawie ustawy prawo o szkolnictwie wyższym. Na prowadzenie działalności otrzymują pieniądze z budżetu państwa z odpłatnej działalności. Dotacje są na pomoc naukową (dydaktyczną), badawczą, na organizowanie studiów podyplomowych (poprawki). Publiczne Szkoły Wyższe są jednostkami sektora finansów publicznych.
Zasada roczności – zgodnie z ta zasadą budżet opracowywany jest na okres 1 roku. W większości państw rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Żeby budżet uchwalić musi być przygotowany projekt który powinien być przygotowany do 30.09. Do 15 listopada musi być przygotowany projekt budżetu a uchwalony do 31.12.. Do 31.01. budżet powinien być uchwalony. A jeśli nie zostanie uchwalony w tym terminie to uchwala go Regionalna Izba Obrachunkowa.
Prowizorium budżetowe – to zestawienie dochodów i wydatków Państwa lub jst w takim samym zakresie szczegółowości jak budżet ale na okres krótszy aniżeli rok budżetowy (najczęściej na 3 m- ce). Jest to instytucja wykorzystywania w okresie trudnej sytuacji gospodarczej inflacji. Prorogacja – przedłużenie obowiązywania starej ustawy budżetowej na kolejny rok budżetowy w większości państw jest to instytucja zabroniona.
Zasada równowago – zgodnie z tą zasadą budżet powinien być zrównoważony a budżet zrównoważony to taki kiedy dochody są równe wydatkom lub większe od wydatków. Jeżeli dochody są mniejsze od wydatków to mamy wtedy przypadek z budżetem deficytowym. Jeżeli mamy przypadek z budżetem deficytowym wtedy należy wskazać źródło finansowania: nadwyżki z lat ubiegłych wpływy z prywatyzacji majątku publicznego przychody budżetu kredyty, pożyczki, obligacje
spłata rat kredytu, pożyczek czy obligacji - to rozchody, wydatki budżetu P + D = W + R
22.11.2009 r.
Zasada równowagi (szczegółowości) Sektor publiczny działa w sposób jawny. Dochody budżetowe (rozporządzenie Ministra Finansów). We współczesnych Państwach głównym źródłem gromadzenia dochodów budżetowych są podatki. W Polsce wpływy z podatków stanowią ok. 85 % dochodów budżetu państwa, 40 % - tj VAT, 20 % - akcyza, ok. 14 % z Pitu i 11 % Citu (pod. doch. od osób prawnych). Ogół podatków obowiązujących w danym państwie stanowiący wewnętrznie wspólną całość to system podatkowy. Systemy podatkowe (konstelacje) muszą być spójne. Podatki w Polsce w systemie podatkowym.
Nazwa podatku Budżet Państwa (^) WojewództwBudżet Budżet powiatów Budżet gmin
1. Podatek od towarów i usług 100 % 2. Podatek akcyzowy
3. Podatek od giełd 100 % 4. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
5. Zryczałtowany pod. obciążający osoby duchowne
6. CIT 77,89 % 14 % 1,4 % 6,71 %
7. PIT 48,81 % 1,6 % 10,25 % 39,34 %
**8. Lokalne podatki
- od nieruchomości
- rolny
- leśny
- od środków**
transportu
**- od spadków i darowizn
- od czynności cywilno-prawnych
- zryczałtowany pod. w formie (karty podatkowej)**
Charakterystyka podatku dochodowego od osób fizycznych. Podatek obowiązuje od 1 stycznia 1992 roku, został uchwalony 29 lipca….. Zastąpił 5 podatków. Wyeliminował podatek od płac a zaczęły płacić osoby fizyczne. Ustawa o podatku od osób fizycznych wyróżnia nie ograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy. Nie ograniczony obowiązek podatkowy ciąży na tych osobach fizycznych które mają miejsce zamieszkania w Polsce, a polega na tym, że osoby te płacą w Polsce podatek od wszystkich dochodów., niezależnie od tego czy uzyskują w kraju czy zagranicą. Za osobę mającą miejsce zamieszkania w Polsce uważa się taką osobę która przebywa w Polsce dłużej niż 183 dni w ciągu roku a także osobę która ma w Polsce Centrum Interesów Osobistych lub Gospodarczych. Z kolei ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy tych osób które nie mają w Polsce miejsca zamieszkania, a polega na tym, że osoby te płacą w Polsce podatek tylko od dochodów uzyskanych w naszym kraju. Aby uniknąć podwójnego opodatkowania w Polsce podpisuje się umowę z innymi krajami. Ustawa o podatku dochodowym mówi, że mamy 2 metody rozliczania się z pitu aby uniknąć podwójnego opodatkowania. 1 metoda: metoda wyłączenia z progresją polega na zsumowaniu dochodów, od sumy dochodów obliczyć podatek wg. skali podatkowej, obliczony podatek dzielimy przez sumę dochodów i otrzymujemy stopę procentową, stopą procentową liczy się podatek od dochodów uzyskany w Polsce i to jest podatek do zapłacenia 2 metoda: metoda proporcjonalnego obliczania polega na zsumowaniu dochodów, od sumy dochodów obliczyć podatek wg. skali podatkowej, od tak naliczonego podatku odejmuje się podatek naliczony zagranicą, resztę się wpłaca do Urzędu Skarbowego.
Podatki w kraju Dochód = przychody – Koszty (^) uzyskania przychodów Należy zdefiniować źródła przychodów.
- wynagrodzenie za pracę (ok. 62 % dochodu pochodzi z tego źródła przychodu)
- emerytury, renty ok. 29 %
- działalność wykonywana osobiście ok. 4 %
- pozarolnicza działalność gospodarcza ok. 4%
- najem i dzierżawa ok.
- kapitały pieniężne i prawa majątkowe (odsetki od oszczędności)
- przychody z odpłatnego zbycia nieruchomości i rzeczy ruchomych 13.12.2009 r. W podatku dochodowym są wolne od podatku:
- odszkodowania wypłacane na przepisów prawa cywilnego, kwoty otrzymane z ubezpieczeń majątkowych i osobowych;
- wygrane w totolotka;
- wypłaty z ZFŚS (paczki)
- zwrot kosztów podróży (używanie własnego samochodu)
- stypendia
- ekwiwalent za używanie własnych rzeczy w pracy
- talony za posiłki
Metody liczenia kosztów uzyskania przychodów (4 metody) I metoda kwotowa – dotyczy wynagrodzeń za pracę II metoda procentowa – dotyczy umów zlecenia i umów o dzieło III metoda- od przychodów można obliczyć koszty faktycznie poniesione (za wyjątkiem tzw. kosztów niepotrącalnych), osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą i rozliczające się na zasadach ogólnych z pit. IV metoda – nie przysługują koszty uzyskania przychodów) podatek płaci się od przychodów, dotyczy rent, emerytur, zasiłków od działalności gospodarczej opodatkowaną na zasadach uproszczonych
I metoda – ustawa mówi, że Kup z umowy o pracę wynoszą miesięcznie 111,25 zł, a rocznie 1335 zł.
Od tej metody są 4 wyjątki:
- wyjątek I – dotyczy tych osób, które dojeżdżają do pracy z innej miejscowości, osoby te mają prawo do podwyższonych o 25 % Kup;
Karta podatkowa – najprostsza forma opodatkowania dochodów i działalności gospodarczej. Podatnicy rozliczając się w formie karty podatkowej nie muszą prowadzić żadnej ewidencji dla potrzeb podatku. Kwotę do zapłacenia ustala rzecznik Urzędu Skarbowego (kierując się ustawą). W tej formie mogą rozliczać się podatnicy prowadzący działalność: usługową lub wytwórczą – usługową (kosmetyczne, krawieckie) handel detaliczny (żywność, handel obnośny, kwiaciarnie) usługi transportowe (taxi) usługi rozrywkowe (wesołe miasteczka) wolne zawody (opieka nad dziećmi, osobami chorymi, usługi edukacyjne) Nie wolno zatrudniać więcej niż 5 osób. Od liczby mieszkańców miejscowości Od liczby osób zatrudnionych
Ulgi podatkowe w 2010 r. internet darowizny do 6 % składka na ubezpieczenia społeczne ulga rehabilitacyjna ulga na zakup technologii
składka na ubezpieczenie zdrowotne ulga na dzieci
Charakterystyka podatku od wartości detalicznych. Podatek ten jest 1 z form podatku obrotowego. W ciągu ostatnich 100 lat podatek ten uległ zmianie (ewoluował). Najstarszą formą podatku obrotowego był kumulatywny podatek od transakcji tzw. podatek kaskadowy. Liczony był wtedy kiedy produkt był przedmiotem transakcji (kupna- sprzedaży). Miał on charakter podatku: a) wielokrotnego b) kumulatywnego c) lekkiego – nie spełniał zasady wielokrotności opodatkowania
kolejną formą podatku obrotowego był jednokrotny podatek od produkcji – płacony był wtedy kiedy produkt miał trafić do fin analnego odbiorcy natomiast z podatku były zwolnione artykuły zaopatrzeniowe, kooperacyjne a także większość dóbr inwestycyjnych. Podatek od wartości dodanej jest syntezą jednokrotnego podatku od produkcji i kumulatywnego podatku od transakcji. Istota podatku od wartości dodanej polega na tym, że w każdym przypadku kiedy produkt jest przedmiotem transakcji i trafia do rąk pośrednika, pośrednik przetwarzając produkt, dodaje do niego nową wartość. Wobec tego każdy pośrednik powinien płacić podatek nie od całej wartości produktu ale jedynie od tej wartości którą on dodaje. Początkowo w celu wyliczania wartości dodanej pomniejszono wpływy ze sprzedaży towarów i świadczonych usług o wydatki ponoszone na zakup surowców, materiałów, energii itp. – kosztów związanych z daną sprzedażą obliczano w ten sposób: wartość dodaną od której obowiązywano stawkę liczono podatek VAT. Była to I metoda liczenia podatku od wartości dodanej według podstawy opodatkowania. Ta metoda okazała się jednak nie praktyczna dlatego też od około 30 lat podatek VAT liczony jest inną metodą tzw. metodą fakturowania. Polega ona na tym ,że oblicza się podatek od całej wartości sprzedaży towarów i świadczonych usług. (tzw. podatek należny) od którego odejmuje się podatek zawarty w cenach nabywanych surowców i materiałów, energii itp. kosztów związanych z daną sprzedażą (podatek naliczony). Do budżetu odprowadza się nadwyżkę podatku należnego nad podatkiem naliczonym a w sytuacji odwrotnej podatnikowi przysługuje zwrot nadpłaconego podatku.
Przykład obliczenia podatku od wartości dodanej. Fazy przetwarzania produktu
Cena bez PTU
Vat 10 %
TVA
odprowadzony od budżetu
TGF
A 100 10 10
B 250 25 15
C 350 35 10
D 500 50 15 25-35= -
E 800 80 30
K 800 + 80 880
W Polsce podatek od towarów i usług uregulowany jest ustawą z dnia 11.03.2004 r. I ustawa 8.01.1993 r. Opodatkowaniu tym podatkiem podlega odpłatnie: a) dostawa towaru i odpłatne świadczenie usług na terenie Polski b) eksport i import towarów c) wewnątrz wspólnotowa dostawa i wewnątrz wspólnotowe nabycie towaru
ustawa o VAT (kto płaci – od czego, co nie podlega opodatkowaniu, stawki podatkowe (0,3,6,7,22 kiedy są).
24.01.2010 r. Ustawa o finansach publicznych z 29 sierpnia 2009 r. A.
- dotacje i subwencje
- świadczenia na rzecz osób fizycznych
- wydatki bieżące jednostek budżetowych
- wydatki majątkowe
- wydatki na obsługę Skarbu Państwa
- wpłaty środków własnych UE
- wieloletnie programy inwestycyjne (UE)
- dotacja celowa – przeznaczona na pewien określony cel (dotacje na rzecz samorządu terytorialnego)
- dotacja podmiotowa – dofinansowanie działalności bieżącej konkretnego podmiotu – wskazane drogą ustawy
- dotacje przedmiotowe – polegają na przyznaniu dopłaty do określonego rodzaju lub usługi
Świadczenia na rzecz o osób fizycznych.
- wydatki na zakup…….. oraz wniesienie wkładów do spółek prawa
- wydatki inwestycyjne państwowych jednostek rządowych – nowa siedziba……
B. Kryterium funkcji: wydatki klasyczne (wydatki tradycyjnie finansowane przez państwo (np. wydatki bezpośrednio wewnętrzne, administracja) wydatki socjalne obejmują wydatki emerytalne, rentowe i alimentacyjne wydatki ekonomiczne – wszelkie formy dotacji dla gospodarki
C. Kryterium związku z ostatecznym wykorzystaniem PKB wydatki realne (nabywcze) czyli przedkładają się bezpośrednio na popyt na dane dobro wydatki transferowe czyli takie wydatki które dopiero na kolejnym etapie mogą skutkować kreacje popytu (np. wynagrodzenie)
D. Kryterium elastyczności kształtowania wydatków (wydatki prawnie zdeterminowane (sztywne)) wydatki elastyczne (wielkość można znieść jedynie w drodze zmiany danej ustawy lub w drodze renegocjacji umowy (zabezpieczenie) np. zaliczamy: subwencje dla jednostek samorządu terytorialnego, koszty obsługi długu terytorialnego, fundusze dla KRUSU, finansowanie dróg i autostrad. Wielkość jest wynikiem roli politycznej i parlamentu w sferze budżetu np. dotacje kierowane do segmentu….., wydatki majątkowe (związane z pewnymi inwestycjami)]
DEFICYT, NADWYŻKA BUDŻETOWA D – 7,00 mld zł deficyt 10 mld W- 210 mld zł Źródła pokrycia deficytu: sprzedaż papierów wartościowych na rynkach krajowych i zagranicznych kredyty zaciągane na rynkach krajowych i zagranicznych pożyczki prywatyzacja majątku (Skarbu Państwa nadwyżka budżetu z lat ubiegłych
